Materiał przygotowany w ramach XXI Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego (2019).

1. Kacwin, z języka niemieckiego katzwinkel, czyli koci
zakątek, położony jest na Spiszu – dawnej historycz-
nej krainie, która do 1920 roku stanowiła część Króle-
stwa Węgierskiego. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi
z 1320 roku, dowiadujemy się o niej z dokumentu sprze-
daży dokonanej przez Kokosza Berzewiczego. Wieś lo-
kowana na prawie niemieckim przez następne stulecia
(z krótkimi odstępstwami) należała do kolejnych właści-
cieli klucza dunajeckiego z siedzibą na zamku w pobli-
skiej Niedzicy. Kacwin to jedna z najstarszych wsi na
Spiszu, a jej układ przestrzenny jest typowy dla tego te-
renu. Pomimo postępującej przebudowy w wielu miej-
scach przetrwała tu tradycyjna struktura zagród, z do-
mami mieszkalnymi ustawionymi szczytowo względem
głównej drogi i budynkami gospodarczymi na jej obrze-
żu. Zachował się również charakterystyczny pas stodół
z „ulicą stodolną” na krańcu działki, otaczający zespół
zabudowy mieszkalnej. Czasami do zagrody przynale-
żą też wolnostojące spichlerze (sypańce), chlewiki czy
piwniczki.
1 Jedna z ulic w Kacwinie, w tle wieża kościoła pw. Wszystkich Świętych
ARCHIWUM MUZEUM TATRZAŃSKIEGO IM. DRA TYTUSA CHAŁUBIŃSKIEGO
W ZAKOPANEM, AF972 IV 74
2 Widok drewnianych domów w Kacwinie w okresie międzywojennym
NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE
3 Młodzież z Kacwina przy kościele podczas wręczenia świadectw w 1935 r.
fot. P. Kasprzycka. ARCHIWUM NARODOWE W KRAKOWIE
1
2
3

2. Centralny fragment dekoracji Grobu Pańskiego
z kościoła w Kacwinie, 1939
POLONA, domena publiczna
Ołtarz boczny poświęcony Matce Bożej w otoczeniu
św. Alojzego Gonzagi w kościele w Kacwinie, 1939
POLONA, domena publiczna
W centralnym miejscu wsi, na rozciągniętym wzdłuż potoku placu,
tzw. nawsiu, stoi kościół pw. Wszystkich Świętych. Ustalenie dokład-
nej daty budowy świątyni nie jest możliwe. Według niektórych ba-
daczy kościół został ufundowany przez Kokosza Berzewiczego przed
1326 rokiem, inni natomiast twierdzą, że świątynia pochodzi z począt-
ku XV wieku. Z późniejszych dokumentów wiemy natomiast, że w 1431
roku kościół opanowali Husyci. W tym czasie taboryci (odłam husyty-
zmu) najechali i spustoszyli Spisz, obozując w pobliżu zamku w Niedzi-
cy. Około 1600 roku w kacwińskiej świątyni, nad którą patronat spra-
wowali kolejni właściciele zamku w Niedzicy, wprowadzono obrządek
luterański (za sprawą rodziny Horwathów z Palocsy). Taki stan rzeczy
utrzymywał się tu do 1632 roku. Przez kolejne stulecia, aż do 1921 roku
jurysdykcję kościelną nad parafią w Kacwinie sprawowała prepozytu-
ra spiska. Kiedy sytuacja terytorialna uległa zmianie i w wyniku decy-
zji Rady Ambasadorów podjętej 28 lipca 1920 roku na nowo wytyczono
granice, przyłączając do Polski 14 spiskich wsi, parafia w Kacwinie zna-
lazła się pod opieką ordynariusza krakowskiego. W skład archidiece-
zji krakowskiej weszła w 1926 roku i należy do niej (z przerwą podczas
II wojny światowej) do dziś.
Na obecny wygląd budowli wpłynęły liczne pożary, a także prace re-
montowe zlecane przez kolejnych proboszczy. W 1677 roku świątynia
uległa pożarowi. Wówczas spłonęła też plebania, a wraz nią dokumen-
tacja parafii. W latach 1678–1679 odbudowano strop i dach kościoła,
a w 1712 w miejsce drewnianej zakrystii kościół zyskał murowaną, do-
budowano także kaplicę św. Anny oraz kruchtę. Po kolejnym pożarze
z 1757 roku wzniesiono wieżę, która otrzymała wówczas nowy hełm
i latarnię. W 1814 roku kościół otoczono kamiennym murem, w obrę-
bie którego do dziś zachowało się kilka nagrobków z przykościelnego
cmentarza.
Pocztówka z widokiem kościoła i plebanii w Kacwinie, początek
XX w., fot. P. Kasprzycka, za: dokumentacja konserwatorska.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie
– delegatura w Nowym Targu

3. We wnętrzu kościoła pw. Wszystkich Świętych możemy zobaczyć
zabytkowe wyposażenie, w tym drewniany barokowy ołtarz głów-
ny z centralnie umieszczonym obrazem z przedstawieniem świę-
tych adorujących Trójcę Świętą. Dwa pozostałe rokokowe ołtarze
boczne dedykowane są Matce Bożej Bolesnej (po prawej) oraz Mat-
ce Bożej w otoczeniu św. Alojzego Gonzagi (po lewej). W prezbi-
terium zachowały się pozostałości pierwotnej polichromii, nato-
miast sklepienie kościoła pokryte jest malowidłami wykonanymi
w 1944 roku przez Mikołaja Stelmacha z Rużomberku.
Wnętrze kościoła pw. Wszystkich Świętych w Kacwinie, fot. K. Schubert, MIK 2018 ©
Plansze powstały w ramach
XXI Małopolskich Dni
Dziedzictwa Kulturowego.
Z dreszczykiem
dnidziedzictwa.plOrganizator: Gospodarz:
Parafia pw. Wszystkich Świętych
w Kacwinie
Współorganizator: Partner:
Opracowanie tekstów i dobór ilustracji:
Paulina Kasprzycka
Opracowanie graficzne: Maciej Grochot
Korekta: Ewelina Korostyńska