ΗΜΕΡΙΔΑ: «ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» - ΕΙΣΗΓΗΣΗ: Α. Αρβανίτης. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ECOCITY - Σ.Ε.Γ.

1. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Απόστολος Αρβανίτης
Ημερίδα ECOCITY «Γεωθερμία και Αστικό Περιβάλλον»
Αθήνα, 4 Μαρτίου 2017
Γεωλόγος, MSc, Δρ Γεωθερμίας Α.Π.Θ.
Μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων «Γεωθερμική Ενέργεια»
της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Γεωλόγων (European Federation of Geologists, EFG)

2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ;
Σύμφωνα με τον ορισμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Γεωθερμικής Ενέργειας
(European Geothermal Energy Council, EGEC) [2]:
“Geothermal energy is the energy stored in form of heat below the earth’s surface”,
δηλ.
«Γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη με μορφή
θερμότητας κάτω από την επιφάνεια της Γης»
Πηγή:[1]

3. Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
αποτελεί μια
• ΗΠΙΑ
• ΚΑΘΑΡΗ
• ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
και
• ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.)
με
ΠΟΛΛΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
Πηγή: [3]
Πηγή: [4] Πηγή: [5]
Πηγή:[6] Πηγή: [7]

4. ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ
ΤΩΝ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ
ΡΕΥΣΤΩΝ
Πηγή: [8]

5.  ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ
από ρευστά μέσης - υψηλής
ενθαλπίας (Τ>90οC)
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (I)
Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Hellisheidi, Ισλανδία [14]
Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής στο Larderello,
Ιταλία [13]
Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής στο
Wairakei, Ν. Ζηλανδία [12]
Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Puna
Geothermal Venture, Χαβάη [11]
Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Ribeira Grande στο
νησί São Miguel, Αζόρες [10]
Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Olkaria II , Κένυα [9]

6.  ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών) από
(α) ρευστά κυρίως Χαμηλής Ενθαλπίας και (β) Συμπαραγωγή
Ηλεκτρισμού & Θερμότητας (ΣΗΘ) από Μονάδες Ηλεκτροπαραγωγής
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙ)
 Στο αστικό περιβάλλον οι άμεσες
χρήσεις αφορούν κυρίως τη
θέρμανση κτιριακών εγκαταστάσεων
(γραφείων, δημοσίων κτιρίων,
κτιριακών εγκαταστάσεων κοινής
ωφελείας, κατοικιών κ.ά.)
 Τηλεθέρμανση (district heating)
τμημάτων ή και ολόκληρων πόλεων
Σχηματικό διάγραμμα
τηλεθέρμανσης στο Ρέυκιαβικ
της Ισλανδίας [15]
Πηγή: [16]
Πηγή: [17]

7.  ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών) για ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗ
(DISTRICT HEATING) από γεωθερμικά ρευστά Χαμηλής Ενθαλπίας
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙα)
Παράδειγμα: Γεωθερμική τηλεθέρμανση Klamath Falls, Oregon, ΗΠΑ, από 2 γεωτρήσεις, βάθους 112-274 m,
που παράγουν 45-49 l/s ρευστών θερμοκρασίας 100-104oC [18,19]
Χάρτης δικτύου τηλεθέρμανσης του
Klamath Falls (έτος 2005) [18]
Κατασκευή παραγωγικής
γεώτρησης
Κατασκευή
αγωγών
Θερμικός σταθμός (thermal station) -
Πλακοειδείς εναλλάκτες
Ηλεκτρονική παρακολούθηση του δικτύου
τηλεθέρμανσης
Ένα από τα δημόσια κτίρια, το Δικαστικό
Μέγαρο της Επαρχίας Klamath (Klamath County
Courthouse), που θερμαίνεται γεωθερμικά με το
δίκτυο τηλεθέρμανσης (φωτογρ. 2007) [20]
Πηγή: [19]
Πηγή: [19]
Πηγή: [19]
Πηγή: [19]

8.  ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών)
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙβ)
 Μια άλλη άμεση χρήση της γεωθερμίας στο αστικό
περιβάλλον αποτελεί η εκμετάλλευση της θερμότητας
για αποπάγωση και αποχιονισμό πεζοδρομίων,
δρόμων, γεφυρών, υπαίθριων χώρων στάθμευσης κλπ
Σύστημα αποχιονισμού υπαίθριου χώρου στάθμευσης στο
Ρέυκιαβικ της Ισλανδίας με τη χρήση γ/θ νερών που
επιστρέφουν από τη θέρμανση χώρων (κατοικιών και
λοιπών κτιριακών εγκαταστάσεων) [22]
Γεωθερμικό σύστημα
βρόχου για το λιώσιμο
πάγου και χιονιού κάτω
από πεζοδρόμιο στο
Klamath Falls του
Oregon (ΗΠΑ) [21]
Θέρμανση
πεζοδρομίου στην
πόλη Aomori της
Ιαπωνίας [23]
Γεωθερμική θέρμανση αποβάθρας
στο σιδηροδρομικό σταθμό του
Harz στη Γερμανία [23]
Λιώσιμο χιονιού σε λιθόστρωτο (Ισλανδία)
[24]
Λιώσιμο πάγου σε
γέφυρα στο Louisville,
Kentucky (ΗΠΑ) [25]
Λιώσιμο χιονιού σε
διάδρομο του
Αεροδρομίου Greater
Binghampton Airport [26]

9.  ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών)
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙγ)
Αξιοποίηση γεωθερμικών ρευστών χαμηλής ενθαλπίας για λιώσιμο χιονιού και
αποχιονισμό
Γεωθερμικό σύστημα
14.000 m2
για το λιώσιμο χιονιού
κάτω από πεζοδρόμια
στο Klamath Falls του
Oregon (ΗΠΑ) [19].
To σύστημα αυτό, με
θερμοκρασία
κυκλοφορούντος
ρευστού 55-60oC [27],
εντάσσεται μέσα στο
γενικότερο σύστημα
τηλεθέρμανσης
κτιρίων του Klamath
Falls, που
τροφοδοτείται με
γεωθερμικά ρευστά
θερμοκρασίας
100-104oC [19].
Πηγή: [19]
Πηγή: [19]
Πηγή: [19]
Πηγή: [19]

10.  ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών)
ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙδ)
Αξιοποίηση γεωθερμικών ρευστών χαμηλής ενθαλπίας για λιώσιμο χιονιού και
αποχιονισμό
Αξιοποίηση
της
γεωθερμίας
για λιώσιμο
χιονιού σε
δρόμους
στην
Ισλανδία
Πηγή: [28] Πηγή: [28]
Πηγή: [28]
Πηγή: [28]

11. ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙI)
 ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών) από Συμπαραγωγή
Ηλεκτρισμού & Θερμότητας (ΣΗΘ) Μονάδων Ηλεκτροπαραγωγής
Σχηματικό διάγραμμα αξιοποίησης της γεωθερμίας
με Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (τηλεθέρμανση
κτιρίων) στο Neustadt-Glewe της Γερμανίας [30]
Σχηματικό διάγραμμα αξιοποίησης της γεωθερμίας
με Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας
στο Altheim της Αυστρίας [29]

12. ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IΙI)
 ΑΜΕΣΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ (κάλυψη θερμικών αναγκών) από Συμπαραγωγή
Ηλεκτρισμού & Θερμότητας (ΣΗΘ) Μονάδων Ηλεκτροπαραγωγής
Έργο αξιοποίησης της γεωθερμίας με Συμπαραγωγή
Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (τηλεθέρμανση κτιρίων) στο
Unterhaching (προάστιο του Μονάχου) της Γερμανίας [31]
Έργο
αξιοποίησης της
γεωθερμίας με
Συμπαραγωγή
Ηλεκτρισμού και
Θερμότητας
(τηλεθέρμανση
κτιρίων) στο
Landau της
Γερμανίας [32]

13. ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IV)
 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Ή ΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ (t<25οC) ΓΙΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗ / ΨΥΞΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (ΓΑΘ)
Χρήση των ΓΑΘ μεμονωμένα σε
κατοικίες, μεγάλα κτιριακά
συγκροτήματα, ξενοδοχεία,
κολυμβητήρια, αποχιονισμό και
αποπάγωση δρόμων, πεζο-
δρομίων, γεφυρών και σε
σημαντικό αριθμό άλλων
εφαρμογών
Πηγή: [33] Πηγή: [34]
Πηγή: [35]
Πηγή: [36]
Πηγή: [25]

14. ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IV)
ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΓΑΘ ΣΕ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ
Εκτός από τα μεμονωμένα
συστήματα ΓΑΘ, μεγάλες ΓΑΘ
μπορούν να χρησιμοποιηθούν
ακόμη και για θέρμανση ή και ψύξη
(δροσισμό) κτιρίων συνδεδεμένων
σε δίκτυο τηλεθέρμανσης, σε
τμήματα πόλεων.
Τυπικό διάγραμμα
συστήματος μεγάλης ΓΑΘ
για τηλεθέρμανση [37]
Μεγάλες ΓΑΘ με υψηλή αποδοτικό-
τητα παρέχουν νερά αυξημένης
θερμοκρασίας για δίκτυο τηλε-
θέρμανσης.
Πηγή: [38]
Πηγή: [39, 40] Πηγή: [41]

15. ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (IV)
ΧΡΗΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΓΑΘ ΓΙΑ
ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗ
Παράδειγμα: Ball State University, INDIANA, ΗΠΑ
• 3600 γεωτρήσεις, βάθους 120-150 m, θερμαίνουν και
ψύχουν 47 κτίρια στην Πανεπιστημιούπολη [42, 43].
• Η 1η γεώτρηση έγινε το 2009 [43].
• Αντικατάσταση 4 λεβήτων που έκαιγαν άνθρακα με
γεωθερμία και νέο δίκτυο τηλεθέρμανσης [43].
• Κόστος έργου: 80 εκατομμύρια $ [43]
• Εξοικονόμηση 2 εκατομμυρίων $ / έτος σε
λειτουργικά έξοδα [42, 44]
Χώρος εγκατάστασης ΓΑΘ [42]
Κάτοψη
της διάταξης του γ/θ συστήματος
στο Ball State University με
τις θέσεις των γεωτρήσεων,
τα δίκτυα σωληνώσεων,
τα συνδεδεμένα κτίρια και
τους ενεργειακούς σταθμούς [43]

16. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ - ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO2 & ΛΟΙΠΩΝ
ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ
Η γεωθερμική ενέργεια παρουσιάζει σημαντικά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα σε σχέση
με τα συμβατικά καύσιμα:
 Σπάνιες ή πολύ μικρές εκπομπές αερίων ρύπων στην ατμόσφαιρα. Πολύ μικρότερες
από αυτές που προκύπτουν από την καύση των συμβατικών καυσίμων.
Μέσες εκπομπές επιβλαβών αερίων από
διάφορες τεχνολογίες παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας (σε kg/MWh
παραγόμενης ενέργειας) [47]
* Για τη γεωθερμία είναι η μέση τιμή για τις
κλασσικές μονάδες, ενώ οι μονάδες νέας γενιάς
και δυαδικού κύκλου έχουν μηδενικές εκπομπές.
Οι εκπομπές του CO2 από γεωθερμικές μονάδες είναι μηδενικές ή κατά πολύ μικρότερες
από τις αντίστοιχες εκπομπές των ατμοηλεκτρικών μονάδων.
ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ
(χαμηλής, μέσης και υψηλής
ενθαλπίας)
ΚΑΘΑΡΗ ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΟΡΦΗ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ;Πηγή: [45] Πηγή: [46]

17. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ
ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΑ
ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ
- ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ
ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO2
H αξιοποίηση της γεωθερμίας συμβάλλει στον περιορισμό των εκπομπών
CO2 και άλλων αερίων και την άμβλυνση των δυσμενών επιπτώσεων της
κλιματικής αλλαγής.
Μέσες τιμές εκπομπών CO2 από γεωθερμική ηλεκτρο-
παραγωγή με τη χρήση διαφόρων τεχνολογιών στην
Καλιφόρνια των ΗΠΑ το 2010 [51]
Σύγκριση των εκπομπών CO2 για ηλεκτροπαραγωγή από διάφορες
πηγές ενέργειας στις ΗΠΑ [52]
Οι μονάδες νέας γενιάς και δυαδικού κύκλου έχουν
μηδενικές εκπομπές CO2 και αερίων ρύπων γενικότερα.
Πηγή: [48] Πηγή:[49]
Πηγή: [50]

18. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ
ΜΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΙΜΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΣΤΑ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ (Ι)
Τα γεωθερμικά ρευστά υψηλής ενθαλπίας (Τ150οC), που χρησιμοποιούνται κυρίως για την
ηλεκτροπαραγωγή, αποτελούνται από μίγμα φυσικού ατμού και αερίων, με ή χωρίς νερό. Τι
γίνεται με τα μη συμπυκνώσιμα αέρια, όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το υδρόθειο
(Η2S), ραδόνιο (Rn), την αμμωνία (NH3), ατμούς βορίου κλπ, που μπορεί να περιέχονται;
Το CO2 μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βιομηχανικό παρα-
προϊόν ή διαλύεται στο θερμό αλμόλοιπο και επανεισά-
γεται στον ταμιευτήρα με κατάλληλες γεωτρήσεις (υγρή
επανεισαγωγή των αερίων στον ταμιευτήρα) [47, 53, 54, 55].
Το υδρόθειο (H2S), λόγω της έντονης οσμής του, γίνεται
αντιληπτό ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Μπορεί
να δεσμευθεί με διάφορες τεχνικές (διεργασία Stretford,
καύση και έκπλυση του παραγόμενου SO2, χρήση χημικών
ενώσεων του σιδήρου, καταλυτική οξείδωση με H2O2 κ.ά.)
[47, 53, 54, 55].
Το ραδόνιο βρίσκεται σε χαμηλές ή μηδαμινές
συγκεντρώσεις [47].
Η βέλτιστη πρακτική για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις εκπομπές αερίων
από μία γεωθερμική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνιστάται η ολική
επανεισαγωγή των γεωθερμικών ρευστών στον ταμιευτήρα [53].
Πηγή:[56]

19. Το γεωθερμικό ρευστό από την παραγωγική γεώτρηση
(production well) χρησιμοποιείται για την παραγωγή
ηλεκτρικής ενέργειας σε στρόβιλο συνδεδεμένο με
ηλεκτρογεννήτρια και στη συνέχεια ο ατμός, αφού
συμπυκνωθεί στον πύργο ψύξης, επαναφέρεται στον
ταμιευτήρα με γεώτρηση επανεισαγωγής (re-injection
well).
ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ
ΜΗ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΙΜΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΣΤΑ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΑ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ (ΙΙ)
Γ/Θ ΜΟΝΑΔΑ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ
Με πιο σύγχρονες μονάδες και μονάδες δυαδικού κύκλου
και με ολική επανεισαγωγή των ρευστών στον ταμιευτήρα
εξασφαλίζονται
μηδενικές εκπομπές CO2 και άλλων αερίων ρύπων.
Πηγή:[57] Πηγή:[59]
Πηγή: [58]ΜΟΝΑΔΑ ΔΥΑΔΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ(BINARY POWER PLANT)

20. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ - ΑΠΟΥΣΙΑ ΑΙΘΑΛΗΣ, ΤΕΦΡΑΣ, ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ
ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ (i)
 Τα γεωθερμικά ρευστά δεν παράγουν ούτε
τέφρα, ούτε καπνό (αιθάλη), ούτε γενικότερα
αιωρούμενα σωματίδια.
 Ο περιορισμός των εκπομπών CO2 και η
απουσία τέφρας, καπνού και γενικότερα
αιωρούμενων σωματιδίων καθιστούν
ελκυστική τη χρήση τη γεωθερμίας στην
τηλεθέρμανση προκειμένου να αναβαθμιστεί
το αστικό περιβάλλον και να βελτιωθεί η
ποιότητα ζωής των κατοίκων.
 Ο καθαρότερος αέρας είναι το πιο
σημαντικό περιβαλλοντικό πλεονέκτημα.
Φωτογραφία του Reykjavik το 1932, όταν τα κτίρια
θερμαίνονταν με συμβατικά καύσιμα [60]
Σήμερα, το Reykjavik είναι η πιο καθαρή πόλη
στον κόσμο, αφού το σύνολο των κτιρίων
θερμαίνεται από γεωθερμικά νερά.
Η διαφορά στην ατμόσφαιρα είναι εμφανής.
Φωτογραφία του Reykjavik σήμερα,
με τη χρήση της γεωθερμίας [61]

21. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ - ΑΠΟΥΣΙΑ ΑΙΘΑΛΗΣ, ΤΕΦΡΑΣ, ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ
ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ (ii)
Εκπεμπόμενοι ρύποι κατά την καύση ορυκτών καυσίμων (σε gr/KWh) [62]
Συντελεστές εκπομπής σωματιδίων από οικιακή καύση [63]
Οι εκπομπές τόσο των αερίων ρύπων όσο και των
αιωρούμενων σωματιδίων, που προέρχονται από
την καύση ορυκτών καυσίμων, αποτρέπονται με
τη χρήση της γεωθερμικής ενέργειας.
Reykjavik σήμερα [66]
Reykjavik γύρω στο 1940 [64, 65]

22. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ (iii)
EΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [55] EΚΠΟΜΠΕΣ NOX [55]
EΚΠΟΜΠΕΣ SO2 [55]
EΚΠΟΜΠΕΣ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ (PM) [55]

23. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ (iv)
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ ΚΑΙ
ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ
ΑΠΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ ΚΑΙ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ [67]
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΚΑΙ
ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [67]
* Περιλαμβάνει και την εξόρυξη
** Θεωρεί τον κεντρικό σταθμού του φωτοβολταϊκού
έργου και όχι τα φωτοβολταϊκά συστήματα στέγης.
*** Γη που πραγματικά καταλαμβάνεται από
ανεμογεννήτριες και δρόμους εξυπηρέτησης

24. ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (Ι)
Χάρτης με τις θέσεις των γ/θ πεδίων, τους
κύριους αγωγούς μεταφοράς και την
περιοχή που καλύπτει η τηλεθέρμανση [28]
Γεωθερμική τηλεθέρμανση στο Reykjavik
της Ισλανδίας
• Έναρξη: 1930 [68]
• Κάλυψη αναγκών περίπου 170000 κατοίκων, με
χρήση 71,1 εκατ., εκ των οποίων 85% για
θέρμανση κτιρίων (2013) [68]
• Μείωση των εκπομπών CO2 κατά 2-3 εκατομ.
τόνους ετησίως λόγω γ/θ τηλεθέρμανσης [66, 68]
• Οι εκπομπές CO2 ελαττώθηκαν κατά περίπου
100 εκατομ. τόνους μεταξύ 1944 και 2012 [68].
Απλοποιημένο διάγραμμα ροής του
δικτύου τηλεθέρμανσης του Reykjavik [68]
Εξοικονόμηση CO2 από τη χρήση γεωθερμικών ρευστών στην
τηλεθέρμανση του Reykjavik σε σύγκριση με άλλες πηγές
ενέργειας (ορυκτά καύσιμα) μεταξύ των ετών 1944 και 2012 [68]

25. ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (ΙΙ)
Γεωθερμική τηλεθέρμανση στην πόλη
Galanta της Σλοβακίας
• 2 γεωτρήσεις, βάθους 2100 m, παράγουν ανθρακι-
κά (πλούσια σε CO2) νερά θερμοκρασίας 77-78oC [69]
• 1996: Αντικατάσταση του υπάρχοντος δικτύου
τηλεθέρμανσης φυσικού αερίου με γεωθερμικά (γ/θ)
ρευστά [70] και διατήρηση εφεδρικού λέβητα
φυσικού αερίου για πολύ χαμηλές θερμοκρασίες
περιβάλλοντος [70]
• Η αντικατάσταση οδήγησε σε μείωση των
εκπομπών CO2 κατά 4700 τόνους ετησίως [69].
• Μολονότι το γ/θ νερό είναι πλούσιο σε CO2, οι
εκπομπές CO2 είναι αμελητέες (0,3 CO2/kWh) [68].
Εξέλιξη της παραγωγής θερμότητας από γεωθερμικά νερά και από
φυσικό αέριο την περίοδο 1999-2015 [70]
Ετήσιαεξοικονόμηση
εκπομπώνCO2περιόδου
1999-2015[70]
ΕκπομπέςNOxπεριόδου
1996-2015[70]
ΕκπομπέςSO2περιόδου
1996-2015[70]

26. ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (ΙΙΙ)
Ηλεκτροπαραγωγή με δυαδικό κύκλο (ORC)
και γεωθερμική τηλεθέρμανση στην πόλη
Altheim της Αυστρίας
• Ηλεκτροπαραγωγή με κύκλο ORC ισχύος 1
MWe [29]
• Δίκτυο τηλεθέρμανσης 650 κτιρίων ισχύος 8
MWth [29]
Συνολική παραγωγή περίπου 400 GWh από το 2001 έως το
2013 (το μεγαλύτερο τμήμα του γεωθερμικού νερού χαμηλής
ενθαλπίας χρησιμοποιείται για τηλεθέρμανση) [29]
Οικολογικό αποτύπωμα
της αξιοποίησης της
γεωθερμικής ενέργειας,
κυρίως στον τομέα της
τηλεθέρμανσης:
Σημαντική ελάττωση των
εκπομπών των αερίων
ρύπων προερχομένων
από την καύση των
ορυκτών καυσίμων [29]
Πηγή:[29]

27. ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ - ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (ΙV)
Γεωθερμική τηλεθέρμανση σε Szeged και New Szeged (Ουγγαρία)
• 1 παραγωγική γεώτρηση (1995 m) και 2 επανεισαγωγής (1350 και 1750 m)
• Θερμοκρασία παραγόμενου νερού: 85-90oC [71] - Μήκος αγωγού: 3300 m
• 25 μεγάλα δημοτικά κτίρια [72,73]
• Έναρξη λειτουργίας: Νοέμβριος 2013 [74]
• Ισχύς: 4,4 MWth [72, 73]
• Παραγόμενη γεωθερμική ενέργεια: 55239 GJ/y [72, 73]
• Μείωση εκπομπών CO2: 3633 t/y [72, 73]
Szeged [71,72,73,74]
New Szeged [71,72,73,74]
• 1 παραγωγική γεώτρηση (2000 m) και 2 επανεισαγωγής
(1250 και 1700 m)- Θερμοκρασία παραγόμενου νερού: 85-90oC
• Μήκος αγωγού: 4400 m
• 12 μεγάλα κτίρια [72, 73]
• Ισχύς: 4,5 MWth [72,73]
• Παραγόμενη γεωθερμική
ενέργεια: 37167 GJ/y [73]
• Μείωση εκπομπών CO2:
2343 t/y [72,73]
Δίκτυο τηλεθέρμανσης του Szeged [72,73]
Δίκτυο τηλεθέρμανσης του
New Szeged [72,73]
Πηγή:[75]

28. ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ
Τα σημαντικά περιβαλλοντικά - αλλά και οικονομικά - πλεονεκτήματα της γεωθερμικής
τηλεθέρμανσης καθιστούν πολύ ελκυστική την εφαρμογή της.
Άμεσες χρήσεις της γεωθερμίας σε παγκόσμιο επίπεδο περιόδου 1995-2015 [76]
• Συνεχής αύξηση της
εγκατεστημένης θερμικής
ισχύος και της ετήσιας
ενεργειακής χρήσης της
θέρμανσης χώρων μεταξύ
1995 και 2015
• Το 88% της συνολικής
εγκατεστημένης ισχύος και το
89% της ετήσιας ενεργειακής
χρήσης της θέρμανσης χώρων
(space heating) αφορά την
τηλεθέρμανση (district heating)
σε 28 χώρες [76].
• Χώρες με τα σημαντικότερα
δίκτυα γεωθερμικής τηλε-
θέρμανσης είναι Ισλανδία, Κίνα,
Τουρκία, Γαλλία, Γερμανία [76].

29. ΦΙΛΟΔΟΞΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ
ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ (i)
MΟΝΑΧΟ - ΓΕΡΜΑΝΙΑ
• Το Μόναχο (1,5 εκατομ. κάτοικοι) φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη
πόλη στον κόσμο απαλλαγμένη από εκπομπές CO2:
(α) 100% της ηλεκτρικής ενέργειας να παράγεται από Α.Π.Ε.
μέχρι το 2025 [77]
(β) 100% των θερμικών απαιτήσεων να καλύπτονται από
γεωθερμία και βιομάζα μέχρι το 2040 [77].
• Μέχρι σήμερα το δίκτυο τηλεθέρμανσης έχει έκταση 800 km
και θα επεκταθεί μελλοντικά [77].
• Στα περίχωρα του Μονάχου υπάρχουν βαθιές γεωτρήσεις
(3-5,5 km) με ρευστά θερμοκρασίας μέχρι 140oC για
Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού & Θερμότητας (ΣΗΘ)
που μπορούν να τροφοδοτήσουν το δίκτυο τηλεθέρμανσης [77].
Μελλοντική ανάπτυξη του Πράσινου Δικτύου
Τηλεθέρμανσης του Μονάχου [77]
Στοιχεία της Γεωθερμικής Μονάδας Ηλεκτρισμού και Θερμότητας στο Sauerlach,
κοντά στο Μόναχο [77]
Πηγή:[78]

30. ΦΙΛΟΔΟΞΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΚΑΙ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΑΠΟ ΤΗ
ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΕ ΔΙΚΤΥΑ ΤΗΛΕΘΕΡΜΑΝΣΗΣ (ii)
Περίχωρα ΠΑΡΙΣΙΟΥ - ΓΑΛΛΙΑ
• Πρόγραμμα Γεωθερμικής Τηλεθέρμανσης στους Δήμους Grigny
και Viry-Chatillon στην ευρύτερη περιοχή του Παρισιού [79].
• Μεταξύ Σεπτεμβρίου - Δεκεμβρίου 2016 κατασκευάσθηκαν
2 κεκλιμένες γεωτρήσεις (μια παραγωγική και μια
επανεισαγωγής) μέχρι βάθος 1650 m [79].
• Παράγονται 300 m3/h νερού θερμοκρασίας 71oC με εκτιμώμενη
ετήσια παραγωγή θερμότητας 50000 MWh [79].
• Ξεκίνησε η κατασκευή του δικτύου τηλεθέρμανσης και των
υποσταθμών προκειμένου μέσα στο 2017 να συνδεθούν στο
δίκτυο πάνω από 9000 σπίτια στους Δήμους Grigny και Viry-
Chatillon [79].
• Το δίκτυο τηλεθέρμανσης θα αποτρέψει τη διαφυγή 21000
τόνων CO2 στην ατμόσφαιρα [79].
Πηγή:[80]
Πηγή:[82]
Πηγή:[83]
ΠΑΡΙΣΙ
Πηγή:[81]

31. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ -
ΔΕΝ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ
H γεωθερμική ενέργεια δεν απαιτεί
αποθηκευτικούς χώρους, όπως συμβαίνει με
τα συμβατικά καύσιμα [47, 53].
Είναι σημαντικό πλεονέκτημα στα αστικά και
περιαστικά περιβάλλοντα, τόσο από την
άποψη της εξοικονόμησης χώρου (που είναι
πολύτιμος στις πόλεις) όσο και για την
ασφάλεια των κατοίκων.
Πηγή:[82]
Πηγή:[84]
Πηγή:[85]

32. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ - ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ
H γεωθερμική ενέργεια δεν προκαλεί κυκλοφοριακή επιβάρυνση στο αστικό
περιβάλλον κατά την αξιοποίησή της.
Από τη στιγμή αποπεράτωσης των έργων υποδομής (γεωτρήσεις, δίκτυα, θερμικοί
σταθμοί, μονάδες) δεν απαιτείται μεταφορά υλικών ή καυσίμων, σε αντίθεση με τις
μονάδες συμβατικών καυσίμων, όπου υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ατυχημάτων
(ανάφλεξη καυσίμων, διαρροές κλπ) και η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από την
κίνηση των μεταφορικών μέσων [47, 53, 55].
Πηγή:[82]
Πηγή:[86]
Πηγή:[87]

33. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ -
ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ (Ι)
Οι επιφανειακές οχλήσεις, λόγω των
τεχνικών έργων (γεωτρήσων, δικτύων,
θερμικών σταθμών), παύουν μετά τo πέρας
αυτών και την αποκατάσταση του χώρου.
Κατασκευή γ/θ γεώτρησης στο κέντρο της Χάγης (Ολλανδία) [88]
Εκσκαφή οδοστρώματος και τοποθέτηση αγωγών
στο Klamath Falls του Oregon (ΗΠΑ) [19]
Από τις εργασίες κατασκευής του δικτύου γεωθερμικής
τηλεθέρμανσης στην πόλη Szeged της Ουγγαρίας [74]

34. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ -
ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ (ΙΙ)
Οι θέσεις των γεωθερμικών γεωτρήσεων μπορεί να μη γίνονται αντιληπτές, ακόμη και αν
βρίσκονται μέσα στις πόλεις (π.χ. ΡΕΫΚΙΑΒΙΚ ΙΣΛΑΝΔΙΑΣ).
Γεωθερμικό πεδίο Laugarnes, μέσα στο Reykjavik
Γεώτρηση
Σταθμός
Άντλησης
(Pumping
Station)
Πηγή: [28]

35. REYKJAVIK : ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΟΥ
ΑΝΤΛΗΣΗΣ-ΔΙΑΝΟΜΗΣ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ
Γεωθερμικές γεωτρήσεις, βάθους 700-800 m, μέσα στο Ρέυκιαβικ, σε κεντρικό σημείο,
που παράγουν ρευστά θερμοκρασίας 110-140oC (με κόκκινα βέλη οι θέσεις των γεωτρήσεων)
Εξωτερική άποψη και εσωτερικό
μεταλλικού κατασκευάσματος,
σε στυλ μοντέρνας αρχιτεκτονικής,
όπου υπάρχει γεώτρηση βάθους 764 m
με ρευστά θερμοκρασίας 120oC.
Τίποτε δεν δείχνει εξωτερικά ότι
πρόκειται για γεώτρηση!
[Λήψη φωτογραφιών:30-3-2012]
Ξενοδοχειακή Μονάδα

36. REYKJAVIK : ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΟΥ
ΑΝΤΛΗΣΗΣ-ΔΙΑΝΟΜΗΣ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ
Μια από τις γεωθερμικές γεωτρήσεις και δίπλα ο Σταθμός Άντλησης - Διανομής (Pumping
Station) των γεωθερμικών ρευστών στο γεωθερμικό πεδίο Laugarnes,
μέσα στο Reykjavik
Γεώτρηση
Σταθμός Άντλησης
(Pumping Station)
Εσωτερικό Σταθμού
Άντλησης
Πηγή: [28]
Πηγή: [28]

37. Φωτογραφίες από το εξωτερικό και εσωτερικό του σταθμού άντλησης και διανομής των γ/θ ρευστών
[Λήψη φωτογραφιών: 30-3-2012]
REYKJAVIK : ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΟΥ
ΑΝΤΛΗΣΗΣ-ΔΙΑΝΟΜΗΣ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΩΝ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ

38. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ -
ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ (ΙΙΙ)
Οι θέσεις των γεωθερμικών γεωτρήσεων
μπορούν να μειωθούν στο ελάχιστο με
πολλές κεκλιμένες γεωτρήσεις στην ίδια
πλατφόρμα (ίδιο κεντρικό σημείο).
Μερική άποψη (Μάρτ. 2002) της πλατφόρμας 4 γεωτρήσεων
(ΒΟ-4, BO-5, BO-6 και BO-7), μήκους 1197-2500 m, και
ρευστών θερμοκρασίας 240-250oC στη Γουαδελούπη
(Γαλλικές Αντίλλες) [91, 92]
Πλατφόρμα γεωθερμικών γεωτρήσεων στη Δυτική
Ιάβα της Ινδονησίας (2013-2014) [90]
Πλατφόρμα δύο γεωθερμικών γεωτρήσεων νότια του
Παρισιού [89]

39. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ -
ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ (ΙV)
Οι αγωγοί
μεταφοράς
μπορεί να είναι
• είτε υπέργειοι,
προσαρμοσμένοι
κατά το δυνατόν
στο τοπικό
περιβάλλον
• είτε υπόγειοι,
συνεπώς μη
ορατοί
Αγωγοί μεταφοράς γ/θ ρευστών προσαρμοσμένοι στα
χρώματα του φυσικού περιβάλλοντος στο νησί
São Miguel των Αζορών [93]
Αγωγός μεταφοράς
γ/θ ρευστών στο
Reykiavik, ο οποίος
αρχικά είναι υπέργειος,
σε τσιμεντένιο πλαίσιο,
και στη συνέχεια
φαίνεται να
υπογειοποιείται [28]
Υπόγειοι αγωγοί
δικτύου τηλεθέρμανσης [94]

40. Ηχορύπανση (noise pollution) κατά την αξιοποίηση της γεωθερμίας προκαλείται σε τρία
στάδια [55, 67]:
- Στάδιο ανόρυξης των γεωτρήσεων και της φάσης της δοκιμής
- Στη φάση κατασκευής της γ/θ μονάδας
- Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της μονάδας από:
πύργο ψύξης, αντλητικές εγκαταστάσεις, ατμοστροβίλους,
μετασχηματιστές
Χαμηλά επίπεδα θορύβου
Προσωρινή κατάσταση -
αντιμετωπίζεται με
χρήση σιγαστήρων
κρούσης και ωτασπίδων
Πηγή θορύβου Επίπεδο θορύβου (dBA)
Κανονική λειτουργία γ/θ μονάδας 15 - 28
Κατασκευή γ/θ μονάδας 51 - 54
Ανόρυξη γ/θ γεώτρησης 54
Κοντά σε ψυγείο 40
Θρόισμα φύλλων από αεράκι 25
Στο εσωτερικό ενός μέσου γραφείου χωρίς κοντινή τηλεφωνική κλήση 55
Αυτοκίνητο με ταχύτητα 96,5 km/h σε απόσταση 30 m 65
Στο εσωτερικό μιας μέσης κατοικίας στα προάστια 40
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ -
ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗ
Η ηχορύπανση κατά την αξιοποίηση της γεωθερμίας είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα και μόνο στο
στάδιο ανόρυξης των γεωτρήσεων και της κατασκευής των έργων υποδομής είναι αυξημένη, αλλά
πρόκειται για προσωρινή και αντιμετωπίσιμη κατάσταση.
Πηγή Πίνακα: [55, 67]

41. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΕΣ
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.)
 Συνεχής παροχή ενέργειας. Η γεωθερμική ενέργεια
είναι διαθέσιμη 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το
χρόνο, σε αντίθεση με άλλες Α.Π.Ε. (αιολική, ηλιακή),
οι οποίες επηρεάζονται από εξωτερικές συνθήκες και
δεν μπορούν να παρέχουν συνεχώς ενέργεια.
Συνεπώς, μόνον εφεδρικά και σε ειδικές συνθήκες
μπορεί να γίνει χρήση συμβατικών καυσίμων, τα
οποία με τη σειρά τους θα επιβαρύνουν το αστικό
περιβάλλον με αέριους ρύπους και αιωρούμενα
σωματίδια.
 Απαίτηση για μικρή χρήση γης, πολύ μικρότερη
από αυτή που απαιτούν ηλιακά, φωτοβολταϊκά και
αιολικά συστήματα. Δεν απαιτούν αποθηκευτικούς
χώρους, όπως συμβαίνει με άλλες Α.Π.Ε., όπως η
βιομάζα και τα υδροηλεκτρικά.
Χρήση γης (σε km2/TWh) χρήσεων γεωθερμική ενέργειας και
άλλων μορφών ΑΠΕ [96]
Πηγή: [95]
Πηγές: [97] και [98]

42. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (Ι)
Οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της γεωθερμίας εξαρτώνται από [53, 99]:
• τα χαρακτηριστικά του γεωθερμικού πεδίου
• τα χαρακτηριστικά των παραγόμενων γεωθερμικών ρευστών
• το είδος και το μέγεθος των εφαρμογών και
• τη φυσιογνωμία της περιοχής εκμετάλλευσης
 Υπάρχει σημαντικό συγκριτικό περιβαλλοντικό πλεονέκτημα της γεωθερμίας σε σχέση με
τη χρήση των συμβατικών καυσίμων.
 Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι λιγοστές και αντιμετωπίσιμες.
Μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας από γεωθερμία
στο Imperial Valley (Η.Π.Α.)
δίπλα σε παραγωγικό χωράφι [100]

43. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙI)
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ, όπως:
• η διάθεση των γεωθερμικών ρευστών μετά τη χρήση τους, τα οποία συνήθως είναι
επιβαρυμένα σε άλατα, καθώς των υγρών/στερεών αποβλήτων, τα οποία μπορούν
ενδεχομένως να προκαλέσουν κάποια θερμική ή χημική ρύπανση
• πιθανές τοπικές καθιζήσεις ή σημαντική πτώση στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα
με επακόλουθη εξαφάνιση πηγών και άλλων επιφανειακών εκδηλώσεων λόγω
υπεράντλησης γεωθερμικών ρευστών από τον ταμιευτήρα
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΙ με
ολική επανεισαγωγή των
γεωθερμικών ρευστών στο
γεωθερμικό ταμιευτήρα με
κατάλληλες γεωτρήσεις στις
κατάλληλες θέσεις
Πηγή: [95]
Πηγή: [101]

44. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙΙΙ)
• Δεν υπάρχουν επιπτώσεις στο έδαφος ή
το υπέδαφος κατά τη διάτρηση από την
απόθεση υγρών ή στερεών αποβλήτων,
αφού ο χρησιμοποιούμενος πολφός
διάτρησης είναι πολτός με μπεντονίτη, ένα
φυσικό προϊόν χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις
στο περιβάλλον. Μπορεί να γίνει
προσωρινή αποθήκευση του πολφού σε
δεξαμενές ή φρεάτια σε χώρο παρακείμενο
της γεώτρησης (εξάτμιση του νερού και
καθίζηση του στερεού κλάσματος ως
φυσικού στερεού υπολείμματος, απόλυτα
συμβατού και φιλικού προς το περιβάλλον).
Επειδή γεωθερμικές γεωτρήσεις μπορεί να
κατασκευασθούν μέσα σε ένα αστικό ή
περιαστικό περιβάλλον επισημαίνεται ότι:
• Η απόληψη ή επανεισαγωγή των γ/θ ρευ-
στών δεν επιφέρει καμιά μόλυνση του ρηχό-
τερου υπόγειου νερού, αφού οι γ/θ γεωτρήσεις
έχουν σημαντικού πάχους σωλήνωση και
τσιμέντωση γύρω από αυτή, για την αποτροπή
ενός τέτοιου ενδεχομένου.

45. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙV)
Φαινόμενα επαγόμενης σεισμικότητας
κατά την άντληση και επανεισαγωγή
γεωθερμικών ρευστών υψηλής
ενθαλπίας σε έναν ταμιευτήρα είναι
σπάνια και αν λάβουν χώρα πρόκειται
για μικροσεισμούς (micro-earthquakes)
μεγέθους 1-3 βαθμών της κλίμακας
Richter, που δεν εμπνέουν ανησυχία
[55, 67]. Επαγόμενη σεισμικότητα μπορεί
άλλωστε να προκληθεί και από άλλες
ανθρώπινες δραστηριότητες, πχ.
υδροηλεκτρικά φράγματα, εξόρυξη
πετρελαίου ή φυσικού αερίου κ.ά.
Τα προβλήματα που προκύπτουν από την εκμετάλλευση των γεωθερμικών
ρευστών χαμηλής ενθαλπίας σε άμεσες χρήσεις
είναι πολύ ηπιότερα
σε σχέση με αυτά των ρευστών υψηλής ενθαλπίας που χρησιμοποιούνται για
ηλεκτροπαραγωγή.
Πηγή: [102]

46. ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ
ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ (i)
- Η ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ είναι νησί στην Ανατολική Καραϊβική και αποτελεί Γαλλικό έδαφος.
Το γ/θ πεδίο Bouillante
στη Γουαδελούπη
Κύρια χαρακτηριστικά των 7 βαθιών
γεωτρήσεων που ανορύχθηκαν στο
Bouillante [91]
Πηγή: [103]
Πηγή: [91]

47. Επιλεγμένα θερμοκρασιακά προφίλ
στις γεωτρήσεις του Bouillante [91]
Η πλατφόρμα των γεωτρήσεων και εξοπλισμός
που χρησιμοποιήθηκε για την ανόρυξη των
γεωτρήσεων BO-5, ΒO-6 και BO-7 (Δεκ 2000 -
Μάιος 2001). Η Καραϊβική θάλασσα στο βάθος [91]
Η πλατφόρμα για τις
διατρητικές εργασίες
των γεωτρήσεων
BO-5, BO-6 και BO-7.
Αριστερά: λεπτομέρειες
της κεφαλής της BO6
και δεξιά: ατμοί κατά τη
δοκιμής παραγωγής
(Μάιος 2001) [91]
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ
ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ (ii)

48. Μερική άποψη της πλατφόρμας των γεωτρήσεων ΒΟ-4, BO-5,
BO-6 και BO-7 στο τέλος των εργασιών κατασκευής και του αγωγού
μεταφοράς των γ/θ ρευστών στη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής (Μάρτ.
2002) [91]
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ
ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ (iii)
Πηγή: [91]
Τοπογραφικό διάγραμμα με τις θέσεις των γεωτρήσεων, των
μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, των αγωγών, του διαχωριστή και
του σταθμού άντλησης θαλασσινού νερού [92]

49. Μερική άποψη της κατασκευαστικής φάσης
του αγωγού μεταφοράς και του διαχωριστή
των γεωθερμικών ρευστών
(Δεκ. 2001) [91]
Άποψη από αέρος της πλατφόρμας των 4 γεω-
τρήσεων και της διαδρομής των αγωγών [91, 92]
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ
ΑΣΤΙΚΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ:
ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ
(iv)
Πηγή: [91, 92]

50. Άποψη από αέρος των γεωθερμικών μονάδων μέσα στην πόλη
Η θέση των μονάδων μέσα στην πόλη συνεπάγεται ισχυρούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς
(χωρίς θόρυβο, χωρίς νέφος ατμού κλπ) [91, 92].
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ
ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ (v)

51. Bouillante Unit 1 (4,7 MW)
Σχηματική άποψη της μονάδας (4,7 MW) [91]
Bouillante 1 [91]
- Μονάδας διπλής εκτόνωσης
- Ονομαστική Ηλεκτρική Ισχύς: 4,7 MW
- Τροφοδοσία από 1 γεώτρηση (350 m βάθος)
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ
ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ (vi)
Πηγή: [92]
Αεροφωτογραφία της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής και της γύρω
περιοχής. Υπάρχουν γείτονες που ζουν κοντά στις εγκαταστάσεις
χωρίς να έχουν κάποιο πρόβλημα [92].
Πηγή: [91]

