1. 1
UNIVERSITETI I PRISHTINËS “HASAN PRISHTINA“
FAKULTETI EKONOMIK
PUNIM DIPLOME
DEPARTAMENTI BANKA, FINANCA DHE KONTABILITET
SEGMENTET E TRGUT FINANCIAR
LËNDA: TREGJET FINANCIARE
Mentori Kandidati:
Prof. Dr. Safet Merovci Jeton Bytyqi
Prishtinë, Maj 2014

2. 2
PARATHËNJA
Kombinimet i të gjitha tregjeve e përbëjnë Tregun financiare, ku kërkesat për mjeteve
financiare përballen me njëra/tjetrën. Tregjet financiare dhe zhvillimi i tyre luajnë një rol të
madhe në zhvillimin e sistemit ekomomik dhe të ekonomisë në tersi. Ministria e Financave
ka për detyrë krijimit e kuadrit ligjor në mënyrë që tregjet financiare mund të përmbushin
funksionin e tyre ekonomike.
Një rezultat të rëndësishëm në instrumentet dhe institucionet financiare luan
ndërkombëtarizimi dhe globalizimi i tyre. Duke theksuar përhapjen e shpejt të përdorimit të
instrumenteve të shumtë financiar, si dhe shtimin e vëllimit të tregut të tyre. Të gjithë
pjesmarësit në tregjet financiare janë nënshtruar procesit të transformimit dhe të adaptimit.
Tregjet financiare në ekonomitë e tregut, paraqesin segmentin me të rëndësishëm dhe
me të ndjeshëm te sistemit te gjithëmbarshëm ekonomik, sepse mundëson funksionimin
normal dhe te papenguar të ekonomisë
Në vazhdim ne dot të njihem me temat të cilat ne do ti veçojmë te tregjet financiare.
Ne dot të ndalemi të segmentet e tregut financiar (tregjet e parasë, tregjet e kapitalit, tregjet
revizore, tregjet e letrave me vlerë të derivuara), për nocionin e tyre, çfarë rëndësie kanë dhe
elementet e këtyre tregjeve. Të gjitha këto tema do ti shtjellojmë në vazhdim të kësaj temës të
diplomës.
Një falënderim të veçanet do ia dhuroja familjes sime e cila me ka mbështetur gjatë
gjithë kohës së studimeve, si nga ana financiare, po ashtu edhe nga ana morale, gjithashtu i
falënderoj shoqnin time që më kanë mbështetur gjatë studimeve.

3. 3
Përmbajtja
Histeriku dhe kuptimi I tregjeve 4
Segmentet e tregjeve financiare 5
1. Tregjet e parasë 6
1.1. Bonat e thesarit 7
1.1.1. Bonat 8
1.1.2. Notat 9
1.1.3. Obligacionet 9
1.2. Letrat komerciale 10
1.3. Akceptet bankar 10
1.4. Çertifikata e depozitit 11
1.5. Fondet federale 11
2. Tregu i kapitalit 12
2.1 Nocioni dhe elementet e tregjeve të kapitalit 12
2.2. Rëndësia dhe funksionet e tregjeve të kapitalit 13
3. Tregu devizor 15
3.1 Kursi i këmbimit 15
3.2. Rreziku nga këmbimi devizor 16
3.3. Inovacionet për mbrojtje nga rreziku i kursit të këmbimit 16
3.3.1. Kontrata forvard të valutave 17
3.3.2. Kontratat fjuçers të valutave 17
3.3.3. Kontrata opsion të valutave 17
3.3.4. Svopet e valutave 18
4. Tregu i letrave me vlerë të derivuar 19
4.1. Kontratat fjuçers 20
4.2. Kontrata opsion 21
4.3. Dallimi në mes të kontratave fjuçers dhe kontratave opsion 22
Literatura 23

4. 4
Histeriku dhe kuptimi I tregjeve
Tregjet financiare kamë përjetuar një ekspansion te fuqishëm këto 30 vitet e fundit, që
është ndikuar nga shumë faktor relevantë, siç janë: ligjet e globalizimit te ekonomisë botërore,
trendët e derreguluese në vendet më të zhvilluar, krijimi i formave të reja të instrumenteve
financiare, zhvillimi i hovshëm i teknologjisë informatike dhe telekomunikacionit, e në
veçanti zhvillimi i internetit.
Rrënjët e para të tregjeve financiare i gjemë përafërsisht para 2000 vjetëve në
periudhën e Perandorin Romake. Zhvillimi I punëve bankare në Romë është bërë në bazë të
përvojave të Greqisë antike, bankierët romakë janë quajtur “agentarius” lat. argentarium që do
të thotë argjend, para. Ata kanë pranuar depozita , kanë dhënë hua me kamatë fajde dhe I
kanë kryer punët e qarkullimit të pagesave në vend dhe në botën e jashtme.
Viti 1407 shënohet sie vit bankar, sepse është krijuar njëra nga bankat më të njohura
në historinë e financave “Casa di Sant Georgio” e njohur për faktin se nga ajo u lind ideja e
krijimit të parasë bankare, si masë e vlerës për forma të ndryshme të parasë në vende tjera.
Tregjet përfaqësojnë një nga sferat më të rëndësishme të funksionimit të ekonomisë së
një vendi, nëpërmjet të cilëve përcaktohet niveli i duhur i çmimeve, drejtohet prodhimi,
shpërndarja, investimi dhe konsumi i mjeteve, sigurohet rritja ekonomike si dhe plotësohen
nevojat e prodhuesve dhe konsumatorëve. Përmes tregjeve financiare behet shpërndarja e
mjeteve financiare të atyre që kane tepricë të mjeteve financiar, kah ata që kanë mungesë të
mjeteve financiare. Tregjet financiare paraqesin segmentin më të rëndësishëm dhe më të
ndjeshëm të sistemit të gjithëmbarshëm ekonomik, sepse mundëson funksionimin normal dhe
të papenguar të ekonomisë.
Tregu ne kuptimin burimor, si kategori ekonomike, definohet si një vend ku blerësit
dhe shitësit mblidhen, pra tregu i referohet një vendi qendrore te tregtimit.
Tregu financiare sipas literaturave ekonomike definohet:
• “vend ku tregtohet me forma të ndryshme të aktivit financiar“;
• “vend i organizuar në të cilin takohet oferta dhe kërkesa për forma të ndryshme të
instrumenteve financiare (aktivit)“;
• “mekanizëm përmes të cilit aktivi financiar blihet, shitet dhe tregtohet me te“;
Tregjet financiare do t’i definojmë si “vende të organizuara në të cilat tregtohet me forma të
diferencuara të aktivit financiar, respektivisht me një seri të të drejtave të kontraktuara”1.
1
Dr. Safet Merovci, Botimi i dytë Tregjet financiare, (Faqe 22)

