1. PROGRAM „WARTO PAMIĘTAĆ” 2010
Ewaluacja sprawozdawcza
Opracowanie
Zofia Noworól

2. 1. METODOLOGIA I ZAKRES EWALUACJI
CEL EWALUACJI
ZAKRES BADANIA
PYTANIA EWALUACYJNE
KRYTERIUM EWALUACJI
METODOLOGIA I MATERIAŁ BADAWCZY
2. KONCEPCJA I CELE PROGRAMU
KONCEPCJA PROGRAMU
CELE PROGRAMU
3. PODSUMOWANIE PROGRAMU
KOORDYNACJA PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
ZESPÓŁ REALIZATORSKI PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
KOMISJA PROJEKTOWA
WYBÓR PROJEKTÓW
PROJEKTY WYBRANE DO WSPÓŁREALIZACJI W EDYCJI 2010
PARTNERZY PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
PROMOCJA PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
BUDŻET PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
ZESTAWIENIE PRODUKTÓW PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
ODBIORCY PROGRAMU „WARTO PAMIĘTAĆ”
BARIERY ORGANIZACYJNE PODCZAS REALIZACJI II EDYCJI PROGRAMU, A OPINIE PARTNERÓW
4. ZGODNOŚĆ EFEKTÓW Z CELAMI PROGRAMU
SKUTECZNOŚĆ W WYMIARZE ILOŚCIOWYM
ZGODNOŚĆ DZIAŁAŃ Z CELAMI OGÓLNYMI I SZCZEGÓŁOWYMI PROGRAMU
RÓŻNORODNOŚĆ UPAMIĘTNIANYCH PROJEKTÓW
5. PODSUMOWANIE RAPORTU – WNIOSKI I REKOMENDACJE
WNIOSKI
REKOMENDACJE

3. 1. METODOLOGIA I ZAKRES EWALUACJI
Cel ewaluacji
Niniejsza ewaluacja ma charakter sprawozdawczy. Jej celem jest podsumowanie
drugiej edycji Programu tj. zestawienie najważniejszych informacji dotyczących
Programu oraz ocena jego realizacji, w tym osiągniętych efektów.
Zakres badania
Przedmiotem analizy jest Program „Warto pamiętać”, w tym 15
Przedmiotowy
projektów realizowanych w ramach Programu.
Ewaluacja dotyczy całego procesu realizacji Programu „Warto
Czasowy pamiętać”, łącznie z etapem początkowym i okresem
sprawozdawczym, a więc okresu od marca do grudnia 2010 roku.
Zakres przestrzenny badania obejmuje całą Małopolskę,
Przestrzenny w szczególności wszystkie miejsca, w których realizowane były
projekty wpisane w „Warto pamiętać”.
Pytania ewaluacyjne
1. Jak przebiegała realizacja Programu od strony organizacyjnej? Na jakie bariery
organizacyjne natrafiono? Jak przebiegała współpraca z partnerami Programu?
2. Czy zostały osiągnięte zamierzone cele Programu? Czy, a jeśli tak – jakie
niezamierzone efekty dodatkowe pojawiły się dzięki realizacji Programu?
3. Czy, a jeśli tak – w jaki sposób udało się utrzymać założoną na etapie
planowania różnorodność upamiętnianych rocznic?
Kryterium ewaluacji
Ze względu na cel niniejszej ewaluacji oraz postawione pytania badawcze, jako
kluczowe kryterium ewaluacyjne wybrano kryterium skuteczności, które pozwoliło
odnieść rzeczywiste efekty Programu do zakładanych celów.
Metodologia i materiał badawczy
Ewaluacja została opracowana na podstawie analizy następujących dokumentów:
 dokumentów Komisji Projektowej,
 Regulaminu Programu i jego załączników,
 formularzy projektów,
 sprawozdań merytorycznych z realizacji projektów,
 notatek koordynatorki z okresu realizacji projektu oraz elektronicznej
korespondencji koordynatorki Programu z partnerami,
 statystyki strony internetowej Programu,
 recenzji i relacji z realizacji przedsięwzięć w ramach Programu oraz innych
tekstów publikowanych na blogu www.wartopamietac.info,
 opracowane przez Ewelinę Koc ilościowe zestawienie ech medialnych
Programu i projektów współrealizowanych w jego ramach.

4. Dodatkowym materiałem, który został poddany analizie jakościowej są wyniki
ankiety ewaluacyjnej skierowanej do partnerów – koordynatorek i koordynatorów
projektów zrealizowanych w ramach Programu (w tym celu utworzono kwestionariusz
ankiety, w którym partnerzy zostali poproszeni o ocenę Programu i warunków
współpracy z MIK).
Poziom skuteczności realizacji Programu „Warto pamiętać” został określony w dwóch
wymiarach:
o ilościowym, gdzie wskaźnikiem jest realizacja zaplanowanych
projektów w należytej formie i powstanie produktów wszystkich
realizowanych projektów,
o jakościowym, gdzie wskaźnikiem jest osiągnięcie realizowanych
celów, w tym założonej na etapie planowania różnorodności
upamiętnianych rocznic oraz pojawienie się niezakładanych
pozytywnych efektów działań.

5. 2. KONCEPCJA I CELE PROGRAMU
Koncepcja Programu
Program „Warto pamiętać” był realizowany dzięki inicjatywie Województwa
Małopolskiego jako małopolska platforma współpracy wielu podmiotów kultury w celu
realizacji projektów edukacyjnych, kulturalnych i artystycznych nawiązujących do
historii i budujących jej współczesne znaczenie w obiegu kultury. Za koordynację
działań objętych Programem odpowiadał Małopolski Instytut Kultury.
Projekty realizowane w edycji 2010 poświęcone były upamiętnieniu:
 20. rocznicy powołania samorządu terytorialnego,
 30. rocznicy powstania „Solidarności”,
 50. rocznicy obrony Krzyża Nowohuckiego,
 65. rocznicy wyzwolenia Krakowa spod okupacji niemieckiej,
 70. rocznicy zbrodni katyńskiej,
 100. rocznicy śmierci Marceliny Kulikowskiej,
 100. rocznicy powstania lotnictwa w Małopolsce,
 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem,
 obchodom Roku Jana Pawła II Wielkiego w Małopolsce.
Założeniem „Warto pamiętać” było stworzenie kompleksowego, a jednocześnie
różnorodnego programu wydarzeń kulturalnych, działań promocyjnych oraz
projektów z zakresu edukacji i animacji kulturalnej, które przyczynią się do
upamiętnienia ważnych dla Małopolski rocznic wypadających w 2010 r.
Podobnie jak w poprzedniej, pierwszej edycji, priorytetem była realizacja i promocja
obchodów nowatorskich dzięki twórczym i ciekawym formom upamiętnienia, ale też
takich, które jednocześnie formułują spójny komunikat na zewnątrz.
Podobnie jak w roku poprzednim Małopolski Instytut Kultury realizował w ramach
Programu następujące zadania:
 koordynacja Programu,
 wybór, współrealizacja i wsparcie finansowe projektów wybranych do
realizacji w ramach Programu,
 promocja Programu i projektów,
 prowadzenie bloga Programu www.wartopamietac.info,
 realizacja quizów i sond nawiązujących do upamiętnianych rocznic,
 rozliczenie wydatkowanych środków.
Cele Programu
Cele ogólne, dotyczące Programu „Warto pamiętać”:
1. Współdziałanie mieszkańców Małopolski w oparciu o pamięć i historię

