1. สื่อ PowerPoint
ชุด การสอนที่ 1
เรื่อ ง
การรับ รู้แ ละตอบสนอง
ของสิง มีช ีว ิต เซลล์เ ดีย วและสัต ว์บ างชนิด
่
รายวิช าชีว วิท ยา ว42243
รวบรวมโดย
นางจุร ิย าภรณ์ สิท ธิว งษ์
ครู วิท ยฐานะชำา นาญการ
โรงเรีย นสองพิท ยาคม

3. จุด ประสงค์ก ารเรีย นรู้
1. เพื่อ ให้น ก เรีย นสามารถเตรีย มพารามีเ ซี
ั
ยมเพื่อ ศึก ษาด้ว ยกล้อ งจุล ทรรศน์
2. เพื่อ ให้น ก เรีย นสามารถสรุป และเปรีย บ
ั
เทีย บการรับ รู้แ ละตอบสนอง ของพารามีเ ซีย ม
ต่อ กรดอ่อ นๆ และสารละลายโซเดีย มคลอไรด์
3. อธิบ ายโครงสร้า งที่ใ ช้ใ นการรับ รู้แ ละ
ตอบสนองของพารามีเ ซีย ม
ไฮดรา พลานาเรีย แมลงและสัต ว์ม ก ระดูก สัน
ี
หลัง
4. อธิบ ายและเปรีย บเทีย บวิธ ก ารรับ รู้แ ละ
ี

4. การรับ รู้แ ละตอบสนองของสิง มีช ว ิต
่ ี
เซลล์เ ดีย วและสัต ว์บ างชนิด
การรับรู้
พารามีเ ซีย ม
1
การรับรู้
2 ไฮดรา
การรับรู้
3
พลานาเรีย
การรับรู้ ไส้เ ดือ นดิน
4
การรับรู้ แมลง
5
การรับรู้ หอยและหมึก
6
การรับรู้
7
ดาวทะเล เม่น ทะเล ปลิง ทะเล
การรับรู้ สัต ว์ม ก ระดูก สัน หลัง
ี
8

5. พารามีเ ซีย ม
ในโพรโตซัวยังไม่มีเซลล์ประสาท แต่
สามารถรับรู้ได้ เพราะมีโครงสร้างบางส่วนของ
เซลล์ ซึงทำาหน้าทีตอบสนองต่อสิ่งเร้าต่างๆ ได้
่ ่
ไม่ว่าเป็นแสงสว่าง อุณหภูมิ สารเคมีและวัตถุ
ที่มาสัมผัส โดยมีการเคลื่อนที่เข้าหาหรือ
เคลื่อนที่หนีเช่น พารามีเซียมมีเส้นใยเชือมโยง
่
ระหว่างโคนซิเลีย เส้นใยนี้เรียกว่าเส้นใย
ประสานงาน (Co-ordinating fiber) หากตัด
เส้นใยนี้พารามีเซียมไม่สามารถควบคุมการ
พัดโบก ของซิเลียได้ แสดงว่า
เส้ย้นใยนี้เป็นตัวควบคุมการทำางานของซิเลีย ถัด
อนกลับ

6. ภาพพารามีเ ซีย มภายใต้ก ล้อ งจุล ทรรศน์
ที่มา : http:/
std.kku.ac.th/4850400834/FoodPic/prm1.jpg
ย้อนกลับ
ถัด

7. ก. ซิเ ลีย รอบๆเซลล์พ ารามีเ ซีย ม ข . เส้น ใย
ประสานงานของพารามีเ ซีย ม
ทีมา : www.lks.ac.th
่
ย้อนกลับ กลับ หน้า หล

8. เซลล์ประสาทยังไม่มปมประสาท (Nerve ganglion)เซลล์
ี
ประสาทของไฮดราเชื่อมโยง กันคล้ายร่างแห เรียกกันว่า
ร่างแหประสาท (Nerve net)
เมื่อไฮดราถูกกระตุนที่จดใดจุดหนึง กระแสประสาท
้ ุ ่
จะแพร่ออกทุกทิศทาง
แต่อตราการเคลือนที่ของกระแสประสาทเกิดช้ากว่าการ
ั ่
เคลื่อนที่ของกระแสประสาท
ในสัตว์ชั้นสูง หากใช้เข็มแทงทีปลายเทนตาเคิล ไฮดราจะ
่
หดตัวทุกส่วนของร่างกาย
เป็นการแสดงว่ากระแสประสาทเคลื่อนที่จากจุดกระตุ้นไป
ยังส่วนต่างๆของร่างกาย
ด้วย เซลล์รับสัมผัสของไฮดราแผ่กระจายอยู่ใต้เนือเยื่อชั้น
้
นอก นอกจากจะพบ
ร่างแหประสาทในไฮดราแล้วยังพบในอวัยวะบางส่วนของ
สัตย้อนกลับระดูกสันหลังด้วย
ว์ มีก ถัด

9. ย้อนกลับ กลับ หน้า หล

10. ในพลานาเรีย มีพัฒนาการของระบบ
ประสาทมากขึ้น
ตัวเซลล์ประสาทมีการรวมกลุ่มอยูทางด้าน
่
หัว 2 ปม เรียกว่า
ปมประสาท (Nerve ganglion) อาจเรียก
ว่า สมอง (Brain) บริเวณจากปม
ประสาทนี้มีเส้นประสาทขนาดใหญ่
(Nerve cord) 2 เส้น ทอดขนานกันไป
ตลอดความยาวของลำาตัวและ แตกแขนง
ออกไปที่ผิวลำาตัวจากเส้นประสาทคู่นี้จะมี
เส้นประสาทพาดขวางเป็นระยะๆ เรียกว่า
เส้นประสาทตามขวาง (Transverse
nerve)
ย้อนกลับ
ถัด

