1. Гавал-
тархины
гэмтэл
ЭМШУИС НАСС 305
Б.Доржханд
2014 он

2. “Гавал тархины гэмтэл
нь тархинд гадны
биетийн нөлөөгөөр
үүсч буй эмгэг юм.”

3. Нүдэнд тод
харагдах шархтай,
Толгойн арьс, шөрмөсөн
дуулга, гавлын яс гэмтэж,
гавлын хөндий болон гадаад
орчны хооронд шууд
харьцаа үүснэ.
Нүдэнд харагдах шархгүй
Толгойн зөөлөн эд болон гавлын
ясны бүрэн бүтэн байдал хадгалагдана.
Гавал
тархины
гэмтэл
Ил Битүү

4. Өсвөр насныхан болон насанд
хүрэгсэд 75-аас дээш насныханд
их тохиолддог байна.
1-р байрт зам тээврийн осол
2-р байрт үйлдвэрийн осол
3-р байрт ахуйн осол
тохиолдоно.
30% нь л бүрэн эдгэрэх
боломжтой.

5. Зам тээврийн осол- 44%
Уналт - 26%
Бусад - 13%
Галт зэвсгийн бус- 9%
Галт зэвсгийн - 8%

6. • Нэвт
• Нэвт бус
Ил
гэмтэл
• Доргилт
• Бяцрал
• Дарагдал
Битүү
гэмтэл

8. Эмгэг жам

9. Тархины эдийн
бяцрал
Тархинд
голомтот
бяцрал цус
хуралт үүсэх
Аксоны
тархмал гэмтэл
Тархины тал
бөмбөлөг
тэнхлэгийн дагуу
шулуун , эргэх
хөдөлгөөнд орох
Холбогч ширхгүүд, бичил
судсууд гэмтэнэ.

10. Шинж тэмдэг ГТГ-ийн хөнгөн
зэрэг
ГТГ-ийн дунд
зэрэг
ГТГ-ийн хүнд
зэрэг
Ухаан алдалтын
үргэлжлэх
хугацаа
0-30 мин
Хүүхдэд
0-15 мин
1цаг хүртэл 1 цагаас их
Анх үзэх үеийн
ухамсарт ухаан
Ухаан саруул,
эсвэл дөжирсөн
Ухаан балартсан,
сопор
Ком
Комын зэрэг
(Глазго балл)
13-15 9-12 3-8
Ойгүйдлийн
хугацаа
1 цаг хүртэл 24 цаг хүртэл 24 цагаас их
Дагалдах шинж Гавлын
шугаманд
цууралт хавсарч
болзошгүй
Гавлын орой,
суурийн хугарал,
аалзавчийн доорх
цус харвалт
хавсрах
магадлалтай
Тархин багана,
завсрын тархины
илэрхий шинж,
эпилепсиийн
таталт
Сэргэлтийн
хугацаа
1-2 долоо хоног 3-6 сар 6-9-12 сар

11. • 2-10 долоо
хоногХурц үе
• 6 сарЗавсрын
үе
• 2 жил түүнээс
дээшХожуу үе

12. Тархины доргилт
 Илэрхий
бүтцийн
илрэлгүйгээр
үүсэх мэдрэлийн
үйл
ажиллагааны түр
хугацааны
алдагдал.
 Битүү гэмтлийн
хөнгөн хэлбэр

13. Хүүхэд болон насанд хүрэсдэд
ижил давтамжтайгаар
тохиолддог.
Тархины доргилт

14. Зэрэг 1 Зэрэг 2 Зэрэг 3
ухаантай, 15
минут хүртэл
хугацаагаар
шинж тэмдэг
илэрсэн.
ухаантай, 15
минутаас дээш
хугацаагаар
шинж тэмдэг
илэрсэн.
ухаан дөжирсөн
Тархины доргилт
Commotion

15. Оношлогоо
1. Ухаан алдах
2. Бөөлжих
3. Ойгүйдэх Гурвалсан шинжээр илэрнэ.
ЭЭГ-д альфа хэм өөрчлөгдөнө.
Рентген CT –д өөрчлөлтгүй.

