Ο Έλληνας ζωγράφος που μαθήτευσε στη Βενετία και πρόκοψε στο Τολέδο.

1. ΔΥΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ
ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ
ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ Β΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

2. (Ελ Γκρέκο)

3. ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ Δ. ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΥ

4. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος(1541-1614) ήταν
μεγάλος Έλληνας ζωγράφος που αναδείχτηκε μετά την
περίοδο της Αναγέννησης, ως ο μεγαλύτερος του
κόσμου.
Γεννήθηκε σ’ ένα χωριό του Ηρακλείου Κρήτης, και
έζησε την περισσότερη ζωή του στο Τολέδο της
Ισπανίας, όπου έγινε διάσημος με το όνομα Ελ Γκρέκο.
Όμως, τους πίνακές του πάντοτε υπέγραφε με το
ελληνικό του όνομα.

5. Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ

6. Από πολύ μικρός ο Θεοτοκόπουλος μαθήτευσε στην
Κρητική καλλιτεχνική Σχολή του Ηρακλείου, η οποία
βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Έμαθε τη <<σγουραφική>>
(ζωγραφική) της Κρήτης και τη βυζαντινή ζωγραφική, η
οποία είχε ανανεωθεί με την επίδραση των έργων της
Αναγέννησης.
Τη γραμματική και γενικότερη εκπαίδευσή του τελείωσε
στη Σχολή της Αγίας Αικατερίνης στο Ηράκλειο, το οποίο
αποτελούσε το κέντρο της ουμανικής και χριστιανικής
παιδείας.

8. Όταν συμπλήρωσε τα 25 του χρόνια ήταν ήδη δάσκαλος
ζωγραφικής ή <<μαΐστρος>>. Τότε ακριβώς ένιωσε την
ανάγκη να φύγει από το στενό και ακατάλληλο για το ταλέντο
του πεδίο δράσης της πατρίδας του και να πάει στη Βενετία,
για να γνωρίσει την ιταλική τέχνη. Η τελευταία, από καιρό
είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον για το ανήσυχο πνεύμα του.
Ακολούθησε, λοιπόν, το ρεύμα της εποχής του και πήγε στη
Βενετία το 1566, όπου βρήκε ελληνική κοινότητα 4.000
περίπου μελών. Οι περισσότεροι συμπατριώτες του εκεί
εργάζονταν ως ζωγράφοι εικόνων της Μαντόνας (Θεοτόκου).

10. Ο Τιτσιάνο (αρχηγός της βενετικής σχολής), τον πήρε στο
εργαστήριο του, όπου μαθήτευσε 4 χρόνια, μελετώντας έργα
άλλων ζωγράφων, όπως π.χ. Τιντορέτο, Βερονέζε, Μπασάνο
κ.τ.λ.
Φεύγοντας από το εργαστήρι, το 1570, πήγε στη Ρώμη,
όπου ανέπτυξε τον κύκλο γνωριμιών του, μέχρι τον
καρδινάλιο Αλέξανδρο Φαρνέζε, μετέπειτα πάπα Παύλο Γ’.
Επίσης στη Ρώμη ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική και
γλυπτική, τις οποίες χρησιμοποίησε αργότερα. Εκεί
ονομάστηκε Ελ Γκρέκο.

11. Ο Μυστικός Δείπνος

12. Όταν κατ’ εντολή του πάπα Πίου Ε’ καλύφτηκαν
τοιχογραφίες του Μιχαήλ Άγγελου (εξαιτίας ορισμένων
γυμνών μερών του σώματος μορφών των παραστάσεων) ,
ο Θεοτοκόπουλος δήλωσε ότι αν έριχναν κάτω όλο το
έργο , αυτός θα το έφτιαχνε από την αρχή, πιο σεμνό και
<<ουδόλως κατώτερο>>.

