1. NR TEMA PARASHIKIMI NDWRTIMI I NJOHURIVE PWRFORCIMI
1 Proçesi i
tretjes
Diskutojmw sw bashku Mwsimdhwnia e ndwrsjelltw Organizues grafik
2 Tretshmwria e
substancave
Imagjinatw e drejtuar Pwrvijimi i tw menduarit Veprimtari praktike
3 Pwrqwndrimi
i tretwsirave
Parashikim nga termat
paraprakw
Veprimtari e drejtuar/mendo
puno nw dyshe
Hartw koncepti
4 Ushtrime me
pwrqwndrimin
e tretwsirave
Mardhwniet pyetje
pwrgjigje
Organizues grafik Veprimtari praktike
5 Emwrtimi i
oksideve dhe
bazave
Rendit grupo emerto Veprimtari e drejtuar Organizues grafik i
analogjisw
6 Emwrtimi i
acideve dhe
kripwrave
Pwrmbledhje e
strukturuar
Mendo /shkwmbe mendim
/punonw dyshe
Dy tw sakta nje e
gabuar
7 Metalet
alkalinw
Pwrmbledhje e trukturuar Ditar dy pjeswsh Dy tw vwrteta njw
gwnjeshtwr
8 Metalet
alkalino-
tokwsorw
Diskutimi i njohurive
paraprake
Veprimtari e leximit tw drejtuar Hartw koncepti
9 Halogjenet
,grupi i VIIA
Brain storming Lexim pwrmbledhje nw dyshe Shkrimi i shpejtw
10 Vetitw e
C,N,P,O dhe S
Parashikimi nga termat
paraprakw
Ditar dy pjeswsh Pwrmbledhje e
strukturuar/tryezw
rrethore
11 Vetitw e
Al,Fe,Cu dhe
Cr
Brain storming Veprimtari lexim i drejtuar Hartw koncepti
12 Elktrolitw tw
fortw dhe tw
dobwt
Di /dua tw di /mwsova Di /dua tw di /mwsova Di /dua tw di
/mwsova
13 Oksidet dhe
vetitw e tyre
Diskutimi i njohurive
paraprake
Mardhwniet pyetje pwrgjigje Pwrvijimi i
koncepteve
14 Acidet dhe
vetitw e tyre
Alfabeti i
njwpasnjwshwm
Ditar tri pjeswsh Dy tw vwrteta dhe
njw gwnjeshtwr
15 Kripwrat dhe
vetitw e tyre
Diskutimi i njohurive
paraprake
Veprimtari e drejtuar Reflekto/reflekto/
reflekto
NR TEMA PARASHIKIMI NDWRTIMI I NJOHURIVE PWRFORCIMI
Ditare Kimi VIII
Irena Kotobelli
Mars 2015
2. NR TEMA PARASHIKIMI NDWRTIMI I NJOHURIVE PWRFORCIMI
1 Proçesi i
tretjes
Diskutojmw sw bashku Mwsimdhwnia e ndwrsjelltw Organizues grafik
2 Tretshmwria e
substancave
Imagjinatw e drejtuar Pwrvijimi i tw menduarit Veprimtari praktike
3 Pwrqwndrimi
i tretwsirave
Parashikim nga termat
paraprakw
Veprimtari e drejtuar/mendo
puno nw dyshe
Hartw koncepti
4 Ushtrime me
pwrqwndrimin
e tretwsirave
Mardhwniet pyetje
pwrgjigje
Organizues grafik Veprimtari praktike
5 Emwrtimi i
oksideve dhe
bazave
Rendit grupo emerto Veprimtari e drejtuar Organizues grafik i
analogjisw
6 Emwrtimi i
acideve dhe
kripwrave
Pwrmbledhje e
strukturuar
Mendo /shkwmbe mendim
/punonw dyshe
Dy tw sakta nje e
gabuar
7 Metalet
alkalinw
Pwrmbledhje e trukturuar Ditar dy pjeswsh Dy tw vwrteta njw
gwnjeshtwr
8 Metalet
alkalino-
tokwsorw
Diskutimi i njohurive
paraprake
Veprimtari e leximit tw drejtuar Hartw koncepti
9 Halogjenet
,grupi i VIIA
Brain storming Lexim pwrmbledhje nw dyshe Shkrimi i shpejtw
10 Vetitw e
C,N,P,O dhe S
Parashikimi nga termat
paraprakw
Ditar dy pjeswsh Pwrmbledhje e
strukturuar/tryezw
rrethore
11 Vetitw e
Al,Fe,Cu dhe
Cr
Brain storming Veprimtari lexim i drejtuar Hartw koncepti
12 Elktrolitw tw
fortw dhe tw
dobwt
Di /dua tw di /mwsova Di /dua tw di /mwsova Di /dua tw di
/mwsova
13 Oksidet dhe
vetitw e tyre
Diskutimi i njohurive
paraprake
Mardhwniet pyetje pwrgjigje Pwrvijimi i
koncepteve
14 Acidet dhe
vetitw e tyre
Alfabeti i
njwpasnjwshwm
Ditar tri pjeswsh Dy tw vwrteta dhe
njw gwnjeshtwr
15 Kripwrat dhe
vetitw e tyre
Diskutimi i njohurive
paraprake
Veprimtari e drejtuar Reflekto/reflekto/
reflekto
3. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Proçesi i tretjes
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw paraqesin skematikisht formulwn strukturore tw ujit
tw shpjegojnw pse uji wshtw molekulw polare
tw listojnw disa nga faktorwt kryesor qw ndikojnw nw procesin e tretjes
tw pwrshkruajnw se si ndodh procesi i tretjes
KONCEPTET KRYESORE : molekulw polare , dipol , tretje
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e
nxwnwsve
Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutojmw sw bashku Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Mwsimdhwnia e ndwrsjelltw Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Organizues grafik Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra tw bardha, shkumwsa
PARASHIKIMI : 5’
Diskutojmw sw bashku
Mwsuesi pyet:
Ç’janw lidhjet kimike ?
Sa lloje lidhjesh kimike kemi ?
Si realizohen ?
A mund tw listojni disa pwrberje qw kanw :
Lidhje kovalente tw pastwr,
Lidhje kovalente polare,
Lidhje jonike
Ç’mund tw themi pwr molekulwn e H2O ?
Si lidhen atomet ne molekulw?
KONKLUZION:
Molekulw me lidhje kovalente polare.
Ç’ifti elektronik i perbashket zhvendoset nga atomi me elektronegativ.
Krijohet njw dipol elektrik.
Formw kwndore.
Molekulw polare.
Per shkak tw strukturws , molekula e H2O luan rolin e njw
tretwsi universal .
4. Ndwrtimi i njohurive
Mwsimdhwnia e ndwrsjelltw
Mwsuesi duhet :
Tw ndaj klaswn nw disa grupe pune
Çdo grup do tw ketw 4 nxwnws
Çdo grup tw ketw mbi tavolinw mjetet e punws
Nje nxwnws duhet tw luajw rolin e liderit
Secilit grup do t’i jepet njw situatw problemore pwr tu zgjidhur si psh :
Çfarw ndodh nqs kristalet e kripws apo sheqerit hidhen nw H2O ?
Çfarw ndodh nqs nw dy gota nw tw cilat hedhim kristale tw kripws sw gjellws , njwrwn e pwrzjejmw
dhe tjetrwn jo ?
Ku do tw tretet mw mirw sheqeri nw njw gotw me ujw tw ftohtw apo tw nxehte ?
Kush do tw tretet mw mirw nw njw gotw me ujw , 1 kubik sheqer apo njw lugw sheqer pluhur ?
Mwsuesi duhet:
T’ju jap nxwnwsve mundwsinw pwr tw vepruar nw mwnyrw qw tw japin pwrgjigjet e duhura.
Tw kwrkoj tw jenw tw kujdesshwm dhe tw vwmwndshwm gjatw zhvillimit tw eksperimenteve tw
thjeshta.
Tw kaloj dhe vwzhgoj me kujdes punwn e çdo grupi duke bwrw sugjerimet e duhura.
Tw dwgjoj me kujdes mendimet e tyre tw realizuara nga lideri i çdo grupi si mw poshtw :
Grupi i parw Grupi i dytw Grupi i tretw Grupi i katwrt
Ndodh proçesi i
tretjes
Rolin e tretwsit e
luan uji
Uji wshtw tretws
universal
Vwmw re se tretja e
kripws do tw ndodhw mw
mirw nw enwn tw cilwn do
ta pwrziejmw
Sa mw shumw tw pwrzihet
tretwsira aq mw e madhe do
tw jetw mundwsia e
bashkwveprimit
Sheqeri do tw tretet
mw mirw nw enwn nw
tw cilwn kemi hedhur
ujw tw nxehtw
Me rritjen e
temperaturws rritet
shpjtwsia e lwizjes sw
molekulave
Tretja do tw ndodhw mw
shpejt nw enwn nw tw cilwn
kemi hedhur pluhur sheqeri
Sa mw tw grimcuara tw jenw
subsatancat aq mw e madhe
wshtw sipwrfaqjae kontaktit
midis molekulave tw ujit dhe
tw kripws
Lideri
Tw lexojw me zw tw lartw
tw gjitha pwrgjigjet
Tw pwrmbledh konceptet
kryesore
Tw bwj pyetje shokwve tw
vet dhe tw marrw pwrgjigje
5. PWRFORCIMI 10’
Organizuesi grafik
Tw gjitha konceptet e mwsuara gjatw gjithw mwsimit do tw
organizohen nw njw hartw tw thjeshtw nw formwn e organizuesit grafik :
Proçesi i tretjes
Faktorwt qw ndikojnw nw proçesin e tretjes
Tretws Universal
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohet pwr:
Aktivizimin e tyre nw orwn e mwsimit
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale
gjatw zhvillimit tw eksperimenteve
Aftwsine argumentuese tw faktorwvw qw ndikojnw nw proçesin e tretjes
Aftesine pwr tw konceptuar sa mw qartw idetw
Detyrw
Kwrkohhet nga nxwnwsit tw sjellin sa mw shumw shembuj nga jeta e pwrditwshme qw tw argumentojnw
dhe vwrtojnw idetw e marra gjatw orws sw mwsimit
Bashkwveprimi molekulave tw ujit
me molekulat e kripws
H2O
Pwrzjerja e
tretwsirws
Shkalla e
grimcimit
Grimcimi
Temperatura
6. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Tretshmwria e substancave
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojnw drejt nje tretesire te ngopur , te pangopur dhe te mbingopur , te holluar dhe te
perqwndruar.
te listojne faktoret kryesore qw ndikojnw nw tretshmwrinw e substancave
te argumentojnw klasifikimin e substancave sipas tretshmwrisw sw tyre .
KONCEPTET KRYESORE : tretwsirw e ngopur ,e pangopur , e mbingopur , e holluar , e pwrqwndruar ,
tretshmwri ,substanca tw tretshme , pak tw tretshme dhe tw patretshme .
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e
nxwnwsve
Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Imagjinatw e drejtuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Pwrvijimi i tw menduarit Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Veprimtari praktike Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra tw bardha, shkumwsa, video-projektor
PARASHIKIMI : 5’
Imagjinate e drejtuar
Pwr tw pwrgatitur nxwnwsit qw tw pwrdorin imagjinatwn e drejtuar mwsuesi thotw :
Nxwnwsit duhen qw pwr disa minuta tw ushqejnw imagjinatwn e tyre.
Mund ta shprehin se ç’kane imagjinuar me njw pwrshkrim , njw poezi , njw skicw ,
njw karikaturw etj.
Degjohen dhe komentohen tw gjitha mendimet e nxwnwsve .
KONKLUZION :
Njw individ qw konsumon shume pak ushqime e ka stomakun bosh , pra
wshtw i pangopur.
Nje individ qw konsumon ushqim e ka stomakun plot , pra wshtw
i ngopur.
Njw individ qw konsumon e konsumon pa fund e ka stomakun tw mbushur ,pra ka
tendencwn tw kalojw nw mbingopje .
Imagjinoni sikur jeni nw eskursion ,nuk e njihni mirw njwri-tjetrin ,vini re se
disa nuk konsumojnw shumw ushqim disa konsumojnw shumw pak , disa tw
tjerw shumw.
Si mund ta imagjinoi stomakun e tyre ?
