Referat sa otvorenog okruglog stola "Iz drugog ugla: položaj žene u Srbiji i zemljama nemačkog govornog područja", koji je u organizaciji Geteovog društva u Beogradu održan u Biblioteci Doma kulture Studentski grad na Novom Beogradu maja 2012. godine

1. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG 1
Leksička sredstva za rodno
senzitivno izražavanje
u nemačkom i srpskom jeziku
Jelena Kostić-Tomović
Multidisciplinarni otvoreni okrugli sto
“Iz drugog ugla: društveni položaj žene u Srbiji i Nemačkoj”

2. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG2
Rodno senzitivno izražavanje –
suštinska pitanja
1. Zašto?
2. Da li je vredno truda?
3. Kako?

3. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG3
Rodno senzitivno izražavanje –
suštinska pitanja
Zašto?
Pretpostavke:
Društveni položaj žena lošiji je od društvenog položaja muškaraca.
Jezik odražava diskriminisanost žena.
Društveni položaj žena treba poboljšati.
Jezik treba da odražava i/ili promoviše rodnu ravnopravnost.

4. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG4
Rodno senzitivno izražavanje –
suštinska pitanja
Zašto?
Da li rodno senzitivna upotreba jezika
ima smisla i da li pozitivno utiče na
vanjezičku realnost?

5. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG5
Rodno senzitivno izražavanje –
suštinska pitanja
Da ili ne?
Da li želimo da se izražavamo rodno
senzitivno?

6. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG6
Rodno senzitivno izražavanje –
suštinska pitanja
Kako?
Kako da se izražavamo rodno senzitivno
i koja nam jezička sredstva za to stoje na
raspolaganju?

7. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG7
Neutralan ili afirmativan govor
o diskriminisanim grupama
Izbegavanje diskriminatornog govora:
borba protiv uvredljivog izražavanja
Rodno senzitivno izražavanje:
borba protiv zanemarivanja

8. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG8
Rodno senzitivno izražavanje –
borba protiv zanemarivanja
Najzastupljeniji vid –
borba protiv generičkog maskulinuma:
 na leksičkom nivou
(građenje i upotreba imenica sa značenjem ženskog
lica)
 na morfološkom nivou
(u fleksiji)

9. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG9
Šta sve uslovljava mogućnosti
za rodno senzitivno izražavanje?
Pored
 (ne)postojanja volje u jezičkoj/društvenoj zajednici,
 (ne)postojanja političke volje i
 intenziteta zalaganja za kreiranje odgovarajućih
mogućnosti u neposrednoj prošlosti
veliki uticaj imaju i
 karakteristike jezika.

10. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG10
Karakteristike jezičkog sistema
i fleksibilnost za rodnu senzitivnost
fiksiranje akcenta na prvi slog
razgradnja flektivnog sistema
veća fleksibilnost
za rodno senzitivno izražavanje
(engleski – nemački – srpski)

11. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG11
Fleksija
i rodno senzitivno izražavanje
Nemački jezik –
manje povoda za upotrebu generičkog maskulinuma:
 Množina ista za sva tri roda (zamenica, deklinacija).
 Nijedno glagolsko vreme ne sadrže informaciju o rodu.
Srpski jezik -
više povoda za upotrebu generičkog maskulinuma:
 Razlikovanje roda i u množini (3. lice).
 Pojedina glagolska vremena sadrže informaciju o rodu.

12. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG12
Leksički fond
i rodno senzitivno izražavnje
Nemački jezik:
 jedan mocioni sufiks (-in): jedno značenje, bez
fonetskih prepreka, stilski neutralan
 mogućnost građenja dvorodnih imenica
poimeničavanjem prideva i participa (množina ista
za sva tri roda)
 srazmerno lak prelazak slobodnih morfema u
sufiksoide (npr. –kraft)
 slaganje izuzetno razvijeno (npr. s imenicom
‘Person’ – Auskunftsperson) itd.

13. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG13
Leksički fond
i rodno senzitivno izražavnje
Srpski jezik:
 više mocionih sufiksa (npr. –ka, -ica, -inja): više
značenja, moguće fonetske prepreke, pojedini stilski
markirani (npr. –etina)
 poimeničeni pridevi i participi: razlika u rodu i u
množini
 put od slobodne morfeme do sufiksoida izuzetno
težak
 slaganje slabije zastupljeno

14. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG14
Otežavajuće okolnosti
 veoma dug tekst
 brojne imenice sa značenjem lica
 ponavljanje istih imenica sa značenjem lica

15. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG15
Društvena i politička volja
i kontinuirana potraga za rešenjima
Zemlje nemačkog govornog područja:
 zakonski propisi,
 smernice (npr. univerziteti, preduzeća,
institucije),
 aktivnosti merodavnih institucija i
oragnizacija (izdavačke kuće, društva,
udruženja)

16. DKSG, 26. maj 2012. Geteovo društvo u Beogradu i DKSG16
Hvala na pažnji!