Traducción al Quechua Lambayecano del capítulo V de ´Don Quijote de la Mancha´. El grafema < ĉh > represente la africada retrofleja ( http://es.wikipedia.org/wiki/Africada_retrofleja_sorda ). Enlace: http://lengamer.org/asoc/language.php?language=quechuadelambayeque

1. Castellanumanta quechuwaman tikrasha:
Prof. José Luciano Vilcabana Sánchez

2. QUIJOTEPAQ WILLASHAYKILLAPA
Kay quijote niyashanllapataqmi ruraran uk runa. Miguel de Cervantes Saavedra
shutiq. Paymi nasiran uk suyu España shutiqpi uk 7 octubrepi chay 1547 añupi.
Kay runapaqami chay wasinpiqa, mana imanpis kayaqchu chaymi mana
estudyuntaqa puchkaranchu. Chaynu kayarqa, purir riqchaq pachakunata riqchaq
runakunata ima riqsiran; escritorkunata, riqchaq aritstakunata ima. Chaymantaqami
riran sirvikuq. Uk gerraman rir uk makinta pitiran. Chaymi shutichiranllapa “manco de
lepanto” Payqami riqchaqkunata runaq.
KAMI ESPAÑA SUYU CERVANTESPAQA
Tayta Miguel de Cervantes
Chaynumi kay runaqa riqchaq pachakunapi rikariran, carcelman ima itaranllapa.
Uk kutiqa runakunata cobrar puriyaq impuestuta, chaymantami uchachar carcelman
itaranllapa. chaypi kimsa mesta karan; chay carcelpi escribiran kay cuento yupay chay
“Quijote de La Mancha ” niyan chaytaqa. Kay rurashanmi naypaqkaqpiqa kusata
atuncharan, tukuylla kusata liyiyta munaranllapa. Kay runituqa wanuran uk 23 abrilpi
chay 1616 añupi.
Kay quijote niyan chayqami karan chay runa
wanushana niyanchik chaypa yarpuyninlapi mana
chiqapchu karan, chay runa kayta ruraq chayqa riqchaq
librukunata liyiq, chay Quijote yupay. Chaymi kaytaqa
ruraran. Chaypaqmi kananga parlashaykillapa.
Kay libruta iscribishapa rurinpiqa niyan
Quijote, chayqashi kaq uk runa kusata maqanakuyta
munaq. Payshi uk washaqnin runa shutiq Sancho
Panza, paywanshi riqllapa. Rishun maqanakuyta
maskaq nir. Chaypishi tariqllapa uk wayra
molinukunata, chaywanshi maqanakuq tayta Quijoteqa
runata yupay rikar; chaypishi ashwan pakikaq imashi,
pero manashi nanachikuyaqchu, kusatash
maqanakunayaq.

3. Kaynumi wayra molino niyashanllapaqa.
Kaykunami La Mancha niyan chay pachapiqa kaq. Chayshi Tayta Quijoteqa ,
wak molinukunawan maqanakuq, achka runakunata yupay rikarqa. Chaynushi riqchaqta
rikapakur uyshakunawan imashi maqanakuq; chaynu maqanakur puriyarshi tikrakamuq
wasinmanqa. Chaypishi uk warmi kaq, chaytashi kusata munayaq warminpaq. Chay
Tayta Quijoteqa niyaqshi qampaqmi kay maqanakuykunataqa rurayani, niyaqshi. Chay
warmiqashi saqrakaqla kaq, pero payqashi rikayaq kusala shumaqta yupay. Chaynumi
kay “Quijote de La Mancha” nir rurashanqa.
QUIJOTE SANCHUWAN PURISHAN
Rikana V
UK WIKUS MAQANAKUY
Yarqushanmanta allaqninqa kusa achkila achkiyaran. Tayta Quijote Sancho Pansawan
kushikuqnulla karan. Burro, caballuwanpis nasquyta riyaran .¡Ima upallalla La mancha
pachapiqa …! ¡Ima qasillalla! ¡Wichka chunllalla! Chunllallawan qasillalla riran
allaqallaqqa. Imaraq kusata, imanupi. Unaq tukukaq riran mana imatapis tariranchu,
Tayta Quijoteqa maqanakunayaran.
Rupaypis qillakchiq qallariran. Burrupa Caballupa ĉhakinpis ĉhaqyayran shaykushalla.
Sanchuqa shaykusha kar annipakuyaran, Tayta Quijoteqa kusata chapakuyaran,
mayqanllataqa rikayman nir. Mayman chapakurmapis mana imatapis rikayaranchu.
¡Ukriqmanta…! ¿Imataq karan chaymaypi kuyuqqa? Sanchuqa annipakuyashanmatapis
das tukchir niran, ¡ima!, wayra molinukunalami karan, uk kimsa chunka o tawa chunka,
mas achka La Manchapi kaqkunamantaqa. Washaqninqa piñakushalla chapar qashan
annipakuran. Tayta Quijote piñakuq yupay karan:
—¡Utqar escuduta qumay Sanchu!- Willaran utqaylla, nawinmapis achkila achkila,
shapran shiminwan kuyuyaran ima.
—¿Imataq tayta pasan? —Nir washaqninqa tapuran.