6. 2. Budowanie nowoczesnych postaw patriotycznych
3. Integracja pokoleń i tworzenie warunków dla dialogu między pokoleniami
o różnym doświadczeniu historycznym
4. Budowanie znaczeń Małopolski jako regionu w przestrzeni europejskiej
w wymiarze dziedzictwa historycznego
5. Wspomaganie działalności badawczej i naukowej w obszarze dziedzictwa
historycznego związanego z ww. rocznicami
Cele szczegółowe, dotyczące rocznic 2010:
1. Uczczenie pamięci ofiar zbrodni katyńskiej oraz upowszechnianie historii
(1939-1945) Europy Wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem obszaru
byłych polskich Kresów
2. Upowszechnianie dorobku Jana Pawła II, w szczególności jego działalności na
polu sztuki i kultury, jak również promocja dziedzictwa przyrodniczego
Małopolski w kontekście jego związków z postacią Karola Wojtyły
3. Promocja dziedzictwa ruchu społecznego Solidarność. Ukazanie jego znaczenia
jako wolnej przestrzeni kulturotwórczej w latach 1980-1989
4. Kreowanie i animacja debaty publicznej o roli samorządu w budowaniu siły
regionu i odtwarzaniu lokalnych społeczności
5. Promocja Małopolski jako regionu historycznego o bogatym dziedzictwie
średniowiecznym
6. Ukazanie Nowej Huty w kontekście tworzenia się i organizowania społeczności
nowohuckiej w latach 1949-1989
3. PODSUMOWANIE PROGRAMU
Koordynacja Programu „Warto pamiętać”
Koordynatorem Programu „Warto pamiętać” był Małopolski Instytut Kultury, którego
działania polegały na:
 ogłoszeniu naboru i wyborze współrealizowanych projektów,
 współpracy z 15 małopolskimi partnerami realizującymi własne projekty,
 informowaniu (na stronie internetowej oraz w formie materiałów
promocyjnych) o wydarzeniach rocznicowych z terenu województwa
małopolskiego, realizowanych w ramach Programu.
Zespół realizatorski Programu „Warto pamiętać”:
Zofia Noworól – koordynatorka Programu
Aleksandra Miernik – autorka quizów i sond publikowanych na blogu
Agnieszka Urbanowska (wolontariuszka) – pisanie publikowanych na blogu relacji
z wydarzeń
Agnieszka Julia Dudek (wolontariuszka) – pisanie i publikowanie na blogu relacji
z wydarzeń
Piotr Knaś – przygotowanie koncepcji oraz dokumentów programowych drugiej
edycji, wsparcie merytoryczne koordynatorki na różnych etapach realizacji programu
Jakub Woynarowski – graficzne opracowanie materiałów promocyjnych programu
Ewa Ślusarczyk i Agnieszka Szewczyk – korekta tekstów

7. Komisja Projektowa
Komisja Projektowa powstała zgodnie z zarządzeniem nr 9/2010 Dyrektora
Małopolskiego Instytutu Kultury z dnia 23 kwietnia 2010 r. w sprawie powołania
Komisji Projektowej do formalnej i merytorycznej oceny projektów w ramach
Programu „Warto pamiętać”.
Zgodnie z zarządzeniem w skład Komisji Projektowej weszli pracownicy
i współpracowniczki Małopolskiego Instytutu Kultury:
 Przewodniczący – Piotr Knaś,
 Członkini – Anna Miodyńska,
 Członkini – Małgorzata Sternal,
 Sekretarka – Zofia Noworól.
Obserwatorką prac Komisji Projektowej była Joanna Orlik – Dyrektor Małopolskiego
Instytutu Kultury.
Komisja oceniała projekty zgodnie z zasadami przyjętymi w Regulaminie Programu
(punkt IV. Kryteria oceny projektu), który jest załącznikiem do wspomnianego
zarządzenia. W ramach prac komisji podjęto decyzję o realizacji projektów oraz
przyznano kwoty na ich dofinansowanie.
Wybór projektów
Z nadesłanych 44 propozycji projektów wyłoniono te, które spełniały określone
kryteria formalne oraz były najlepiej dopasowane do przyjętych kryteriów
merytorycznych (za każde kryterium można było otrzymać maksymalnie 15
punktów):
1. Trafność – na ile cele projektu odpowiadają celom Programu.
2. Użyteczność – przydatność projektu dla społeczności Małopolski.
3. Skuteczność – na ile zaproponowane działania gwarantują osiągnięcie
założonych celów projektu.
4. Nowatorskość – na ile projekt jest nową bądź innowacyjną propozycją
kulturalną, edukacyjną, artystyczną.
5. Partnerstwo – liczba i rola partnerów w projekcie.
6. Budżet projektu – adekwatność kwot do zaplanowanych działań,
spójność z harmonogramem i opisem działań w projekcie.
Projekty wybrane do współrealizacji w edycji 2010
 Reporterka, pedagożka, emancypantka – 100. rocznica śmierci
Marceliny Kulikowskiej
Celem projektu było przypomnienie postaci Marceliny Kulikowskiej – jednej
z pierwszych Polek z wyższym wykształceniem, działaczki towarzystw oświatowych,
poetki, jednej z pierwszych Polek reporterek, emancypantki walczącej o prawa
polityczne kobiet w Galicji.
W ramach projektu Fundacja Przestrzeń Kobiet zorganizowała wieczornicę
poświęconą pamięci Marceliny Kulikowskiej, cykl spotkań międzypokoleniowych

8. w Czytelni dla Kobiet, warsztaty reporterskie i herstoryczne oraz dwie wycieczki po
Krakowie (poświęcone osobie Marceliny Kulikowskiej oraz pionierskiej roli miasta
w edukacji kobiet).
W ramach projektu powstała publikacja pod red. Ewy Furgał Śladami Marceliny
Kulikowskiej. Małopolska w reportażach.
 Epitafia Katyńskie – Aleksander Ślączka
Celem projektu było wyprodukowanie miniatury filmowej upamiętniającej jedną
z ofiar zbrodni katyńskiej kpt. sł. zdr. rez. Aleksandra Ślączkę. Kapitan był związany
z Krakowem, tu ukończył studia medyczne, po czym został docentem i pracownikiem
Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie I wojny światowej Ślączka był żołnierzem
Armii Hallera, później uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej.
Miniatura filmowa jest elementem 38-odcinkowego cyklu Epitafia Katyńskie,
przybliżającego prywatne losy zamordowanych w 1940 r. polskich obywateli. Sam
cykl zaś ma na celu przywrócenie pamięci o zamordowanych.
Współpracę w tym zakresie podjęło Stowarzyszenie Maj 77 razem z Media Kontakt.
 Na tropie Solidarności Podbeskidzia – Andrychów – pamiętamy!
Celem projektu było upamiętnienie andrychowskich losów Solidarności. W ramach
projektu zostały zorganizowane różnorodne działania edukacyjne i animacyjne:
warsztaty dziennikarskie, warsztaty drukarskie, praca z historią mówioną oraz
zbieranie materiałów archiwalnych. Powstał też tygodnik multimedialny poświęcony
Solidarności, prezentowany przez miesiąc w witrynie księgarni przy Rynku
w Andrychowie. Drugim ważnym produktem jest opracowana w ramach projektu
ścieżka „Solidarni w Andrychowie”.
Uczestnikami projektu byli głównie uczniowie andrychowskiego Liceum
Ogólnokształcącego – organizatora projektu.
 Samorządna Gmina Brzeszcze 1990-2010 – w stronę interaktywnego
rozwoju
Projekt miał na celu zbadanie świadomości mieszkańców Brzeszcz w kwestii roli
samorządu terytorialnego w rozwoju gminy, zidentyfikowanie miejsc – symboli
przeobrażeń 20 lat wolnej Polski oraz upowszechnianie informacji na temat działania
samorządu terytorialnego.
W ramach projektu Ośrodek Kultury Brzeszcze przeprowadził badania ankietowe,
których wyniki były rozpowszechniane przy pomocy Internetu
(www.samorzadne.brzeszcze.pl), prasy lokalnej oraz zakupionych specjalnie tablic
informacyjnych – gablot, które mają stać się platformą wymiany informacji
o działaniach samorządu, organizacji pozarządowych i mieszkańców niezrzeszonych.

