Akılcı İlaç Kullanımı
Dr.Hasan Basri Ulusoy
Farmakoloji Anabilim Dalı

Akılcı İlaç Kullanımı
“Kişilerin klinik bulgularına ve
bireysel özelliklerine uygun
olan ilacı, uygun süre ve
dozda, en düşük fiyata ve
kolayca sağlayabilmeleri’’

İlaçların uygunsuz kullanımı
• Dünya çapında bir problem
• Hastalar zarar görüyor
• Hasta- hekim ilişkisi zarar görüyor
• Ekonomi zarar görüyor

İlaç Yan Etkisi
• ABD de yılda 100000 kişi ilaçların istenmeyen
etkilerinden dolayı hayatını kaybetmektedir
– Yılda 1,5-2 milyon kişi istenmeyen ilaç etkileri yüzünden
hastanelere başvurmaktadır
– Dünyada hastanelere yapılan başvuruların %3-6 sı ilaç
yan etkilerine bağlı
– Yatan hastalarda ciddi yan etkiler %7 civarında
– Bu etkilerin %20-70 i önlenebilir etkilerdir

İlaçların uygunsuz kullanımı
• İlaç harcamaları sürekli artıyor

Kamu Sağlık Ödemeleri - Reel
TL (Milyar)
Kaynak: SGK Bülteni ve Bütçe Verileri

İlaç Tüketimimizin GSMH’ya Oranı Artıyor
2
1,8
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Kaynak: İEİS-EFPIA-DİE-DPT-Hazine Müsteşarlığı Verileri

ilaç tüketiminin toplam sağlık
harcamalarına oranı (2000 yılı)
Danimarka %9
İrlanda % 9,5
İsviçre % 11
ABD % 12
Hollanda % 12
Almanya % 13,5
Belçika % 15
Finlandiya % 15,5
Yunanistan % 18
Fransa % 20
İtalya % 23
Çek Cumhuriyeti % 25
Türkiye % 32
Kaynak: OECD Health Data 2002, EFPIA 2002, İEİS 2002, DPT

Akılcı ilaç kullanımında tıbbi ögeler:
• İlaçların etkinlik, güvenlik, uygunluk ve
maliyet verilerine göre seçilmesi
• Hastaların klinik gereksinimlerine uygun ilaç
yazılması
• Bireysel ihtiyaca uygun dozlam
• İlacın uygun zaman aralıklarında alınması

Akılcı olmayan İlaç Kullanımı
Örnekleri
• Çocuk ishallerinde antibiyotik kullanımı
• Viral ÜSY Enfeksiyonlarında antibiyotik
kullanımı
• Kesin tanı koyma yerine kombine
antibiyotik kullanımı

Dünya Türkiye
Kalp-Dolaşım Sistemi % 20 % 15
Merkez Sinir Sistemi % 17 % 11
Gastro-intestinal Sistem % 15 % 12
Solunum Sistemi % 10 % 9
Anti-enfektifler %9 % 22
Lokomotor Sistem % 6 % 11
Ürogenital Sistem % 5 % 4

Akılcı olmayan İlaç Kullanımı
Örnekleri
• Fonksiyonel kabızlıkta laksatif kullanımı
(İlaç dışı tedaviye gereken önemin
verilmemesi)
• Her türlü dispeptik yakınmada proton
pompası kullanımı
• Analjezik suistimali
• Vitaminlerin suistimali

Akılcı olmayan İlaç Kullanımı
Örnekleri
• Pahalı ilaç seçilmesi
• Polifarmasi
– Her semptoma bir ilaç yazılması
– Hasta baskısına boyun eğme

Akılcı olmayan İlaç Kullanımı
Örnekleri
• Okunaksız reçete yazılması
• Hastaların yeterince bilgilendirilmemesi

BAYBURT ARAŞTIRMASI
11 Ağustos 2003, 565 reçete toplandı ve
analiz edildi.

BAYBURT 2003
Kabul Edilebilir
İlaç Sayısı
%44
Kabul Edilmeyen
İlaç Sayısı
%56

BAYBURT 2003
Kabul Edilmeyen İlaç
Maliyeti
%49
Kabul Edilebilir İlaç
Maliyeti
%51

Dizde non-inflamatuar Osteoartrit (Kalem İlaç Sayısı)
3
2
1
AS
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Uygun ilaçlar Kabul edilebilir ilaçlar Uygun olmayan ilaçlar

Dizde Non-inflamatuar Osteoartrit (Kalem İlaç Sayısı)
3
2
1
AS
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Uygun ilaçlar Kabul edilebilir ilaçlar Uygun olmayan ilaçlar

Farmasötik Endüstrinin Bilgi
Kaynakları
• Promosyon bütçeleri büyüktür
• Ürünlerin yalnızca olumlu yanları
vurgulanır
• Olumsuz yanlar üstünkörü geçiştirilir

Akılcı İlaç Kullanımı Eğitimi
• DSÖ işbirliğinde Hollanda Groningen
Üniversitesi Tıp Fakültesinde bir
“Akılcı ilaç Kullanımı Eğitim
Programı Modeli” geliştirildi.
• Bu model interaktif eğitime dayalı
• Dünyanın pek çok ülkesinde
kullanılmakta

Groningen Modeli
• K-Tedavi ve K-İlaç kavramlarını temel
alır