7. Ndwrtimi i njohurive
Pwrvijimi i tw menduarit (harta e mwndjes )
Kjo teknikw synon nw faktin qw mwsuesi paraprakisht ka pwrgatitur njw hartw skematike tw
quajtur harta e mwndjes
Harta e mwndjes paraqitet para klasws nw video-projektor ose pwrgatitet edhe nw letra mw tw vogla
qw jepen nw grupe mw tw vogla nxwnwsish
Pwr tw nxitur diskutimin midis nxwnwsve,shtrohen para nxwnwsve disa pyetje.
Ç’mund tw thoni duke parw kwtw skemw.
Çfarw tw dhwnash ju jep ajo.
Si mund t’i interpretoni kwto tw dhwna.
Pwr rreth 10’nxwnwsit punojnw nw mwnyrw tw pavarur ose nw grupe duke zbwrthyer dhe
interpretuar tw dhwnat e tabelws.
TRETWSIRAT
vetia
kryesore
TRETSHMWRIA
holluara
pwrqwndruara
te ngopur
pangopur
mbingopur
Trysnia
tw tretshme
1gr nw 100 gr ujw
pak tw tretshme
1-0.1 gr
te patretshme
˂ 0.1gr ne 100 grH2O
Temperatura
Natyra kimike e
substancave
Vetia e substancave per
tu tretur ne nje sasi te
caktuar tretesi .
8. PWRFORCIMI 10’
Veprimtari e drejtuar
Mwsuesi duhet:
Qw nw tavolinat e ç’do nxwnwsi tw ketw mjete pune.
Nw dyshe tw realizojnw disa veprimtari tw thjeshta pwr tw argumentuar faktorwt qw ndikojnw nw
tretshmwrinw e substancave
Disa nga veprimtaritw kryesore do tw ishin :
Ku do tw tretet mw mirw kripa e gjellws nw ujw apo alkol.?
Ku do tw tretet mw mirw kloruri i bakrit nw ujw tw ftohtw apo nw ujw tw
ngrohtw,po tretshmwria e gazeve a varet nga temperature.
Ç’farw do tw ndodhw nw qoftw se njw gotw ujw tw ftohtw nga çezma e lwnw nw
mjedis.
Ç’farw ndodh n,q,s hapim njw shishe ujw tw gazuar.
Mwsuesi :
Tw dwgjohen me kujdes tw gjitha mendimet e nxwnwsve pasi ata tw mund t’i kryejnw kwto veprimtari
Grupi i parw Grupi i dytw Grupi i tretw Grupi i katwrt
Kripa e gjellws tretet
mw mirw nw ujw
sepse kanw natyrw
tw njwjtw pra janw
tw dyja polare
Sub me natyrw tw
njwjtw treten mw
mirw tek njwra tjetra
Kloruri i bakrit do tw tretet
mw mirw nw ujw tw
ngrohtw
Rritja e temperaturws rrit
tretshmwrinw e
substancave tw ngurta por
ul tretshmwrinw e gazeve
Me kalimin e kohws
faqet e gotws do tw
vishen me flluska tw
cilat do largohen nga ena
nw formw gazi
Rritja e temperaturws e
ul tretshmwrine e gazeve
Shishja mbushet me
flluska tw gazit karbonik
i cili del nga uji nw
formwn e gazit karbonik
Ulja e trysnisw ul
tretshmwrinw
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale gjatw percaktimit tw tw dhwnave mbi
tretshmwrine e substancave.
Aftwsine argumentuese tw vetive tw tretwsirave .
Aftwsinw e nxwnwsve pwr tw realizuar sa mw saktw eksperimente tw thjeshta.
Aftwsinw pwr tw sjellw sa mw shumw shwmbuj nga praktika nw lidhje me tretshmwrinw e
substancave.
9. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Pwrqwndrimi i tretwsirave
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojnw drejt tw gjitha llojet e pwrqwndrimeve
tw listojnw tw gjitha llojet e pwrqwndrimeve
tw interpretojw pwrqwndrimin nw pwrqindje tretwsirave tw
tw interpretojw pwrqwndrimin molar tw tretwsirave tw ndryshme
tw interpretojw pwrqwndrimin nw raporte nw masw apo nw vwllim
KONCEPTET KRYESORE :pwrqwndrim nw pwrqindje ,nw raporte nw masw apo nw vwllim
,pwrqwndrim molar
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Parshikimi nga termat
paraprakw
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Vwzhgim i detajuar /mendo
puno nw dyshe
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Hartw koncepti Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra tw bardha, shkumwsa
PARASHIKIMI : 5’
Parashikim nga termat paraprakw
Mwsuesi duhet :
Tw synoj qw nw kwtw fazw tw ngacmoj imagjinatwn e nxwnwsve nw lidhje me temwn
qw do tw studjohet.
T’ju jap nxwnwsve disa fjalw dhe tw kwrkoj prej tyre qw tw hedhin nw letwr njw tregim
ku tw pwrdorin kwto shprehje.
T’ju lwrw nxwnwsve kohwn e nevojshme pwr tw punuar.
Fjalwt e dhwna janw
o Sheqer
o Festw
o Pwrgatit
o Pwrqwndruar
o Raport
Pasi marrin kohwn e nevojshme,lexojmw dhe dwgjojmw disa nga punimet mw tw mira tw nxwnwsve
Ndwrtimi i njohurive
Vwzhgimi i detajuar /mendo puno nw dyshe
Mwsuesi thotw:
10. Imagjinoni tre gota uji nw tw cilat shtojmw respektivisht,
- Njw lugw sheqer
- Dy lugw sheqer
-Tre lugw sheqer
Ç’farw pwrfaqwsojnw tw treja kwto enw?
Nxwnwsi :
Sigurisht qw janw tretwsira.
Mwsuesi:
-A mund tw veçoni tretwsin nga substanca e tretur ?
-A mund tw themi se kush nga kwto tretwsira nw pamje tw parw ka mw shumw sheqer ?
-A mund tw llogarisim sasinw nw gram tw substancws sw tretur dhe tretwsit ?
-A mund tw pwrcaktojmw sa e pwrqwndruar apo sa e holluar wshtw secila prej tyre ?
-A ka ndonjw madhwsi qw na jep tw dhwna nw lidhje me tw gjitha kwto ?
Nxwnwsi !
Po mendojmw qw do tw ketw madhwsi kimike qw do na japw informacion tw tillw.
Mwsuesi
Pwr tw marrw pwrgjigjet e duhura :
Organizohen nxwnwsit nw dyshe.
Pwrgatiten fleta pune pwr secilwn dyshe.
Secila fletw pune pwrmban njw pyetje ,e cila kwrkon pwrgjigje nga nxwnwsit.
Pyetja Pwrgjigja pwrkatwse
Sa lloj
pwrqwndrimesh kemi
Pyetja Pwrgjigja pwrkatwse
Ç’farw shpreh
pwrqwndrimi nw
pwrqindje
Pyetja Pwrgjigja pwrkatwse
Ç’farw shpreh
pwrqwndrimi molar
Pyetja Pwrgjigja pwrkatwse
Ç’farw shpreh
pwrqwndrimi nw
raporte
Nxwnwsit duke punuar me tekstin japin pwrgjigjet pwrkatwse.
11. Orientohen nxwnwsit pwr gjithçka qw ata mund tw jenw tw paqartw .
Nw fund nxwnws tw ndryshwm paraqesin punwt e tyre.
Duke pwrmbledhur mendimet e nxwnwsve hartohet sw bashku me ta njw
’hartw konepti ‘.
PWRFORCIMI 10’
Hartw koncepti
Sa lloj
pwrqwndrimesh kemi
Ç’farw shpreh
pwrqwndrimi nw
pwrqindje C%
Ç’farw shpreh
pwrqwndrimi mola CM
Ç’farw shpreh
pwrqwndrimi nw raporte
Pwrqwndrim nw %
C%
Pwrqwndrimi molar
CM
Pwrqwndrimi nw raporte
Nw masw
Nw vwllim
Pwrqwndrim nw
pwrqindje shpreh
sasinw nw gram tw
substancws sw tretur
nw 100 gr trewsirw
Pwrqwndrimi nw %
Shprehet me formulwn
1
% 100
m
C
mt
2
1
1
% 100
H O
m
C
m m
1m substanca e tretur
2H Om masa e tretwsit
tm masa e tretwsirws
Njw tretwsirw wshtw 10%
Kjo do tw thotw qw nw 100
gr tretwsirw janw tretur 10gr
Kripw
pwrqwndrimi
molar
tregon numrin e moleve
nw njwsinw e vwllimit
dhe shprehet me anw tw
formulws
M
n
VC ;
M
m
MVC
n ; numri i moleve
m; masa nw gram
V; vwllimi
M ; masa molare
Njw tretwsirw wshtw 5M
kjo do tw thotw qw nw
njw enw me vwllim
1Lndodhen 5 mole
pwrqwndrimi nw
raporete nw masw shprehet
me sasinw nw gram tw
sustancws sw tretur ndaj
tretwsit
pwrqwndrimi nw
raporete nw vwllim shprehet
me vwllimin e substancws
sw tretur ndaj vwllimit tw
tretwsit
Njw tretwsirw nw tw cilwn
alkoli dhe tretwsi janw nw
raportin 1:4 do tw thotw qw
ka njw pjesw nw masw apo
vwllim alkol dhe katwr
pjesw nw masw apo nw
vwllim tretws
VLERWSIMI ,
Nxwnwsit vlerwsohen:
Aktivizimin brwnda punws nw grup.
Imagjinatwn nw krijimet e tyre.
Aftwsine pwr tw shprehur sa mw saktw tw gjitha llojet e pwrqwndrimit.
Shkrimin saktw tw formulave kimke.
12. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Ushtrime tw zgjidhura pwr pwrqwndrimin e tretwsirave.
Objektivat : Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw listojnw dhe konceptojnw tw gjitha llojet e pwrqwndrimit.
tw shkrujnw formulat pwrkatwse pwr secilin pwrqwndrim.
tw pwrllogarisin pwrqendrimet e substancave tw ndryshme nw kushte tw ndryshme.
KONCEPTET KRYESORE :
pwrqwndrim nw pwrqindje , nw raporte nw masw dhe nw vwllim ,pwrqwndrim molar
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e
nxwnwsve
Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Mardhwniet pyetje pwrgjigje Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Organizues grafik Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Veprimtari praktike Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra te bardha, shkumesa,
PARASHIKIMI : 5’
Mardhwniet pyetje pwrgjigje
Mwsuesi duhet:
tw synoj qe me anw tw disa pyetjeve tw sjellw nw kujteswn e nxwnwsve disa
informacione nw lidhje me tretesirat dhe pwrqwndrimin e tyre.
Ç’janw tretwsirat ?
Si jane tw formuara ato ?
Ç’kuptojme me pwrqwndrim tw njw tretwsire ?
Sa lloj pwrqwndrimesh kemi ?
Ç’farw shpreh secili prej tyre ?
Ndwrtimi i njohurive 10’
ORGANIZUES GRAFIK
Tw gjitha pwrgjigjet e marra nga nxwnwsit paraqiten nw derrasw nw formwn e njw skeme tw thjeshtw.
Sasinw e substancws sw tretur
ne nje sasi tw caktuar tretwsi apo tretwsire
1
% 100
m
C
mt
PERQWNDRIMI M
n
VC ; M
m
MVC
Raporte nw vwllim Raporte nw masw
V subtretur
V tretwsit
m subtretur
m tretwsit
13. PWRFORCIMI 30’
VEPRIMTARI PRAKTIKE
Mwsuesi duhet qw:
duke komunikuar bashkw me nxwnwsit tw realizoj punimin e disa ushtrimeve.
Ushtrimi 1
Kur nw 200 gr tretwsirw me pwrqwndrim 10% shtojmw 50 gr ujw pwrqwndrimi i tretwsirws do tw bwhet ?