52. Bouillante 2 [91]
- Μονάδα απλής εκτόνωσης
- Ονομαστική Ηλεκτρική Ισχύς: 11 MW
- Τροφοδοσία από 3 γεωτρήσεις
(βάθος μεταξύ 1000 και 1150 m)
Bouillante Unit 2 (11 MW)
ΑΛΛΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ [91]:
• Παραγωγή: 30 GWh/y (Bouillante 1)
and 72 GWh/y (Bouillante 2)
• Συντελεστής διαθεσιμότητας: 90%
• Συμβολή στην Ενέργεια: 9% της
κατανάλωσης ηλεκτρισμού στη
Γουαδελούπη
ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΕ
ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ (vii)
Πηγή: [104]
Πηγή: [105]

53. Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ «ΑΒΑΘΟΥΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ»,
ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ
ΝΕΡΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΔΑΦΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ ΜΕΧΡΙ 25oC,
ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (ΓΑΘ),
ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΘΕΙ
ΑΠΟ ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ
ΚΑΙ ΟΠΟΥΔΗΠΟΤΕ,
ΠΑΡΕΧΟΝΤΑΣ
ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΑΠΟΤΡΕΠΟΝΤΑΣ
ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ,
ΚΑΠΝΟΥ, ΤΕΦΡΑΣ ΚΑΙ
ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ.
Πηγή: [106] Πηγή: [107]
Πηγή: [109]
Πηγή: [108]
Πηγή: [110]

54. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (i)
• Οι Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας δεν καίνε συμβατικά καύσιμα
και δεν εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου (CO2) [114].
• Παρέχουν υψηλότερης ποιότητας αέρα χωρίς εκπομπές CO [114].
• Η εγκατάσταση ενός μέσου οικιακού συστήματος ισοδυναμεί με τη
δενδροφύτευση έκτασης 4046,86 m2 ή τη φύτευση 750 δένδρων ή
την απομάκρυνση 2 αυτοκινήτων από την κυκλοφορία στους
δρόμους [111, 112, 115].
• Η εγκατάσταση 100000 μονάδων οικιακών συστημάτων ΓΑΘ για
περίοδο 20 ετών μπορεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων
θερμοκηπίου κατά σχεδόν 1,1 εκατομμύρια μετρικούς τόνους
ισοδυνάμου άνθρακα [114].
• Οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που σχετίζονται με τη χρήση
μιας ΓΑΘ είναι 55-60% χαμηλότερες από αυτές μιας τυπικής αντλίας
θερμότητας με πηγή τον αέρα (air-source heat pump) [112].
• Η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας (Environmental
Protection Agency, EPA) και το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ
έχουν προσδιορίσει ότι οι ΓΑΘ έχουν τη χαμηλότερη
περιβαλλοντική επίπτωση από όλα τα συστήματα θέρμανσης και
ελαττώνουν την ενεργειακή κατανάλωση και τις αντίστοιχες
εκπομπές ρύπανσης μέχρι και 72% σε σύγκριση με τα συστήματα
θέρμανσης ηλεκτρικών αντιστάσεων και τα συμβατικά συστήματα
κλιματισμού [116].
1 acre = 4046,86 m2
Πηγή: [111]
Πηγή: [112]
Πηγή: [113]

55. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ (ii)
• Τα συστήματα Γεωθερμικών Αντλιών Θερμότητας δεν προκαλούν οπτική όχληση, ούτε ηχορύπανση
κατά τη λειτουργία τους.
• Μόνο στο στάδιο των εργασιών τοποθέτησης προκαλείται οπτική όχληση και αυξημένος θόρυβος.
Όμως, πρόκειται για προσωρινές καταστάσεις που παύουν να υφίστανται μετά την ολοκλήρωση των
εργασιών.
• Γίνεται πλήρης αποκατάσταση
των χώρων τοποθέτησης των
γεωεναλλακτών, με δυνατότητα
χρήσης τους ως υπαίθριων
χώρων πρασίνου ή στάθμευσης,
συμβάλλοντας στη βελτίωση του
μικροκλίματος των αστικών
περιοχών και την αναβάθμιση της
ποιότητας ζωής των κατοίκων. Τοποθέτηση οριζόντιου κλειστού βρόχου γεωεναλλάκτη σε μονοκατοικία στην περιοχή
Αγγελοχωρίου Θεσ/νίκης, τόσο στο στάδιο κατασκευής (αριστερά) όσο και μετά την ολοκλήρω-
ση των εργασιών και την πλήρη αποκατάσταση του χώρου (δεξιά) (φωτ. Κ. Διαμαντίδη)
Εγκατάσταση οριζόντιου γεωεναλλάκτη σε νεοαναγειρόμενη κατοικία στο Ντράφι Αττικής (2007), τόσο στο στάδιο κατασκευής (αριστερά και κέντρο)
όσο και
μετά την
ολοκλήρω-
ση των
εργασιών
και την
πλήρη
αποκατά-
σταση του
χώρου
(δεξιά) [117]

56. Οι Γεωθερμικές Αντλίες
Θερμότητας, λόγω του
υψηλή συντελεστή
απόδοσης, καταναλώνουν
μικρή ποσότητα
ηλεκτρικής ενέργειας σε
σχέση με την αποδιδόμενη
θερμική/ψυκτική ενέργεια
με αποτέλεσμα να
συμβάλλουν σε μείωση
των εκπομπών CO2,
αερίων ρύπων και
αιωρούμενων σωματιδίων
στις συμβατικές μονάδες
ηλεκτροπαραγωγής, όπου
παράγεται η ηλεκτρική
ενέργεια με την οποία
τροφοδοτούνται.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΩΝ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ
ΑΝΤΛΙΩΝ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΟΥΝ
Πηγές: [118] & [106]
Μείωση εκπομπών CO2,
αερίων ρύπων,
σωματιδίων

57. Πηγή: [4]
Πηγή: [119]

58. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (i)
[1] http://www.thebluedotpost.com/what-is-geothermal-energy-and-its-potential/
[2] http://geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld090.htm
[3] https://www.haikudeck.com/geothermal-science-and-technology-presentation-ehHidM35VS
[4] http://lifefreeenergy.com/h/how-do-we-harness-geothermal-energy.html
[5] https://en.wikipedia.org/wiki/Geothermal_power#/media/File:Puhagan_geothermal_plant.jpg
[6] https://greenearthgizmos.wordpress.com/
[7] https://www.cityofsouthfield.com/Residents/SouthfieldGoesGreen/BeaGreenIndividualorFamily/tabid/933/Default.aspx
[8] Geothermal Education Office (2004), “Geothermal Energy Uses”, Poster, http://www.geothermal.marin.org (σήμερα:
www.geothermaleducation.org), με απόδοση στα ελληνικά
[9] http://www.thecontinentmag.com/671/
[10] João Carlos Nunes (2015), “Geothermal Resources Development and Renewable Energy Strategy in the Azores
Islands (Portugal)”, Presentation, Workshop on Geothermal Resources and Technologies, Martinique, June 2015,
http://slideplayer.com/slide/5762851/
[11] Rui Kaneya (2015), “Suit Alleging Massive Fraud Includes Hawaii Geothermal Plant”, Civil Beat, April 20, 2015,
http://www.civilbeat.org/2015/04/suit-alleging-massive-fraud-includes-hawaii-geothermal-plant/
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Wairakei_Power_Station
[13] ENEL S.p.A. (2011) “Larderello”, Geothermal Power Plants in Italy, Power Plants Around the World Photo Gallery,
September 30, 2011, http://www.industcards.com/geo-italy.htm
[14] http://www.mhi-global.com/discover/graph/feature/no166.html
[15] Gudmundsson J.S.(1988), “The elements of direct uses”, Geothermics, 17,119-136
(σε: https://www.geothermal-energy.org/what_is_geothermal_energy.html)
[16] Geothermal Education Office (2000), “District Heating”, Introduction to Geothermal Energy Slide Show, Slide 90,
http://www.geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld090.htm
[17] GeoDH (2014), “Developing Geothermal District Heating in Europe”, EGEC, 60 p.
(http://geodh.eu/wp-content/uploads/2012/07/GeoDH-Report-2014_web.pdf)
[18] Brown B. (2007), “Klamath Falls Geothermal District Heating System at 25 Years”, Geo-Heat Center Quarterly
Bulletin, Vol. 28, No. 2., p.10-15.
[19] Lund J. (2015), “Geothermal District Heating” (σε: https://energy.gov/sites/prod/files/2015/07/f24/10-District-Heating---
J-Lund_0.pdf)
[20] http://www.fcann.com/oregon-klamath.php

59. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (ii)
[21] Geothermal Education Office (2000), “Sidewalk Warming”, Introduction to Geothermal Energy Slide Show, Slide 88,
http://www.geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld088.htm
[22] http://www.nea.is/geothermal/direct-utilization/snow-melting/
[23] Eugster W. J. (2007), “Road and Bridge Heating Using Geothermal Energy. Overview and Examples”, Proceedings
European Geothermal Congress 2007 (Unterhaching, Germany, 30 May-1 June 2007), Paper number 147, 5 p.
[24] http://engineering-ru.livejournal.com/34270.html
[25] Yu X. & Zhang N. (2015), “Use of Geothermal Energy for De-icing Approach Pavement Slabs and Bridge Decks”,
University of Texas, Arlington, www.arlingtontech.org/geothermal_deicing.pptx
[26] Olgun G. & Bowers A. (2016), “Use of Geothermal Energy in Snow Melting and Deicing of Transportation
Infrastructures”, http://onlinepubs.trb.org/onlinepubs/webinars/160721.pdf
[27] Brown B. (1995), “Klamath Falls Downtown Redevelopment Geothermal Sidewalk Snowmelt”, Geo-Heat Center
Quarterly Bulletin, Vol. 16, No. 4., p.23-26.
[28] Gunnarsson G. I. (2011), “Geothermal experience, district heating and snow melting system in Reykjavík”, Verkís,
www.iceland.is/iceland-abroad/uk/files/11_verkis.pdf
[29] Cociancig B. (2015), “Altheim in Upper Austria - an example of cascaded geothermal energy use”, Petroprom d.o.o,
International School on Geothermal Development, Trieste 11 Dec. 2015,
indico.ictp.it/event/a14273/session/24/contribution/129/material/slides/0.pdf
[30] http://www.bine.info/en/publications/publikation/geothermische-stromerzeugung-in-neustadt-glewe/
[31] http://www.bine.info/en/topics/publikation/geothermische-stromerzeugung-im-verbund-mit-waermenetz/
[32] http://www.bine.info/fileadmin/content/Publikationen/Projekt-Infos/2007/Projekt-Info_14-
2007/projekt_1407_06_engl.jpg
[33] http://acunitsdirect.com/central-air-conditioning/water_source_heat_pumps.html
[34] https://www.homegas.gr/i-geothermikes-antlies-thermotitas-apodotikoteres-apo-ton-simvatiko-klimatismo/
[35] ΑΜ Κατασκευαστική, «Βέροια - Κολυμβητήριο», http://www.amkat.gr/photo_gallery.php?group=1&subcategory=16
[36] http://www.acgeothermaltn.com/radiant-snow-melt/
[37] Sparacino M., Camussi M., Colombo M., Carella R. & Sommaruga C. (2007), “The World's Largest Geothermal District
Heating Using Ground Water Under Construction in Milan (Italy): AEM Unified Heat Pump Project”, Proceedings
European Geothermal Congress 2007 (Unterhaching, Germany, 30 May-1 June 2007), Paper number 143, 10 p
[38] Enertime (2014), “High temperature heat pumps for district heating”,
http://www.enertime.com/sites/default/files/documentation/enertime-heat-pump-en-sept2014-web.pdf

60. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (iii)
[39] Gavriliuc R. (2016), “Geothermal energy integration into smart cities”, 3rd UNI-SET Energy Clustering Event
Universities in the Energy Transition: Focus on Smart Energy Systems and Communities, November 21-23, 2016 -
University Politechnica Bucharest, http://www.eua.be/Libraries/default-document-library/robert-gavriliuc-geothermal-
energy-for-smart-cities.pdf
[40] http://www.ubeg.de/EN/Projects/Bonner-Bogen/bonner-bogen.html
[41] BSU Photo Services, σε http://blog.nwf.org/2014/02/ball-state-university-to-host-its-second-geothermal-conference/
[42] http://earthtechling.com/2013/07/big-geothermal-getting-bigger-at-ball-state/
[43] http://www.districtenergy.org/blog/2014/03/31/ball-state-university-goodbye-coal-hello-geothermal/
[44] http://cms.bsu.edu/about/geothermal.aspx
[45] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:NesjavellirPowerPlant_edit2.jpg
[46] https://dailycement.com/energy/portugal-burned-700-million-tons-of-fossil-fuels-in-125-years/
[47] Φυτίκας Μ. & Ανδρίτσος Ν. (2004), «Γεωθερμία», Εκδόσεις Τζιόλα, Θεσσαλονίκη, 416 σελ.
[48] http://www.wikiwand.com/en/Geothermal_energy
[49] http://www.definicionabc.com/wp-content/uploads/2015/04/Refineria2.jpg
[50] http://www.porteconomics.eu/2013/04/16/co2-emissions-reduction-european-speed-limit-vs-international-bunker-levy/
[51] Holm Α., Jennejohn D. & Blodgett L. (2012), “Geothermal Energy and Greenhouse Gas Emissions”, Geothermal
Energy Association, http://geo-energy.org/reports/GeothermalGreenhouseEmissionsNov2012GEA_web.pdf
[52] Rybach L. (2010), “CO2 Emission Mitigation by Geothermal Development - Especially with Geothermal Heat Pumps”,
Proceedings World Geothermal Congress 2010, Bali, Indonesia, 25-29 April 2010, Paper Number 0209, 4 p.
[53] Αρβανίτης Α. (2008), «Μύθοι και Πραγματικότητα για τη Γεωθερμία», Ι.Γ.Μ.Ε., Αθήνα, 27 σελ.,
http://www.ypeka.gr/rescampaign2008/downloads/mythoi-geothermia.pdf
[54] Geothermal Energy Association (2012), “Geothermal Basics: Q & A”, 72 p.,
http://geo-energy.org/reports/Gea-GeothermalBasicsQandA-Sept2012_final.pdf
[55] Kagel A, Bates D. & Gawel K. (2007), “A Guide to Geothermal Energy and the Environment”, Geothermal Energy
Association, 75 p., http://www.charleswmoore.org/pdf/Environmental Guide.pdf
[56] https://www.nrel.gov/workingwithus/re-geo-elec-production.html
[57] Geothermal Education Office (2000), “Geothermal Power Plant”, Introduction to Geothermal Energy Slide Show, Slide
37, http://www.geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld037.htm
[58] https://dddusmma.wordpress.com/2015/10/20/hot-rocks-and-fracking/
[59] http://geo-energy.org/Basics.aspx

61. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (iv)
[60] Geothermal Education Office (2000), “Reykjavik Using Fossil Fuels”, Introduction to Geothermal Energy Slide Show,
Slide 94, http://www.geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld094.htm
[61] Geothermal Education Office (2000), “Reykjavik Using Geothermal”, Introduction to Geothermal Energy Slide Show,
Slide 95, http://www.geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld095.htm
[62] US EPA (www.epa.gov) από Ζιώμας Α. (2014), «Τεχνολογίες Μείωσης Αέριας Ρύπανσης σε Μονάδες Παραγωγής
Ηλεκτρικής Ενέργειας» , Διπλωματική εργασία, ΔΠΜΣ «Οργάνωση και Διοίκηση Βιομηχανικών Συστημάτων -
Συστήματα Διαχείρισης της Ενέργειας και Προστασίας του Περιβάλλοντος», Αθήνα, 41 σελ., σε:
http://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/7798/Ziomas_Alexandros.pdf
[63] Μπεκιάρης Χ. (2013), «Εκτίμηση επιβάρυνσης ποιότητας αέρα από εγκαταστάσεις θέρμανσης εσωτερικών χώρων
στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης», Διπλωματική εργασία, Τμήμα Μηχανολογόγων Μηχανικών Α.Π.Θ.,
Θεσσαλονίκη, 104 σελ., σε: http://ikee.lib.auth.gr/record/132095/files/diplomatiki bekiaris 4260.pdf
[64] Orkustofnun (2010), “Geothermal Development and Research in Iceland”, 39 p., σε:
www.nea.is/media/utgafa/GD_loka.pdf
[65] https://www.slideshare.net/thinkgeoenergy/euiceland-geothermal-roundtable-events-brusse
[66] Petursson Β. (2014), “Financing of Geothermal District Heating in Iceland”, Orkustofnun - National Energy Authority,
https://www.mos.gov.pl/g2/big/2014_10/3c0e118708254243d111c18a4eeb7f2d.pdf
[67] Geothermal Communities (GEOCOM) project , “Environmental Impacts of Geothermal Energy”, σε:
http://www.geothermalcommunities.eu/assets/elearning/8.1.GE%20vs%20Environment.pdf
[68] Gunnlaugsson Ε., Ívarsson G. & Friðriksson J. S. (2015), “85 Years of Successful District Heating in Reykjavík,
Iceland”, Proceedings World Geothermal Congress 2015 (Melbourne, Australia, 19-25 April 2015), Paper Number
28023, 9 p.
[69] Halás Ο. (2015), “Geothermal District Heating Systems in Slovakia - Current Status and Plans”, Proceedings World
Geothermal Congress 2015 (Melbourne, Australia, 19-25 April 2015), Paper Number 35009, 5 p.
[70] Galantaterm,“Environmental Report for the Year 2015”, 11 p.,
http://www.galantaterm.sk/Environmental_Report_2015_EN.pdf
[71] Nádor Α., Kujbus Α. & Tóth Α. (2016), “Geothermal Energy Use, Country Update for Hungary”, European Geothermal
Congress 2016, Strasbourg, France, 19‐24 Sept 2016, 10 p.
[72] Medgyes Τ., Kóbor B. & Szanyi J.(2015), “Geothermal district heating projects in the South Great Plain”, Budapest 8 October
2015, geothermalcommunities.eu/downloads/30
[73] Medgyes Τ., Kóbor B. & Szanyi J.(2015), “Geothermal district heating projects in the South Great Plain II. The Szeged
systems”, Budapest 8 October 2015, geothermalcommunities.eu/downloads/44

62. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (v)
[74] “Freelance control system for remote monitoring of Szeged district heating network in Hungary”,
http://new.abb.com/control-systems/industry-specific-solutions/power-energy-utilities/freelance-dcs-for-szeged-district-
heating-network-hungary
[75] https://hu.wikipedia.org/wiki/Szeged
[76] Lund J. W. & Boyd T. L. (2015), “Direct Utilization of Geothermal Energy 2015 Worldwide Review”, Proceedings World
Geothermal Congress 2015, Melbourne, Australia, 19-25 April 2015, Paper Number 01000, 31 p.
[77] Eckehard B. (2015), “Green District Heating - Actual Developments of Deep Geothermal Energy in Germany”,
Proceedings World Geothermal Congress 2015, Melbourne, Australia, 19-25 April 2015, Paper Number 35000, 6 p.
[78] http://www.thinkgeoenergy.com/heating-with-geothermal-the-ambitious-plans-of-munich-germany/
[79] Planet Energy (2017), “Drilling successfully completed for geothermal district heating project in Paris, France”,
http://planetenergynews.com/2017/01/02/drilling-succesfully-completed-for-geothermal-district-heating-project-in-paris-
france/
[80] Antics M. (2010), “Geothermal District Heating in the Paris Basin”, Miskolc, Hungary, σε:
http://geotermia.lapunk.hu/tarhely/geotermia/dokumentumok/miskolc_paris_basin_20100218.pdf
[81] http://www.location-gardemeuble.fr/blog/prix-self-stockage-garde-meuble-essonne-91-evry-viry-chatillon-grigny-ris-
orangis/
[82] https://www.behance.net/gallery/1776208/geothermal-energy-diagram
[83] Bonté D., Van Wees J.-D., Guillou-Frottier L., Bouchot V. & Serrano O. (2013), “Deep temperatures in the Paris Basin
using tectonic-heat flow modelling”, European Geothermal Congress EGC 2013, Jun 2013, Pisa, Italy, 10 p.
[84] http://www.gettyimages.com/detail/video/fuel-storage-tanks-stock-footage/500345703
[85] http://www.windbellgauge.com/petrol_depot/oil-depot-tank-gauge.html
[86] http://www.logistics-management.gr/news/868
[87] http://www.fmvoice.gr/index.php/oikonomia/forologia/item/137729-ilektronikos-kloios-sto-lathremporio-naftiliakon-
kafsimon
[88] http://www.huismanequipment.com/afbeeldingen/products/drilling/_resized/ff48469_large__w720_h453.jpg
[89] Sanner Β. (2009), “Market for Geothermal Energy in the EU and the Legal Aspects”, Conference “Innovative Solutions
in Energy Sector: Geothermal Energy”, Tallin, Estonia, 17 April 2009, σε:
https://www.slideshare.net/gerdtarand/market-for-geothermal-energy-in-the-eu-and-the-legal-aspects-by-dr-burkhard-sanner
[90] http://www.thorndoncook.com/projects/wayang-windu-geothermal-assets-due-diligence

63. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (vi)
[91] Beutin P. & Laplaige P. (2006), “Successful example of geothermal energy development in Volcanic Caribbean Islands
- “Bouillante” Plant presentation and lessons learnt (in Guadeloupe)”, Eastern Caribbean Geothermal Energy Project -
Roseau, Dominica, March 15-17, 2006,
https://www.oas.org/dsd/reia/Documents/geocaraibes/bouillante_presentation.pdf
[92] Jaudin F. (2006), “Geothermal fields of Guadeloupe, Martinique and La Réunion”, Kick-off meeting of the Low-Bin
Project, 2006, http://www.lowbin.eu/public/BRGM-GTH fields-France.pdf
[93] SOGEO-Sociedade Geotérmica dos Açores S.A. (2011), “Use of geothermal resources in the Azores Islands: A
contribution to the Energy Self-Sufficiency of a Remote and Isolated Region”, Seminário, Redes Energéticas do
Futuro: desafios para a Macaronésia, Ribeira Grande, December 13, 2011,
http://www.azores.gov.pt/NR/rdonlyres/99831956-B850-4E43-9FAF-
95232A719C8B/0/UtilizationofgeothermalresourcesforelectricitygenerationintheAzoresislands.pdf
[94] http://www.elomatic.com/en/elomatic/expert-articles/corrosion-in-district-cooling-systems.html
[95] https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Puhagan_geothermal_plant.jpg
[96] Li Κ. (2013), “Comparison of Geothermal with Solar and Wind Power Generation Systems”, Proceedings, Thirty-Eighth
Workshop on Geothermal Reservoir Engineering Stanford University, Stanford, California, February 11-13, 2013, SGP-
TR-198, 10 p., https://www.geothermal-energy.org/pdf/IGAstandard/SGW/2013/Li.pdf
[97] http://www.weastra.com/portfolio/market-studies/renewable-energy-sources/
[98] http://www.goyalgroupnepal.com/product/hydropower/
[99] Υπουργείο Ανάπτυξης (2008), «Περιβαλλοντικός Οδηγός Γεωθερμίας», Αθήνα, 16 σελ.
http://www.ypeka.gr/rescampaign2008/downloads/GEOTHERMIA.pdf
[100] Geothermal Education Office (2000), “Imperial Valley CA”, Introduction to Geothermal Energy Slide Show, Slide 57,
http://www.geothermaleducation.org/GEOpresentation/sld057.htm
[101] University of Utah, Nevada Geothermal Power Inc.,
https://www.sec.gov/Archives/edgar/data/1177440/000117625612000125/ngp20fa110630.htm
[102] http://www.bgs.ac.uk/research/energy/geothermal/
[103] http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/namerica/caribb/gp.htm
[104] http://www.thinkgeoenergy.com/ormat-to-buy-majority-stake-in-la-bouillante-geothermal-plant-in-guadeloupe/
[105] http://unt.unice.fr/uved/bouillante/images/contexte-geologique-05-jpg/image_view_fullscreen.html
[106] http://housepro.gr/fthinotero-klimatismos-kai-thermansi-me-gewthermikes-antlies-thermotitas/
[107] http://www.dtolis.gr/44/γεωθερμικό-σύστημα-οριζόντιου-γεωεν/

64. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (vii)
[108] http://www.amkat.gr/photo.php?id=116
[109] http://www.ergon.com.gr/download/4/20110412150105.pdf
[110] http://www.iene.gr/energyB2B/articlefiles/geothermia/benou.pdf
[111] http://www.geothermalgenius.org/benefits-of-geothermal/environment.html
[112] http://rabehardware.com/the-impact-geothermal-has-on-the-environment/
[113] http://www.allgreensites.com/news/how-to-be-green-at-home/
[114] http://www.energyhomes.org/renewable technology/geoefficiency.html
[115] https://www.slideshare.net/steadystateco/steady-state-asset-partners-investing-in-geothermal-energy-projects
[116] http://www.carneyphc.com/geothermal/geothermal-environmental-benefits
[117] Κοίλιας Π. (2013), «Εφαρμογές γεωθερμικών εγκαταστάσεων», ΤΕΧΝΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕ, Παρουσίαση σε ημερίδα
του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ThermoMap, Αθήνα, 7-3-2013
[118] http://www.atlanticcityelectric.com/Understanding-the-Infrastructure.aspx
[119] http://english.hi.is/frettir/research_roots_geothermal_energy