16. Тархинд бүтцийн голомтот өөрчлөлт
илэрнэ.
Contusion
Тархины бяцрал

17. Морфологи өөрчлөлт
 Аксоны тархмал бичил
өөрчлөлт
 Тархины эсийн
бөөмсийн байрлал
өөрчлөгдөх
 Эсийн мембран гэмтэх
мэдрэлийн ширхгүүд
хөөж хавагнах

18. Эмнэл зүй
1. Тархины ерөнхий шинжүүд
2. Бүтцийн голомтот өөрчлөлтийн органик
шинжүүд
3. Явцаасаа хамааарна.

19. Тархины бяцралын хөнгөн зэрэг
 Ухаан алдалт 10-30 минут
 Толгой эргэх, өвдөх, бөөлжих
 Өмнөх болон хойшхи ойгүйдэл
 Пульс олширч, артерийн даралт нэмэгдэнэ.
 Хүүхэн хараа өөрчлөгдөх, нистагм, шөрмөсний
рефлекс ихсэх, эмгэг рефлекс илэрнэ.
 Рентгенд гавлын оройн цууралт илэрч болно.
 Аалзан бүрхэвч дор цус харвасан бол мэнэнгийн
шинж

20. Тархины бяцралын дунд зэрэг
 Ухаан алдалт хэдэн 10 минутаас 1 цаг
 Толгой өвдөх, бөөлжих, Сэтгэц-хөөрлин шинж
 Хойшхи ойгүйдэл тод илэрнэ.
 Амьсгал олшрох, пульс нэмэгдэх, даралт ихсэх
 Мэнэнгийн шинж тод
 Хэл яриа, тэнцвэрийн өөрчлөлт
 Нистагм, хүүхэн хараа өөрчлөгдөх, монопарез
болон гемипарез ~2-5 долоо хоног ба дээш

21. Тархины бяцралын хүнд зэрэг
 Ухаан алдалт сопор, комын байдлаар хэдэн
цагаас хэдэн долоо хоног
 Амьдралын амин чухал үйл ажиллагаа хямарна.
 Хөдөлгөөн хөөрөлд орно.
 Нүдний алим хөвөх маягаар хөдлөх, саа
саажил, хүүхэн харааны өөрчлөлт, залгилт
алдагдах
 Уналт, таталт

22. Аксоны тархмал гэмтлийн үед
 Комын байдал удаан хугацаагаар шатлан
үргэлжлэнэ.
 Их бие, гар хөлд тархигүйдэх, гадаргүйдэх
хөшлийн байрлал
 Комоос удаан гарна.
 Богино хугацааны вегетатив
байдал, хөдөлгөөнгүйдэх, дуугүйтэх шатыг
дамжина.

23. • Танин мэдэх чадвар
сэргээгүй сэргэлэнВегетатив байдал
• Дуугарах, хөдлөх
идэвхитэй үйл
ажиллагаагүй
сэргэлэн
Хөдөлгөөнгүйдэх, дуугүйдэх

24. Глазго комын шалгуур
Ухамсартай (GCS 15)
Будилсан (GCS 9-14)
Комд орсон (GCS 3-8)

25. Оношлогоо
 КТ- тархины эдийн нягтшил ихэссэн жигд бус
голомтот сүүдэр
 Тархи нугасны шингэний даралт 85-20 мм м.у.б
цусны хольцтой гарна.
 ЭЭГ –д тархины биопотенциалын далайц
тархмал буурч, альфа хэм өөрчлөгдөнө. Дельта
долгион гарна.
 Талбөмбөлөг хоорондын тэгш хэм алдагдал

26. Гэмтэгсдийн 5%-д тохиолддог.
Байршлын хувьд
1. Хатуу хальсны дээрх цусан хураа
2. Хатуу хальсны доорх цусан хураа
3. Тархин доторх цусан хураа
Тархины дарагдал гавлын доторх цусан хураа
Compression

27. Хатуу хальсны дээрх цусан хураа
EPIDURAL HEMATOMA
Тархины хатуу бүрхэвчийн дунд
артерийн гэмтлээс үүдэн, гавлын
ясны дотор хана, хатуу хальс 2-ын
завсарт цус хурснаас үүснэ.
Зонхилон
•чамархай-зулай
• чамархай-дух
• чамархай-суурийн хэсэгт байрлах
ба ихэвчлэн 80-120 мл , 7-8 см
голчтой байна.
5-20% үхэл дагуулдаг.