13. Η Στέψη της Παρθένου

14. Η πρόκληση όμως αυτή προς το έργο του Μιχαήλ Αγγέλου, σκανδάλισε
τους μεγάλους ζωγράφους της Ρώμης και αποτέλεσε μια από τις αιτίες
που ανάγκασαν το Θεοτοκόπουλο να φύγει από τη Ρώμη. Εκτός αυτού η
πνευματική του ωρίμανση είχε αρχίσει να μη συμβιβάζεται πια με το
υλιστικό στοιχειό που χαρακτήριζε την ιταλική τέχνη. Έτσι, το 1575
πήγε στην Ισπανία, όπου η απόλυτη πνευματικότητα της τέχνης του
βρήκε ανταπόκριση στο αυστηρό καθολικό και παθιασμένα θρησκευτικό
κλίμα της χώρας. Εγκαταστάθηκε για λίγο στη Μαδρίτη και εργάστηκε
κοντά στον αρχιτέκτονα Ερρέρα για τη διακόσμηση του Εσκοριάλ. Το
1577 μετακόμισε στο Τολέδο, όπου εγκαταστάθηκε οριστικά. Έζησε
ανάμεσα σε καλούς φίλους και σε πολλούς μαθητές και εργάστηκε
εντατικά δίνοντας θαυμαστά έργα. Συμμετείχε σε επιτροπές συλλογής
χρημάτων για εξαγορά αιχμαλώτων, παρακολουθώντας από μακριά τον
αγώνα των υπόδουλων Ελλήνων και Κρητών, ενάντια στον Τούρκο
κατακτητή.

16. Παντρεύτηκε την Ιερωνύμη Ντε Λας
Κουέβας και απόκτησε από αυτήν, το 1578,
το γιο του Γεώργιο-Εμμανουήλ. Όλη του τη
ζωή την πέρασε σαν άρχοντας, αλλά πέθανε
πάμφτωχος το 1614. Μετά τον θάνατο του η
περιουσία του αποτελούνταν από 115
ζωγραφικούς πίνακες τελειωμένους και
ατέλειωτους, πολλά σχέδια και βιβλία
αρχαίων Ελλήνων και Ιταλών συγγραφέων.
Τάφηκε στο Σάντο Ντομίνγκο Ελ Αντίγκουο
και το 1619 μεταφέρθηκαν τα κόκαλα του
στο Σάντο Τουρκουάτο.

17. Στο έργο του, με την τεχνική του ιμπρεσιονισμού,
αντιτάσσει στον ορθολογισμό της Αναγέννησης (που
έχει αρχίσει να γίνεται αφόρητος και καταθλιπτικός
για το πνεύμα, την αντίθεση του φωτός και της σκιάς
με την ανήσυχη στάση των σωμάτων την αδιαφορία
προς τις αναλογίες και το φυσικό τους χώρο (στοιχείο
βυζαντινής ζωγραφικής). Το γιγάντιο επίτευγμα της
ανεπανάληπτης τέχνης του Γκρέκο βρίσκεται στο ότι
κατάφερε να δώσει την αλήθεια ενός υπέρτερου
πνευματικού κόσμου, με:
Τα αισθητοποιημένα εξωκόσμια οράματά του
Το θρησκευτικό αντιρεαλισμό μέσα από έντονα
μεταφυσικό φώς και
Την προσαρμογή στην πραγματικότητα του υλικού
κόσμου

18. ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ
Πριν την Βενετία :
•η προσκύνησις των μάγων και
•ο ευαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζουν
την Θεοτόκο Στη Βενετία :
•Η Δευτέρα Παρουσία,
•Η προσκύνησις των Ποιμένων,
•Η θεραπεία του Τυφλού,
•Η Βάπτισις του Χριστού,
•Η αρπαγή της Περσεφόνης,
•Η κυρία με την Ερμίνα ,
•Προσωπογραφία του Παλλάδιο κτλ.
Στην Ισπανία :
•H μετάστασις της Θεοτόκου,
•Η Αγία Τριάς ,
•Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος,
•Προσωπογραφία του Ντον Κοβαρούμπας,
•Προσωπογραφία του γλύπτη Λεόνη,
•Πέτρος και Παύλος,
•Ευαγγελισμός,
•Η Πεντηκοστή κτλ.

19. Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ , Ο ΕΦΕΥΡΕΤΗΣ ,
Η ΙΔΙΟΦΥΙΑ

