1. SOLUNUM SİSTEMİ
FİZYOANATOMİSİ VE
GÖREVLERİ
Prof. Dr. Nazan Dolu
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Fizyoloji AD
dolu@erciyes.edu.tr
04/03/12 1

2. “Solunum”
 dış solunum
(eksternal solunum)
 iç solunum
(internal solunum,
hücresel solunum)
04/03/12 2

3. 04/03/12 3

4. Akciğerlerin başlıca görevleri
• Gaz değişimi
• Konak savunması
• Metabolizma
04/03/12 4

5. Solunum sistemi görevleri
• Gaz değişimi
• Asit-baz dengesinin korunması
• Kardiovasküler etkiler
• Savunma fonksiyonu (Pulmoner alveoler
makrofajlar (PAM), lenfosit ve makrofajlar)
• Anjiotensin I’in Anjiotensin II’ye dönüşümü
• Bradikinin gibi vazoaktif maddelerin inaktivasyonu
• Konuşma seslerinin oluşumu (fonasyon)
04/03/12 5

6. Yapısal organizasyon
• Havanın akciğere ve dışarıya hareketini
sağlayan çeşitli göğüs yapıları
• Diyafragma
• Akciğerlere kadar ilerleyen tüp yapıları
(iletici hava yolları)
• Akciğerler
• Gaz değişimi bölgeleri
04/03/12 6

7. 04/03/12 7

8. 04/03/12 8

9. İnspirasyon kasları
• Eksternal interkostal kaslar: Göğüs
kafesini yükseltir (Sakin solunumda aktifdirler).
Sakin solunumda sabit olan yardımcı
inspirasyon kasları:
• M. Sternokleidomasteideus: Sternumu
yükseltir.
• M. Serrratus anterior: Kostaları yukarı
kaldırır.
• M. Scaleni: İlk 2 kostayı kaldırır.
04/03/12 9

10. Ekspirasyon kasları
• Sakin solunumda inspirasyonda görev alan
kaslar ve AC’ler eski şeklini alır.
• İnternal interkostal kaslar: Kostaları aşağı, içe
çeker.
• Zorlu solunumda, karın içi organları yukarı iten
kaslar görev alır.
M. rektus abdominalis
M. internal / eksternal oblikus
M. Transversus abdominalis
04/03/12 10

11. p. 193
04/03/12 11

12. 04/03/12 12

13. • Eksternal interkostal kaslar, omuriliğin
aynı seviyesinden çıkan interkostal
sinirlerle inerve olurlar.
• Bu kasların felcinin solunuma anlamlı
etkisi yoktur.
• Guillain Barre send, Miyastenya Gravis
nöromuskuler hast’da solunum kasları
güçsüzlüğü olur, solunum yetm’liği
gelişebilir.
04/03/12 13

14. Diyafragma
Normal sakin solunumun
% 75’i diyafragma
İnspirasyon
hareketi iledir.
İnspirasyonda kasılır,
göğüs transvers ve
vertikal çapı artar,
ekspirasyonda gevşer,
göğüs transvers ve Ekspirasyon
vertikal çapı azalır, AC’leri
sıkıştırır.
04/03/12 14

15. Diyafragma
• Normal solunumda 1cm aşağı ve yukarı
hareket ederek 300-400 ml hava
kazandırır.
• Zorlu solumada 10 cm yer değişebilir.
• C3-C5’ den frenik sinirle inerve olur.
Paralizisinde, inspirasyonda yukarı kalkar.
04/03/12 15

16. SOLUNUM SİSTEMİ
Burundan başlar, alveolde sonlanır.
ÜST SOLUNUM YOLLARI
(İletici hava yolları)
Burun
Sinüsler
Nazal kavite
Posterior farinks
Larinks -Epiglottis
- Aritenoid,
- Vokal kordlar.
04/03/12 16

17. Alt solunum yolları
• İLETİCİ HAVA YOLLARI
Kıkırdak yapılı olanlar
Trakea,
1-10 dallardaki bronşlar
Membranöz yapılı olanlar
11-16 dallardaki bronşioller
• GAZ DEĞİŞİM BÖLGELERİ
17-19. dallardaki respiratuar bronşioller
Alveoller
04/03/12 17

18. 04/03/12 18

19. 04/03/12 19

20. İletici hava yollarının işlevleri
• Hava akımı için uygun bir yol
• Silialar (tüycükler), mukus salgısı (goblet hücreleri)
ve çeşitli fagositik (alveoler makrofajlar) hücrelerle
mikroorganizmalara karşı savunma yapar
• Mukosilier örtü; su içeriği ile nemi korur. Alveoldeki
hava atmosfer havasından daha fazla su buharı
içerir.
• Solunum havasını ısıtır (duvarlarındaki kan
damarları ile)
• Fonasyon
04/03/12 20