5. 5
SEGMENTET E TREGJEVE FINANCIARE
Me një dozë të matur të rrezikut të pranuar, duke u shërbyer me metodëen shkencore –
analitike të abstraksionit, që nënkupton thjeshtëzimin e koncepteve dhe të refleksioneve të
sistemeve ekonomiko-politik të vendeve me ekonomi tregu, metodë kjo, tepër efektive, në
trajtimin profesional të tregjeve financiare në botën bashkohore, mund të themi se sistemi
financiare perëndimore, qe u referohet vendeve industrialisht me te zhvilluara, përbëhet nga
tri segmente kryesore. Segmentin e pare e përbejnë bankat dhe institucionet tjera depozituese,
segmentin e dyte e përbëjnë organizatat dhe subjektet financiare që ushtrojnë aktivitetin e
mbledhjes se kursimeve, dhe segmentin e trete e paraqet tregu i kapitalit.
Kriteriumi më i shpeshtë që përdoret për të shprehur, për të veçuar dhe vijëzuar format
e segmentimit të tregjeve financiare, është vlerësimi i llojeve të instrumenteve financiare me
të cilat tregtohet në tregjet financiare si dhe afati i maturimit, respektivisht afati i kthimit të
kryegjësë - principalit si vlerë e shprehur në këto letra me vlerë, si instrumente borxhi.
Në baze të këtyre kritereve dallojmë 4 segmentet kryesore të tregjeve financiare:
1. Tregjet e parasë,
2. Tregjet e kapitalit,
3. Tregjet devizore, dhe
4. Tregjet e letrave me vlerë të derivuar.
Në vazhdim të këtij kapitulli do të nihemi me veçorit specifike, veçorit shquese të të gjitha
segmenteve të tregut financiar

6. 6
1. TREGJET E PARASË
Tregu i parasë paraqet vendin ku takohet oferta dhe kërkesa për instrumente të borxhit,
afati i maturimit i të cilave është një ose më pak se një vit.
Tregu i parasë ka rëndësi të jashtëzakonshme në secilën ekonomi kombëtare, sepse përmes tij
krijohet norma afatshkurtër e kamatës, e cila është indikator i besueshëm i çmimit të parasë, i
çmimit të kreditit si dhe i çmimit të kapitalit. Funksioni ekonomik i tregut të parasë është roli
ndërmjetësues, në mes atyre subjekteve ekonomike (qytetarëve, ndërmarrjeve, bankave etj.)
të cilët kanë tepricë të mjeteve monetare likuide dhe të atyre subjekteve ekonomike që
kanë mungesë të mjeteve monetare likuide.
Përmes tregut të parasë, pjesëmarrësit në tregun financiar, ekonomia si tërësi, që nga
ndërmarrjet e deri te qeveritë në nivele të ndryshme, i realizojnë disa qëllime fundamentale të
politikave ekonomike të çdo vendi:
 mundësohet mbajtja e likuiditetit të pjesëmarrësve në jetën ekonomike;
 sigurohet mundësia e financimit të buxhetit qeveritar përmes politikës së huasë
publike;
 konsolidohet ruajtja e stabilitetit makroekonomik;
 ofrohet një siguri, në nivel kombëtar, se do të ketë para të shëndetshme (para
joinflatore);
 mirëmbahet stabiliteti i normës së kamatës, i çmimeve, i kursit devizor.
Pjesëmarrësit kryesor janë:
1. Banka Qendrore - është zhvilluar nga tipi universal I bankave , të cilat, krahas
kryerjes së punëve të tjera bankare, kanë bërë edhe emisionin e parave .
2. Banka afariste – Paraqiten në vendet më të zhvilluara , këto banka disponojnë
kapitale të mëdha dhe bëjnë kreditimin e ndërmarrjeve gjigante industriale
3. Institucionet e tjera financiare, si dhe ndërmjetësit financiarë

7. 7
Teknologjia e punës së tregut të parasë determinohet nga segmentet e tij që janë dy:
a. Tregu i xhiroparasë, ku tregtohet me xhiroparanë ditore dhe xhiroparanë
termine,
b. Tregu i letrave me vlerë afatshkurtër (deri 1 vjet), i cili përfshin si emisionin
primar ashtu edhe shitjen sekondare të këtyre instrumente financiare
afatshkurtëra.
Kërkues të mjeteve në tregjet e parasë janë :
Thesari I shtetit, korporatat e mëdha dhe dileret e letrave me vlere
Disa letrat me vlere të cilat përfshihen në aktivin financiar të tregut të parasë në
Shtetet e Bashkuara janë:
1. Bonot e Thesarit;
2. Letrat komerciale,
3. Akceptet bankar
4. Çertifikatat e depozitit
5. Fondet federale
1.1. BONAT E THESARIT
Letrat me vlerë të thesarit emitohen nga thesari i shtetit dhe kthehen me besim dhe
kredibilitet të plote nga qeveria federale. Si rezultat i kësaj,participantët në këtë treg, këto letra
me vlerë, të emituara nga thesari i shtetit, i ndiejmë si letra me vlerë të besueshme, qe nuk
bartin rrezik nga humbjet.