Tw dhwnat
C% =10%
mt =200gr
mu =50gr
zgjidhje
Gjejmw sa gramw substancw e tretur ndodhet nw 200 gr tretwsire 10%
1
1
% 10 200
% 100 20
100 100
t
t
C mm x
C m gr
m
Gjejmw pwrqwndrimin nw pwrqindje pas shtimit tw ujit
C%=
Ushtrimi 2
Nw 250gr tretwsirw tw janw tretur 50 gr sulfat natriumi .Sa do tw jetw pwrqwndrimi nw pwrqindje
Tw dhwnat
C% = ?
mt =250gr
m1 =50gr
Zgjidhje 1 50
% 100 100 2%
250t
m gr
C
m gr
Ushtrimi 3
Sa molare wshtw tretwsira kur nw 4 L tw saj treten 160gr NaOH
Tw dhwnat
CM = ?
m =16Ogr NaOH
V = 4L
Zgjidhje
Mwnyra e parw Mwnyra e dytw
H1:Gjejmw numrin e moleve Gjejmw pwrqwndrimin molar
160
4
40 gr
mol
m gr
n mole
M
160
1
40 4
mol
litwrM gr
mol
m gr
C
MV litra
H2 Gejmw pwrqwndrimin molar
4
1
4
mol
litwrM
n mole
C
V litra
14. Ushtrimi 4
Kemi dy tretwsira nw tw cilat, nw njwrwn janw pwrzier 10ml alkol me 90 ml H2O
Nw tjetrwn janw pwrzier 20gr NaCl me 80gr H20
Nw ç’farw raporti janw pwrzier kwto dy tretwsira
Tw dhwnat Tw dhwnat
VH20=90ml mNaCl=20gr
Valkol= 10ml mH2O= 80gr
Zgjidhje zgjidhje
20
10 1
90 9
alkol
H
VV subtretur ml
V tretwsit V ml
2
20 2 1
80 8 4
NaCl
H O
m gr
m gr
Si perfundim mwsuesi duhet :
tw orientoj nxwnwsit qw tw grupohen nw katwrshe.
t’ju jap pwr tw punuar nw klasw katwr ushtrime tw tjera duke ruajtur natyrwn e kerkesws tw
ushtrimeve tw punuara mw sipwr.
tw paraqesi nga njw pwrfaqwsues nga secili grup pwr punimin e ushtrimeve nw tabelw.
tw synoj nw dhwnien e detyrave tw shtwpisw.
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlewsohen nw lidhje me faktin se sa :
U aktivizuan dhe morwn pjesw nw orwn mwsimit
Sa ishin nw gjwndje tw sillnin nw kujtesw informacionet mbi pwrqwndrimin
Sa ishin tw aftw nw pwrcaktimin saktw tw tw dhwnave
Sa zbatojnw saktw formulat nw zgjidhjen e situatave tw ndryshme
Aftwsinw e tyre nw veprimet matematikore
Aftwsinw e tyre pwr tw interpretuar gjatw zgjidhjes sw ushtrimeve
15. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII 5
Tema : Emwrtimi i oksideve dhe bazave
Objektivat :
tw konceptojw drejt oksidet dhe bazat
tw identifikojw njw oksid bazik nga njw oksid acid
tw emwrtojwoksidet bazike dhe acide tw metaleve dhe jometaleve me disa valenca
tw emwrtojw bazat e metaleve qw paraqesin disa valenca
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
KONCEPTET KRYESORE :okside ,baza ,okside acide ,okside bazike, valencw
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Rendit /grupo/emwrto Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Veprimtari e drejtuar Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Organizues grafik i analogjisw Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; Librat ,tabela tw ndryshme,fleta formati, tabela e SP
PARASHIKIMI : 5’
Rendit /grupo/emwrto
Mwsuesi pyet nxwnwsit :
Si i kemi klasifikuar substancat kimike nw klaswn e VIItw
?
Nxwnwsi
Nw substance tw pastra dhe tw pwrziera.
Mwsuesi
Kush bwn pjesw nw substancat e pastra?
Nxwnwsi
Substanca tw thjeshta dhe tw pwrbwra.
Mwsuesi thekson:
Ne kemi mwsuar njw numwr tw madh substancash tw thjeshta dhe gjithashtu kemi trajtuar
edhe pwrbwrje kimike tw cilat i kemi emwrtuar dhe shkruar nw formwn e formulave kimike
Nw dwrraswn e zezw do tw paraqes njw grup pwrbwrjesh kimike (okside ,baza, acide )
2 3 4 2 2 3 2 5, , , , , ( ) , .Na O H PO SO CO MgO Al OH PO ,
2 7 2 4 2 2 3, , , , , ( ) , , , .HCl NaOH Cl O CaO H SO Ca OH HJ FeO Al O
Nnxwnwsit duhet :
Tw identifikojnw çfarw pwrbwrjesh janw
Tw emwrtojnw secilwn prej tyre
16. Tw grupojnw kwto pwrbwrje sipas karaktristikave tw tyre
Pwr tw realizuar kwtw detyrw :
Klasa ndahet nw grupe me nga katwr nxwnws.
Secili grup pwrpiqet tw grupojw pwrbwrjet e mwsipwrme sipas karakteristikave qw ato shfaqin tw
mwsuara qw nw klaswn e VIItw
.
Ju lihet nxwnwsve 5’ kohw tw punojnw dhe diskutojnw brwnda grupit.
Ajo qw ata paraqesin wshtw si mw poshtw .
Ndwrtimi i njohurive
Veprimtari e d rejtuar
Mwsuesi synon :
Nw pwrfshirjen e nxwnwsve nw vwprimtari tw ndryshme me qwllim pwr tw reflektuar mw tej mbi
njohuritw e marra nw klaswn e VIIte
Si mw tw rwndwsishme konsiderohen zbatimet praktike
Jepen nw lidhje me kwto disa ushtrime
Shkruani formulat kimike tw pwrbwrjeve tw mwposhtwme
Oksid hekuri ,hidroksid alumini(III),oksid klori(V),etj
Emwrtoni pwrbwrjet
2 3 2 3, , , ( ) , , ( )FeO CO Cl O Mg OH KOH Fe OH
Gjeni valencat nw pwrbwrjet e mwposhtwme
2 5 2 2 2 3 2, , , , , , ,Cl O Na O CaO HCl H O HJ Al S Na S
Orientohen nxwnwwsit qw tw punojnwnw nw mwnyrw tw pavarur nga njwri tjetri nw zgjidhjen e
ushtrimeve tw sapo dhwna.
Ju lihet nw dispozicion 10’kohw gjatw tw cilws mwsuesi vwzhgon punwn e secilit.
Nw tabelw, tre nxwnws duke u plotwsuar nga shokwt dhe sigurisht nga mwsuesi, shkruajnw
zgjidhjet pwrkatwse.
ushtrimi 1 ushtrimi 2 ushtrimi 3
shkrimi i emwrtimi i gjetja e
Pwrbwrje kimike
ACIDE
HCl,H2SO4,HJ,H3PO4
BAZA
NaOH,Ca(OH)2,Al(OH)3
okside jomet
SO2,CO2,P2O5,Cl207
Okside met
Na2O,MgO,CaO,FeO,Al2O3
17. formulave i pwrbwrjeve e valencave
Pwrforcimi
Organizues grafik i analogjisw
Mwsuesi duhet :
T’ju jap detyrw nxwnwsve nw grupe, qw tw gjitha mendimet dhe idetw e tyre mbi oksidet dhe bazat
t’i pwrmbledhin nw fleta formati nw formwn e njw skeme.
Jep kohwn e duhur pwr tw punuar me kwtw detyrw.
Merren tw gjitha mendimet e tyre dhe hidhen tw dhwnat nw dwrraswn e zezw.
Pas punws sw bwrw skema do tw ketw njw formw tw tillw
OKSIDET
METALET (okside bazike ) JOMETALET (okside acide )
+ O2 +O2
2
x II
xM O Me + OH--
2
x II
xJM O
IA IIA IIIA BAZAT IVA VA VIA VIIA
2 1
I II
M O
Psh :
Na2O
K2O
Li2O
2 2
II II
M O
II II
M O
Psh,
CaO
MgO
BaO
2 3
III II
M O
Psh
Al2O3
Fe2O3
Mn2O3
1( )I
Me OH
( )II
IIMe OH
( )III
IIIMe OH
Psh
IA: NaOH
IIA: 2( )Ca OH
IIIA: 3( )Al OH
2 2
II II
JM O
2 4
IV II
JM O
Psh
CO
CO2
2 3
III II
JM O
2 5
V II
JM O
Psh
P2O3
P2O5
II II
JM O
2
IV II
JM O
3
VI II
JM O
SO,SO2,SO3
2
I II
JM O
2 3
III II
JM O
2 5
V II
JM O
2 7
VII II
JM O
J2O,J2O3,J2O5,J207
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Punwn e bwrw nw mwnyrw individuale gjatw shkrimit dhe emwrtimit tw oksideve dhe bazave
Aftwsine argumentuese tw tyre gjatw realizimit tw ushtrimeve
Sa tw aftw janw ata tw lidhin njohuritw e kaluara me ato tw marra nw mesimin e ditws
substanca tw pwrbwra
PWR
18. Lwnda : Kimi 6
Klasa : VIII
Tema : Emwrtimi i acideve dhe kripwrave
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw :
tw konceptojw drejt hidroacidet ,oksiacidet, kripwrat
tw identifikojw njw hidroacid nga njw oksiacid apo nga njw krip
Tw emwrtojw saktw hidroacidet ,oksiacidet dhe kripwrat e tyre
Tw shkruajw saktw kur wshtw dhwnw emri formulat e tyre
KONCEPTET KRYESORE :hidroacide, oksiacide,
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Pwrmbledhje e strukturuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Mendo/ shkwmbe mendim /
Puno nw dyshe
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Shkrimi i shpejtw Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra te bardha, shkumesa
PARASHIKIMI : 5’
Pwrmbledhje e strukturuar
Mwsuesi :
Prezanton para nxwnwsve temwn e mwsimit tw ditws .
Me anw tw dy tre fjalive nw mwnyrw tw pwrmbledhur pwrcakton se ku do tw synojw gjatw
zhvillimit tw mwsimit.
Kwrkon nga ata vwmwndje dhe pwrgjegjwsi tw plotw.
Thekson faktin se wshtw njw mwsim shumw i rwndwsishwm.
NDWRTIMI I NJOHURIVE
Mendo /shkwmbe mendim /puno nw dyshe
Mwsuesi ;
Organizon nxwnwsit ne dyshe.
Pwrgatit fleta pwr pune pwr secilwn dyshe.
Secila fletw pune pwrmban njw pyetje ,e cila kwrkon pwrgjigje nga nxwnwsit.
Pyetja e parw Pwrgjigja pwrkatwse
Kush janw hidroacidet
kryesorw dhe si emwrtohen
19. Pyetja e dytw Pwrgjigja pwrkatwse
Kush janw oksiacidet kryesorw
dhe si emwrtohen
Pyetja e tretw Pwrgjigja pwrkatwse
Ç’janw kripwrat
Si emwrtohen kripwrat
Njw pyetje mund tw realizohet nga disa dyshe.
Nxwnwsit nw mbwshtetje tw tekstit pwrpiqen qw tw japin zgjidhjet pwr pyetjet e dhwna.
Orienton nxwnwsit pwr gjithçka qw ata mund tw jenw tw paqartw.
Nw fund nxwnws tw ndryshwm paraqesin punwt e tyre.
Synon qw pas ç’do pwrgjigjeje tw ç’do dysheje veprimtaria tw shtrihet nw tw gjithw klaswn.
Pyetja e parw.
Pyetja e parw Pwrgjigja pwrkatwse STRUKTURA H-X
Kush janw
hidroacidet
kryesorw dhe
si emwrtohen
I I
H F Ac+fluor+hidrik
I I
H Cl ac+klor+hidrik
I I
H Br acidi +rrwnja +hidrik ac+brom+hidrik
I I
H J ac+jod+hidrik
2
I II
H S ac+sulf+hidrik
Mwsuesi pyet:
Ç’janw acidet?
Si i grupojmw ato?
Ç’janw hidroacidet?
Kush janw hidroacidet kryesorw?
Si i emwrtojmw ato?
Nxwnes tw ndryshwm nw formw stafete listojnw tw gjithw hidroacidet kryesorw.
Ky veprim pwrswritet disa herw.