11. ภาพพลานาเรีย
ที่ม า : http://www.tomyfarm.com/library/wp-
content
ย้อนกลับ
ถัด

12. ภาพระบบประสาทของพลา
นาเรีย กลับ หน้า หล
ย้อนกลับ

13. พัฒนาการ
ของระบบประสาทมากขึ้นโดยตัวเซลล์
ประสาทมีการรวมกลุ่ม เรียกว่า ปมประสาท
(Nerve ganglion) มีจำานวนปมประสาท
ที่บริเวณหัวเพิ่มมากขึ้นและเรียงต่อกันเป็น
วงแหวนทำาหน้าที่
เป็นศูนย์กลางของระบบประสาทและมีเส้น
ประสาทยาวตลอดตัวทางด้านท้อง
(Ventral nerve cord) เส้นประสาทเส้นนี้
อันที่จริง เป็น 2 เส้นคู่กันแต่เชื่อมกันจนดู
คล้ายกับว่าเป็นเส้นเดียว
ตรงกลางปล้องแต่ละปล้องเส้นประสาทนีจะ ้
พองออก
ย้อนกลับ
เป็นปมประสาทและมีแขนงประสาทแยกออก ถัด

14. ภาพไส้เ ดือ นดิน
ที่ม า : http://www.thaiworm.com
ย้อนกลับ
ถัด

15. ภาพระบบประสาทของ
ไส้เ ดือ นดิน
ก ลับ หน้า หล
ย้อนกลับ
ที่ม า : www.cartage.org.lb

16. สัตว์พวก แมลง กุ้ง มด พบว่ามีปม
ประสาทอยูที่ส่วนหัว
่
และตามลำาตัว ซึ่งทำาหน้าที่เป็นศูนย์กลางของ
ระบบประสาทและเป็นศูนย์รวมอยูเป็นระยะตาม
่
แนวกลางของลำาตัว มีเส้นประสาททอดยาว
ตลอดลำาตัว (Ventral nerve cord) และ
แต่ละปล้องจะมีปมประสาท
และใยประสาทออกมา
ย้อนกลับ
ถัด

17. ภาพระบบประสาทของแมลง
กลับ หน้า หล
ย้อนกลับ
ที่ม า : https://www.myfirstbrain.com

18. หอย หมึก
ระบบประสาท ประกอบด้วยปมประสาท
(Ganglia) 3 คู่
และมีเส้นประสาทใหญ่ (Nerve cord) 2 คู่ เส้น
ประสาทคู่ที่หนึ่งออกจากสมองหรือปมประสาท
สมอง (Cerebral ganglia)ไปยังปมประสาทที่เท้า
(Pedal ganglia) ส่วนเส้นประสาทคูที่ 2 ออกจาก
่
ปมประสาทสมองไปยัง
ปมประสาทอวัยวะภายใน (Visceral ganglia)
สำาหรับปมประสาทสมอง
นั้นย้อนกลับ ษณะเป็นวงแหวน (Nerve ring) ล้อมรอบ
มีลัก
ถัด

19. ภาพหอยและหมึก ชนิด ต่า งๆ
ย้อนกลับ
ที่ม า : http://www.rakbankerd.com/kaset/Animal/ด
ถั

20. ภาพระบบประสาทของหมึก
ย้อนกลับ
ที่ม า : http://www-edu.net/nervous/index.html ถัด

21. ภาพระบบประสาทของ
ย้อนกลับ
กลับ หน้า

22. ดาวทะเล เม่น ทะเล ปลิง
ทะเล
พบว่าระบบประสาทเป็นวงแหวน
(Nerve ring)
อยู่รอบปากแล้วมีแขนงแยกออกไปตาม
ส่วนต่างๆ ตามแนวรัศมี
ย้อนกลับ
ถัด

23. กลับ หน้า หล
ย้อนกลับ

24. สัต ว์ม ีก ระดูก สัน หลัง
สัตว์ที่มีวิวัฒนาการสูงจะมีจำานวนเซลล์
ประสาทภายในร่างกาย
เพิ่มมากขึ้นตามลำาดับและมีการเปลี่ยนตำาแหน่งจาก
ระบบประสาท
ที่อยู่ทางด้านท้อง (Ventral) มาอยู่ทางด้านหลัง
(Dorsal) คนและสัตว์
มีกระดูกสันหลังจะมีระบบประสาทที่พัฒนามากจะมี
ศูนย์ควบคุมการทำางาน
อยู่ที่ระบบประสาทส่วนกลาง ซึ่งประกอบด้วยสมอง
(Brain) และไขสันหลัง (Spinal cord) อวัยวะเหล่า
นีย้อน
้ประกอบด้วยเซลล์ประสาทจำานวนมาก ถัด
กลับ
เซลล์ประสาทแต่ละเซลล์นั้นจะประกอบด้วยตัวเซลล์ ไป

25. ภาพแสดงระบบประสาทของคน
กลับ หน้า หล
ย้อนกลับ
ที่ม า : http://www.vcharkarn.com