8. 8
Ku ndryshon një bono thesari nga depozita me afat?2
Pavarësisht ngjashmërisë në tërësi ka disa dallime ndërmjet tyre. Nëse në një depozitë
me afat të zakonshme interesi fitohet në fund të maturimit, në blerjen e një bonoje thesari
interesi mund të merret që në fillim dhe përveç kësaj interesi në një bono thesari është më i
lartë se sa në një depozitë me afat. Nëse një depozitë me afat në një bankë private mund të
riinevstohet përsëri në fund të maturimit pa qenë nevoja të paraqitesh në bankë, por për të
riinvestuar paratë në bono thesari duhet aplikuar çdo herë që mbaron afati i saj.
Nëse procedura për hapjen e një depozitë me afat mund të bëhet brenda ditës dhe të
zgjasë vetëm disa minuta, për bono thesari duhet që të paraqiteni në sportelet e bankave
private apo të bankës qendrore disa ditë përpara. Kjo për arsye se ankandi që zhvillohet për
bonot e thesarit bëhet një herë në dy javë për bonot një vjeçare dhe një herë në muaj për bonot
3 dhe 6 mujore, dhe kjo kërkon që disa punë paraprake për aplikim ju ti bëni para ditës së
ankandit.
Një bono thesari mund të shitet edhe në mes të maturimit të saj në çdo bankë private si
dhe mund të përdoret edhe si garanci për të marrë kredi në bankat private, ndërsa veprime me
depozitën me afat mund të bëhen vetëm në bankën që ke hapur depozitën.
Thesari i Shteteve te Bashkuara emiton tri lloje të letrave me vlerë:
• bonat,
• nota,
• obligacionet.
1.1.1. BONAT
Janë letra me vlerë diskonte(të zbritshme në çmim). Ato nuk prodhojnë pagesa
periodike të interesit; poseduesit e bonave të thesarit interesin, respektivisht favoret nga
posedimi i marrin ne ditën e maturimit kur e marrin shumën e caktuar të kryegjësë, më të
madhe se çmimi të cillin ata e kanë paguar për këtë letër me vlerë
Bonat kanë afatin e maturimit një vit ose më pak.
2 Avenir Lleshanaku ;( http://www.gazetajone.com/2010/10/13/cfare-eshte-dhe-si-te-investojme-ne-nje-bono-thesari/)

9. 9
Letrat me vlerë të thesarit zakonisht emitohen në ankande që mbahen në termine të
caktuara, me itinerare të rregullta dalluese. Ja disa:
 Bonat e thesarit tremuajshe dhe gjashtëmuajshe dalin në ankande në çdo të
hënë të vitit,
 Shuma totale e cila është në ankande shpallet rregullisht para mesditës së
martë vijuese,
 Bonat e thesarit njëvitëshe (52 javëshe ) dalin në ankande çdo të treten javë
të çdo muaji vijues,
 Shpallja (e ankandit) bëhet një ditë para të premtes së tretë të çdo muaji.
1.1.2. NOTAT
Notat afatin me maturimit e kan më shumë se dy vite, por më pak se dhjetë vjet,
Shiten me kupon kundrejt vlerës nominale qe paguhet çdo 6 muaj.
Paguajnë interes fiks ose te ndryshueshëm.
Nuk shlyhen para afatit të maturimit.
1.1.3. OBLIGACIONET
Janë pothuaj krejt te ngjashme me notat por dallojnë vetëm nga afati me i gjate i
maturimit qe shkon prej 10 deri në 30 vjet. Mund te shlyhen para afatit te maturimit.
Obligacionet janë një formë e veçuar e huasë; me rastin e marrjes së huasë, huamarrësi e
jep, e lëshon një vërtetim në bazë të të cilit investitori, respektivisht huadhënësi i realizon
të drejtat në kamatë, të përcaktuara që më parë, nëpërmjet instrumenteve që quhen kupon,
ndërsa njëkohësisht obligohet që, si huamarrës, për një periudhë të caktuar kohore, t`a
kthejë kryegjënë, të premtuar në terminë nominal dhe (ose) real.
Struktura financiare e obligacioneve varet nga natyra e kuponit të tyre dhe nga afati
i maturimit. Llojet më të njohura të obligacioneve, sipas strukture financiare, janë:
 Obligacionet e përhershëm,
 Obligacionet pa kupon,
 Obligacionet konvertibile,
 Obligacionet me varant,
 Obligacionet e ndërlidhura me indeks, dhe
 Obligacionet të denominuara në dy valuta,