20. Ο Λεονάρντο γεννήθηκε στο Βίντσι της Ιταλίας στις 15 Απριλίου του 1452. Το πλήρες όνομά του ήταν
"Leonardo di ser Piero da Vinci", αν και υπέγραφε τα έργα του ως "Leonardo" ή "Io, Leonardo" (= «Εγώ,
ο Λεονάρντο»). Μεγάλωσε με τον πατέρα του στην πόλη της Φλωρεντίας, όπου από πολύ μικρή ηλικία
έδειξε δείγματα της ευφυΐας και του καλλιτεχνικού του ταλέντου. Αυτός ήταν και ο λόγος που στάλθηκε
σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών ως μαθητευόμενος στο εργαστήριο του φλωρεντινού ζωγράφου και
αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερρόκκιο (1433-1485). Το 1472 ο Λεονάρντο γίνεται - σύμφωνα με το έθιμο
της εποχής - μέλος της συντεχνίας των ζωγράφων της Φλωρεντίας, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι
αποτελούσε πλέον ανεξάρτητο καλλιτέχνη. Αργότερα, το 1482, μετακόμισε στο Μιλάνο όπου πρόσφερε
τις υπηρεσίες του ως μηχανικός, ζωγράφος και γλύπτης στον ηγεμόνα του Μιλάνου Λουδοβίκο
Σφόρτσα. Ο Λεονάρντο διέθετε δικό του εργαστήριο με βοηθούς. Την ίδια περίπου περίοδο εργάστηκε
ως σύμβουλος αρχιτέκτονας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου, ενώ το διάστημα 1495-1498, μετά από
παραγγελία του Λουδοβίκου Σφόρτσα ζωγραφίζει τον "Μυστικό Δείπνο" στο μοναστήρι της Σάντα
Μαρία ντελλε Γκράτσιε και, μεταξύ 1483 - 1508 την Παναγία των Βράχων ύστερα από παραγγελία της
Αδελφότητας της Άμωμης Σύλληψης του Μιλάνου. Ως καλλιτέχνης της αυλής, ο Λεονάρντο δέχθηκε
αρκετές παραγγελίες για έργα που τις περισσότερες φορές, ωστόσο, άφηνε ημιτελή. Τον Ιούνιο
του 1502 ταξιδεύει με τον Καίσαρα Βοργία στην κεντρική και άνω Ιταλία με την ιδιότητα του
αρχιτέκτονα και μηχανικού. Μεταξύ άλλων σχεδιάζει χάρτες για τις εκστρατείες του Καίσαρα. Τον
Μάρτιο του επόμενου χρόνου βρίσκεται πάλι στη Φλωρεντία, όπου ξεκινά να εργάζεται πάνω στο
περίφημο έργο του, την Μόνα Λίζα, κατόπιν παραγγελίας του συζύγου της Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο.
Λίγο αργότερα αρχίζει την τοιχογραφία Η Μάχη του Ανγκιάρι για την αίθουσα συνεδριάσεων
τουΠαλάτσο Βέκιο, έργο που θα μείνει ημιτελές. Μετά το θάνατο του Τζουλιάνο των Μεδίκων, το 1516,
δέχεται την πρόσκληση του βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου Α‘ και εργάζεται ως ζωγράφος της
βασιλικής αυλής. Παράλληλα, συνεχίζει τα πειράματα του και ασχολείται με αρχιτεκτονικά και
αρδευτικά σχέδια. Στις 23 Απριλίου του 1519 συντάσσει την διαθήκη του και τελικά πεθαίνει στις 2
Μαΐου στο Κλου (Cloux) της Γαλλίας, κοντά στον βασιλικό πύργο του Αμπουάζ (Amboise). Σύμφωνα
με προσωπική του επιθυμία, τάφηκε στην εκκλησία Sainte Florentine, στο Αμπουάζ. Ο τάφος του
συλήθηκε την περίοδο των θρησκευτικών πολέμων αλλά έχει διατηρηθεί η επιγραφή της εκκλησίας, η
οποία αναφέρει:
«Στην αυλή αυτής της εκκλησίας ετάφη ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ευγενής από το Μιλάνο, μηχανικός και αρχιτέκτονας του βασιλιά, ειδήμων
της μηχανικής και κατά το παρελθόν επίσημος ζωγράφος του δούκα του Μιλάνου».

21. Οι πρώτες δημιουργίες του Λεονάρντο έγιναν την περίοδο που
ήταν μαθητευόμενος του Βερόκιο. Ακόμα και σε αυτά τα πρώιμα
έργα του, αναδεικνύεται το ταλέντο του στο σχέδιο αλλά και η
πειθαρχημένη προσοχή του στη λεπτομέρεια. Ο Λεονάρντο
πραγματοποίησε μεταξύ άλλων πολλές σπουδές παρατηρώντας τη
φύση, όπως το περίφημο Τοπίο του Άρνου. Οι σπουδές αυτές είχαν
τελικά άμεση εφαρμογή σε μεταγενέστερα έργα του, καθώς
σχεδόν σε κάθε πίνακα του διακρίνεται και ένα τοπίο στο φόντο.
Στοιχεία για την στενή επαγγελματική σχέση που ανέπτυξε ο
Λεονάρντο με τον δάσκαλό του μπορούν να εντοπιστούν σε πολλά
έργα για τα οποία συνεργάστηκαν. Λέγεται πως σε ένα από αυτά,
τη Βάπτιση του Χριστού, έργο κατά κύριο λόγο του Βερόκιο, ο ντα
Βίντσι ζωγράφισε έναν άγγελο με τόσο εντυπωσιακό τρόπο που
ήταν καλύτερος από κάθε μορφή που ζωγράφιζε ο δάσκαλός του.
Όπως σημειώνει ο Βαζάρι, αυτός ήταν και ο λόγος που ο Βερόκιο
δεν ξαναζωγράφισε ποτέ, παραμερίζοντας μπροστά στο ταλέντο
του μαθητή του. Η εκδοχή αυτή, αν και πιθανή, δεν είναι καθολικά
αποδεκτή.