9.  XX-lecie Samorządu Terytorialnego w Małopolsce
W ramach projektu w sali obrad Urzędu Miasta Krakowa zorganizowano konferencję
„XX-lecie Samorządu Terytorialnego w Małopolsce”, skierowaną do przedstawicieli
jednostek samorządu terytorialnego, środowisk naukowych oraz młodzieży.
Organizator projektu, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski, planował wydanie
materiałów pokonferencyjnych w kwartalniku „Wspólnota Małopolska”, co ostatecznie
nie zostało zrealizowane.
Drugi moduł projektu miał charakter edukacyjny i odbywał się we współpracy
z portalem historia.org.pl. Przewidziano w nim stworzenie na wspomnianym portalu
działu poświęconego historii samorządności ostatnich 20 lat oraz organizację
konkursów wiedzy o samorządzie terytorialnym, czego nie udało się w pełni
zrealizować.
 Bal u Pana Boga
W celu upamiętnienia 30. rocznicy powstania Solidarności Stowarzyszenie ROZSTAJE
– u zbiegu kultur i tradycji zorganizowało cykl koncertów Joanny Słowińskiej
i Jarosława Bestera. Koncerty odbywały się w ważnych centrach kulturalnych
Małopolski: Krakowie, Nowym Sączu, Tarnowie i Zakopanem. W ramach projektu
wydano również okolicznościową płytę CD. W repertuarze pojawiły się nowe
opracowania pieśni Jacka Kaczmarskiego, poezji Stanisława Wyspiańskiego z muzyką
Zygmunta Koniecznego i inne.
 Nie oddamy ideałów Sierpnia
Celem projektu było przywrócenie historycznej tablicy „Nie oddamy Sierpnia”,
upamiętniającej powstanie i rolę Solidarności w historii Polski i Małopolski.
Wydarzenie było elementem programu „Dnia z Solidarnością w Krakowie”. Ze
względu na trudne warunki atmosferyczne, NSZZ „Solidarność” Region Małopolska
zrezygnował z założonej w projekcie formy happeningu.
W ramach projektu przygotowana została pokazana na Rynku Głównym w Krakowie
plenerowa wystawa fotografii opatrzonych dwujęzycznym komentarzem wraz
z katalogiem.
 Oblicza wolności. Kontrapunkt dla PRL-owskiej rzeczywistości
W ramach projektu powstał film dokumentalny Przewroty cdn…, opowiadający dzieje
pomnika 12 pp, będącego wadowickim symbolem niepodległości, od jego odsłonięcia
w 1928 r. do czasów współczesnych. W ramach projektu Wadowickie Centrum
Kultury zorganizowało też Dzień Kontrkultury lat 80. oraz dwie wystawy nawiązujące
do historii Solidarności: plenerową pokazaną na placu Solidarności oraz poświęconą
lokalnemu ruchowi sprzed 30 lat (we współpracy z Wadowicką Biblioteką Publiczną).

10.  Sierpień 1980, Sierpień 2010
Celem projektu było wyprodukowanie widowiska teatralnego nawiązującego do
upamiętnianej 30. rocznicy powstania Solidarności. Spektakl pokazano
w 5 małopolskich miejscowościach: Krakowie, Nowym Sączu, Tarnowie, Wadowicach
i Szczurowej.
Równocześnie na ulicach tych miast prowadzono akcję uliczną „Pocztówka
z przesłaniem”, której niestety organizatorzy (m.in. NSZZ „Solidarność” Region
Małopolska) nie uwiecznili na fotografiach.
 Jan Paweł II Wielki. Dziedzictwo i Pamięć
W celu upamiętnienia osoby Jana Pawła II oraz przypomnienia jego związków
z przyrodą i uwielbienia dla małopolskiego krajobrazu, Samorządowe Centrum
Edukacji w Tarnowie zorganizowało konferencję popularnonaukową pt. „Jan Paweł II
Wielki. Dziedzictwo i Pamięć”. Konferencja była adresowana do nauczycieli,
wychowawców, studentów oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Dla tych
ostatnich przeprowadzono konkurs wiedzy o życiu i nauczaniu Jana Pawła II. Projekt
zwieńczono wydawnictwem pokonferencyjnym.
 Marzenie o wolności. Kraków ‘45
Celem projektu było uczczenie 65. rocznicy wyzwolenia Krakowa spod okupacji
niemieckiej poprzez zgromadzenie, zarchiwizowanie i udostępnienie na podstronie
internetowej Muzeum PRL www.swiadkowieprl.pl materiałów archiwalnych oraz
relacji wideo z wywiadów ze świadkami wyzwolenia Krakowa.
Na zakończenie projektu w krakowskim Empiku przeprowadzono debatę historyczną
z cyklu „Śniadanie z historią”, w której udział wzięli uczestnicy projektu, eksperci
i mieszkańcy Krakowa.
 Dziennikarze Historii – 50. rocznica obrony Krzyża Nowohuckiego
W ramach projektu skierowanego do uczniów nowohuckich szkół średnich
przygotowanych zostało kilka „kampanii medialnych” opowiadających o wydarzeniach
historycznych, miejscach pamięci i postaciach związanych z dramatyczną historią
obrony krzyża nowohuckiego.
Projekt miał zachęcić młodzież do poznawania historii lokalnej oraz próby wcielenia
się w rolę dziennikarza.
 Młodzi Małopolanie Rozmawiają. Konkurs debat oksfordzkich dla
uczniów szkół ponadgimnazjalnych
W ramach projektu Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP
przeprowadzono 7 konkursowych debat oksfordzkich z udziałem uprzednio

11. przeszkolonej młodzieży oraz zrealizowano warsztaty merytoryczne na temat
samorządu terytorialnego i zasad prowadzenia debaty oksfordzkiej.
Projekt uzupełniła elektronicznie dystrybuowana broszura informacyjno-edukacyjna
oraz strona internetowa poświęcona debatom www.malopolskadebata.pl.
 Stulecie Małopolskiego Lotnictwa
Celem projektu było utworzenie interaktywnego bloga na portalu społecznościowym
Facebook poświęconego stuletniej historii małopolskiego lotnictwa i jego roli
w rozwoju lotnictwa w Polsce oraz przybliżeniu ważnych postaci z historii lotnictwa.
Obok tego w ramach projektu Fundacja Nawigator przygotowała komiks
opowiadający o losach małopolskiego lotnictwa, prowadziła konkursy i quizy
poświęcone tematyce lotniczej. Ukoronowaniem projektu był bal lotnika, który odbył
się w nowym budynku Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
 Geneza Małopolski Obywatelskiej
W ramach projektu zebrano dokumentację historyczną ilustrującą początki ruchu
obywatelskiego i samorządowego w Małopolsce oraz opublikowano ją na specjalnie
uruchomionej stronie internetowej www.mko1989.info. Działania Fundacji Centrum
Dokumentacji Czynu Niepodległościowego nastawione były na upowszechnienie
i promowanie lokalnego oraz regionalnego dziedzictwa ruchu Solidarność, ukazanie
jego historii i podkreślenie roli samorządu lokalnego w odtwarzaniu lokalnych
społeczności Małopolski.
Wszystkie projekty mają swoje podstrony na portalu www.wartopamietac.info,
którego interaktywność umożliwia komunikację pomiędzy wszystkimi partnerami,
a zainteresowanym umożliwia wyrażanie opinii na tematy poruszane w postach.
Strona ma formę bloga (strumienia postów dotyczących 15 projektów), dzięki czemu
na bieżąco informowała (w formie zapowiedzi, relacji z przebiegu i podsumowań)
o realizowanych w danym momencie wydarzeniach Programowych.
Partnerzy Programu „Warto pamiętać”
 Federacja Związków Gmin i Powiatów RP
 Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego
 Fundacja Przestrzeń Kobiet
 L.O. im. Marii Skłodowskiej-Curie w Andrychowie
 Muzeum PRL-u (Muzeum Historii Polski w Warszawie)
 Fundacja Nawigator
 Ośrodek Kultury Brzeszcze
 Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida
 Region Małopolski NSZZ „Solidarność”
 ROZSTAJE – u zbiegu kultur i tradycji. Stowarzyszenie
 Samorządowe Centrum Edukacji w Tarnowie