10. 10
1.2. LETRAT KOMERCIALE
Letrat komerciale janë dëftesa borxhi afatshkurtra të pasiguruara, të emituara në tregun
e hapur të parasë, në tregun e letrave me vlerë afatshkurtër. Pra, letrat komerciale nuk janë të
siguruara apo të garantuara. Siguria e pagimit të tyre bazohet në shkallen e lartë te besimit të
eminentëve, të cilët kanë emër, name dhe suksese tashmë të dëshmuar dhe të njohur
publikisht. Afati i maturimit të letrave komerciale është zakonisht më pak se 270 ditë;
shumica e afateve të maturimit të tyre sillen nga 30 ditë deri në 50 ditë ose më pak.
1.3. AKCEPTET BANKAR
Akcepti bankar, si premtim për të, është produkt financiar i krijuar për të ndihmuar,
për të lehtësuar transaksionet komerciale.
Instrumentet e tillë financiare quhet aksept bankar të huasë për poseduesit e saj. Përdorimi i
akcepteve bankare, në financimin e transaksioneve komerciale, ndryshe quhet “financim
akceptues”.
Transaksionet komerciale për të cilat janë krijuar aksept bankar janë:
 Importi i produkteve,
 Eksporti i produkteve në vendet tjera,
 Magazinimi dhe transporti i mallrave midis dy shteteve të ndryshme, ku shteti i
parë është importuesi ose eksportuesi i mallit nga vendi ku lëshohet aksepti
bankar,
 Magazinimi dhe transporti i mallrave midis dy entiteteve pjesëmarrëse në
transaksionet komerciale brenda të njëjtit vend.
Akceptet bankare shiten sipas bazës diskontuese sikurse bonat e thesarit dhe letrat
komerciale. Investitorët më të mëdhenj në akceptet bankare janë fondet e përbashkëta të
tregut të parasë dhe entitetet qeverisëse komunale.

11. 11
1.4. ÇERTIFIKATA E DEPOZITIT
Çertifikata e depozitit është letër me vlerë afatshkurtër, e emituar nga bankat apo
kursimoret, e cilat tregon se një shumë e caktuar e parave ka qenë dhe është e deponuar në
institucionet përkatëse depozituese. Kështu bankat apo kursimoret e marrin për obligim që
poseduesit të Çertifikatës mbi depozitin t`i paguajnë shumën e mjeteve të deponuar me
kamatë dhe afat të caktuar, të përcaktuar në certifikatë. Çertifikata e depozitit mund të jenë
të barrshme ose jo të barrshme.
Vlera nominale e tyre si dhe norma e interesit janë të ndryshme, ndërsa investitorët më
të mëdhenj ne Çertifikata e depozitit janë kompanitë investive dhe fondet e tregut të parasë.
Si letër me vlere, çertifikati duhet te përmbaje3 ;
- firmën dhe selinë e emetuesit,
- shumën e mjeteve te depozituara,
- afati i depozitimit te mjeteve,
- normën e kamatës,
- numrin serik dhe kontrollues te çertifikatit,
- te drejtat e poseduesit (pronarit),
- faksimilen me nënshkrim te subjektit te autorizuar te emetuesit te certifikatit.
1.5. FONDET FEDERALE
Normat e interesit, e vendosur në tregun e fondeve federale, është faktor i rëndësishëm
i cili influencon normën e interesit , që paguhet, për të gjitha instrumentet tjera të tregut të
parasë, të përshkruar deri tani.
Nga bankat komerciale dhe kursimoret (institucionet financiare depozituese) kërkohet që të
mbajnë rezerva të mjeteve të tyre monetare në nivel, në shkallë të caktuar.
Rezervat mbahen si depozitë në Bankën Federale të rezervave, në distriktin e tyre përkatës.
Këto depozita quhen Fonde Federale.
Niveli i rezervave të cilat bankat janë të obliguar t’i mbajnë , mbështetet në mesataren e
depozitimeve ditore në 14 ditët e fundit, nga momenti përllogaritës. Nga të gjitha institucionet
depozituese, bankat komerciale janë, padyshim, poseduesit më të mëdhenj të fondeve
federale.
3 Wikipedia ( http://sq.wikipedia.org/wiki/Letrat_me_vler%C3%AB#Certifikati)

12. 12
2. TREGU I KAPITALIT
2.1 NOCIONI DHE ELEMENTET E TREGJEVE TË KAPITALIT
Tregu i kapitalit kryen funksion shumë të rëndësishëm në ekonominë respektive.
Në rend të parë, ato janë mekanizma përmes të cilave bëhet bartja e mjeteve të cilat mund te
investohen nga subjektet ekonomike me tepricë të mjeteve financiare në drejtim të atyre që
kanë mungesë të mjeteve financiare. Kjo bartje arrihet në shitjen e letrave me vlerë-
aksioneve dhe (ose) obligacioneve, atyre që kanë tepricë të mjeteve financiare dhe vullnet për
blerje të letrave me vlerë. Tregun e kapitalit mund ta definojmë si vend ku tregtohet me
kapital, pra me instrumente financiare afatgjata.
Tregu i kapitalit ushtron dy funksione :
1. Funksioni i parë i tregut të kapitalit kryhet në tregun primar, aty ku kontraktohen
emisionet e reja të kapitalit. Për ndërmarrjet, kërkesat financiare, kërkesat për
kapital munden të jenë kërkesa në formë të kapitalit të qëndrueshëm (aksioneve)
dhe kërkesa në formë të borxhit (obligacioneve)
2. Funksioni i dytë i tregut të kapitalit ushtrohet në tregjet sekondare të letrave me
vlerë, të cilat kanë qenë të emituara që më parë. Egzistimi i tregut sekondar e bënë
tregun primat më të efektshëm, sepse tregu sekondar mundëson rialokimin e
pandërprerë të mjeteve financiare ndërmjet investitorëve të ndryshëm, duke iu
mundësuar njërës palë që t’i shesë mjetet e tilla, ndërsa paéët tjera mund t’i
shfrytëzojnë potencialet e tyre financiare, tepricën e mjeteve të tyre, për t’i blerë
këto instrumente financiare.