23. Ο πρώτος ανεξάρτητος πίνακας του Λεονάρντο
θεωρείται από πολλούς η Παναγία με το γαρύφαλλο που
βρίσκεται σήμερα στην Παλαιά Πινακοθήκη
του Μονάχου Σε αυτό το έργο διακρίνονται και
επιδράσεις από τους Φλαμανδούς ζωγράφους του
παρελθόντος.

25. Ήδη από τη δεκαετία του 1470, ο ντα Βίντσι φαίνεται πως
είχε καθιερωθεί ως σημαντικός ζωγράφος. Η περίοδος
μέχρι το 1482 αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την πρώτη
εποχή της δημιουργίας του. Ανάμεσα στα σημαντικά
έργα που του αναθέτουν είναι ένας πίνακας με θέμα την
προσκύνηση των μάγων για την κυρίως αγία τράπεζα της
εκκλησίας του Σαν Ντονάτο. Αυτή η παραγγελία ίσως να
αποτέλεσε το λόγο για τον οποίο εγκατέλειψε ένα
προηγούμενο έργο του, τον Άγιο Ιερώνυμο. Ωστόσο, και
η Προσκύνηση των Μάγων τελικά θα μείνει ημιτελής
πιθανόν λόγω της μετακόμισης του ντα Βίντσι στο
Μιλάνο το 1482.

27. Στο Μιλάνο, ο Λεονάρντο επιχειρεί ένα νέο ξεκίνημα ως
καλλιτέχνης. Στα πρώτα έργα για τα οποία υπέβαλε
προσφορά, περιλαμβανόταν και η πρόταση για ένα
μεγάλο άγαλμα του Φραντσέσκο Σφόρτσα, παραγγελία
του γιου του. Όπως ο ίδιος ο Λεονάρντο αναφέρει στην
αίτηση του, σκοπός του έργου ήταν να ενισχύσει τη
φήμη του ηγεμόνα του Μιλάνου. Στην ίδια επιστολή
τονίζει τις δεξιότητες του ως μηχανικός γεγονός που
δείχνει πως πιθανότερα να αποσκοπούσε στο να βρει
μια θέση ως μηχανικός του στρατού ή αρχιτέκτονας,
καθώς οι ηγεμόνες της εποχής εμπλέκονταν διαρκώς σε
στρατιωτικές εκστρατείες και συγκρούσεις.

28. Χυτήριο κανονιών (1487) Προφίλ πολεμιστή με κράνος (1472)

29. Η πρώτη παραγγελία για τον ντα Βίντσι ήρθε
τελικά από την Αδελφότητα της Άμωμης
Σύλληψης των φραγκισκανών μοναχών του
Μιλάνου. Συγκεκριμένα, του ανατέθηκε - σε
συνεργασία με δύο ακόμα ζωγράφους - ένα
σημαντικό έργο αφιερωμένο στην γιορτή της
Άμωμης Σύλληψης. Το έργο αυτό ήταν η Παναγία
των Βράχων που ολοκληρώθηκε σε δύο εκδοχές.
Στην πραγματικότητα, ήταν ένας πίνακας ο
οποίος έκρυβε για 364 ημέρες του χρόνου την
κυρίως λατρευτική εικόνα της εκκλησίας.

31.  Με την Παναγία των Βράχων ο Λεονάρντο
καθιερώθηκε ως ζωγράφος στο Μιλάνο.
Σημαντικές πληροφορίες για άλλες
επαγγελματικές δραστηριότητες στη δεκαετία
του 1480 δεν είναι διαθέσιμες. Γνωρίζουμε ωστόσο
πως σχεδίαζε συσκευές και μηχανές για τον στρατό,
όπλα και βαριά οχήματα. Παράλληλα, έκανε
αρχιτεκτονικά σχέδια για διάφορες εκκλησίες.
 Την περίοδο 1487 - 1490 έγινε μέλος της αυλής του
ηγεμόνα του Μιλάνου. Εκεί καθιερώθηκε ως
προσωπογράφος -- χαρακτηριστικό δείγμα το
πορτρέτο της Cecilia Gallerani, γνωστό και ως Η
κυρία με την ερμίνα -- ενώ ανέλαβε και το περίφημο
έργο του Μυστικού Δείπνου που σε συνδυασμό με
την μεταγενέστερη δημιουργία της Μόνα
Λίζα απογείωσαν τη φήμη του ντα Βίντσι.