Pyetja e dytw
20. Pyetja e
dytw
Pwrgjigja pwrkatwse STRUKTURA H – OX
Kush
janw
oksiacidet
kryesorw
dhe si
emwrtohe
n
Oksiacidet
Kryesorw
2 4
VI
H S O 2 3
IV
H S O 3
V
OHN 2
III
HN O 3 4
V
H P O 3 3
III
H P O 2 3
IV
H C O
Emri ik
ac +rrwnja +
or
Ac
Sulfur+ik
Ac
Sulfur+or
Ac
Nitr+ik
Ac
Nitr+or
Ac
Fosfor+ik
Ac
Fosfor+or
Ac
Karbon+ik
Mbetja acide 2
4SO 2
3SO
3NO
2NO 3
4PO 3
3PO 2
3CO
Mwsuesi pyet:
Ç’jane oksiacidet?
Kush janw pwrfaqwsuesit kryesorw?
Pse oksiacdie tw ndryshme kanw prapashtesa tw ndryshme?
Nga varet valenca e mbetjes acide?
Pyetja e tretw
Pyetja e
tretw
Pwrgjigja pwrkatwse STRUKTURA Me –X , Me-OX
Ç’janw
kripwrat
Si
emwrtohe
n
kripwrat e hidroacideve kripwrat e oksiacideve
Mbetja acide
Rrwnja +ur+Me
MeI
MeII
MeIII
F-
(fluor+ur +metal)
NaF 2MgF 3AlF
Cl-
(klor+ur+metal)
NaCl 2MgCl 3AlCl
J-
(jod+ur+metal)
NaJ 2MgJ 3AlJ
Br-
(brom+ur+metal) NaBr 2MgBr 3AlBr
S2-
(sulf +ur+metal) 2Na S MgS 2 3Al S
Mbetja acide
at
Rrwnja+ it
MeI
MeII
MeIII
2
4SO
Sulfat+metal 2 4Na SO 4CaSO 2 4 3( )Al SO
2
3SO
Sulfit+metal 2 3Na SO 3CaSO 2 3 3( )Al SO
3NO
nitrat+metal 3NaNO 3 2( )Ca NO 3 3( )Al NO
2NO
nitrit+metal 2NaNO 2 2( )Ca NO 2 3( )Al NO
3
4PO
fosfat+metal 3 4Na PO 3 4 2( )Ca PO 4AlPO
3
3PO
fosfit+meta 3 3Na PO 3 3 2( )Ca PO 3AlPO
Mwsuesi pyet:
Ç’jane kripwrat?
21. Si i grupojmw ato?
Si emwrtohen kripwrat e metaleve me shumw valenca?
Cila wshtw lidhja midis valencws sw metalit dhe valencws sw mbetjes acide?
PWRFORCIMI 10’
Shkrimi i shpejtw
Mwsuesi duhet:
Qw pwr tw parw se sa tw vwmwndshwm kanw qwnw gjatw orws sw mwsimit tw realizojw bashkw
me nxwnwsit njw veprimtari.
Tw shkruajnw pa ndalur dorwn mendime e tyre nw lidhje me acidet dhe kripwrat.
Tw theksojw se nuk ka rwndwsi radha e renditjes tw mendimit ,se sa ka rwndwsi fakti qw tw
shkruajnw nw lidhje me temwn.
Mund tw shkruajnw edhe formula tw acideve ,bazave apo kripwrave tw ndryshme.
Pasi ju jep kohwn e nevojshme, lexohen disa nga shkrimet mw tw mira.
Detyrw
Punw e pavarur :
Grupo dhe klasifiko ?
Emwrto pwrbwrjet kur janw dhwnw formulat?
Shkruani formulat kur janw dhwnw emrat ?
Pwrcaktoni valencat ?
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Aktivizimin e tyre gjatw orws sw mwsimit.
Aftwsinw pwr tw dalluar dhe specifikuar pwrbwrje tw ndryshme kimike.
Saktwsinw nw shkrimin dhe emwrtimin e formulave kimike.
Pwrgjegjwsinw e punws nw grup.
Nga eksperienca
Tema tw tilla janw shumw tw vwshtira pwr tu kuptuar dhe zbatuar brwnda njw ore mwsimi
Wshtw shumw mw e lehtw pwr nxwnwsin kur ai hap pas hapi vepron gjatw orws sw mwsimit
22. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Metalet alkalinw 7
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw listojnw pwrfqwsuesit kryesorw tw metaleve alkalinw.
tw pwrshkruajnw karakteristikat kryesore tw elementwve tw kwtij grupi.
tw analizojnw se si ndryshojnw vetite e elementwve brenda grupit nw drejtimin nga lart
poshtw.
tw argumentojnw vetitw kimike tw kwtyre elementwve me anw tw reaksioneve kimike.
KONCEPTET KRYESORE : metale ,metale alkalinw ,jone pozitivw ,metale aktivw
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Pwrmbledhje e strukturuar Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Ditar dy pjeswsh Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Dy tw verteta dhe njw
gwnjeshtwr
Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra te bardha, shkumesa
PARASHIKIMI : 5’
Pwrmbledhje e strukturuar
Mwsuesi duhet :
tw njoh nxwnwsit me temwn e mwsimit tw ditws.
tw realizoj lidhjen e informacionit tw marrw nw klaswn e VII te
me informacionin qw do tw merret
nw kwtw vit mwsimor.
tw citoj shkurtimisht momentet kryesore tw mwsimit.
tw paraqes disa nga objektivat kryesore.
tw kwrkoj vwmwndje dhe pwrgjegjwsi gjatw zhvillimit tw orws sw mwsimit.
Ndwrtimi i njohurive
Ditar Dy Pjeswsh
Ne mbeshtetje te tekstit jepni komentin tuaj ne lidhje me shprehjet pwr grupin IA.
Mund tw punoni nw mwnyrw individuale ose nw dyshe.
Jepen nxwnwsve disa fleta pune tw pwrgatitura mw parw ,tw cilat pwrmbajnw pyetjet kryesore nw
lidhje me mwsimin.
Ç’do fletw pune do tw ketw njw pamje tw tillw .
Elementwt e grupit tw IA
(karakteristika tw pwrgjithwshme )
KOMENTI I NXWNWSVE
23. Vetitw fizike KOMENTI I NXWNWSVE
Vetitw kimike KOMENTI I NXWNWSVE
Ju jepet mundwsia nxwnwsve tw lexojnw mwsimin pwr tw bwrw komentet e duhura nw mwnyrw
individuale ose nw dyshe.
Lihet nw dispozicion tw tyre koha e duhur.
Vwzhgohet me kujdes puna e gjithwsecilit.
Komentet e tyre lexohen dhe interpretohen nga nxwnws tw ndryshwm ,mw pas hidhen nw tabelen e
mwposhtwme sw bashku me ndihmwn e mwsuesit.
KONCEPTI KOMENTI I NXENESVE
Elementwt e grupit tw IA
(karakteristika tw pwrgjithwshme)
H: janw metale alkalinw.
Li kanw njw elktron nw shtreswn e jashtwme.
Na kanw njw elktron valentor, pra kanw valencwn I.
K formojne jone positive.
Me -1 e-
= Me 1
Rb:
CS: formojne okside bazike .
Fr : japin baza te forta.
Ne drejtimin nga lart poshtw:
rrezja rritet, dhe vetite e mwsipwrme vinw
duke u forcuar
KONCEPTI
KOMENTI I NXWNWSVE
Vetitw fizike
janw tw butw
priten lehtw me thikw
ruhen nw enw me vajguri
kanw shkwlqim metalik (ngjyre te argjendte )
shkrijnw nw temperatura tw ulwta
kanw dwndwsi mw tw vogwl se uji
janw nw gjwndje tw ngurtw dhe formojnw rrjeta kristalore
pwrcjellin mirw nxehtwsinw dhe elektricitetin
24. KONCEPTI KOMENTI I NXWNWSVE
Vetitw kimike
Jane shume aktive , sepse formojnw shumw lehtw jonin pozitiv
vetitw kimike tw grupit ,i studjojmw nwpwrmjet natriumit
1-veprimi me ujin
2Na +2H2O = 2NaOH +H2↑
I vrullshwm ,ndonjwherw me flakw ,metali qwndron mbi ujin,mw ilehtw se uji
2-veprimi me O2
4Na + O2 =2Na2O
3-veprimi me HCl
2Na + 2HCl = 2NaCl +H2 ↑ Veprim i vrullshem
4-veprimi me jometalet
2Na + Cl2 = 2NaCl
pwrbwrjet mw tw rwndwsishme tw natriumit janw
NaCl kripa e gjellws ,strukturw kristalore jonike
NaOH sodw kaustike ,me veti gwrryese
PWRFORCIMI 10’
Dy tw sakta dhe nje e gabuar
Kwrkohet qw nga nxwnws tw ndryshwm tw listojnw tre karakteristika pwr elementet e grupit tw
IA dhe theksohet fakti se njw nga kwto karakteristika do tw jetw e gabuar
Eshte detyrw e nxwnwsve tw tjerw tw gjejnw gabimin e shokut.
Psh
Mwsuesi thotw :
Metalet e grupit tw IA
jane metale alkalinw
kanw dy elektrone nw shtreswn e jashtwme
formojnw okside bazike
Debora plotwson :
Wshtw e vwrtetw qw metalet e grupit tw parw janw metale alkaline dhe formojnw okside bazike
por ata kanw vetwm njw electron nw shtreswn e jashtwme.
Ky veprim do tw pwrswritet disa herw nga nxwnws tw ndryshwm .
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohet :
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale gjatw percaktimit tw vetive tw metaleve
alkalinw
Aftwsine argumentuese tw vetive tw metaleve alkaline
Aftesine e nxwnwsve pwr tw shkruar saktw reaksione tw ndryshme kimike
25. Lwnda : Kimi 8
Klasa : VIII
Tema : Metalet alkalino-tokwsor
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw listojnw pwrfqwsuesit kryesorw tw metaleve alkalino tokwsorw.
tw pwrshkruajnw karakteristikat kryesore tw elementwve tw kwtij grupi.
tw analizojnw se si ndryshojnw vetite e elementwve brenda grupit nw drejtimin nga lart
poshtw.
tw argumentojnw vetitw kimike tw kwtyre elementwve me anw tw reaksioneve kimike .
KONCEPTET KRYESORE : metale ,metale alkalinwtokwsorw ,
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutimi i njohurive
paraprake
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Veprimtari me lexim tw
drejtuar
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Hartw koncepti Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra te bardha, shkumesa,
PARASHIKIMI : 5’
Diskutimi I Njohurive Paraprake
Mwsuesi pyet:
Cilat jane elementet e grupit tw IA.
Listoni disa nga karakteristikat kryesore tw kwtij grupi.
Ç’farw vetish fizike paraqesin ato.
Si ndryshojnw vetitw e metaleve nw drejtimin nga lart posht ,a ndikon rrezja ne keto veti ?
A janw aktiv elementwt e grupit tw IA.
Me anw tw reaksioneve kimike argumentoni vetitw e tyre.
Mwsuesi pwrgatit disa fleta pune qw pwrmbajnw ushtrime tw ndryshme.
Ushtrim : 1
Paraqisni me anw tw reaksioneve bashkwveprimin e K me 2 2 2, , , .O H O HCl Cl
Ktheji reaksionet nw barazime kimikw.
Ushtrim : 2
Plotwsoni reaksionet e mwposhtwm
2 2
2 2
2
?
?
? ?
? ?
Na NaCl
O Na O
H O H
Na H
26. Ushtrim : 3
Paraqisni me anw tw reaksioneve bashkwveprimin e Li me 2 2 2, , , .O H O HCl Cl
Ktheji reaksionet nw barazime kimikw
Mwsuesi duhet :
T’ju japi kohwn e nevojshme pwr tw zgjidhur ushtrimet nxwnwsve dhe tw diskutojw bashkw me ta.
Ndwrtimi i njohurive
Veprimtari Me Lexim Tw Drejtuar
Mwsuesi duhet:
Qw pas etapws sw parashikimit tw kaloj nw etapwn e ndwrtimit tw njohurive me veprimtarinw e
leximit tw drejtuar.
Tw ndaj nxwnwsit nw tre grupe tw mwdha pune ( psh nw klasa tw mwdha nw rreshta ).
Tw hartoj pyetjet per secilin grup .
Karakteristika tw pwrgjithwshme
vetite fizike tw metaleve alkalino tokwsor
vetite kimike tw metaleve alkalino tokwsor
Mwsuesi duhet:
Qw mbasi tw ndaj mwsimin nw tre paragrafw kryesore , tw udhwzoj nxwnwsit tw lexojnw nw heshtje ,
secili grup paragrafin perkates per t’ju dhwnw pwrgjigje pyetjeve tw hartuara.