12.  Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski
 Stowarzyszenie Maj 77
 Wadowickie Centrum Kultury im. M. Wadowity
Promocja Programu „Warto pamiętać”
Promocja Programu odbywała się głównie w przestrzeni Internetu (na stronach:
Programu www.wartopamietac.info, MIK, Wrota Małopolski, Kultura Małopolski).
Wszystkie posty publikowane na www.wartopamietac.info były automatycznie
publikowane na stronie MIK na portalu społecznościowym Facebook, co istotnie
zwiększało zasięg informowania o Programie. Promocja prowadzona była również
poprzez Newsletter MIK.
W celu promocji idei Programu, powstał specjalnie zaprojektowany dla edycji 2010
plakat (572 szt. w dwóch formatach: B1 i B2), nawiązujący do estetyki poprzedniej
edycji. Był on rozwieszany w miejscach, w których odbywały się wydarzenia wpisane
w Program. Innym jeszcze narzędziem nieinternetowym było rozdawanie w trakcie
wydarzeń przypinek (nakład 10 tysięcy szt.) z grafiką Programu i adresem strony
internetowej na odwrocie. Materiały te zostały bardzo pozytywnie ocenione i przyjęte
przez partnerów.
Zgodnie z zapisami umowy, wszyscy partnerzy byli zobowiązani do komunikowania
o Programie na własnych drukach promocyjnych i na stronach internetowych.
Dodatkową formą promocji, wykorzystującą bardziej innowacyjne techniki, miało być
cykliczne rozsyłanie quizów i sond dotyczących obchodzonych w danym okresie
rocznic przy pomocy profilu Małopolskiego Instytutu Kultury na portalu Facebook.
Pomysł zasadzał się na dwóch przekonaniach:
 quiz i sonda to takie formy komunikacji z odbiorcami Programu, które włączają
ich i angażują w refleksję na temat rocznic i ich współczesnego znaczenia,
 zarówno quiz jak i sonda funkcjonujące na Facebooku mają duży zasięg ze
względu na specyfikę rozpowszechniania treści na tym portalu.
Na etapie realizacji natrafiono na barierę polegającą na tym, że oprawa quizów na
portalu Facebook dalece odbiegała, nie tylko jeśli chodzi o formę estetyczną, ale też
ze względu na pokazane kontekstowo treści (np. inne quizy o bardzo różnej
tematyce), od powagi zadawanych przez MIK w quizach i sondach pytań. W związku
z tym postanowiono tworzyć quizy poprzez specjalne narzędzia na stronie Programu
i promować je na Facebooku. Obniżyło to niestety zasięg oddziaływania.
Jak wynika z przygotowanego przez Ewelinę Koc zestawienia ech medialnych
Programu, w okresie do końca grudnia 2010 roku na temat Programu i realizowanych
w jego ramach projektów ukazało się ok. 110 publikacji w mediach tradycyjnych
i elektronicznych, z czego:
 ok. 25 publikacji w prasie, w tym w prasie codziennej oraz lokalnych
periodykach,
 ok. 4 materiały radiowe i telewizyjne,
 ponad 80 odniesień w mediach elektronicznych.

13. Budżet Programu „Warto pamiętać”
Samorząd Województwa Małopolskiego przeznaczył kwotę 480 000 PLN na realizację
całego Programu, w tym wsparcie finansowe dla partnerów Programu „Warto
pamiętać” i moduł Programu Małopolskie Posiłki (pominięty w niniejszym
opracowaniu; kwota dofinansowania 180 000 PLN).
Planowana kwota dofinansowania na realizację projektów wyniosła 241 500 PLN,
pozostałe środki (łącznie 58 500 PLN) zostały przeznaczone na obsługę Programu.
Kwoty te nieznacznie się zmieniły w wyniku naliczenia dwóm partnerom kar
umownych za nienależyte wykonanie umowy (łącznie kwota obu kar wyniosła
4 125 PLN). Kwota przeznaczona na realizację projektów wyniosła ostatecznie
237 375 PLN. Różnica pokryła dodatkowe koszty administracyjne Programu.
Zestawienie produktów Programu „Warto pamiętać”
W ramach drugiej edycji Programu kontynuowano prowadzenie strony internetowej
Programu www.wartopamietac.info. Na stronie na bieżąco informowano na temat
wydarzeń odbywających się w ramach 15 projektów oraz publikowano quizy i sondy
(łącznie 14) dotyczące obchodzonych rocznic.
Szczegółowe zestawienie statystyk strony internetowej Programu zawiera Tabela 1.
Zestawienie danych dot. strony internetowej (bloga) Programu „Warto pamiętać”
2010.
Tabela 1. Zestawienie danych dot. strony internetowej (bloga) Programu
„Warto pamiętać” 2010
Kategoria Liczba
Liczba postów na www.wartopamietac.info* 140
w tym quizów i sond 14
Liczba odwiedzin strony www.wartopamietac.info* 30 780
Bezwzględna liczba niepowtarzalnych użytkowników strony
23 946
www.wartopamietac.info*
Liczba odsłon strony www.wartopamietac.info* 53 325
Liczba serwisów społecznościowych**, używanych do komunikowania
4
o Programie „Warto pamiętać” 2010
* dane na koniec grudnia 2010 r.
** Facebook, Flickr, YouTube, SlideShare
Źródło: Sprawozdania z realizacji projektów, statystyki strony internetowej
www.wartopamietac.info
Na stronie internetowej Programu w 2010 roku opublikowano łącznie 140 wpisów.
W bazie materiałów graficznych Małopolskiego Instytutu Kultury na stronie
www.flickr.com/photos/mik_krakow/ powstała galeria fotografii z wydarzeń i grafik
15 projektów realizowanych w drugiej edycji Programu. Wszystkie komunikaty
umieszczane na stronie www.wartopamietac.info automatycznie były embedowane
na stronę MIK na portalu społecznościowym Facebook (www.facebook.com/mik.krk).
Jako narzędzi podnoszących jakość strony www.wartopamietac.info oraz
pomagających w atrakcyjnym dla odbiorcy jej prowadzeniu, korzystano również z

14. serwisów społecznościowych YouTube (www.youtube.com) oraz SlideShare
(www.slideshare.net).
W 2010 roku strona www.wartopamietac.info miała 53 325 odsłony. Została
odwiedzona łącznie 30 780 razy, przy czym bezwzględna liczba niepowtarzalnych
użytkowników strony wyniosła 23 946.
Posty były zamieszczane na stronie na bieżąco. Pracowniczka i wolontariuszki MIK
starały się brać udział w większości wydarzeń, co umożliwiało relacjonowanie
i komentowanie projektów partnerskich MIK oraz monitorowanie ich przebiegu.
Szczegółowe informacje na temat produktów – liczbę w danej kategorii przedstawia
Tabela 2. Ilościowe zestawienie produktów wszystkich 15 projektów.
Tabela 2. Ilościowe zestawienie produktów wszystkich 15 projektów
w podziale na kategorie
Lp. Produkty powstałe w ramach projektów Liczba
Wydarzenia kulturalne
1. Koncerty 4
2. Spotkania okolicznościowe/ konferencje itp. 21
3. Wycieczki/ spacery (w tym edukacyjne) 7
4. Imprezy plenerowe 13
5. Wystawy (w tym wystawy plenerowe) 5
Wydawnictwa tradycyjne
6. Płyty CD z muzyką 1
7. Książki i inne wydawnictwa 3
8. Druki inne (informacyjne, foldery, artykuły, pocztówki itp.; bez druków
20
promocyjnych)
Strony internetowe i multimedia
9. Nowe strony/ podstrony internetowe 5
10. Filmy (różne kategorie) 2
11. Prezentacje multimedialne 6
12. Spoty reklamujące projekty 2
Działania sprawdzające/ przynoszące wiedzę
13. Konkursy/ quizy dla młodzieży (w tym internetowe) 32
14. Szkolenia/ warsztaty edukacyjne itp. 31
15. Druki edukacyjne 1
Inne
16. Nowe produkty edukacyjne 1
17. Badania/ nowo powstałe archiwa 4
SUMA PRODUKTÓW 158
Źródło: Sprawozdania z realizacji projektów
W ramach Programu powstało łącznie 158 produktów o bardzo różnorodnym
charakterze. Najwięcej wydarzeń zorganizowanych w Programie miało charakter
spotkań okolicznościowych, zbiorowych wydarzeń kulturalnych, konferencji itp.
(łącznie 21), obok nich liczną grupę stanowiły imprezy plenerowe (13). Szczególnie
warte uwagi były debaty oksfordzkie w ramach projektu „Młodzi Małopolanie
Rozmawiają”, Wieczornica w 100. rocznicę śmierci Marceliny Kulikowskiej oraz
spotkania w Czytelni dla Kobiet imienia Kulikowskiej, spotkanie finałowe projektu

