Ugalketa izaki bizidunek euren antzekoak edo berdin-berdinak diren beste izaki batzuk sortzeko duten gaitasuna da.

1. UGALKETA-FUNTZIOA

2. Ugalketa izaki bizidunek euren
antzekoak edo berdin-berdinak
diren beste izaki batzuk sortzeko
duten gaitasuna da.
Bere helburua espeziea ez
desagertzea da.

3. - Banako batek hartzen du parte.
- Ondorengoak gurasoaren kopiak dira (klonak).
- Organismo zelulabakarrak, algak eta onddoak
ugaltzen dira mekanismo horren bitartez, eta
landareak eta ornogabe bakun batzuk era
bai, zenbait kasutan

4. Zelularen ugalketa asexuala
Prozesu horren bitartez:
- Organismo zelulabakarrak ugaldu egiten
dira.
- Zelula anitzeko organismoek ugaldu
egiten dituzte zelulak, eta, horrela, hazi
eta ordezkatu egiten dituzte kaltea
dutenak.

5. Erdibitzea:
Gemazioa:
Esporulazioa:

6. Landareen ugalketa asexuala:
Zilak eratuz edo biderketa begetatiboz:
Landare berria zilak (zelula taldeak)
askatzen direnean eratzen da.
Zatiketaren bidez:
Landare berria gurasoa zatituta sortzen
da,batik bat zurtoina zatituta. Zati horri
aldaxka esaten zaio
Esporen bitartez:
Landare berria espora izeneko zelula
berezi batzuetatik sortzen da; esporak
esporangio izena duten organoetan
sortzen dira

7. Txandakako ugalketa
Hazirik gabeko landareetan sexugabeko ugalketa
(esporen bidezkoa) eta sexu bidezkoa (gametoak erabiliz)
txandakatzen dira.
Sexu bidezko
ugalketaren bitartez,
esporofito izeneko
landarea sortzen da.
Espora baten bidez,
gametofito izena duen
landarea sortzen da.

8. Animalien ugalketa asexuala
Sexugabeko ugalketa
ez da ohikoa
animalien kasuan
(ornogabe bakun
batzuk izan ezik).
Gemazioz edo
zatiketaren bidez
egin daiteke.

9. Sexu bidezko ugalketa
(Ugalketa sexuala)
- Sexu-zelulak edo gametoak sortzen dituzten bi indibiduok
hartzen dute parte.
- Ondorengoak gurasoen antza dute, baina ez dira berdinberdinak genetikoki.
- Gameto arra eta gameto emea elkartzen direnean, zigoto
izeneko zelula sortzen da, eta hori garatzen denean, beste
banako bat sortzen da.
- Mekanismo hori, oro har, landareek eta animaliek
erabiltzen dute ondorengoak sortzeko.

10. Landareen ugalketa
sexuala (Espermatofitoak)
Hainbat etapa ditu:
- Gametoen eraketa
- Polinizazioa
- Ernalketa
- Haziaren eta fruituaren eraketa
- Haziaren erneketa

11. Gametoen eraketa: lorea
Loreak landarearen sexu-organoak ditu, eta horietan,
gametoak sortzen dira.
Androzeoa sexu organo arra da. Lorezilek osatzen dute. Bertan
polen aleak daude , eta horien barruan, gameto arrak.
Ginezeoa sexu organo emea da. Barruan obulutegia dago eta
bertan gameto emea eratzen da.

12. Polinizazioa
Polen aleak anteretatik estigmara garraiatzen
dira, lore berean (autopolinizazioa) edo espezie
bereko lore batetik bestera (gurutzaturiko
polinizazioa)
Polinizazio anemogamoa
(haizeak eragindakoa)
Polinizazio entomogamoa
(intsektuek eragindakoa)

13. Ernalketa
Polen alea estigmara heltzen denean, hodi bat sortzen du
(polen-hodia).
Gameto arrak polen hoditik jeisten dira, eta gameto
emeekin elkartu egiten dira; alegia, ernalketa egin eta
zigotoa eratzen dute.

14. Haziaren eta fruituaren eraketa
Zigotoa garatu eta hazia
eratzen da. Haziaren barruan
enbrioia dago ( landarearen
aurrekaria).
Haziaren inguruan fruitua
eratzen da. Bere eginkizuna
haziak babestea eta
barreiatzen laguntzea da.

15. Hazien barreiadura eta erneketa
Hazia eta fruituak
haizeak eta animaliek
sakabanatzen dituzte;
barreiadurari esker,
landareak leku berriak
kolonizatzen ditu.
Erneketarekin haziaren
barruko enbrioiaren
garapena hasten da;
horrek landare berria
sortuko du.

16. Sexu bidezko ugalketa animalietan
Ugalketa sexuala ohikoena da animalien artean.
Ugalketa mota horretan, hiru etapa daude:
- Gametoak eratzea
- Ernaltzea
- Zigotoa garatzea

17. Gametoak eratzea
Espezie sexubakarrak:
sexuak bereizita
dituzten espezieak dira.
Espezie hermafroditak:
Banako berak sexu
organo arrak eta emeak
ditu.

18. Ernaltzea
Gameto arra eta emea elkartzea.
Kanpoko ernalketa:
emearen ugaltzeaparatutik kanpo egiten
da.
Barruko ernalketa:
emearen ugaltzeaparatuaren barruan
egiten da.

19. Zigotoa garatzea
Zigotoa bi etapatan
garatzen da:
-Enbrioi garapena
-Enbrioi osteko
garapena

20. Enbrioi-garapena
Animalia erruleak:
enbrioia arrautz baten barruan
garatzen da amaren gorputzatik
kanpo.
Animalia bizierruleak:
emeak barruan atxikitzen duen
arrautzaren barruan garatzen
da enbrioia.
Animalia erditzaileak:
enbrioia amaren uteroaren
barruan garatzen da eta
karenaren bitartez elikatzen da.

21. Enbrioiaren osteko garapena
Zuzeneko garapena:
Jaiotzen den banakoa
helduaren antzekoa da
baina txikiagoa.
Zeharkako garapena:
Jaiotzen den banakoak ez
du helhuaren antza eta
aldaketa batzuk
(metamorfosia) izan
beharko ditu gurasoen
antza hartu arte.

22. IES BEURKO BHI
Maite Remírez
(Anaya-Haritza argitaletxearen liburuan
oinarriturik)