13. 13
Në opinion, zakonisht dhe gabimisht, tregu i kapitalit ndërlidhet dhe identifikohet
vetëm me bursën e aksioneve. Në esencë një çështje e tillë është e gabueshme sepse nuk
merren parasysh elementet kryesore të çdo tregu të kapitalit, pra nuk merren parasysh
segmentet e tij që janë :
1. Tregu kreditor, dmth. Tregu i instrumenteve të borxhit, në të cilin tregtohet me
instrumente financiare afatgjatë, të cilat paraqesin letra me vlerë te cilat
reflektojnë marrëdhënie kreditore - marrëdhënie të borxhit.
2. tregu hipotekar, në të cilin tregtohet me kredi hipotekare dhe letra me vlerë në
bazë të hipotekës. Tregu hipotekar mund të definohet edhe si një mori e
operacioneve me instrumentet financiare të siguruara, drejtpërdrejtë ose në
mënyrë indirekte, me hipotekë e cila mbështetet në asetet reale.
3. Tregu i instrumenteve të pronësisë, respektivisht bursat e aksioneve. Kapitali i
qëndrueshëm zakonisht është në formë të aksioneve të rëndomta dhe në formë të
aksioneve të preferuara.
Në të gjitha këto forma ekziston tregu primare dhe sekondare. Ne tregun primare kryhet
emisioni primar, dmth shitja e pare e aksioneve, ndërsa në tregun sekondar kruhet rishitja e
tyre
2.2 RËNDESIA DHE FUNKSIONET E TREGJEVE TË KAPITALIT
Autori i njohur amerikan Xhozef Shtrigliq, në një shkrim të tij autorial, thotë : “Derisa
kapitali është zemra e kapitalizmit, atëherë tregu i kapitalit, i organizuar mirë, është zemra e
funksionimit të mirë të sistemit kapitalist. Funksionet kryesore të tregut të kapitalit janë :
1. transferimi i kapitalit nga njësitë e kursimeve kah njësitë e investimeve.- Tregu i
kapitalit mundëson ndërlidhjen e ofertës dhe kërkesës për kapital.
2. Koncentrimi i kapitalit për projekte tèe ndryshme me madhësi dhe karakter
nacional ku kërkohet kapital i madh.
3. Funksioni i selektimit të projekteve.
4. Kontrolli dhe monitoringu
5. Respektimi i obligimeve të kontraktuara
6. Krijimi i klimës ku mbrohen interesat e pronareve të kapitalit.
7. Shpërndarja e rrezikut

14. 14
Sipas Bernard Foley, shitja e kreditit ( e borxhit) dhe e aksioneve ( e pronës), përmes
bursave të organizuara dhe të pranuara ligjërisht, ndërmarrjes i sjell përparësi dhe të meta të
shumta.
Përparësitë janë :
1. Shtimi - qasja ne burimet e jashtme ndërmarrjes i mundëson rritje me te shpejte, dhe
nëse ndërmarrja është e kuotizuar (listuar) ne burse atëherë aftësia e sigurimit te
kapitalit shtese është shume me e lehte,
2. Pozita - në burse ndërmarrjes i jep pozite me te favorshme e cila shpesh, asaj i
mundëson marrjen e kredive bankare me kushte me te volitshme sesa mund ti marrin
ndërmarrjet e tjera konkurrente ne burse. Njëkohësisht listrimi ne burse, shërben edhe
si reklame për ato ndërmarrje.
3. Fleksibiliteti, mundësia e financimit përmes bursës ndërmarrjeve iu mundëson që të
kenë një strukture fleksibile të kapitalit. Është e mundur qe me lehte te ndryshohet
struktura financiare e ndërmarrjes, duke ndryshuar kështu raportit e borxhit ndaj
kapitalit te firmës.
4. Shitja e pronës. pronaret e ndërmarrjes (aksionaret) kane mundësi që përmes shitjes se
aksioneve përmes bursës, ta shesin një pjese te pasurisë se tyre.
Të metat janë :
1. Ekspanzimi ndaj publikut, – vendimi për tu listuar (kuotizuar) ne bursën e letrave me
vlere, me vete sjell edhe obligimit e publikimit te informacioneve te ndryshme për
ndërmarrjen përkatëse. Dhe kështu ne drite mund te dalin informacione rreth
ndërmarrjes, tregjeve te tyre, strukturës se kapitalit te tyre, etj. Këto informacionet
kërkohen me rastin e emisionit primare te letrave me vlere.
2. Presioni i investitorëve, frika nga opinioni publik, si dhe presioni i investitorëve ne
letrat me vlere te ndërmarrjes, ndikojnë si mase shtytëse për menaxhmetin e
ndërmarrjes përkatëse. Dhe kështu menaxheret mund te gjinden ne pozita qe kane me
pak hapësire për manovrime ne politiken investive.
3. Shkrirja (bashkimi), ekziston rreziku qe gjate shitjes se letrave me vlere te nje
ndërmarrje te behet edhe shkrirja apo bashkimi me ndërmarrjet tjera,
4. Dhënia e informatave të besueshme- këtu kemi te bëjmë me shfrytëzimin e
informative te privilegjuara, që janë shume te ndejshme në fluktuimin e çmimeve, te
cilat informata kane efekte nëse dëshirohet që të arrihen përfitime të mëvonshme
ndryshimet e çmimeve te aksioneve.