21. 04/03/12 21

22. Nazofaringeal hava yolları
Burun ve görevleri:
• Burun iç yüzü solunum epiteli ile döşelidir ve
yüzeyel salgı hücreleri içerir.
1-Havanın filtrelenmesi (dış nazal geçişteki kıllar
ile 10 µm’den büyük partikülller yakalanır),
2-Isıtılması (Nazal boşluktaki zengin damar ağları ile)
3-Nazal sekresyon önemli Ig, inflamatuar
hücreler ve interferon içerir ve havanın
nemlenmesini sağlar.
4-Toplam solunum sistemi direncinin % 50’si
buradadır.
04/03/12 22

23. Nazofaringeal hava yolları
• Ağız; fazla miktarda hava almak
gerektiğinde önemlidir (egzersiz gibi)
• Orofarinks, burun, ağız ve akciğerler
arasındaki tek geçiştir. Obstrüksiyonu
ventilasyonu bozar.
04/03/12 23

24. Laringotrakeal hava yolları
a
04/03/12 24

25. Larinks
• Kıkırdak, kas ve
fibroelastik
bağlar'dan oluşur
(C3-C6 omurları
seviyesinde).
• Epiglottis ve aritenoid,
yutma sırasında vokal
kordları kapatarak alt
solunum yolu
aspirasyonunu
önlerler.
04/03/12 25

26. Larinks
• Kıkırdak yapısı
inspirasyonda
kollapsdan korur.
• 2 fonksiyonu bulunur.
1- Konuşma
2- Hava dışındaki
maddelerden AC’leri
koruma
04/03/12 26

27. Glottis
• Her iki plica vocalis ile
bunlar arasındaki
aralığı (rima glottidis)
içeren larinks'in sesin
oluşumu ile ilgili olan
bölümüdür.
04/03/12 27

28. Trakea
• 10-12 cm uzunluk, 15-25 mm
enindedir.
• C6 - Th4 omurun alt kenarı
arasındadır.
• 16-20 adet at nalı şeklinde hyalin
kıkırdaklardan oluşur, kollapsını
önlerler.
• T5 üst sınırında bifurcatio trachea ile
sağ ve sol ana bronşlara ayrılır.
• Bifurcatio trachea'nın trachea
lümenine doğru yaptığı çıkıntıya
carina trakea denir. Burada fazla
sayıda duysal nöron bulunmaktadır.
Uyarıldığında öksürük ve
bronkospazma neden olurlar.
04/03/12 28

29. Bronşlar
• Sağ ana bronş: • Sol ana bronş:
Sol ana bronştan; Sağ ana bronşa göre;
• daha geniş (12-16mm) • daha transvers
• daha kısa seyirlidir. Genişliği
(2.5cm.kadar) 10-14 mm, Uzunluğu 5
• daha dik seyirlidir. cm.
• Aspirasyon • T6 seviyesinde sol
• T5 seviyesinde sağ akciğer hilum'una
girer.
akciğer hilumuna girer.
04/03/12 29

30. • Hava yolları ana broşlardan sonra;
- lober bronşlar (bronchus lobaris)
- segmental bronşlar (''Bronchus
segmentalis'') olarak devam ederler.
04/03/12 30

31. İletici hava yolları (bronş ve bronşioller )
Kıkırdak Boyut Epitel Kan ile Alveoller Hacim
beslenme
Bronşlar Evet > 1 mm Yalancı Bronşial Hayır
çok katlı
kolumnar
Terminal Hayır < 1 mm Kübik Bronşial Hayır > 150 ml
bronşiol..
Respir. Hayır < 1 mm Kübik Pulmoner Evet 2500 ml
bronşiol..
submukozal
1-10 kıkırdak yapılı bronşlar 11-16 membranöz yapılı bronşioller
Goblet ve bronşial salgı bezleri bulunur Klara hücreleri granül içerir, salgılama işlevleri
olabilir;
04/03/12 hasarlanma sonrası epitelyal yenilenmede rol 31
oynayabilir, inhale edilen toksinleri yok eder.