15. „Marzenie o wolności. Kraków ‘45”, Dzień Kontrkultury lat 80. w Wadowicach i inne.
Zostało zorganizowanych również 7 wycieczek i spacerów (w tym edukacyjnych), co
jest stosunkowo nowatorskim działaniem upamiętniającym, z czym wiąże się również
powstanie spacerownika „Solidarni w Andrychowie”, zakwalifikowanego w niniejszym
opracowaniu jako nowy produkt edukacyjny.
Liczną grupę produktów stanowiły wydawnictwa tradycyjne, a wśród nich 2 książki
(m.in. „Śladami Marceliny Kulikowskiej. Małopolska w reportażach” pod redakcją Ewy
Furgał), katalog wystawy „Nie oddamy Sierpnia”, kilka artykułów, folderów
i kompletów kart pocztowych. Ważnym produktem była płyta Joanny Słowińskiej
i Jarosława Bestera „Bal u Pana Boga”, wydana w okresie koncertowania artystów
w Małopolsce.
W ramach edycji 2010 powstało 5 nowych stron lub podstron internetowych, z czego
dwie mają równocześnie charakter udostępnionego publicznie archiwum (zob.
swiadkowieprl.pl, www.mko1989.info). Tym samym fakt ich powstania
zapoczątkował funkcjonowanie uzupełnianych o kolejne materiały archiwów. Obok
tego powstały 2 filmy: jeden z cyklu „Epitafia katyńskie”, drugi poświęcony historii
wadowickiego pomnika 12 pp („Przewroty cdn…”), wyprodukowany przez
Wadowickie Centrum Kultury.
Wśród produktów Programu znalazło się wiele działań nastawionych na
upowszechnianie wiedzy o upamiętnianych osobach i wydarzeniach, zorganizowane
przez Fundację Przestrzeń Kobiet warsztaty dziennikarskie i herstoryczne,
stosunkowo popularne w regionie warsztaty drukarskie oraz liczne konkursy
sprawdzające wiedzę dotyczącą: osoby Jana Pawła II, historii i funkcjonowania
samorządu terytorialnego, lotnictwa w Małopolsce i in.
Odbiorcy Programu „Warto pamiętać”
Liczba odbiorców projektów należących do Programu „Warto pamiętać” wyniosła nie
mniej niż 247 866 osób, przy czym na liczbę tę składają się również szacunki dot.
liczby odbiorców wystaw plenerowych oraz odbiorców miniatury filmowej „Epitafia
Katyńskie – Aleksander Ślączka” (wyświetlanej w sieci kin studyjnych oraz
multipleksach Multikino i Silverscreen w całej Polsce oraz na kanale cyklu na YouTube
– estymowana liczba odbiorców: 150 622 osób), co istotnie podnosi ogólną liczbę
odbiorców.
Powyższe dane nie zawierają statystyk strony Programu. Do odbiorców należy
doliczyć też 23 946 niepowtarzalnych użytkowników strony www.wartopamietac.info.
Bariery organizacyjne podczas realizacji II edycji Programu, a opinie
partnerów
Podsumowując Program, warto wskazać na problemy, na które zespół natrafił
w trakcie realizacji oraz błędy zespołu. Problemy te występowały na różnych etapach
realizacji:
I. etap naboru wniosków do Programu i dostosowania projektów do
ograniczonego budżetu przyznanego na jego realizację,
II. etap realizacji projektów,
III. etap sprawozdawczy.

16. Wypunktowane poniżej problemy i błędy zostały przypisane wymienionym etapom.
1. Niewystarczające zasoby ludzkie do pracy na I i III etapie prac, szczególnie
do:
a. konstruowania umów po dopasowaniu wybranych projektów do
proponowanego budżetu (deficyt kompetencji z zakresu tworzenia
umów w zespole),
b. sprawdzania sprawozdań z realizacji projektów, zwłaszcza w sytuacji,
gdy równocześnie prowadzona jest procedura naliczania kar
umownych.
Współpraca dodatkowej osoby posiadającej kompetencje z zakresu tworzenia
dokumentów i zajmującej się sprawami organizacyjnymi w tych kluczowych
momentach pomogłaby przeprowadzić proces szybciej i skuteczniej.
2. Konstrukcja umowy, która sprawdziła się podczas edycji w 2009 roku, przy
trudnościach z egzekwowaniem od partnerów zobowiązań, jakie pojawiły się
w 2010 roku, okazała się problematyczna. Utrudniała bowiem naliczanie kar
umownych. Zawarte w niej zapisy zobowiązują partnerów do:
a. realizacji projektu z najwyższą starannością,
b. informowania MIK (pisemnie i w formie fotografii) o przebiegu realizacji
wydarzeń, co umożliwia zespołowi prowadzenie programowego bloga,
oraz komunikowania o Programie w przyjętej zgodnie z koncepcją
formie.
O ile zapisy umowy pozwalały na naliczenie kar umownych, gdy udowodni się
nienależyte wykonanie bądź niewykonanie zadania (pkt. a), umowa wprost nie
umożliwia naliczenia kar umownych w sytuacji braku określonego umową
informowania MIK o przebiegu projektu. Miało to znaczący wpływ na wysokość kary
naliczonej jednemu z partnerów. Problem pojawił się na III etapie.
3. Błędy literowe w formularzu projektu (brak właściwej kolejności podpunktów
w dokumentach projektowych), odczuwane głównie na I etapie.
4. Brak wyraźnego wyróżnienia w formularzach (np. w stopce) informacji nt.
edycji, co spowodowało, że partnerzy (zwłaszcza współpracownicy z pierwszej
edycji) wypełniali czasem nieaktualne formularze z edycji 2009, co było
utrudnieniem na I i III etapie.
5. Zapisy załącznika nr 3 „Zasady dot. stosowania logotypów” nieprecyzyjnie
określają sposób używania logotypu Programu ze względu na jego pionowe
ułożenie na różnego rodzaju drukach. W załączniku brakuje instrukcji
używania logotypu na stronach internetowych, co rodziło sporo problemów na
etapie realizacji projektów (II etap).
6. Przesłanie ankiet ewaluacyjnych do partnerów dopiero po akceptacji
sprawozdań i przyjęciu faktur/rachunków za projekty. W wyniku tego,
pomimo, że wśród zapisów umowy partnerskiej znalazło się zobowiązanie do
wzięcia udziału w ewaluacji Programu, nie otrzymano odpowiedzi od trzech
partnerów (etap III).
7. Z powodów wymienionych powyżej, plan promowania idei Programu (etap II)
poprzez quizy i sondy na Facebooku musiał zostać dostosowany do
istniejących warunków. Przyjęte narzędzia do tworzenia quizów na stronie
(w systemie Wordpress) dawały większe możliwości, jeśli chodzi o ich rodzaje

17. (charakter i sposoby formułowania pytań). Niemniej rezygnacja z używania
narzędzi facebookowych istotnie obniżyła liczbę adresatów, co negatywnie
wpłynęło na oczekiwane rezultaty promocyjne.
Z zestawienia tego wynika, że nieznaczna większość problemów pojawiła się na III
etapie i wynikała ze stosunkowo nieistotnych zaniedbań. Za ważne problemy uznaje
się niewystarczającą liczbę członków zespołu na I i III etapie, nieprecyzyjne
sformułowania w treści umowy, które nie pozwoliły w pełni egzekwować zobowiązań
oraz zbyt późne przesłanie ankiety ewaluacyjnej do partnerów.
By poznać opinie partnerów na temat współpracy z MIK na wszystkich etapach
współpracy, sformułowano stosowne pytania w ankiecie ewaluacyjnej.
Z badania wynika, że partnerzy MIK byli ogólnie zadowoleni bądź bardzo zadowoleni
ze współpracy z MIK w wymiarze komunikowania się przy prowadzeniu projektu. Dla
opisu jakości współpracy i komunikacji z MIK używają następujących sformułowań:
skuteczne, rzeczowe, dyscyplinujące, bez zastrzeżeń, perfekcyjnie, w przyjaznej
atmosferze, bez zarzutu, pomocne, profesjonalny, otwarty i życzliwy.
Dobrze oceniali również przejrzystość dokumentów programowych (jako: klarownych,
czytelnych, mało skomplikowanych, łatwych do uzupełnienia itp.; wskazywano też na
to, że formularze projektu i sprawozdania były spójne, co istotnie ułatwiało
zakończenie procesu sprawozdawczego) oraz prostotę i przejrzystość procedur
regulujących współpracę.
Czterech partnerów przedstawiło następujące zastrzeżenia:
 uciążliwość regularnego przesyłania informacji o aktualnych pracach
w wypadku projektu, który przez kilka miesięcy miał charakter jednostajnej
pracy badawczej, zbierania materiałów itp., bez szczególnych wydarzeń;
 krótki okres na przygotowanie sprawozdania (zaledwie cztery dni od
zakończenia projektu – w wypadku projektów, które kończyły się z ostatnim
dniem działania Programu);
 trochę za bardzo rozbudowany formularz sprawozdania, co przysparzało
problemów w jego wypełnieniu;
 kłopoty wynikające z niejasności wytycznych dot. stosowania logotypów.