4. —Naypaqman chapakuy, rikayankichu nuqa rikayashayta.
—Willaran maqanakunaq runaqa, makinta unaq nawin ananman ĉhurar, gurrapa
laplanta yupay, allita rikakunanpaq.
Sanchuqa tapukayaq. ¿Imatana rikayanqa? ¿Enemigukuna ĉhamunnachu chimataq
kanqa?, ¿Imana kanqa, saqra kuruchu kanqa, maquchu, manaqa uk maraqu runa kanqa?
Pero ¿Maypitaq kanqa? Payqa mana imatapis rikayaqchu.
—¿Imatataq tayta rikayanki? Nir tapuq tayta quijotetaqa.
—Kay naypaq yarqushanchikqami kusa atun maqanakuy kanqa, tayta Sancho. Kusala
atun yarpuyashaymantaqa.
Manchakushalla Sanchuqa chapakuran riqchaqlawkunaman. Yarpuqnu chay tayta
quijote willayashanpaq. Kunkitanmatapis kusalata chutakachir chapakuran. Ashuwan
pitikanayaqna, chaynu kayarmapis mana imatapis rikaqchu.
—Naypaqman chapakuy Sancho —willayaq tayta Quijoteqa —: Chapay, chaypimi,
kusala sintita shayan. Kusalata maqanakunayan. Kanqa kinsa chunka kusala atun
saqralla runakuna. Tukuyninwanmapis nuqaqa maqanakushaq, chaqa kusa malu
runakunami, wakma kusa nasquy warmikunata pakasha puriyanllapa, chaqa kusata
qischayan wakcha warmikunata ima. Binsitiynaqa, nuqapana kanqa tukuy
imankunamapis, chaynu nuqaqa kusa achka qillayninqun kashaq. Chaqa nuqaqa
ganasha kashaq allinta mana suyakurchu. Nuqani qushayki qampaq kaqtaqa,
yanapamashaykipaq amigo Sancho. Kusata washamashaykipaq.
Chaymantaqa qashan Sancho Pansaqa kusata chapakuran puytishankaman. Pero mana
ikipi ni naypaqmapis imatapis rikaranchu.
—¿Ima atun runakunataq chay rikayashaykiqa? —Manchakushalla tapukuran.
—¡Wakkuna! Yuraq raĉhpayqun chaykuna. Wak kusa atun rikrayqun chaykuna, wak
nawinchikpa naypanpi chaykuna.
—¿Wakkuna...? ¿wakkuna naypanchikpi chaykunatachu atun runakuna niyanki? —
Niran Sanchuqa manchakushalla. Mana kriyiranchu uyapashantaqa.
—¡Atun runakunami, kusa saqra chaykuna! ¿Manachu rikayanki imanutaq rikranta
kuyuchiqta? ¿Manachu rikayanki imanutaq munachimayanchik? —Niran kusata kriyir,
ashuwan dasla maqanakunar.
—¡Tayta mana atun runakunachu! Wayra molinukunami, wak runapa rikran
niyashaykiqami molinupa rikran.
—¿Molino niyankichu? ¿Molinupa rikran niyankichu wak kusa atun saqralla
rikrakunataqa? ¿Imanutaq atun runakunataqa molinukunawanqa pantachiyankiqa?
—¡Molinukunami! — niyaran Sanchuqa.
—Allin, qamqa mana yaĉhayankichu kay gerrakunapaqqa. ¡Atun runakunami!
Manchakuyarqa, uklawkaq ashuy, nuqala maqanakushaq, wikus saqra maqanakuy