PWRFORCIMI 10’
Hartw koncepti
Pwrfaqwsues tw ndryshwm nga secili grup duke plotwsuar mendimin e njwri tjetrit japin pwrgjigje
pwr pyetjet e parashtruara mw sipwr.
Kwrkohet njw aktivizim sa mw i gjwrw nga tw gjithw nxwnwsit.
Mirwkuptohen mendimet e tyre dhe merren mendimet e tw gjithw grupit pwrpara plotwsimit tw
tabelws.
Grupi i pare
Grupi i dyte
Grupi i trete
27. Pasi punojnw nw mwnyrw tw pavarur pwr rreth 10’mendimet e tyre nw formwn e njw diskutimi hidhen
nw tabelwn e mwposhtwme nw formwn e njw harte koncepti.
Karakteristika tw
pwrgjithwshme
Vetite fizike tw metaleve
alkalino tokwsorw
Vetite kimike tw metaleve
alkalino tokwsor
Be - janw metale alkalino-tokwsor
Mg - kanw dy elktrone nw
Ca shtreswn e jashtwme
Sr - kanw dy elktrone
valentor II
Ba - formojne jone pozitive
Ra Me -2 e-
= Me 2+
- formojne okside bazike
- japin baza te forta
Ne drejtimin nga lart poshtw
rrezja rritet, dhe vetite e
mwsipwrme vinw duke u forcuar
Quhen alklino –tokwsorw
sepse formojnw baza tw
tretwshme (alkalinw )tw
ngjashme me oksidin e
aluminit qe nw mesjetw
quhej ‘tokw ‘
kanw shkwlqim metalik
(ngjyre te argjendte )
shkrijnw nw temperatura
mw tw larta se metalet
alkalmw sepse janw mw tw
fortw
kanw dwndwsi mw tw
madhe se uji
janw nw gjwndje tw ngurtw
dhe formojnw strukrura
kristalore tw ngjashme me
metalet alkalinw
formojnw kristale metalike
pwrcjellin mirw nxehtwsinw
dhe elektricitetin
Jane shume aktive por mw pak se
elementwt e grupit tw IA, sepse
rrezja nga e majta nw tw djathtw
zvogwlohet
vetitw kimike tw grupit ,i
studjojmw nwpwrmjet kalçiumit
1-veprimi me ujin
Ca +2H2O = Ca(OH)2 +H2↑
Jo shumw i vrullshwm ,nw ujw tw nxehtw
Veprimi mw i shpejtw
2-veprimi me O2
2Ca + O2 = 2CaO
3-veprimi me HCl
Ca+ 2HCl = CaCl2 + H2 ↑
4-veprimi me jometalet
Ca + Cl2 = CaCl2
pwrbwrjet mw tw rwndwsishme tw
natriumit janw
CaCO3 guri gwlqeror
Ca(OH)2 gwlqere e
shuar ,lwndw e parw nw
industrinw e ndwrtimit
VLERWSIMI
Nxwnwsi vlerwsohet:
Pwr punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale gjatw percaktimit tw vetive tw
metaleve alkalino tokwsor.
Aftwsine argumentuese tw vetive tw metaleve alkalino tokwsore.
Aftesine e nxwnwsve pwr tw shkruar saktw reaksione tw ndryshme kimike.
28. Lwnda : Kimi 9
Klasa : VIII
Tema : Grupi i VIIA,halogjenwt
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw listojnw elementwt e grupit tw VIIA.
tw pwrshkruajnw vetitw fizike tw tyre .
tw interpretojnw formimin e joneve negativw dhe formulave diatomike.
tw argumentojnw vetitw kimike tw halogjeneve me anw tw reaksioneve kimike .
KONCEPTET KRYESORE :
Halogjene ,jone negative ,kristale molekulare
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Brain storming Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Lexim pwrmbledhje nw dyshe Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Shkrimi i shpejtw Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP, letra tw bardha, lapustina, shkumwsa
PARASHIKIMI : 5’
Brain storming
Mwsuesi duhet:
Tw shkruajw nw tabelw fjalwn ‘Gr VIIA’ dhe t’ju bwj tw njohur nxwnwsve qw nw kwtw orw
mwsimi do flasin pwr grupin e VII A.
Tw kwrkojw nga nxwnwsit qw me rradhw tw japin mendimet e tyre pwr grupin e VIIA.
Tw respektojw tw gjitha mendimet e nxwnwsve.
Mendimet e tyre gradualisht tw hidhen nw tabelw .
.
Jometale F, Cl, Br, I,
janw diatomike
formojnw okside acide
formojnw jone negative Kanw valenca tw ndryshme
I,III,V,VII
kanw shtatw elektrone nw shtreswn e jashtwme
Grupi i VIIA
29. Ndwrtimi i njohurive
Lexim dhe pwrmbledhje nw dyshe
Mwsuesi duhet:
tw synoj nw marrjen e njohurive mbi halogjenet , pwr kwtw realizohet teknika ‘lexim
pwrmbledhje nw dyshe ‘.
Mwsimi ndahet nw paragrafw ku nxwnwsit nw dyshe njwri bwn pyetjen, tjetri pwrmbledh me fjalet
e veta.
Paragrafwt pwrkatws janw tre
Elementwt e grupit ,karakteristika tw pwrgjithwshme.
Vetitw fizike tw elementwve tw grupit.
Vetitw kimike tw kwtyre elementwve.
Pwr secilin paragraf , aktivizohen disa dyshe.
PARAGRAFI I PARE ( Elementwt e grupit ,karakteristika tw pwrgjithwshme )
Nx 1 Cilwt janw elementwt e grupit tw VIIA ?
Nx 2 Elementwt kryesorw tw kwtij grupi janw : fluor,klor, brom, jod, astat.
Nx 3 Pse quhen halogjene?
Nx 4 Quhen halogjene sepse veprojnw me metalet dhe formojnw kripwra, janw ‘kripwlindwsa’.
Nx 5 A mund tw listojmw disa karakterisika tw pwrgjithwshme pwr kwta element?
Nx 6 Po,ja disa prej tyre
Janw jometale.
Janw kripwlindws.
Kanw shtatw elektrone nw shtreswn e jashtme.
Kanw shtatw elektrone valentorw.
Paraqesin disa valenca I,III,V,VII(me pwrjashtimtw fluorit qw paraqet vetwm njw
valencw).
Formojnw okside acide.
Formojnw molekula diatomike F2,Cl2,Br2,I2.
Formojnw lidhje kovalente tw pastwr.
PARAGRAFI I DYTE ( Vetitw fizike tw elementwve tw grupit).
Nx 7 Ç’farw vetish fizike shfaqin halogjenwt?
Nx 8 Halogjenwt paraqesin disa veti fizike.
Janw nw gjwndje tw ndryshme fizike ,fluor dhe klori gaze, bromi lwng me
ngjyrw tw kuqe,Jodi substancw e ngurtw dhe formon kristale.
Digjen me flakw tw ndryshme.
Janw helmues.
PARAGRAFI I TRETE (Vetitw kimike tw kwtyre elementwve)
Nx 9 Si paraqiten halogjenet nga ana kimik?
Nx 10 Janw aktivw nga pikpamja kimike.
Formojnw jone negative.
Aftwsia pwr tw marrw elktrone nga lart posht zvogwlohet.
30. Nx 11
Disa reaksione karakteristike pwr halogjenet janw:
Veprimi me metalet
2 2 2Cl Na NaCl
2 2Cl Cu CuCl
Veprimi me jometalet
2 2 33 2Cl N NCl
2 4 510 4Cl P PCl
Veprimi me hidrogjenin
2 2 2Cl H HCl
Veprimi me oksigjenin
2 2 2 32 3 2Cl O Cl O
Reaksione zvwndwsimi njwfish, gjatw tw cilave klori nuk mund tw zhvendos fluorin qw wshtw mw
sipwr tij nw grup, por shumw mirw mund tw zhvenos bromin dhe jodin nga kriprat e tyre
2
2 2
2 2
?
2 2
2 2
Cl KF
Cl KBr KCl Br
Cl KJ KCl J
Pwrfaqwsues kryesorw ,NaCl kripa e gjellws dhe HCl
PWRFORCIMI 10’
Shkrimi i shpejtw
Mwsuesi duhet :
T’ju jap mundwsinw nxwnwsve tw shkruajnw pa ndalur dorwn pwr rreth tre minuta nw lidhje me
halogjenet ,pwrfaqwsuesit ,vetitw fizike apo vetitw kimike tw tyre.
Tw orientojw nxwnwsit qe nuk ka rwndwsi mwnyra e ndwrtimit tw fjalive ,por rwndwsi ka fakti qw
tw shkruajnw ç’farw ka ngelur nw memorien e tyre nga mwsimi i ditws.
Kujdes !shkrimi do tw filloj me komandwn e mwsuesit dhe do tw ndwrpritet gjithashtu me
komandwn e mwsuesit.
Nw fund dwgjohen disa prej shkrimeve tw nxwnwsve.
Vlerwsohet, kujtesa, saktwsia, mprehtwsa nw shkrimet e tyre.
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr
Aktivizimin e tyre nw orwn e mwsimit.
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale pwr percaktimin e vetive tw
halogjeneve.
Aftwsine argumentuese tw vetive tw halogjeneve.
Aftesine e nxwnwsve pwr tw shkruar saktw reaksione tw ndryshme kimike.
31. Lwnda : Kimi 10
Klasa : VIII
Tema : Vetitw e C,N,P,O dhe S
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojnw drejt jometalet
tw identifikojnw pozicionin e tyre nw SP
tw pwrshkruajnw vetitw e kwtyre elementwve dhe pwrbwrjeve qw ato pwrftojnw
tw argumentojnw vetitw e tyre duke u bazuar nw pozicionin nw SP
KONCEPTET KRYESORE :jometale ,jone negativw lidhje kovlente ,kovalente polare ,jonike
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Parashikim me twrmat
paraprakw
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Ditar dy pjeswsh Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Pwrmbledhje
strukturiar/tryezw rrethore
Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra tw bardha, shkumwsa. lapustina me ngjyra etj
PARASHIKIMI : 5’
Parashikim me termat paraprakw
Mwsuesi :
Synon qw nw kwtw fazw tw ngacmojw imagjinatwn e nxwnwsve nw lidhje me
temwn qw do tw studiohet.
Ju jepen nxwnwsve disa fjalw dhe kwrkohet prej tyre qw tw hedhin nw letwr njw tregim
ku tw pwrdorin kwto shprehje.
Lihet nw dispozicion tw nxwnwsve koha e nevojshme pwr tw punuar.