18. 4. ZGODNOŚĆ EFEKTÓW Z CELAMI PROGRAMU
Jak wspomniano w opisie metodologii ewaluacji, skuteczność realizacji Programu
„Warto pamiętać” została określona w dwóch wymiarach:
a) ilościowym, gdzie wskaźnikiem była realizacja zaplanowanych projektów w
należytej formie i powstanie produktów wszystkich realizowanych projektów,
b) jakościowym, gdzie wskaźnikiem było osiągnięcie realizowanych celów, w tym
założonej na etapie planowania różnorodności upamiętnianych rocznic oraz
pojawienie się niezakładanych pozytywnych efektów działań.
Skuteczność w wymiarze ilościowym
Wszystkie wybrane do realizacji projekty zostały przeprowadzone. Większość z nich
odbyła się zgodnie z planem, osiągając zamierzone (z perspektywy zawartości
projektu oraz zobowiązań w stosunku do MIK) produkty. W kilku wypadkach
konieczne było wprowadzenie nieznacznych zmian (np. technologicznych – zapis
nagrań na innym nośniku niż pierwotnie przewidziany itp.), niemniej osiągane efekty
były zgodne z założeniami. Niestety w dwóch projektach organizatorom nie udało się
w pełni zrealizować założonych celów. W obu wypadkach uchybienia były na tyle
znaczące, że podlegały zasadzie naliczenia kar umownych za niewykonanie bądź
nienależyte wykonanie zadania.
W pierwszym wypadku organizator nierzetelnie informował MIK o realizowanych
zadaniach, a część produktów dostarczył ze znacznym opóźnieniem. Oznaczało to
niewywiązanie się ze zobowiązań wobec MIK.
W drugim wypadku przeprowadzono tylko część działań przewidzianych w projekcie,
o zmianach nie informowano, a część produktów w ogóle nie powstała.
Odpowiedzialność za realizację spoczywała na organizatorach poszczególnych
projektów, co przełożyło się na fakt naliczenia im kar umownych. Bardziej
szczegółowy monitoring działań oraz określenie konkretnych sankcji za brak
komunikacji z MIK i niepełne wykonanie projektu byłyby bardziej dyscyplinujące, a w
sytuacji uchybień w realizacji jednoznacznie wskazywały na formę i zakres kary.
Zgodność działań z celami ogólnymi i szczegółowymi Programu
Cele ogóle Programu, wymienione w części drugiej niniejszego opracowania:
KONCEPCJA I CELE PROGRAMU, zostały osiągnięte poprzez przeprowadzenie 15
projektów. Do realizacji wybrano takie projekty, które dzięki swej tematyce i/lub
metodom realizacji wymagały współdziałania lokalnej społeczności w oparciu o
pamięć i historię oraz integracji pokoleń o różnym doświadczeniu historycznym. Kilka
projektów polegało na realizacji badań i zbieraniu materiałów związanych
z rocznicami. Dzięki nowemu podejściu do upamiętnianych rocznic projekty były
nastawione na budowanie nowoczesnych postaw patriotycznych. Najtrudniejszym
celem okazało się budowanie znaczeń Małopolski i jej dziedzictwa historycznego
w przestrzeni europejskiej. Niemniej pośrednio i ten cel został osiągnięty dzięki
pokazywaniu wkładu małopolskich kobiet w edukację kobiet i rozwój praw człowieka,
upamiętnieniu osoby Jana Pawła II oraz wskazywanie na udział Małopolan
w tworzeniu ruchu społecznego Solidarność.

19. Każdemu z 6 celów szczegółowych Programu przypisany był co najmniej jeden
projekt, dzięki czemu wszystkie wybrane rocznice zostały upamiętnione.
Cel 1: Uczczenie pamięci ofiar zbrodni katyńskiej oraz upowszechnianie historii
(1939-1945) Europy Wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem obszaru byłych
polskich Kresów został osiągnięty dzięki realizacji projektu „Epitafia Katyńskie –
Aleksander Ślączka”.
Cel 2: Upowszechnianie dorobku Jana Pawła II, w szczególności jego działalności na
polu sztuki i kultury, jak również promocja dziedzictwa przyrodniczego Małopolski
w kontekście jego związków z postacią Karola Wojtyły został osiągnięty poprzez
realizację projektu „Jan Paweł II Wielki. Dziedzictwo i pamięć”.
Cel 3: Promocja dziedzictwa ruchu społecznego Solidarność. Ukazanie jego znaczenia
jako wolnej przestrzeni kulturotwórczej w latach 1980-1989 został osiągnięty dzięki
realizacji następujących sześciu projektów: „Bal u Pana Boga”, „Geneza Małopolski
Obywatelskiej”, „Na tropie Solidarności Podbeskidzia – Andrychów – pamiętamy!”,
„Nie Oddamy Ideałów Sierpnia”, „Oblicza wolności. Kontrapunkt dla PRL-owskiej
rzeczywistości”, „Sierpień 1980, Sierpień 2010”.
Cel 4: Kreowanie i animacja debaty publicznej o roli samorządu w budowaniu siły
regionu i odtwarzaniu lokalnych społeczności został osiągnięty dzięki realizacji trzech
projektów: „Młodzi Małopolanie Rozmawiają. Konkurs debat oksfordzkich dla uczniów
szkół ponadgimnazjalnych”, „Samorządna Gmina Brzeszcze 1990–2010 –
w stronę interaktywnego rozwoju”, „XX-lecie Samorządu Terytorialnego
w Małopolsce”.
Cel 5: Promocja Małopolski jako regionu historycznego o bogatym dziedzictwie
średniowiecznym został osiągnięty poprzez wymyślony i zrealizowany przez
Małopolski Instytut Kultury projekt „Małopolskie Posiłki. Grunwald 1410–2010”,
pominięty w niniejszym opracowaniu. Oprócz niego, w trakcie trwania Programu
do MIK zgłosił się pan Marcin Szybowski z propozycją współpracy w ramach projektu
nazwanego przez MIK „Grunwald 500”, którego celem było zbieranie pamiątek po
obchodach grunwaldzkich z 1910 roku. MIK podjął współpracę i dostosował blog
Programu do potrzeb projektu. Niestety odzew społeczny był nikły.
Cel 6: Ukazanie Nowej Huty w kontekście tworzenia się i organizowania społeczności
nowohuckiej w latach 1949-1989 został osiągnięty poprzez projekt „Dziennikarze
Historii – 50. rocznica obrony Krzyża Nowohuckiego”.
Jak zapisano w pierwszym akapicie Regulaminu, oprócz inicjatyw i działań
odnoszących się do wymienionych rocznic 2010 roku, MIK zdecydował się
dofinansować projekty odnoszące się do rocznic innych wydarzeń stanowiących
ważną część historii Małopolski, pod warunkiem, że będą one realizować cele ogólne
Programu. Takie postawienie sprawy pozwoliło na włączenie do Programu bardzo
wartościowych tegorocznych projektów:
 „Reporterka, pedagożka, emancypantka – 100. rocznica śmierci Marceliny
Kulikowskiej”,
 „Marzenie o wolności. Kraków ’45”,
 „Stulecie Małopolskiego Lotnictwa”.
W ankiecie ewaluacyjnej zapytano partnerów o to, czy duża różnorodność treści w tej
samej przestrzeni bloga Programu miała dla nich znaczenie, a jeśli tak, jakie. Opinie
partnerów na ten temat zestawiono poniżej.