28. 1. Тархины ерөнхий шинжүүд
2. Тархины багана дарагдах шинж даамжрах
3. Гавлын дотоод даралт ихсэх
4. Тархи дарагдлын шинж (голомтот шинж) нь
ихэвчлэн 30-40 мл цус хурсны дараагаас
илэрнэ. Энэ үе хүртэл 1-3 өдөр заримдаа 10
хоног шаардагдах үеийг “Саруул үе” гэнэ.
Оношлогоо:
Гэмтлийн дараа саруул үе
илрэх
Хүүхэн хараа нэг талдаа
өргөсөх
Эсрэг талд тал саажил
үүсэх
КТ-д голомтот

29. Тархины бүрхэвчийн венийн судас,
Венийн синүс гэмтсэнтэй холбоотой
Хатуу болон зөөлөн бүрхэвчийн
завсар
Цус хурна.
Гэмтэл авсан талд эсвэл түүний эсрэг
талд үүсдэг онцлогтой.
Хэмжээ- 30-250 мл, 10х12 см болон
Түүнээс ч их талбайг хамардаг.
•Тархины тал бөмбөлгийн гүдгэр
гадарга
•Зулай-дух
•Зулай- чамархай хэсгийг хамарч
•Гавлын урд ба дунд хонорт тархдаг.
Хатуу хальсны доорх цусан хураа
SUBDURAL HEMATOMA

30. Цочмог хэлбэр- ухаан 3 үе шатаар өөрчлөгдөнө.
Гэмтэл авах агшинд ухаан алдах
Саруул үе 2 хоног
Дахин ухаан алдах
Цочмогдуу хэлбэр- саруул үе урт голомтот шинжүүд
аажим даамжирна.
•Голомтын эсрэг талт хэсэгчилсэн таталт
•Сэтгэц зан үйлийн өөрчлөлт
•Нүдний угт харааны хөхлөгийн зогсонгишил
Архаг хэлбэр- саруул үе урт хугацаагаар
Толгой өвдөх, орон зайн баримжаа алдагдах
Ой тогтоолт сулрах,
Зан араншингийн өөрчлөлт
Тэнцвэр,хэл яриа алдагдах
Тал саажил
Өвчний явцад архи уух, гэмтэл авахад уналт таталт
комын байдалд орно.

31. Epidural hematoma Subdural hematoma

32. SUB-ARACHNOID HEMORRHAGE
Цус алдалт arachnoid
болон
pia mater 2-ын
завсарт явагдана.

33. Тархин доторх цус хуралт
INTRA-CEREBRAL HEMORRHAGE
Тархины эдийн доторх
гэмтэлээс үүснэ.
Тархины судасны
гэмтэл, тархины
бяцрал, хаван, үхжил
тодорхойлогдоно.
Цусны бүлэнг арилгахад
хялбар биш .

34. Гавал тархины гэмтэлтэй өвчтөнг үзэж
шинжлэх арга

35. GCS<13 at any point
GCS 13-14 at 20
Focal deficit
? Open/depressed/Basal #
Post-traumatic seizure
> 1 vomiting episode
LoC or ante grade amnesia
No imaging now
CT within 1hr
+ Get help!
-
КТ-ийн шинжилгээг хэзээ
хийх вэ?
Age 65
Coagulopathy/warfarin
+
+
Dangerous Mex:
pedestrian rta, ejection,
fall > 1m / 5stairs.
Retrograde
amnesia>30mins
-
-
-
CT within 8hrs
+

36. Гэмтлийн хүндрэл
1. Идээт мэнэн, менингоэнцефалит, буглаа
2. Уушгины үрэвсэл, зүрх судасны хурц
дутагдал, элэг бөөрний үйл ажиллагааны
хямрал

37. Эмчилгээний зарчим
Заавал хэвтүүлэн эмчилнэ.
 Хөнгөн – 7-10 хоног
 Дунд - 2-3 долоо хоног
 Хүнд – 3-6 долоо хоног

38. Эмчилгээ
1. Хүчилтөрөгчийн дутлаас сэргийлнэ.
2. Зүрх судас, цусны эргэлтийн ажиллагааг
хангана.
3. Гавлын дотоод даралт ихсэхээс сэргийлэнэ.
4. Хэт хөөрлийн эсрэг эмчилгээ.
5. Эпилепсийн эмчилгээ.
6. Мэдрэл хамгаалах эм бэлдмэл хэрэглэнэ.

39. Гэмтлийн дараах хам шинж
1. Доргилтын дараах хам шинж
2. Гэмтлийн энцефалопати
3. Гэмтлийн эпилепси