Fjalwt e dhwna janw
o Diamant
o Fortw
o Shkollw
o Ishull
o Princeshw
Pasi marrin kohwn e nevojshme, lexohen dhe dwgjohen disa nga punimet mw tw mira tw nxwnwsve
Ndwrtimi i njohurive
Ditar Dy Pjeswsh
Ne mbeshtetje te tekstit jepni komentin tuaj ne lidhje me karakteristikat e elemnetwve tw
gr IVA,VA,VIA
32. Mund tw punonjnw nw mwnyrw individuale ose nw dyshe
Jepen nxwnwsve disa fleta pune tw pwrgatitura mw parw ,tw cilat pwrmbajnw pyetjet kryesore nw
lidhje me mwsimin
Ç’do fletw pune do tw ketw njw pamje tw tillw
C si element i gr IVA
(karakteristika dhe veti )
KOMENTI I NXWNWSVE
N dhe P si element tw gr VA
(karakteristika dhe veti )
KOMENTI I NXWNWSVE
O dhe S si element tw gr VIA
(karakteristika dhe veti )
KOMENTI I NXWNWSVE
Nxwnwsit lexojnw mwsimin pwr tw bwrw komentet e duhura
Marrin nw dispozicion tw tyre kohwn e nevojshme pwr tw dhwnw pwrgjigjet e duhura
Vwzhgohet me kujdes puna e gjithwsecilit
Komentet e tyre lexohen dhe interpretohen nga nxwnws tw ndryshwm ,mw pas hidhen nw tabelen e
mwposhtwme sw bashku me ndihmwn e mwsuesit
PYETJA KOMENTI I NXWNWSVE
C si element i gr IVA
(karakteristika dhe vetitw )
Wshtw jometal
Katwr elktrone nw shtreswn e jashtwme
Ka tw vwshtirw pwr tw formuar si jone pozitivw ashtu dhe jone
negativw
S’mund tw formojw lidhje jonike
Mund tw formojw shumw mirw lidhje kovalente ose kovalente polare
gjatw tw cilave mund tw marrw ose japw katrw elektrone
Digjet nw prani tw oksigjenit tw ajrit
2 2C O CO (sub e gaztw qw nuk tretet plotwsisht nw ujw )
Pwrbwrja mw e rwndwsishme me hidrogjenin CH4
Nw natyrw e gjejmw :
Nw trajtw tw lirw :qymurguri,graffiti,diamanti
Nw trajtw pwrbwrjesh :CaCO3,CO2
KUJDES !karboni elementi bazw i tw gjithw pwrbwrjwve organike qw
quhen ndryshe pwrbwrje tw karbonit
33. PYETJA KOMENTI I NXWNWSVE
N dhe P si element
tw gr VA
(karakteristika dhe veti )
Janw jometale
Kanw pesw elktrone nw shtreswn e jashtwme
Formojnw me lwhtwsi jone negativw
Shfaqin valenca tw ndryshme
Azoti substancw e gaztw / fosfori substancw e ngurtw
Azoti molekulw diatoike N2,fosfori katwratomik P4
Japin okside acide
2 2 2N O NO
2 22 2NO O NO
4 2 2 55 2P O PO
fosfori digjet me vrull,me ndriçim tw fortw dhe formon njw tym
tw dwndur
Formojnw pwrbwrje me lidhje kovalente
Nw natyrw i gjejmw nw trajtw pwrbwrjesh:
Azotin : nw trajtwn e nitrateteve
Fosforin :nw trajtwn e oksideve,fosfateve dhe acidit
fosforik
Me hidrogjenin azoti dhe fosfori formojnw dy pwrbwrje shumw tw
rwndwsishme qw janw NH3 dhe PH3
PYETJA KOMENTI I NXWNWSVE
O dhe S si element
tw gr VIA
karakteristika dhe veti
Janw jometale
Kanw gjashtw elktrone nw shtreswn e jashtwme
Formojnw me lwhtwsi jone negativw
Shfaqin valenca tw ndryshme
Oksigjeni sub e gaztw ,pa ngjyrw ,pa erw pa shije.zw 1/5 e ajrit
squfuri substancw e ngurtw me ngjyrw tw verdhw
Oksigjeni formon molekulw diatomike O2,ndwrsa squfuri jo
Oksigjeni elementi bazw it w gjithw oksideve
squfuri me oksigjenin jep okside acide
2 2S O SO (gaz pa ngjyrw nw gjwndje tw gaztw
4 2 2 55 2P O PO
fosfori digjet me vrull,me ndriçim tw fortw dhe formon njw tym
tw dwndur
Formojnw pwrbwrje me lidhje kovalente
Nw natyrw i gjejmw nw trajtw pwrbwrjesh:
34. PWRFORCIMI 10’
Pwrmbledhje e strukturuar /Tryezw Rretore
Mwsuesi :
Realizon me nxwnwsit njw pwrmbledhje tw shkurtwr pwrpara se tw zhvilloj teknikwn e
‘tryezws rrethore’.
Shtron para tyre disa pyetje
Cilwt element studjuat sot ?
Nxwnwsi :
Ne sot studjuam disa pwrfaqwsues tw rwndwsishwm tw jometaleve.
Mwsuesi :
Ç’farw mund tw thoni pwr kwta element nw pwrgjithwsi :
Nxwnwsi :
Janw jometale
Kanw shumw elktrone nw shtreswn e jashtwme
Formojnw mw me lehtwsi jone negativw ,me pwrjashtim tw karbonit qw wshtw nw
grupin e IVA
Janw nw gjwndje tw ndryshme
Digjen nw prani tw oksigjenit dhe formojnw okside acdidw qw janw nw pwrgjthwsi
nw gjwndje tw gaztw
Oksidet e tyre respektivisht,CO,CO2,SO2,SO3NO2,janw pwrbwrje tw gazta qw
pwrftohen nga djegia e karburanteve
Janw tw rrezikshwm kwto okside pwr aparatin e frymwmarrjes
Me hidrogjenin formojnw pwrbwrje tw rwndwsishme
Gjenden nw natyrw nw trajtw tw lirw osenw trajtw pwrbwrjesh
Mwsuesi duhet:
Qw bashkw me nxwnwsit tw realizoj teknikwn e tryezws rrethore, pwr kwtw :
Ndan klaswn nw disa grupe me 5-6 nxwnws secili grup
( ose quan pjestarw tw njw grupi nxwnwsit qw formojnw njw rresht nw klasw ,pra krijon nw kwtw
mwnyrw gjashtw grupe )
Vendos nw secilin grup njw nxwnws qw do tw fillojw lojwn i pari
I jep letwr dhe laps nw tw cilwn ka shkruar paraprakisht emrin e njwrit prej elmentwve tw studiuar
nw mwsimin e ditws
Kwrkon qw ky nxwnws tw vazhdojw idenw duke e shoqwruar fjalinw me njw veti karakteristik tw
kwtij elementi
Pasi plotwsohet nga nxwnwsi i parw,letra paloset dhe i jepet shokut pasardhws nw mwnyrw tw
vazhdueshme derisa tw mbarojnw tw gjithw personat e grupit
Ne fund tw kwsaj loje nxwnwsi i fundit hap letrwn dhe lexon tw gjitha shwnimet e paraqitura nw
letwr
VLERWSIMI
Nxwnwsit i vlerwsoj pwr
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale gjatw percaktimit tw vetive tw
jometaleve
Sa u aktivizuan dhe morwn pjesw nw orwn e mwsimit
Aftwsine e tyre pwr tw argumentuar dhe listuar qartw karakteristikat dhe vetitw e lementwve tw
kwtyre grupeve
Nga pwrvoja teknika e ditarit dy pjeswsh wshtw shumw efikase nw kwto lloj temash
35. Lwnda : Kimi 11
Klasa : VIII
Tema : Vetitw e Al,Cu,Fe dhe Cr
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojnw drejt metalet kalimtarw
tw pwrshkruajnw karakteristkat kryesore tw elementwve Al,Cu,Fe,Cr
tw argumentojnw vetitw kimike tw tyre me anw tw reaksioneve kimikw
tw anlizojnw pse kwto metale bashkwveprojnw me acidet nw mwnyra tw ndryshme
KONCEPTET KRYESORE :
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Brain - stroming Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Veprimtari lexim i drejtuar Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Hartw koncepti Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra te bardha, shkumesa
PARASHIKIMI : 5’
Brain storming
Mwsuesi duhet:
Tw shkruaj nw tabelw fjalwt ‘Al,Fe,Cu,Cr’’ dhe t’ju bwj tw njohur nxwnwsve qw nw kwtw orw
mwsimi do flasin pwr kwta elementw
Tw kwrkoj nga nxwnwsit qw me rradhw tw japin mendime
Mendimet e tyre gradualisht tw hidhen nw tabelw
Respektohen tw gjitha mendimet e nxwnwsve
Me oksigjenin formojnw okside
Lidhen me element tw tjerw
Metale
Kanw nr elektronesh
tw ndryshwm
shfaqin veti tw ndryshwm metale tw fortw
tw pwrdorshwm nw industr
nw gjwndje tw ngurtw
Al,Fe,Cu,Cr
36. Ndwrtimi i njohurive 15’
Veprimtari lexim i drejtuar
Mwsuesi :
Pas etapes sw parashikimit kalon nw etapwn e ndwrtimit tw njohurive me veprimtarinw e leximit
tw drejtuar
Ndan klaswn nw tre grupe tw mwdha dhe pwrgatit nga njw pyetje pwr secilin grup
gr i parw gr i dytw
karakteristika tw pwrgjithwshme vetitw kimike tw tyre
tw kwtyre elementwve
Mwsuesi duhet:
-tw ndaj mwsimin nw dy paragrafw kryesore ,
- rekomandon nxwnwsit tw lexojnw nw heshtje , secili grup paragrafin pwrkatws pwr t’ju dhwnw
pwrgjigje pyetjeve tw hartuara.
- pwrfaqwsues tw ndryshwm nga secili grup duke plotwsuar mendimin e njwri tjetrit japin pwrgjigje
pwr pyetjet e parashtruara mw sipwr
PWRFORCIMI 25’
Hartw Koncepti
Mwsuesi duhet :
Tw konkludoj bashkw me nxwnwsit mbi pyetjet e hartuara mw sipwr
pyetja e parw:
’Cilat janw disa karakteristika tw pwrgjithwshme tw elementwve tw mwsipwrm’’
Nxwnws tw ndryshwm diskutojnw dhe tw gjitha mendimet e tyre nw lidhje me pyetjen e parw
hidhen nw tabelw nw formwn e njw harte koncepti
Alumini Bakri Hekuri Kromi
-Wshtw metal
-Wshtw nw gr IIIA
-Ka tre elektrone nw shtreswn e
jashtme
-Wshtw III valent
-Formon jone pozitiv
-I pwrhapur nw natyrw nw
trajtwn e Al2O3
-Wshtw metal i bardhw
-Pwrcjell rrymwn
-Ka dwndwsi tw vogwl
- lehtw,metalik,i butw shkrin
nw temperaturw tw ulwt
-Wshtw metal kalimtar
-Gr IB
-Ka njw elktron nw shtreswn e jashtwme
-Wshtw I dhe II valent
-Formon jone pozitiv
-Aktivitet i ulwt kimik
pwr shkak tw strukturws
elektronike
-Nuk oksidohet nga lagwshtia e ajrit
-Ngjyrw tw kuqwrremtw
-Pwrcjell rrymwn elektrike dhe
nxehtwsinw
-Shkrin nw temptw larta
-Nw natyrw nw trajtw pwrbwrjesh me
Fe dhe S
Wshtw metal i rwndw
-Eshtw metal
-Mw i pwrdorshwm se gjithw metalet
e tjerw
-Ndodhet nw gr VIII B
-Jep mw lehtw se kromi elktronet e
shtresws sw jashtwme
-mund tw jetw IIose III valent
-oksidohet nw prani tw lagwshtirws
sw ajrit
-shumw i pwrhapur nw natyrw
-ndodhet nw trajtw pwrbwrjeshnw formwn
e oksideve
-ngjyrw e bardhw argjwndi
-pwrcjell nxehtwsinw
-Pwrcjell rrymwn elektrike mw pak se Cu
-telwzohet dhe petwzohet
Hekuri wshtw nw formwn e gizws dhe
çelikut
-wshtw metal i rwndw
-Wshtw metal
-Gr VIB
-shfaq veti tw
ndryshme
-mund tw jetw
II,III,VI valent
-metal i bardhw
,ishkwlqyshwm,i
fortw
-pwrcjell mirw
nxehtwsinw dhe
elktricitetin
-nuk oksidohet nw
prani tw lagwshtirws
sw ajrit
37. pyetja e dytw :
’vetitw kimike tw Al,Cu,Fe,Cr’
Diskutohet sw bashku me nxwnwsit dhe hartohet harta e dytw e konceptit
Vetitw kimike
Alumini Bakri Hekuri Kromi
Veprimi me jometalet
2 32 3 2Al Cl AlCl
2 32 3Al S Al S
Veprimi me O2 ajrit
2 2 34 3 2Al O Al O
Veprimi me acidet
3 22 6 2 3Al HCl AlCl H
Veprimi me jometalet
2 2Cu Cl CuCl
Cu S CuS
Veprimi me O2 ajrit
2Cu O CuO
Veprimi me acidet
2 4 4 2 2Cu H SO CuSO SO H O
( )3 3 2 2 2Cu HNO Cu NO NO H O
-kur vepron me acidet nuk ç’liron
hidrogjen sepse wshtw mw pak
aktiv se hidrogjeni
-produktet e reaksionit do tw jenw
substance tw gazta qw rrjedhin nga
zbwrthimi i acideve
Veprimi me jometal
2 2Fe Cl FeCl
2 32 3Fe S Fe S
Veprimi me O2 ajrit
22 2Fe O FeO
Veprimi me acidet
2 22Fe HCl FeCl H
2 4 c
Fe H SO s’vepron
3 c
Fe HNO s’vepron
Veprimi me
jometalet
2 32 3 2Cr Cl CrCl
Veprimi me O2 ajrit
2 2 3Cr O Cr O
Veprimi me acidet
2 22Cr HCl CrCl H
VLERWSIMI
Vlerwsohen nxwnwsit nw lidhje me faktin se sa
U aktivizuan dhe morwn pjesw nw orwn e mwsimit
Sa dhanw mendime tw sakta nw lidhje me karakteristikat dhe vetitw e Al,Fe,Cu,Cr
Aftwsine argumentuese tw vetive kimike tw kwtyre elementwve
Aftesine e nxwnwsve pwr tw shkruar saktw reaksione tw ndryshme kimike
38. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII 12
Tema : Elektrolitw tw fortw dhe tw dobwt
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojnw drejt elektrolitw tw fortw dhe tw dobwt
tw identifikojnw cilwt pwrbwrje kimike sillen si elktrolitw tw fortw dhe cilwt si elektrolitw tw
dobwt
tw shpjegojnw me anw tw shwmbujve pse e pwrjellin rrymwn elktrike elektrolitwt e fortw dhe
pse nuk e pwrcjellin rrymwn elektrike elektrolitwt e dobwt
KONCEPTET KRYESORE :elktrolitw tw fortw dhe elktrolitw tw dobwt
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Di /dua tw di /mwsova mw
shumw
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Di /dua tw di /mwsova mw
shumw
Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Di /dua tw di /mwsova mw
shumw
Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra tw bardha, shkumesa
PARASHIKIMI : 5’
Di /dua tw di /mwsova mw shumw
Mwsuesi:
Shkruan ne tabele temen e mwsimit : elktrolitw tw fortw dhe elktrolitw tw dobwt
Diskuton me nxwnwsit nw lidhje me temwn
Harton pyetje nw lidhje me elktrolitwt
Duke marrw tw gjitha mendimet e dhwna nga nxwnwsit , ndwrton tabelwn e mwposhtwme nw
dwrraswn e zezw duke plotwsuar kolonwn “Di”
Di Dua tw di Mwsova
Elktrolitwt janw
substanca qw nw tretwsirw ujore
pwrcjellin rrymwn elktrike
Elktrolitwt janw
substanca qw nw tretwsirw ujore
shpwrbashkohen nw jone
Nw elktrolitwt bwjnw
pjesw tretwsirat ujore tw acideve
,bazave dhe kripwrave tw ndryshme
HCl H Cl
2
2( ) 2Ca OH Ca OH
3
3 3AlCl Al Cl
39. Ndwrtimi i njohurive
Di /dua tw di /mwsova mw shumw
Mesuesi pyet :
Ç’fare pyetjesh ju lindin ne lidhje me elktrolitwt?