20. Różnorodność projektów
Pomimo, że aż 6 z 15 projektów nawiązywało do dziedzictwa ruchu społecznego
Solidarność, dzięki wielości odmiennych form upamiętniania oraz włączeniu
pozaregulaminowych rocznic, Program był dosyć różnorodny.
Większość partnerów uznała, że miało dla nich znaczenie, jakie projekty zostały
wybrane do realizacji w edycji 2010 roku, a samą różnorodność oceniała pozytywnie.
„Ciekawa jest różnorodność wyróżnionych projektów i instytucji je realizujących.
Mamy nadzieję, że równie interesująca dla odbiorców jak i realizatorów.”
„Uważamy, że bardzo cenna jest różnorodność wybranych do realizacji projektów.”
„Z wielkim zainteresowaniem śledziliśmy niektóre z realizowanych w tym roku
projektów Programu, zwłaszcza „Bal u Pana Boga”, „Dziennikarze Historii – 50.
rocznica obrony Krzyża Nowohuckiego”, doceniając fakt, iż nasz projekt mógł znaleźć
się wśród nich. Szczególnie ciekawe i godne dostrzeżenia wydają nam się pomysły,
które odbiegają tematyką od dominującej w tym roku – ze zrozumiałych względów –
rocznicy powstania „Solidarności” […].”
„Zróżnicowanie jeśli chodzi o tematykę, formę oraz pomysł na realizację wybranych
w tegorocznym naborze projektów zaliczyć można do dobrych stron całej inicjatywy.”
Partnerzy wskazywali na różne przyczyny afirmowania różnorodności. Wśród nich
ważnym motywem była możliwość wymiany dobrych praktyk oraz porównywania
własnych projektów do innych inicjatyw.
„Możliwość zapoznania się z innymi projektami, daje szansę samooceny naszych
działań. Ponadto odnalezienie się pośród innych inicjatyw podkreśla specyfikę danego
miejsca i społeczności. To oczywiście rozwija. Ponadto to swoisty podręcznik dobrych
praktyk – gdzie niejednokrotnie możemy odnaleźć zalążki pomysłów na kolejne
działania. Nasz projekt wpisywał się w program jak inne inicjatywy, był specyficzną
częścią różnorodnej całości.”
„Nasz projekt wpisał się w sporą ilość projektów związanych z obchodami 30. rocznicy
powstania ruchu społecznego „Solidarność”. […] Chociaż tegoroczną edycję
zdominowały projekty „solidarnościowe” to były one różnorodne w swojej formie.
Trudno ocenić wybór projektów do realizacji.”
Innym ważnym powodem była możliwość opowiedzenia szerszej publiczności
o wydarzeniach ważnych dla społeczności lokalnej lub lokalnych aspektach historii
Polski.
„[…] [projekt] jest jednym z kilku (z grupy wybranych do realizacji) dotyczących
wydarzenia historycznego bardzo lokalnego […]. Historia bardzo lokalna, ale będąca
istotną częścią składową historii Polski dzięki programowi mogła zostać przybliżona
szerszej grupie odbiorców.”

21. „Wśród projektów wybranych przez MIK do realizacji były inicjatywy skierowane do
określonych grup odbiorców. Projekty charakteryzują się innowacyjnym podejściem
do upamiętnienia rocznic. Często wykorzystują środki multimedialne, korelują
działania z różnorodnych dziedzin (etnologia, poezja, film, taniec, muzyka, itp.).
Projekt realizowany przez nas pokazał w naszej miejscowości, że można w sposób
atrakcyjny dla dzieci, młodzieży i dorosłych zorganizować obchody związane
z upamiętnieniem rocznicy historycznej dot. ruchu Solidarnościowego.”
Doceniano również promocyjne aspekty pisania o różnych inicjatywach z całego
regionu.
„„Warto pamiętać” to dokumentacja i forum wymiany informacji na temat cennych
inicjatyw rocznicowych. Wybrano projekty interesujące i zróżnicowane pod względem
form realizacji.
Portal „Warto pamiętać” to dla [tytuł projektu] miejsce gościnne, stwarzające –
w ramach wspólnej strony internetowej – korzystny kontekst dla wzajemnej promocji
eksponowanych wydarzeń.”
Obok różnorodności, ważnym elementem pozwalającym dokonać oceny Programu
było pojawienie się niezakładanych pozytywnych rezultatów projektów. Pierwszym
takim rezultatem jest zmiana sytuacji wokół nagrobka Marceliny Kulikowskiej na
Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Na początku 2010 roku zapomniany i
zaniedbany nagrobek Kulikowskiej był zupełnie zarośnięty. Tymczasem po
oczyszczeniu go, odwiedzeniu w setną rocznicę jej śmierci i zorganizowaniu tego
samego dnia wieczornicy upamiętniającej Marcelinę Kulikowską (i na skutek
zorganizowanej wokół tych wydarzeń promocji), osoba nieznana organizatorkom z
Fundacji Przestrzeń Kobiet zaczęła regularnie dbać o nagrobek (np. posadziła bluszcz
u jego podstawy). Z perspektywy zasięgu oddziaływania projektu uznać to należy za
wielki sukces jego organizatorek.
Drugi projekt, którego nieoczekiwane rezultaty warto w tym kontekście wyróżnić to
„Marzenie o wolności. Kraków ’45” Muzeum PRL-u. Organizatorom udało się dotrzeć
do specyficznej grupy rozmówców, a wśród nich osób wykluczonych, często
osamotnionych i unieruchomionych z powodu starszego wieku i problemów
zdrowotnych. Było to bardzo ważne przeżycie dla tych osób, pomogło im poczuć się
potrzebnymi. Dużą wartość przypisano też doświadczeniom tych ludzi, co było dla
nich dużym wsparciem.

22. 5. PODSUMOWANIE RAPORTU – WNIOSKI I REKOMENDACJE
W ostatniej części przedstawiono wnioski z ewaluacji oraz rekomendacje, które mogą
okazać się przydatne na wypadek podjęcia decyzji o ponownym uruchomieniu
Programu.
Wnioski
Odpowiedzi na pytania ewaluacyjne prowadzą do wniosku, że zarówno pomysł jak
i przebieg Programu należy uznać za udane. Pomimo problemów z pełną realizacją
dwóch projektów, ogólne i szczegółowe cele Programu zostały osiągnięte.
Skuteczność działań również należy ocenić wysoko. Udało się utrzymać stosunkowo
dużą różnorodność, jeśli chodzi o upamiętniane rocznice, formy ich upamiętniania
oraz treści zamieszczone na blogu „Warto pamiętać”.
W oczach zespołu Programu i partnerów pozytywnie kształtowała się współpraca
w Programie.
Poniżej przedstawiono fragmenty wypowiedzi współpracowników na temat Programu,
jego realizacji i MIK.
„Wspieranie przez samorząd województwa najciekawszych inicjatyw,
upamiętniających ważne dla naszego regionu wydarzenia i rocznice zasługuje na
szacunek i uznanie. Próba wpisania ich wszystkich w ramy jednorodnego programu
„Warto pamiętać” jest pomysłem ciekawym i daje szanse na stopniowe promowanie
działań zbieżnych z celami programu.
Strona wartopamietac.info ma szansę stać się ważnym portalem, skupiającym
najciekawsze inicjatywy i będącym źródłem informacji na temat przebiegu różnych
projektów – wymaga to jednak być może większej współpracy z lokalnymi mediami,
w tym z lokalnymi portalami informacyjnymi.”
„Znajomość historii własnego regionu to bardzo istotna wartość, którą należy
pielęgnować. Formuła programu sprzyja aktywizacji małych lokalnych organizacji
i instytucji kultury – docenia lokalne inicjatywy i pomaga wypromować (małym
kosztem i za pomocą nowoczesnych narzędzi komunikacji) ważne rocznice i działania
je upamiętniające.”
„Upowszechnianie wiedzy o lokalnej historii naszym zdaniem jak najbardziej jest
potrzebne, ponieważ przyczynia się do budowania wspólnoty i więzi lokalnych oraz
wzmocnienia obywatelskiej aktywności i odpowiedzialności. Współpraca w ramach
programu m.in. z organizacjami pozarządowymi wzmacnia oddolną aktywność
i zaangażowanie społeczne. Program naszym zdaniem motywuje również uczestników
i uczestniczki do badania i odkrywania osobistych, rodzinnych historii, związanych
często z historią regionu. Jest też szansą na odkrywanie i upowszechnianie postaci,
wydarzeń do tej pory nieobecnych w zbiorowej pamięci, zapomnianych czy
niedocenianych, tworzących dziedzictwo kulturowe i historyczne Małopolski. Według
nas największą zaletą programu jest możliwość włączenia i zaangażowania lokalnych
społeczności w obchody ważnych lokalnie czy regionalnie rocznic.”
„Upowszechnia informacje o realizowanym projekcie, pozwala poznać inne
realizowane programy. Program „Warto pamiętać” stwarza przestrzeń wsparcia dla