15. 15
3. TREGU DREVIZOR
Si segment i tregut financiar, që u lind në vitet e fundit të zhvillimit të tregjeve
financiare, paraqitet edhe tregu i letrave me vlerë të derivuara. Pra, përveç tregjeve ku
tregtohet me mallra dhe me letra me vlerë, ekzistojnë tregjet ku nuk këmbehen mallrat apo
letrat me vlerë, por tregtohen instrumentet e “derivuara“ në bazë të mallrave apo letrave me
vlerë.
Tregu devizor është segment i tregut financiar në të cilin bëhet tregti me valuta të huaja
përkatësisht këmbehen devizat. Devizat janë mjete të pagesave ndërkombëtare.
Tregun devizor mund ta definojmë si segment të tregut financiar në të cilin tregtohet me
deviza, që nënkupton tregtimin me të gjitha kërkesat – detyrimet e arkëtueshme, nga
huamarrësit dhe investitorët, të denominuara në valuta të jashtme.
Në tregun devizor kryhen transaksionet e shitblerjes së valutave vendore me deviza, shitblerja
e një lloj devize me një lloj tjetër, tregtimi me letra devizore me vlerë afatshkurtër, tregtimi
me mjete mbrojtëse nga rreziku i këmbimit devizor dhe punë të tjera.
Detyra kryesore e tregut devizor është që t’i furnizoj pjesëmarrësit në te me mjete të huaja të
pagesës për pagimin e importi dhe eksportit.
3.1. KURSI I KËMBIMIT
Kursi revizor i këmbimit definohet si shumë e një njësie të valutës e cila mund të
këmbehet për një njësie të valutës tjetër,respektivisht si çmim i një njësie të valutës i shprehur
në valutë tjetër. Si shembull ilustrativ do ta marrim kursin të dollarit amerikan me frankun
zviceran:
1. Shuma e dollarëve amerikanë të domosdoshëm për të marrë një frank
zviceran, respektivisht çmimi i dollarit për një frank zviceran.
2. Shuma e frankave zvicerane të domosdoshme për të marrë një dollarë
amerikan, respektivisht çmimi i frankut zviceran për një dollar amerikan.
Shuma e kursit të këmbimit me datën 23.04.2014, për Euron në krahasim me valutat të
tjera është si në vijim4:
Dollari $ 1.3847 = 1 €
Frangu Zviceran CHF 1.2210 = 1 €
Leku i Shqipërisë 140.26 = 1 €
4 www.kembimi-valutor.com

16. 16
Kursi i këmbimit mund të përcaktohet në mënyrë direket dhe indirekte. Kursi i
përcaktuar në mënyrë të drejtpërdrejtë paraqet numrin e njësive të valutës vendore të
këmbyeshme për një njësi të valutës së jashtme. Kursi i përcaktuar në mënyrë jo të
drejtpërdrejte paraqet numrin e njësive të valutës së jashtme të cilat mund të këmbehen për një
njësi të valutës vendore.
3.2. RREZIKU NGA KËMBIMI DEVIZOR
Nga respektiva e investitorëve vendorë, kur të hyrat në para të gatshme, nga asetet, janë
të denominuara në valuta të jashtme, rrjedh se ata i janë të ekspozuar rrezikut nga pasiguria e
ndryshimeve, për dallim nga gjendja kur këto të hyra do të ishin në valutë të tyre. Pse ? Sepse
nëse valutat e jashtme devalvojnë karshi valutës vendore, të hyrat në të gatshme, në vlerë
reale, do të jenë më të vogla. Ky rrezik i referohet rrezikut të këmbimit revizor.
Çdo investitor i cili blen asete të denominuara në valuta të huaja, ballafaqohen me rrezikun
nga këmbimi i valutave të jashtme. Norma e rrezikut nga këmbimi devizorë gjithashtu merret
parasysh edhe nga emituesit e instrumenteve financiare
3.3. INOVACIONET PËR MBROJTJE NGA RREZIKU I KURSIT TË KËMBIMIT
Inovacionet që shërbejnë për t’i mbrojtur investitorët nga rreziku i këmbimit të valutave janë5:
1. kontrata forward,
2. kontrata fjuçers,,
3. opsionet dhe
4. svopet.
5 Dr. Safet Merovci, Botimi i dytë Tregjet financiare, ( Faqe 93)

17. 17
3.3.1. KONTRATA FORVARD TË VALUTAVE
Kontratat forvard janë marrëveshje ku njëra palë pajtohet të blejë “diçka“ ndërsa pala
tjetër pajtohet të shesë të njëjtën “gjë”, në kohën e përcaktuare në të ardhmen.
Shumica e kontratave forvard kanë afat maturimi më pak se dy vjet; ndryshe , po të ishin me
afat maturimi më të gjatë, në mbrojtje nga rreziku i kursit revizor të këmbimit të valutave të
jashtme, do të ishin më pak atraktive në tregun e tyre.
3.3.2. KONTRATAT FJUÇERS TË VALUTAVE
Në tregun monetar ndërkombëtar (IMM), në segmentin e tregut të Çikagos dhe të Nju
Jorkut, tregtohet me kontrata fjuçers për valutat e jashtme, më kryesore. Kontratat fjuçers, që
tregtohen në tregun financiar ndërkombëtar, janë për jenin japonez, euro (nga 01.01.2002),
dollarin kanadez, funtën britanike, frankun zviceran dhe dollarin amerikan.
Ciklet e maturimit për kontratat fjuçers, për valutat e jashtme, janë muajt: Marsi,
Qershori, Shtatori dhe Dhjetori. Maturimi më i gjatë është një vjet .
Kontratat fjuçers jashtë SHBA-ve, në tregtohen në këto tregje: London International Financial
Futures Exchane, Singapore, International monetary Exchange, Toronto Futures Exchange,
Sydney Futures Exchange, dhe New Zealand Futures Exchange.
3.3.3. KONTRATA OPSION TË VALUTAVE
Opsioni si kontratë i jep blerësit të opsionit rastin që të përfitojë nga lëvizjet e
favorshme të normës së këmbimit valutor, por kontrata opsion e valutave e vendos
maksimumin e humbjes financiare.
Ekzistojnë dy lloje të opsioneve për valutat e jashtme: opsionet në valutat e jashtme, dhe
opsionet fjuçers. Osionet e valutave të jashtme (në SHBA) janë në bursën e Filandelfisë, që
nga viti 1982. Valutat e jashtme të cilat janë në korent me opsionet janë po të njëjtat valuta që
korrespondonin me fjuçersat. Në këtë treg tregtohen dy lloje të opsioneve për njëren valutë:
lloji amerikan dhe lloji evropian.