Te gjitha pyetjet e hartuara nga nxenesit i vendos ne kollonen
Dua te di /.
Di Dua tw di Mwsova
Elktrolitwt janw
substanca qw nw tretwsirw
ujore pwrcjellin rrymwn
elktrike
Elktrolitwt janw
substanca qw nw tretwsirw
ujore shpwrbashkohen nw jone
me ngarkesa tw kundwrta
Nw elktrolitwt bwjnw
pjesw tretwsirat ujore tw
acideve ,bazave dhe kripwrave
tw ndryshme
HCl H Cl
2
2( ) 2Ca OH Ca OH
3
3 3AlCl Al Cl
Kur njw elktrolit wshtw i
fortw apo i dobwt
E pwrcjellin shumw mirw
rrymwn elektrike tw gjithw elktrolitwt
Cilat substanca sillen si
Elktrolitw tw fortw
Pse e pwrcjellin shumw mirw
Rrymwn elektrike elktrolitet e fortw
Cilat substanca sillen si
Elktrolitw tw dobwt
Pse nuk e pwrcjellin mirw
Rrymwn elektrike elktrolitet e dobwt
PWRFORCIMI 10’
Di /dua tw di /mwsova mw shumw
Ju jap mundwsinw nxwnwsve qw tw lexojnw me kujdes tekstin nw
mwnyre individuale ose nw dyshe
Ç’do dyshe ka njw fletw pune ku paraqitet struktura e tabelws D/D/M
Pasi ju lw nw dispozicion kohwn e duhur kontrolloj dhe vwzhgoj si wshtw plotwsuar tabela nga
secila dyshe
Ju jap mundwsinw tw gjithw nxwnwsve pwr tw dhwnw mendimet e tyre
Diskutojmw tw gjithw sw bashku dhe plotwsojmw tabelwn nw dwrraswn e zezw
Pasi marr tw gjitha mendimet e nxwnwsve tabela duhet te kete nje pamje te tille
40. Di Dua tw di Mwsova
Elktrolitwt janw
substanca qw nw tretwsirw ujore
pwrcjellin rrymwn elktrike
Elktrolitwt janw
substanca qw nw tretwsirw ujore
shpwrbashkohen nw jone me
ngarkesa tw kundwrta
Nw elktrolitwt bwjnw
pjesw tretwsirat ujore tw acideve
,bazave dhe kripwrave tw
ndryshme
HCl H Cl
2
2( ) 2Ca OH Ca OH
3
3 3AlCl Al Cl
Kur njw elktrolit wshtw i
fortw apo i dobwt
E pwrcjellin shumw mirw
rrymwn elektrike tw gjithw
elktrolitwt
Cilat substanca sillen si
Elktrolitw tw fortw
Pse e pwrcjellin shumw
mirw
Rrymwn elektrike elktrolitet e fortw
Cilat substanca sillen si
Elktrolitw tw dobwt
Pse nuk e pwrcjellin mirw
Rrymwn elektrike elktrolitet e
dobwt
Elktrolitw tw fortw
-Substancat tretwsirat ujore tw tw cilave pwrcjellin
rrymen elektrike
-pwrcjellin shumw mirw rrymwn elektrike sepse
shpwrbashkohen plotwsisht nw jone
-bwjnw pjesw acide ,baza,kripwra
- reaksioni i shpwrbashkimit paraqitet me njw shigjetw
Psh
HJ H J
3 3HNO H NO
NaOH Na OH
2
2( ) 2Ca OH Ca OH
NaCl Na Cl
2
2 4 42Na SO Na SO
.......................
Elktrolitw tw dobwt
-Substancat tretwsirat ujore tw tw cilave nuk e
pwrcjellin rrymen elektrike
-nuk e pwrcjellin mirw rrymwn elektrike sepse
nuk shpwrbashkohen plotwsisht nw jone
-bwjnw pjesw acide ,baza,kripwra
- reaksioni i shpwrbashkimit paraqitet me njw shigjetw
Psh
HF H F
2
2 3 32H CO H CO
3
3 4 43H PO H PO
4 4NH OH NH OH
VLERWSIMI
MINITEST
Japim njw grup pwrbwrjesh dhe i grupojmw ato nw elektrolitw tw fortw dhe tw dobwt
Shkruani reaksionet e shpwrbashkimit tw tyre
41. Lwnda : Kimi 13
Klasa : VIII
Tema : Oksidet dhe vetitw e tyre
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw pwrshkruajnw me anw tw reaksioneve kimikw formimin e oksideve bazike
tw pwrshkruajnw me anw tw reaksioneve kimikw formimin e oksideve acide
tw argumentojnw me anw tw reaksioneve vetitw kimike tw oksideve bazikw
tw argumentojnw me anw tw reaksioneve vetitw kimike tw oksideve acide
KONCEPTET KRYESORE :okside ,metale ,jometale,bashkwveprim acdie ,baza
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Dsikutimi i njohurive
paraprake
Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Mardhwnie pyetje pwrgjigje Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Pwrvijimi i koncepteve Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra te bardha, shkumesa ,teksti
PARASHIKIMI : 5’
Diskutimi i njohurive paraprake
Mwsuesi :
Kwrkon nga nxwnwsit qw tw grupohen nw dyshe.
Pwrgatit disa fleta pune pwr secilwn dyshe.
Nw secilwn fletw pune parqet njw grup oksidesh acide dhe bazike.
2CO , MgO , CaO, 2 3Fe O , 2SO , 3SO , 2 5PO , 2 3P O , 2Na O , 2 3N O
Nga secila dyshe kwrkon:
o tw grupojnw oksidet nw acide dhe bazike.
o tw shkruajnw reaksionet e pwrftimit tw tyre.
Ju jep mundwsinw nxwnwsve tw punojnw pwr rreth 10’.
Vazhdon mw tej nw fazwn e ndwrtimit tw njohurive.
Kujdes! Oksidet e paraqitura nw fleta pune janw tw ndryshme pwr dyshe tw ndryshme.
Ndwrtimi i njohurive
Mardhwniet Pyetje Pwrgjigje /Mendo puno nw dyshe
Mwsuesi pyet:
A i grupuat oksidet e mwsipwrme?
42. Nxwnwsi:
Po, oksidet i grupuam nw:
okside bazike MgO CaO 2 3Fe O 2Na O
okside acide 2CO 2SO 3SO 2 5PO 2 3PO 2 3N O
Mwsuesi:
Cilat ishin reaksionet e pwrfitimit tw oksideve, a mund t’i shkruajmw ato?
Nxwnwsi :
Sigurisht ,mund t’i paraqesim nw tabelw.
Mwsuesi:
Dy nxwnws pwrfaqwsues tw dy dysheve shkruajnw nw tabelw reaksionet pwrkatwse
Pwr ç’do paqartwsi diskutohet dhe anlizohet nw klasw
Oksidet bazikw Oksidet acide
( bashkwveprimi i metaleve me O2) ( bashkwveprimi i jometaleve me O2 )
2 2Mg O MgO 2 2C O CO
2 2Ca O CaO 2 2S O SO
2 2 34 3 2Fe O Fe O 2 2 54 5 2P O PO
2 24 2Na O Na O 2 2 2 32 3 2N O N O
Mwsuesi pyet:
Si mendoni si duhet tw paraqiten oksidet nga ana kimike ?
A janw aktiv?
A bashkwveprojnw me acidet ,po me bazat?
Pwr t’ju dhwnw pwrgjigje kwtyre pyetjeve nxwnwsit grupohen nw dyshe sipas dwshirws dhe
studjojnw tekstin pwr rreth 10’
Argumentojnw vetitw kimike tw oksideve acide dhe bazikw duke shkruar reaksionet kimikw
Pwr çdo paqartwsi do tw diskutohet nw klasw
Tw gjitha reaksionet do tw shkruhen nw tabelw nw formw krahasuese
Nw fund tabela duhet tw ketw njw pamje tw tillw
Vetitw kimike
Oksidet acide Oksidet bazike
Veprimi me ujin
Treten ujw dhe japin acide
2 2 2 3CO H O H CO
3 2 2 4SO H O H SO
Veprimi me bazat
2 2 3 2CO NaOH Na SO H O
3 3 22
SO Ca OH CaSO H O
Veprimi me oksidet bazike
3 2 2 4SO Na O Na SO
2 3CO CaO CaCO
Veprimi me ujin
Treten nw ujw dhe japin baza
2 2 2Na O H O NaOH
2 2
CaO H O Ca OH
Veprimi me acidet
2 2 4 2 4 2K O H SO K SO H O
3 3 22
2MgO HNO Mg NO H O
Veprimi me oksidet acide
2 2 2 3Na O CO Na CO
2 3MgO CO MgCO
43. PWRFORCIMI 10’
PWRVIJIMI I KONCEPTEVE
Mwsuesi :
Thekson faktin qw wshtw e rwndwsishme pwr nxwnwsin qw tw dinw oksidet ,emwrtimet ,gatitjen
dhe vetitw e tyre
Pwr kwtw realizon njw detyrw pwr nxwnwsit
Detyrw !