23. lokalnych projektów, niejednokrotnie bardzo niszowych lub obejmujących niewielką
grupę bezpośrednich odbiorców, które inaczej nie miałyby szans na zaistnienie
i realizację. Bez polityki informowania i promowania, jaką prowadzi Małopolski
Instytut Kultury, wiadomość o istnieniu takich projektów – zwłaszcza tych,
realizowanych w niewielkich miejscowościach i miasteczkach, jak Brzeszcze czy
Andrychów, nigdy nie trafiałaby do mieszkańców całej Małopolski, zwłaszcza
Krakowa. Zwykle dostrzega się i promuje jedynie wielkie wydarzenia kulturalne
przyciągające tysiące uczestników. Tymczasem Program „Warto pamiętać” jako jeden
z nielicznych daje szansę na upamiętnienie dawno zapomnianych, „drobnych”,
lokalnych wydarzeń historycznych, jak choćby stulecie śmierci Marceliny
Kulikowskiej.”
„Publikowanie informacji o regionalnych inicjatywach pozwala dokonać oglądu całości
programu, oraz przyczynia się do zrozumienia jego celu i idei, które mu przyświecają.
Sam program to świetna inicjatywa, dająca możliwość edukacji społeczności lokalnej
z zakresu historii ich małej ojczyzny oraz budująca oddolnie społeczeństwo
obywatelskie. Różnorodność akcji i wydarzeń podkreśla specyfikę miejsca
i zamieszkującej ich społeczności. Ukazywanie tych inicjatyw to również możliwość
zapoznania się z ciekawostkami historycznymi danego regionu w jednym konkretnym
i charakterystycznym miejscu – witrynie wartopamietac.info, oraz ogląd szerokiego
spektrum metod i działań stosowanych do upamiętniania rocznic. Dlatego uważamy,
że tworzenie programu i strony internetowej wartopamietac.info ma sens.”
„Program „Warto pamiętać” to bardzo ciekawa i ważna inicjatywa, dająca możliwość
dotarcia z informacją nt. najistotniejszych wydarzeń historycznych do dużej grupy
osób, w tym głównie ludzi młodych z regionu Małopolska. Daje on możliwość
prowadzenia nowatorskich i oryginalnych projektów. Realizacja tego rodzaju
programów przyczynia się do wzrostu świadomości społeczeństwa, tutaj szczególnie
społeczności lokalnych, i znacząco wpływa na ich rozwój, a pielęgnacja pamięci
historycznej najskuteczniej wzmacnia poczucie więzi i odpowiedzialności za miejsce
zamieszkania jej członków. Dodatkowo strona internetowa pozwala na śledzenie
poszczególnych etapów wszystkich realizowanych w danym naborze projektów, nie
tylko ich bezpośrednim organizatorom, ale również wszystkim uczestnikom oraz
osobom zainteresowanym tematyką historyczną. W trakcie trwania projektów staje
się pewnego rodzaju kompendium wiedzy na temat rocznic wydarzeń historycznych
przypadających na dany rok.”
„Przyczynia się to do integracji społeczeństwa województwa małopolskiego oraz jest
inspiracją do podejmowania różnorodnych inicjatyw upamiętniających wydarzenia
rocznicowe na terenie Małopolski. Jest również nowoczesną formą popularyzacji
wiedzy historycznej i swoistym forum wymiany doświadczeń w zakresie pamięci
historycznej i sposobów jej utrwalania.”
„Strona internetowa programu jest dobrą formą promocji naszych działań i miejscem,
gdzie na szerszym forum możemy się pochwalić naszymi osiągnięciami. Poza tym
istnieje możliwość zapoznania się z działaniami innych instytucji w obrębie tego
samego programu. Dla realizatorów projektów wspólna strona jest bodźcem do
wypracowywania coraz to ciekawszych form przekazywania informacji, tak aby były
one ciekawe i chętnie czytane.
Zaletą programu „Warto pamiętać” jest fakt, że można poznać inne projekty wybrane
do realizacji tych samych celów i priorytetów, często bardzo od siebie różniących się

24. formą i zakresem. Ważne jest również to, że można śledzić przebieg poszczególnych
projektów i jakim cieszyły się zainteresowaniem. Można również przeczytać o edycji
ubiegłorocznej i szukać nowych inspiracji, inaczej jest np. w przypadku programów
ministerskich, gdzie brakuje informacji o szczegółach poszczególnych projektów.”
„Działania te umożliwiają zapoznanie się z niestandardowymi obchodami jubileuszy
historycznych. Osoby pracujące z młodzieżą czy dorosłymi mają szanse zapoznać się z
realizowanymi projektami i być może w przyszłości, twórczo zainspirować się tymi
działaniami tworząc własne plany jubileuszy.”
„Efemeryczne z natury „obchody” rocznicowe – dzięki ciekawym formom archiwizacji i
edycji mają szansę na przedłużone „własne” życie, a najciekawsze z nich mogą dzięki
tego typu promocji stać się nowym, odrębnym, wyraźnym znakiem kulturowym.”
„Gratulacje dla Małopolskiego Instytutu Kultury za stworzenie przyjaznej procedury
programu oraz zespołu kompetentnych i życzliwych pracowników, którzy pomagają
wnioskodawcom i realizatorom. To chlubny wyjątek wśród instytucji „parasolowych”.”
„Pod względem współpracy z instytucją grantodawczą [czy raczej administrującą
środkami przeznaczonymi na dotacje] projekt zrealizowany przez nas w ramach
programu „Warto pamiętać” oceniamy zdecydowanie najwyżej spośród wszystkich
realizowanych przez nas projektów. Bardzo wysoki stopień zaufania MIK dla
realizujących projekty, wsparcie i życzliwość oraz przyjazna procedura rozliczania
projektów czynią program „Warto pamiętać” dobrą praktyką. Dziękujemy!”
„Małopolski Instytut Kultury nie tylko stwarza wrażenie nowoczesnej, dynamicznej
instytucji kultury. Współpraca w ramach realizacji projektu pokazała, że taką
instytucją jest.”
Rekomendacje
Rekomendacje dla przyszłych realizacji Programu „Warto pamiętać” i podobnych
inicjatyw zostały sformułowane dzięki nabytym w toku realizacji doświadczeniom MIK
oraz opiniom partnerów.
Dla poprawienia jakości Programu „Warto pamiętać” rekomenduje się:
 zwiększenie liczby członków zespołu na I i III etapie realizacji Programu;
 doprecyzowanie zapisów umowy partnerskiej, które ułatwi egzekwowanie
wszystkich zobowiązań i umożliwi w miarę potrzeby naliczanie kar umownych;
 doprecyzowanie treści załącznika nr 3 „Zasady dot. stosowania logotypów”
pod kątem określonych sposobów stosowania logotypu „Warto pamiętać” na
różnego rodzaju drukach oraz na stronach internetowych;
 przesłanie ankiety ewaluacyjnej po akceptacji sprawozdania z realizacji
projektu, jednak z wymogiem odesłania przed wypłatą środków.
Dla poprawienia jakości Programu oraz innych podobnych inicjatyw rekomenduje się:
 podejmowanie decyzji o wprowadzeniu programu z większym wyprzedzeniem
(np. pod koniec roku poprzedniego), co umożliwi wcześniejsze rozpoczęcie
realizacji projektów, lepsze przygotowanie partnerów, bardziej elastyczny
dobór rocznic (np. wydarzeń upamiętnianych w pierwszych miesiącach roku)

25. oraz, co kluczowe, wydłużenie czasu realizacji projektów (jak wskazywał jeden
z partnerów, ograniczenie czasu realizacji do 6 miesięcy powoduje, że część
inicjatyw nie może zostać zrealizowana);
 rekomendowane już w zeszłym roku organizowanie spotkań koordynatorów
wydarzeń (ewentualnie zespołów realizujących poszczególne projekty) przed,
w trakcie i po zakończeniu projektów. Umożliwiłoby to kształtowanie
środowiska osób zajmujących się upamiętnianiem, wymianę doświadczeń
i pomysłów, byłoby kształcące zarówno dla partnerów jak i dla MIK;
 położenie większego akcentu w okresie promocji Programu na możliwość
upamiętniania innych niż przewiduje kanon ważnych dla pamięci lokalnej
i regionalnej rocznic;
 regularne włączanie do zawartości bloga treści dotyczących również
nieobjętych Programem, upamiętnianych lokalnie i regionalnie wydarzeń, na
co ze względu na ograniczenia kadrowe w Programie nie było szans, a co
może przynieść: istotny wzrost liczby odbiorców i oddziaływania promocyjnego
strony oraz przyjęcie roli portalu informacyjnego o rocznicach obchodzonych
w województwie; portal taki stałby się też fascynującym materiałem dla osób
zainteresowanych pamięcią, upamiętnianiem i tożsamością (np. studentów
i absolwentów kierunków humanistycznych, polityków i animatorów kultury
i in.) do prowadzenia badań;
 analogicznie do zeszłego roku, zaleca się dalsze poszukiwanie metod
głębszego włączania odbiorców projektów w dyskusje na ich temat, zarówno
w celu promowania dobrych sposobów spędzania czasu wolnego, jak i po to,
by same projekty były lepiej dostosowane do potrzeb mieszkańców, a ludzie
dzielili się swoimi refleksjami (ukierunkowane m.in. na ten cel quizy i sondy
okazały się mało skuteczne ze względu na ograniczenia techniczne – trzeba
szukać dalej).