5. katinmapis —Niran Tayta Quijoteqa, washaqnintaqa kusa chupka chupkata achkiraqta
chapakur.
Chaymantaqa kusata qatiran Rocinante niyan chay kaballuntaqa. Chaynu chay wayra
molinupa niyashanpa anankunaman.
—¡Manami atun runakunachu! —Qayayaran Sanchuqa, arkashaq wak kallpaqtaqa nir.
Pero chay taytanqa mana uyapayaranchu, paypis kusata qayaĉhakuyaran.
—¡Ama alsakaychu manchakuq runakuna! ¡Ama alsakaychu manchakuqkuna!
—Rimayaq kusala sinti suqyaqninwan, rikaqnu yarpuyninpiqa, wak molinukuna kusala
alli shayaq pachapiqa. Chaqa atunkuna alsakanayaq taksha ukchakuna atun mishimanta
alsakan chaykuna yupay—. ¡Ama alsakaychu! ¡Vergüenza kanman ukla runamanta
alsakanaykipaqqa! —Qas shay niyaq molinuman aventakaqnuqa, lanzanta uk makinpi
charkusha uklwapi escudunta charkusha.
Sanchuqa manchakusha, nawinta
rinrinta tapasha karan. Burruqa amigun
kaballutaqa avisanaq manchakuy
chaymantaqa. Pero manchakusha mana
qayĉhakuymatapis puytiyaranchu.
Ishkantin allinta manchakuyashallapa,
naypaqta maqanakuq rirlla tayta
Quijote kaballuntin ¡unaqmayta!
Riranllapa, chaqa pachamanqa
ratamuranllapa imata itakusha yupay.
Pachapiqa wanusha yupay kidaq
sikwarar, ima chaqchukasha yupay.
Kaballunwan piĉhunakusha, ukla ima
saqra kurukuna yupay rikariyaq; chay
mayĉhi riekran kananpiqa ĉhakin
kayak, chay mayĉhi runapa uman
kananpiqa anmalpa uman kayak.
Chay manchakusha burro,
manchakusha Sanchuqa, kallpaqllapa
chay maypiĉhi usurayaq chayman, takshala ĉhakin y ĉhankitan puytishanlapi.
—Tayta, willashuraq, molinumi mana atun runakunachu nishuraq —niyan Sanchuqa
tayta Quijoteta yanapanaqnu.
Pero rimamuq wanuyĉhalata chay lisyakasha runituqa:
—Ama kriyiychu, Sancho, Atun runakunami karan; Pero yaĉhay kanmi uk bruju
nuqapaqa kusa inimiquy, chaymi chay atun runakunataqa tikrasha wayra molinupaq,
chaynu ama nuqaqa binsinaypaq. Amami manchakunkichu, chaqa kaykunaqa chaynuna
runa washakuq riqkunataqa pasan.

6. Sanchuqa chapaq taytantaqa, mana imatapis yarpuyta puytirchu: Chaqa tukuy
rikashankunata payqa kriyiyaq mana yarpuyaqchu chaynu brujukuna yerbakuqkuna y
runa washakuq kanqa nirqa. Tayta Quijote shuypaqa liyisha kayaq tukuy may pachapi
librukuna kaqkunamatapis, chayrayku tukuy kaykunataqa yaĉhayaq.
—¡Yanapamay Amituy! —nir llakikuq. Chaqa, kusa saqra ima pasasha katinqa,
manaqa waranlla kayatinqa, manaqa chay washakuy trabajuqa kusala difícil kananta
paypaqqa.
Imanullapis yanapaq chay maqakasha Tayta Quijote, lisyakasha Rosinantetaqa, qashan
puriq qallarinanpaq.
Chaynu qashan riq ĉhurakaq. Chaparqa llakiypaq yupay kaq: Kaballuqa kuju
matanqitanmapis pukrula tukusha kayak; runa washakuqqa limpu qischakasha
lanzanmapis pakikasha kayak. Ashuwan unaqllaman chapakuqnulla riyaqllapa, chaqa
niyaq manashi paykunaqa pierdishallapachu kobartiraykuchu, brujuraykushi maqakasha
. nir paykunaqa yarpuyaqllapa.