32. 04/03/12 32

33. Akciğerler
• Süngerimsi ve elastik
• Sağda diaphragma
yüksek konumdadır.
• Sol akciğer sağa göre
daha dar ve uzundur;
• Koniye benzerler. Apeks
pulmonis tepesi, basis
pulmonis tabanı ve
facies costalis ile facies
mediastinalis olarak iki
yüzü vardır.
04/03/12 33

34. Kan
Akciğer
Konnektif doku
İletici hava yolları
Doku
Gaz değişim bölgeleri
04/03/12 34

35. 10 segment 9 segment
04/03/12 35

36. Gaz değişim bölgeleri
(Terminal Solunum Ünitesi, asinüs, TRU)
• Respiratuar
bronşiyoller
• Alveolar duktuslar
(kanallar)
• Alveol kesesi (her bir
akciğerde ortalama
300 milyon adet)
04/03/12 36

37. Bronşiyoller <1 mm çap
<0.5 mm çap
Terminal Solunum Ünitesi
04/03/12 37

38. TRU
Terminal solunum ünitesi (TRU)
AC’in en küçük fonksiyonel
Ünitesidir. Her lobüle
bir pulmoner arter girer ve çıkar.
04/03/12 38

39. 04/03/12 39

40. Alveoller ve Tip I pnömositler
• Hava yollarının
lümeni ile devam
eden ince duvarlı
keseciklerdir.
Birbirlerinden alveolar
septum ile ayrılırlar.
• Duvarı çoğunluk
olarak Tip I pnömosit
hücrelerinden oluşur
(%95).
• Gaz değişiminin
olduğu düz squamöz
epitel hücreleridir.
04/03/12 40

41. Tip II pnömositler
• Alveollerin köşelerinde
bulunan kübik
hücrelerdir.
• Alveol yüzey alanının
%2’sini oluşturur.
• Sürfaktan üreterek
yüzey gerilimini
azaltırlar.
• Hasarlanmadan sonra
normal alveolar yapının
yenilenmesinden
sorumludurlar.
04/03/12 41

42. Tip III pnömositler (Fırça hücreleri);
• AC’in her yerinde bulunurlar yani alveole
özgü değildirler.
• Sinirlerle yakın ilişkilidirler, kemoreseptör
olabilirler.
04/03/12 42

43. Kohn’un alveoler porları komşu alveollere açılır, normalde sürfaktanla
kaplıdır ve komşu alveoller arası değişim için geçiş sağlar. Porların sayısı
ve büyüklüğü yaşla beraber ve bazı hastalıklarda artabilir.
04/03/12 43

44. 04/03/12 44

45. Solunum membranı
• Epitelin altında
bazal membran
yer alır.
– Bazal membran
çok dar bir
interstisyel aralık
ile kapiller bazal
membran ve
endotel
hücrelerinden
ayrılmıştır
04/03/12 45

46. Anatomik ölü boşluk
• İletici hava yollarında her zaman 150 ml kadar
hava kalır.
• Bu hava, her soluk alımında dışarıdan gelen 500
ml hava ile karışır.
• Sonuçta alınan 500 ml havanın aslında yalnızca
“500 – 150 = 350 ml’si yeni hava olarak
alveollere ulaşır
04/03/12 46

47. Plevra
• Çift katlı seröz bir zardır.
• Visseral plevra
• Parietal plevra
• İntraplevral aralık: Birkaç ml sıvı bulunur. Bu sıvı
intraplevral aralıktaki subatmosferik basınç nedeniyle
akciğerlerden buraya doğru olan interstisyel sıvı akımı
sayesinde oluşur.
• Aynı etki alveollerdeki toz partiküllerini akciğerlerin
subplevral yüzeyine taşır.
• Parietal plevra sıvıyı ve havayı resorbe etme
yeteneğine sahiptir. Salınım ve emilim arasındaki
denge bozulursa sıvı miktarı artar (hidrotoraks).
04/03/12 47

48. Toraks boşluğu
İntraplevral
aralık
04/03/12 48

49. 04/03/12 49

50. p. 194
Dinlenimde normal AC
Pnömotoraks
Pnömotoraksda AC’lerin büzülmesi, lung
AC’lerin kendi esnekliğinden daha fazla collapses to
unstretched
gerildiğini gösterir. Göğüs kafesi AC’lerden size
daha fazla büyüyerek AC’leri gerer.
Pleural
Esnek olan AC’lerde büzülme eğilimi olur. membranes
04/03/12 50

51. AC Dolaşımı
• AC’lerde pulmoner ve bronşial dolaşım
sistemi bulunmaktadır.
• Pulmoner dolaşım pulmoner arterlerle
AC’lerin gaz değişim fonksiyonunu sağlar.
Deoksijene kan sağ kalpten pulmoner
arter ile sağ ve sol dal olarak AC’lere girer.
• Oksijenlenmiş kan pulmoner venler ile sol
atriuma döner.
04/03/12 51

52. Bronşial dolaşım
• Bronşial arter torasik aortadan
kaynaklanır, AC’e iyi oksijenlenmiş
sistemik kan sağlar.
• 1/3’ü bronşial venlere drene olur. V. Cava
ile sağ atriuma boşalırlar.
• 2/3’ü pulmoner ven ile sol atriuma gelir.
• İletici hava yolları, AC parankimi, visseral
plevrayı besler.
04/03/12 52