18. 18
Ekziston edhe tregu i opsioneve valutore përmes sportelit. Tregjet për këto produkte
janë krijuare nga bankat komerciale dhe bankat investive. Një tip i opsionit që tregtohet në
OTC, i krijuar nga disa dilerë të mëdhenj kursorë , quhet “opsion rikujtues”. Ky është një
opsion i cili blerësit të tij i siguron të drejtën të fitojë më shumë favore nga kursi i këmbimit
që bie mbi kohëzgjatjen e jetës së opsionit.
3.3.4. SVOPET E VALUTAVE
Svopet e normave të interesit, mundësojnë ndërrimin, me marrëveshje të dy palëve, të
pagesave të interesit pa e ndryshuar principalin (kryegjënë).
Svopet e valutave sigurojnë ndryshimin e të dyjave: edhe të interesit e edhe të kryegjësë.
Svopet e valutave, në të vërtetë, janë pako e kontratave forvard të valutave, me një përparësi
se këto pranojnë mbrojtjen nga rreziku afatgjatë i këmbimit dhe janë më efiçiente gjatë
transaksioneve në tregun revizor të këmbimit dhe të tregtimit të valutave të jashtme.
Swap-et e valutave, mbrojnë nga rreziku afatgjate devizor, dhe janë efiqente gjate
transaksioneve ne tregun devizor të këmbimit dhe te tregtimit te valutave te jashtme.

19. 19
4. TREGU I LETRAVE ME VLERË TË DERIVUAR
Si segment i tregut financiar, që u lind në vitet e fundit të zhvillimit të tregjeve
financiare, paraqitet edhe i letrave me vlerë të derivuara. Pra, përveç tregjeve ku tregtohet me
mallra dhe me letra me vlerë, ekzistojnë tregjet ku nuk këmbehen mallra apo letra me vlerë,
por tregtohen instrumentet e “derivuara” në bazë të mallrave apo letrave me vlerë. Kështu,
ekzistojnë tregjet e fjuçersave dhe tregjet e opsioneve. Tregjet me të zhvilluara te këtyre
llojeve të derivateve financiare gjinden në SHBA; për shembull, bursa për tregtimin e letrave
me vlerë në Çikago e udhëheq tregun e kontratave fjuçers në bazë të mallrave, qysh nga vitet
e 60-ta të shekullit XIX, ndërsa sot ajo ofron një lepezë të kontratave fjuçers të cilat
mbështeten në instrumentet financiare. Në mënyrë të njëjtë, bursa e mallrave në Çikago ia
mundëson punën tregut të emërtuar si Tregu ndërkombëtar i parasë (IMM), në të cilin
tregtohet me kontrata fjuçers në valuta të huaja. Në anën tjetër, bursa e opsioneve në Çikago
është themeluar në vitin 1973 dhe shërben si shërben si shembulli më i njohur i tregut ku
tregtohen opsionet.
Tregjet e fjuçersave dhe të opsioneve kanë lindur si rezultat i pasigurisë që mbretëron lidhur
me çmimet e ardhshme të mallrave dhe ¨te letrave me vlerë; kur një investitor mendon për një
vendim investimi , njëra nga preokupimet e tij qendrore është mundësia e fluktacionit të
çmimeve në të ardhmen. Tregjet e instrumenteve derivateve, këta investitorë , të ndieshëm në
rrezik, i shkarkojnë nga kjo barrë duke e minimizuar rrezikun ose duke e bartur këtë rrezik në
palën e tretë, palë e cila edhe mund të përfitojë nga ky rrezik që bartet.
Në vijim do të shqyrtoj edhe nocionin e tregjeve termine, sepse ky nocion na paraqet
gjithmonë kur flasim për tregjet e instrumenteve financiare derivateve. Tregjet termine u
linden si rezultat i përpjekjeve të prodhuesve dhe të shfrytëzuesve të tjerë të mallrave që t’u
ikin pasojave të jostabilitetit të çmimeve në të ardhmen, si dhe mundësisë së pagesave në
valuta të jashtme për mallrat dhe shërbimet e tregtuara. Tregjet termine përkojnë me mallrat
që tregtohen në nivel botëror, siç janë: pambuku, goma, drithi, kafja, etj.

20. 20
4.1. KONTRATAT FJUÇERS
Kontratat fjuçers janë kontrata termine të cilat kanë rolin e mbrojtësit të participantëve
në tregtim kundrejt lëvizjes së pafavorshme të çmimit. Fjuçersat janë produkte të krijuara nga
bursat. Dallohen kontratat fjuçers të mallrave (kafja, kako, sheqeri, etj.) dhe kontrata fjuçers
që bazohen në instrumente financiare.
Kontrata fjuçers, të bazuara në instrumente financiare ose në indekse financiare njehen
si fjuçesa financiare. Ato mund të klasifikohen:
a) fjuçersa te indeksit të aksioneve,
b) fjuçersa të normës se interesit,
c) fjuçersa të valutave.
Kontrata fjuçers të mallrave, për shumë vite kanë qenë të tregtueshme në bursën e
njohur të Çikagos. Ishin shtesa natyrale të tregtimit të mallrave, si: gruri, kafja dhe lëngjet
frutave.
Fermerët mund të shesin fjuçersa, si mënyrë e ruajtjes së çmimeve të shitjes së të
korrave të tyre në të ardhmen me çmime tashmë të paraqitura (nacionale). Ngjashëm me
shitësit, edhe blerësit e mallrave mund të blejnë kontrata fjuçers, në mënyrë që të vendosin më
herët çmimin e blerjes së mallrave- dërgesave të ardhshme.
Në krahasim me fjuçers e mallrave, në paraqitjen e tyre, fjuçerst financiare janë instrumente
derivateve relativisht të reja, paraqitja e parë e tyre ka ndodhur në bursën e mallrave të
Çikagos, në vitin 1972. Në Londër, bursa kryesore e fjuçersve është LIFFE, ndonëse fjuçersat
e mallrave tregtohen edhe në bursën e naftës dhe në bursën e metaleve.