34. Τον Απρίλιο του 1489 ξεκίνησε τη συγγραφή ενός βιβλίου
υπό τον τίτλο Περί της ανθρώπινης μορφής, το οποίο όμως
δεν ολοκλήρωσε ποτέ. Παράλληλα έκανε διάφορες μελέτες
πάνω στην ανθρώπινη ανατομία, συγκρίνοντας τις
«θεωρίες» του με τη μοναδική σωζόμενη σχετική θεωρία
που υπήρχε την εποχή εκείνη, τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου.
Ο Βιτρούβιος είχε καταλήξει στο συμπέρασμα πως το
ανθρώπινο σώμα -- με τα χέρια σε έκταση -- μπορούσε να
χωρέσει στα δύο τέλεια γεωμετρικά σχήματα, τον κύκλο και
το τετράγωνο και πως το κέντρο του σώματος ήταν ο
αφαλός. Ο Λεονάρντο, με τις δικές του μελέτες, διόρθωσε
κάποιες ανακολουθίες του Βιτρούβιου. Επιπροσθέτως, έχει
εργαστεί και πάνω στο ανθρώπινο έμβρυο.

35. Ο άνθρωπος του Βιτρούβιου (1490) Απόψεις του εμβρύου στη μήτρα
(1510-1512)

36. Το 1513 πολιτικά γεγονότα, ανάγκασαν τον 60χρονο πια Λεονάρντο να
μετακινηθεί και πάλι. Στο τέλος του χρόνου πήγε στη Ρώμη με δύο μαθητές του
και δύο βοηθούς εργαστηρίου, ελπίζοντας να βρει εκεί εργασία. Ο Λεονάρντο
φαίνεται ότι επανασυνέδεσε τις σχέσεις του με τον Μπραμάντε, αλλά ο
τελευταίος πέθανε το 1514. Και δεν υπάρχει καμία αναφορά για σχέσεις του
Λεονάρντο με άλλους καλλιτέχνες στη Ρώμη. Σε μια ζωή με τόση μοναξιά, είναι
εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί ο Λεονάρντο, παρά τα 65 του χρόνια,
αποφάσισε να δεχθεί την πρόσκληση του νεαρού βασιλιά Φραγκίσκου Α΄ να
μπει στην υπηρεσία του στη Γαλλία. Ο Λεονάρντο πέρασε τα 3 τελευταία χρόνια
της ζωής του στη μικρή κατοικία του Κλού, κοντά στο θερινό ανάκτορο του
βασιλιά στην Αμπουάζ επάνω στον ποταμό Λουάρ. Ο μεγαλοπρεπής τίτλος που
έφερε ήταν <<πρώτος ζωγράφος, αρχιτέκτων και μηχανικός του βασιλιά>>.
Ωστόσο δεν ζωγράφισε άλλα έργα ή το πολύ να αποτελείωσε τον πίνακα του
αινιγματικού, μυστικιστή Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Στις 2 Μαΐου το 1519 ο
Λεονάρντο πέθανε στο Κλού και ενταφιάστηκε στην ανακτορική εκκλησία του
Σαιν-Φλοραντέν. Αλλά η εκκλησία καταστράφηκε στη διάρκεια της γαλλικής
επανάστασης και έτσι ο τάφος του δεν μπορεί πλέον να εντοπιστεί. Ο
Φραντσέστο Μέλτσι υπήρξε κληρονόμος της καλλιτεχνικής και της
επιστημονικής του περιουσίας.

37.  "Αυτός που περπατά ευθεία σπάνια πέφτει."
 " Η Τέχνη δεν τελειώνει ποτέ… μόνο
εγκαταλείπεται"
 " Η ευγενέστερη απόλαυση είναι η χαρά της
κατανόησης. "
 " Όταν το πνεύμα δεν λειτουργεί με το χέρι δεν
υπάρχει τέχνη "
 " Είναι ευκολότερο να αντισταθείς στην αρχή από
ό, τι στο τέλος. "
 " Όλη η γνώση μας έχει τις ρίζες της στις
αντιλήψεις μας. "
 " Η αδράνεια εξασθενίζει τη δύναμη του νου."