53. AC’lerin lenfatik sistemi
• AC’ler bir lenfoid organ olarak kabul
edilebilir.
• AC lenfatik ağları, sıvı filtrasyonu ve konak
savunmasında görev alırlar.
• Sağ ana lenfatik kanallar trakeanın sağ
yanından sağ juguler ve subklavyen
venden venöz sisteme girer.
• Sol lenfatik kanallar ise sol subklavyen
venden venöz sisteme girer.
04/03/12 53

54. Akciğerlerin sinirleri
• Plexus pulmonalis'ten alırlar.
• Sempatik lifleri T2-T5 sempatik ganglionlarından
gelir.
• Bronş epiteli, düz kaslar ve mast hücrelerinde
β2 adrenerjik reseptör bulunur.
∀ β2 adrenerjik reseptörler (özelikle epinefrin)
Hava yolu genişlemesi= Bronkodilatasyon
Kan damarı daralması= vazokonstriksiyon
Bezlerden salgılamanın inhibisyonu
04/03/12 54

55. • Akciğerde istemli motor inervasyon yoktur
ve ağrı lifleri de bulunmaz.
• Ağrı lifleri sadece plevrada bulunur.
04/03/12 55

56. • Parasempatik inervasyonu beyin sapındaki
medulladan kaynaklanır (10. kranial sinir=n.
Vagus).
• Parasempatik lifler (Ach)
Hava yolu daralması= Bronkokonstriksiyon
Kan damarı genişlemesi= vazodilatasyon
Bezlerden sekresyonun artmasından
sorumludur
04/03/12 56

57. Eylül 2007
• 82. Aşağıdakilerden hangisi kolinerjik
sinir uyarısı sonucu gelişmez?
• A) Miyozis
• B) Kalpte bradikardi
• C) Bronşlarda genişleme
• D) Mide salgısında artış
• E) Erkek seks organında ereksiyon
04/03/12 57

58. Bronşiollere etkiyen diğer
ajanlar;
• Bronkodilatatör;
-vazoaktif intestinal peptid (VIP)
- Nitrik Oksit (NO)
• Bronkokonstriktör;
- Lökotrienler; LTC4, LTD4, LTE4
- Nörokinin (NK)
- Alfa adrenerjikler
• Lokal etkili bronkokonstriktörler:
Histamin
Anaflaksinin yavaş etkili maddesi
04/03/12 58

59. Eylül 2007
• 63. Aşağıdaki inflamasyon mediyatörlerinden
hangisi bronkokonstrüksiyon,
vazokonstrüksiyon ve trombosit
agregasyonu yapar?
• A) Histamin
• B) Serotonin
• C) Bradikinin
• D) İnterlökin-1
• E) İnterlökin-6
04/03/12 59

60. Tanımlar
• ÖPNE (EUPNE) • HİPERPNE
normal solunum solunum derinliğinin
artması
• TAŞİPNE
artmış solunum dakika • HİPOPNE
sayısı yüzeyel solunum
• BRADİPNE • HİPERVENTİLASYON
azalmış solunum dakika hem hız, hem de
sayısı derinlikte artma
• APNE • DİSPNE
solunumun durması sıkıntılı solunum
04/03/12 60

61. Alveoler ventilasyon
(havalanma)
Dakika ventilasyon = soluk hacmi (SH) x soluk sayısı
(ml/dk = ml/solunum x soluk/dk)
Ör; 500 ml x 12 soluk = 6 l/dk
Ölü boşlukta kalan 150 ml’yi dikkate aldığımızda:
alveoler ventilasyon = 350 x 12 = 4200 ml
Geriye kalan 1800 ml hava anatomik ölü boşluk
ventilasyonunu oluşturur.
04/03/12 61

62. Kişi SH (ml) Soluk Dakika Ölü Boşluk Alveoler
Sayısı Ventilasyon Ventilasyon Ventilasyon
u (ml)
A 200 30/dk 6000 ml 150 x 30 = 1500 ml
4500
B 500 12/dk 6000 ml 150 x 12 = 4200 ml
1800
C 1000 6/dk 6000 ml 150 x 6 = 5100 ml
900
Yukarıdaki tabloda solunumu yüzeyel ve hızlı (A), normal
(B) ile derin ve yavaş (C) olan 3 kişi örneklendirilmiştir:
04/03/12 62

63. • Her üç şahsın dakika ventilasyonu eşit
olduğu halde asıl gaz değişimini sağlayan
alveoler ventilasyon ciddi boyutlarda farklılık
göstermektedir.
• Demek ki alveoler ventilasyon üzerinde,
solunum hızından çok derinliğin artması
etkili olmaktadır.
• Yani soluk hacmindeki bir artış, alveoler
ventilasyonu artırmaya yönelik bir olaydır.
– Egzersiz sırasında bu olay fizyolojik olarak
kendiliğinden gerçekleşmektedir.
04/03/12 63