21. 21
4.2. KONTRATA OPSION
Opsioni është kontratë në të cilën nënshkruesi (Emituesi-shitësi) i opsionit ia pranon
(akordon) blerësit të opsionit të drejtën , por jo edhe obligimin, që të blejë ose të shesë nga
nënshkruesi një aktiv të caktuar me çmim të specifikuar, gjatë periudhë së caktuar kohore,
(ose në një datë të përcaktuar që më parë).
Emetuesi i opsionit i jep të drejtën blerësit të opsionit, por nuk e obligon, që ta blejë nga
ai një instrument të caktuar financiare, që quhet opsion blerës, në këmbim për një shumë të
caktuar të parave, e cila quhet çmim i opsionit ose prim i opsionit. Kur blerësi i opsionit ka të
drejtë, por jo edhe obligim, t’ia shesë instrumentet e caktuara financiare të opsionit, opsioni
quhet opsion shitës. Kontrata opsion është dokument i shkruar me të cilin rregullohen raportet
midis blerësit dhe shitësit.
Marrëveshjet (kontratat) opsion sot janë dokumente në nivel të lartë standardizimi,që më së
shpeshti përfshin këto elemente6:
1. Llojin e aktivit në të cilin opsioni lidhet. Lloji më i shpeshtë i aktives financiare janë
letrat me vlerë, para së gjithash aksionet e rëndomta. Nëse opsionet janë të lidhuara
me aksione, në marrëveshje duhet të specifikohen të paktën dy elemente:
-emërtimi i firmës në aksione e së cilës lidhet opsioni, dhe
-sasia,përkatësisht numri i aksioneve, që mund të blihet dhe shitet
2. Çmimin i kontraktuar shitjes-blerjes, Ky është çmimi sipas të cilit një blerës mund
të blejë aktiven e caktuar, mirëpo ky nuk është çmimi i opsionit. Çmimi i opsionit
është Primi.
3. Afati i skadimit të opsionit d.m.th dita kur kontrata nuk vlen më.
Opsionet, varësisht nga koha se kur përdoren nga blerësi i tyre, ndahen në dy lloje7:
a. Opsionet amerikane- poseduesve të tyre ua lejojnë shfrytëzimin e të drejtës që rrjedh
nga opsioni në çdo kohë, nga momenti i blerjes e deri te afati i maturimit, duke
përfshirë edhe ditën e maturimit.
b. Opsioni evropian- mund të shfrytëzohet vetëm në ditën e maturimit, e jo më herët.
6Prof.Dr. Gazmend Luboteni, Financa e korporatave, Prishtinë 2007, (Faqe 152)
7 Dr. Safet Merovci, Botimi i dytë Tregjet financiare, ( Faqe 212)

22. 22
4.3. DALLIMI NË MES TË KONTRATAVE FJUÇERS DHE KONTRATAVE
OPSION
Kontrata fjuçers dhe kontrata opsion ndryshe quhen edhe instrumente derivateve.
Dallimi midis tyre qëndron në atë se në rastin e kontratave fjuçers, që të dyja palët , edhe
blerësi edhe shitësi janë të obliguar që t`i kryejnë obligimet, ndërsa në rastin e kontratave
opsion, blerësi i opsionit ka të drejtë, por jo edhe obligime që të bëje biznes; shitësi i opsionit
e ka për obligim, që t`i kryejë detyrimet , ndërsa blerësi i opsionit i paguan shitësit të opsionit
aq sa është çmimi i opsionit.
Në rastin e kontratave fjuçers, blerësi i saj realizon përfitim atëherë kur çmimi i
kontratave fjuçers rritet dhe pëson humbje atëherë kur çmimi bie; dhe e kundërta ndodhe me
kontratave fjuçers.
Opsioni nuk sigurojnë relacione të tilla të rrezik/shpërblimit. Kur blerësi i opsionit mban
të gjitha benificionet potenciale, përfitimet gjithmonë reduktohen për shumë e çmimit të
opsionit. Maksimumin që mund ta realizojë shitësi i opsionit është çmimi i opsionit.
Investitorët mund t`i përdorin fjuçersat që të mbrohen karshi rrezikut simetrik, ndërsa
opsionet që të mbrohen kundër rrezikut asimetrik

23. 23
Literatura e përdorur
1. Dr. Safet Merovci, Botimi i dytë Tregjet financiare,
2. Prof. Dr. Gazmend Luboteni, Financa e korporatave, Prishtinë 2007,
3. Wikipedia (http://sq.wikipedia.org/wiki/Letrat_me_vler%C3%AB#Certifikati) Gjendja: 23.03.2014
4. Msc Aulona Kulla,) Gjendja: 22.03.2014 internet
5. Avenir Lleshanaku ;( http://www.gazetajone.com/2010/10/13/cfare-eshte-dhe-si-te-investojme-
ne-nje-bono-thesari/ Gjendja: 16.04.2014
6. www.kembimi-valutor.com Gejndja: 23.04.2014