USHTRIMI 1
Emwrtoni oksidet e mwposhtwme dhe grupojini ato sipas karakteristikave
USHTRIMI 2
Si bashkwveprojnw me : +
2
2 4
2
3
2
CO
H SO
Mg OH
HNO
CaO
NaOH
SO
CuO
2 , .K O MgO
USHTRIMI 3
Plotwsoni reaksionet e mwposhtwme :
3?CaO CaSO
2 4 4? ?H SO CaSO
3 4?SO MgSO
-----------------------------
USHTRIMI 4
Realizoni kalimet e mwposhtwmw
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Aktivizimin dhe marrjen pjesw nw orw tw mwsimit
Dhwnien mendimeve tw sakta nw lidhje me karakteristikat dhe vetitw e oksideve
Aftwsine argumentuese tw vetive kimike tw kwtyre pwrbwrjeve
Aftesine e nxwnwsve pwr tw shkruar saktw reaksione tw ndryshme kimike nw lidhje me gatitjen
dhe vetitw e oksideve
44. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Acdiet dhe vetitw e tyre 14
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojw drejt acidet
tw klasifikojw dhe bwjw dallimin midis hidroacideve dhe oksiacideve
tw argumentojw me anw tw reaksioneve vetitw kimike vetitw kimike tw acideve
KONCEPTET KRYESORE :veti kimike,hidroacie,oksiacide
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Alfabeti i njwpasnjwshwm Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
Ditar tri pjeswsh Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Dy tw verteta dhe njw
gwnjeshtwr
Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e SP , letra tw bardha, shkumwsa
PARASHIKIMI : 5’
Alfabeti i njwpasnjwshwm
Mwsuesi duhet :
T’i japi secilit nxwnws njw kopje tw alafabetit tw njwpasnjwshwm tw paplotwsuar
Tw kwrkoj nga nxwnwsit qw tw shkruajnw njw term,njw fjalw,njw veti njw mwnyre rastwsore sipas
shkronjave tw alfabetit
Pasi secili plotwson ,e kwmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim pwrswritet disa herw
zinxhir pwr rreth 5
A
Acide
Aciditet
B
Bashkwveprim
Baza
bazike
Ç O
Oksiacide
oksigjen
P
Patretshme
Pwrcjellws tw
elktricitetit
D
E
Elktrolit
Elektrolit i fortw
Elktrolit i dobwt
R
Reaksion
Reaktant
T
Tretshme
U
Ujw
K
Kripwra
L
Gj
Gjwndje fillestare
DH Q M
Metale
Okside tw metaleve
N J
Jometale
Sh
shpwrbshkim
Z V
Veti kimike
Veti fizike
G H
Hidroacide
Hidrogjen
Hidron
F
fluorhidrik
45. Nw fund tw lojws secili nxwnws duhet tw lexoj dhe interpretoj fjalw tw ndryshme nga alfabeti i tij
Ndwrtimi i njohurive
Ditar tre Pjeswsh
Mwsuesi duhet:
Tw synoj nw trajtimin e mwsimit duke u mbwshtetur nw komenetet e nxwnwsve dhe sigurisht tw
mwsuesit mbi çwshtjet kryesore tw mwsimit
Tw ndaj klaswn nw disa grupe pune dhe tw pwrgatisi pwr secilin grup fleta pune tw pwrgatitura mw
parw
Ç’do fletw duhet tw ketw njw pyetje ,dhe do tw kwrkoj komentin nga ana e nxwnwsit dhe mwsuesit
Pyetja Komenti i nxwnwsit Komenti i mwsuesit
Ç’janw acidet ,si i grupojmw ato
Pyetja Komenti i nxwnwsit Komenti i mwsuesit
Gatitja e acideve
Pyetja Komenti i nxwnwsit Komenti i mwsuesit
Vetitw kimike tw acideve
Nxwnwsit duhet tw plotwsojnw kolonwn komente me njohuritw e marra nga teksti
Mendimet e nxwnwsve nga grupe tw ndryshwm pasi diskuohen dhe pwrpunohen mw tej paraqiten nw
dwrraswn e zezw nw formw tw tillw
Njw rol tw rwndwsishwm nw pwrmbledhjen e maerialit ka sigurisht mwsuesi
Pyetja Komenti i nxwnwsit Komenti i mwsuesit
Ç’janw acidet ,
si i grupojmw
ato
Acide pwrbwrje qw nw strukturwn
e tyre kanw
H + MBETJA ACIDE
Grupohen nw dy grupe :
1.Hidracide H X
2.Oksiacide H OX
Mund ti grupojme edhe nw elktrolitw
tw fortw ose tw dobwt
Kujdes ! si acide tw fortw dhe tw dobwt
mund tw pwrmwndim
acidet
Te forte
HCl HJ HBr
2 4H SO 3HNO
Te dobet
HF 2 3H CO 2H S
46. Pyetja Komenti i nxwnwsit Komenti i mwsuesit
Gatitja e acideve
Pwrftohen nga veprimi i
drejtpwrdrejt i kriprave me
acide tw pwrqwndruara dhe
nga tretja
e oksiacideve nw ujw
2 2 2 3SO H O H SO
2 22FeS HCl H S FeCl
Kujdes ! Gatitjen e acideve mund ta grupojmw nw:
A)Gatitja e hidroacideve
M1: Nga veprim i drejtperdrejtw i 2H me jometalet.
2 2 2H Cl HCl
2 2 2H J HJ
M2 Nga veprimi i jw kripe me njw hidroacid.
2 22FeS HCl H S FeCl
B) Gatitja e oksiacideve
M1 Tretja e oksiacideve nw ujw
2 2 2 3CO H O H CO
M2 Nga veprimi i jw kripe me njw hidroacid.
2 4 3 3 2 4Na SO HNO NaNO H SO
Pyetja Komenti i nxwnwsit Komenti i mwsuesit
Vetitw kimike tw
acideve
Acidet bashkwveprojnw me metalet dhe
japin nje kripw dhe hidrogjen.
2 4 2 4 23
Al H SO AL SO H
2 4 4 2Zn H SO ZnSO H
Acidet bashkwveprojnw me oksidet bazike
dhe formojnw molekula kripw dhe ujw
2 3 2 2 3 2H CO Na O Na CO H O
Acidet bashkwveprojnw me bazat dhe japin
kripw dhe ujw .
2HCl NaOH NaCl H O
2 4 2 4 22 2H SO NaOH Na SO H O
Acidet bashkwveprojnw me kriprat
2 4 3 2 4 3H SO NaNO Na SO HNO
kujdes!
Mwsuesi duhet tw kwrkojw
interpretim dhe shkrim tw saktw tw
tw gjithw kwtyre reaksioneve
kimikw tw trajtuara nw mw simet e
kaluara.
47. PWRFORCIMI 10’
Dy tw sakta dhe njw e gabuar
Shkruan nw dwrrasw tre reaksione kimikw nga tw cilwt dy janw tw saktw dhe njw i gabuar
Psh
22HCl Na NaCl H
3 3 2HNO NaOH NaNO H O
Kwrkon nga nxwnwsit tw pwrcaktojnw kush wshtw reaksioni i gabuar dhe pse ?
Grupon nxwnwsit nw dyshe ku secila dyshe shkruan
o dy veti tw sakta dhe njw tw gabuar
o dy mwnyra gatitje tw sakta dhe njw tw gabuar
Nxwnws tw tjerw kanw pwr detyrw tw gjejnw gabimin dhe tw japin reaksionet pwrkatwse
VLERWSIMI
Nxwnwsit vlerwsohen pwr :
Punwn e bwrw nw grupe ose edhe nw mwnyrw individuale gjatw percaktimit tw vetive tw metaleve
alkalinw dhe alkalino tokwsor
Aftwsine argumentuese tw vetive tw metaleve alkaline dhe alkalino tokwsore
Aftesine e nxwnwsve pwr tw shkruar saktw reaksione tw ndryshme kimike
2 4 2 2 3 3H SO CO H CO SO
48. Lwnda : Kimi
Klasa : VIII
Tema : Kripwrat dhe vetitw e tyre
Objektivat :
Nw fund tw orws sw mwsimit nxwnwsit do tw jenw tw aftw tw :
tw konceptojw drejt kripwrat
tw shkruajw reaksionet e gatitjes sw kripwrave
tw argumentojw vetitw kimike tw kripwrave me anw tw reaksioneve kimike
KONCEPTET KRYESORE :
Struktura e mwsimit
Fazat e strukturws Strategjite mwsimore Veprimtaritw e nxwnwsve Organizimi i nxwnwsve
Parashikimi Diskutim i njohurive paraprake Diskutimi i ideve Punw me klaswn
Ndwrtimi i
njohurive
v primtari e drejtuar Ndwrtimi i shprehive
Studimore
Punw me grupe
Pwrforcimi Reflekto/reflekto/reflkto Nxitja e diskutimit Punw individuale
MJETET E PUNWS ; tabela e sp , letra te bardha, shkumesa
PARASHIKIMI : 5’
Diskutim i njohurive paraprake
U jepen nxwnwsve njw grup pwrbwrjesh
2 3 2 2 2 2 3 42 3
, , , , , , , , ................H S NaNO Ca OH CO Al SO FeCl SO HJ H PO etj
Grupohen nxwnwsit nw grupe dhe kwrkohet prej tyre :
Tw klasifikojw pwrbwrjet sipas karakteristikave
Tw emwrtojw secilwn prej tyre
Hidroacide Oksiacide Baza Kripwra Okside acide Okside bazike
Ndwrtimi i njohurive
Veprimtari e drejtuar
Synohet qw nw qwndwr tw jetw nxwnwsi ,pwr kwtw :
Mesuesi : (duhet tw shtroj para nxwnwsve pyetjen )
o Si mund tw gatisim kripwrat ?
Nxwnwsi :
Nw mwsimet e kaluara kemi mesuar qw njw kripw mund ta perftosh nga veprimi i
49. drejtperdrejtw i nje metali me nje jometal
Mwsuesi : Si psh
2
2
2 2
2
Na Cl NaCl
Na S Na S
Ca S CaS
Nxwnwsi 2 ;
Kripwrat mund tw pwrftohen edhe nga veprimi i njw acidi me njw metal psh:
2 4 4 2Zn H SO ZnSO H
2 4 2 4 23
Al H SO AL SO H
Nxwnwsi 3 ;
Edhe reaksionet e asnjwanwsimit pra tw bashkwveprimit tw njw acidi me njw bazw tw çojnw nw
gatitjen e kripwrave .
2HCl NaOH NaCl H O
Mwsuesi : Si psh :
2 4 2 4 22 2H SO NaOH Na SO H O
Nxwnwsi 4 ;
Mendoj se edhe oksidet me natyrw tw ndryshme me njeri tjetrin formojnw kripwra.psh.
2 3
3 4
CO CaO CaCO
SO MgO MgSO
Mwsuesi ;
Me ndihmen e nxwnwsve u listuan tw gjithw reaaksionet e gatitjes tw kripwrave me pwrjshtim tw
bashkwveprrimit tw
oksideve acide me bazat . 2 2 3 2CO NaOH Na CO H O
oksideve bazikw me acidet. 3 3 22
MgO HNO Mg NO H O
Konkluzion : Mwnyrat e gatitjes sw kripwrave janw.
Veprimi i drejtperdrejtw i nje metali me nje jometal.
2 2 2H Cl HCl
Veprimi i njw acidi me njw metal.
2 22Mg HCl MgCl H
Me anw tw reaksioneve tw asnjwanwsimit.
2 4 2 4 22 2H SO NaOH Na SO H O
Bashkwveprimi i oksideve me natyrw tw ndryshme.
3 4SO MgO MgSO
Bashkwveprimi i oksideve acide me bazat dhe e kundwrta .
2 2 3 2SO NaOH Na SO H O
3 3 22
CaO HNO Ca NO H O
50. Mwsuesi :
Ç’farw vetish mund tw shfaqin kripwrat,a mund ato tw bashkwveprojnw me baza apo acide tw tjera.
Nxwnsi :
Ndoshta ,po mund tw ndodhw.
Mwsuesi :
Kwrkohet nga nxwnwsi tw shkruajnw nw fletoret e tyre reaksionet pwrkwtwse.
Dy nxwnws duhet tw shkruajnw nw tabelw .
2 4 2 4Na SO HCl NaCl H SO
3 3 4 3 4 3NaNO H PO Na PO HNO
2 3 3 2
CaCl HNO HCl Ca NO
PWRFORCIMI 10’
reflekto/reflekto/reflekto
Mwsuesi :
Synon nw pwrfshirjen e nxwnwsve nw vwprimtari tw ndryshme me qwllim pwr tw reflektuar mw
tej mbi njohuritw e marra
Si mw tw rwndwsishme konsiderohen zbatimet praktike
Jepen nxwnwsve detyrw :
Ushtrim : shkruani tw gjitha mwnyrate mundshme tw gatitjes tw 2 4Na SO , 3..................etjFeCl