Εισαγωγή στα Ομηρικά Έπη

1. ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΙΟΡΔΑΝΑΚΗ ΜΑΡΙΑ

2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΠΟΣ;
• ΕΠΟΣ (< ἒπω= λέγω) : σημαίνει λόγος ,
αφηγηματικό ποίημα (με περιεχόμενο
ηρωικό, διδακτικό, φιλοσοφικό κλπ)
• Μη μου πεις……..ότι δεν στο είπα!!!!

3. Το παλαιότερο είδος έπους είναι το
ηρωικό!!
• (σ’ αυτό ανήκουν και τα ομηρικά)

4. Τι αφηγείται, ποιος, πού;
Αφηγείται τα κατορθώματα των ηρώων (όχι
κοινών ανθρώπων) αλλά και πράξεις των θεών
ἔργα ἀνδρῶν τε θεῶν τε.
• Αναγνωρίζετε τους παρακάτω;

5. • Μιλά για ένα ένδοξο , μακρινό
μυθοποιημένο παρελθόν, πολύ ανώτερο
από το παρόν του ποιητή (ιδανικό
παρελθόν ηρώων).
• (Σιγά μην ασχολούνταν με όποιον να΄ναι…)

6. • Εκφράζει (αρχικά προφορικά) τις αντιλήψεις
μιας ολόκληρης κοινωνίας και όχι μόνο του
ποιητή. (όπως τα δημοτικά τραγούδια)
• (Δηλαδή όλοι αναγνώριζαν τους ήρωες της
μυθολογίας)
• - Η γλώσσα είναι συνήθως ιωνική διάλεκτος
(κατανοητή σχεδόν σε όλους).

8. • - Αρχικά τα τραγουδούσαν αοιδοί με
συνοδεία φόρμιγγας (κιθάρα), ενώ μετά τον
8ο αι π.Χ οι ραψωδοί τα απαγγέλουν
(κρατώντας ένα ραβδί)

9. • Ακούγονταν κυρίως σε παλάτια βασιλιάδων,
σε δημόσιους χώρους αλλά και σε επίσημες
γιορτές.
Όλοι ‘θέλαν τον
αοιδό τους….

11. Μόνο τα έπη του Ομήρου υπήρχαν;
• ΟΧΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ……..Αλλά σώθηκαν ολόκληρα μόνο
η Ιλιάδα και η Οδύσσεια.
• -Ιλιάδα: Γράφτηκε πριν από την Οδύσσεια,
αποτελείται από 15.693 στίχους , και εξιστορεί τα
πολεμικά γεγονότα των 51 τελευταίων ημερών του
Τρωικού πολέμου (με κεντρικό θέμα το θυμό του
Αχιλλέα).
• - Οδύσσεια: Αποτελείται από 12.110 στίχους και
εξιστορεί τις τελευταίες 41 ημέρες πριν την
επιστροφή του Οδυσσέα στην Ιθάκη (κεντρικό
θέμα ο νόστος= επιστροφή του Οδυσσέα στην
Ιθάκη, μετά από 10 χρόνια πολέμου και άλλα
10 χρόνια περιπλάνησης )

12. Πότε ξεκίνησε η επική ποίηση;
• Αρχές επικής ποίησης : 2000 π.Χ
• Συνεχίστηκε τη μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ)
από τους αοιδούς.
• Κορυφώθηκε τα γεωμετρικά χρόνια (1100-
700πχ) από ραψωδούς. Την εποχή αυτή
παρακμάζουν τα μυκηναϊκά κέντρα (κάθοδος
Δωριέων) και οι κάτοικοι τους μεταναστεύουν
στη δυτική Μικρά Ασία, όπου τραγουδούν με
νοσταλγία τα κατορθώματα των ηρώων του
ελλαδικού χώρου, εμπλουτίζοντας την
παράδοση με νέα στοιχεία (πχ περιπέτειες
ναυτικών).

14. • Αν και τα ομηρικά έπη μιλούν για ένα ένδοξο
παρελθόν (Τρωικός πόλεμος-12ος πχ)
γράφτηκαν τον 8ο πχ. Δημιουργός τους είναι,
κατά πάσα πιθανότητα, ο Όμηρος.
Συνδυάζουν πληροφορίες και στοιχεία από τη
μυκηναϊκή εποχή με άλλα της Γεωμετρικής
εποχής (αναχρονισμοί). Στόχο έχουν να
τέρψουν (να ευχαριστήσουν) το κοινό και όχι
να θεωρηθούν αντικειμεν. ιστορικές πηγές.

16. ΟΙ ΡΑΨΩΔΟΙ ΚΑΙ Ο ΟΜΗΡΟΣ
• Μετά τον Όμηρο τελειώνει η δημιουργική
περίοδος της επικής ποίησης. Οι επόμενες γενιές
ποιητών ονομάζονται ραψωδοί. Ίσως να είναι ο
πρώτος που κράτησε ραβδί. Πάντως φαίνεται ότι
και ο Όμηρος ταξίδευε από τόπο σε τόπο, για να
απαγγείλει τα ποιήματά του. Πιστεύεται ότι
έζησε κατά τον 8ο αι π.Χ στην Ιωνία, ενώ επτά
πόλεις τον διεκδικούν (πιθανότατα Σμύρνη ή
Χίος).
• Η παράδοση τον ήθελε τυφλό, πράγμα μάλλον
απίθανο(αφού μάλλον τα έγραψε)

17. ΑΟΙΔΟΙ vs ΡΑΨΩΔΟΙ
• ΑΟΙΔΟΙ (ᾂδω= τραγουδώ)
• - Προομηρική εποχή
• - τραγουδούν τα έπη με φόρμιγγα/κιθάρα
• - Συνθέτουν νέα τραγούδια (αυτοσχέδια) με τη βοήθεια της Μούσας
(ταλέντο, εκπαίδευση από παλαιότερους, στερεότυπες εκφράσεις-
θέματα)
• - ζουν κυρίως σε παλάτια βασιλιάδων (τόσο περιζήτητοι, που κάθε
ανάκτορο έχει τον αοιδό του.
• ΡΑΨΩΔΟΙ (ῥάπτω+ ᾠδή)
• - τέλος 8ου αι
• - απαγγέλουν ρυθμικά με ραβδί (σύμβολο εξουσίας δοσμένης από το
θεό)
• - Αποστηθίζουν παλιά έργα (καταγεγραμμένα ήδη)
• - είναι οργανωμένοι σε συντεχνίες, δηλαδή επαγγελματικά σωματεία και
ταξιδεύουν από τόπο σε τόπο, παίρνοντας μέρος σε ραψωδικούς αγώνες

18. • ΤΕΛΙΚΑ Ο ΟΜΗΡΟΣ ΤΙ ΕΊΝΑΙ ;
• Αοιδός ή ραψωδός;
Μάλλον δύο σε ένα......
Πάντως είναι μάλλον ο πρώτος που
συνέθεσε τα έργα του
χρησιμοποιώντας γραφή.

21. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ
• Αν και λέγεται πως κατά τη σύνθεση ο Όμηρος
χρησιμοποίησε πρώτος τη γραφή, ωστόσο η
επίσημη καταγραφή τους έγινε στην Αθήνα
κατά τον 6ο αι π.Χ (εποχή του τύραννου
Πεισίστρατου ή του γιου του Ίππαρχου), για να
υποχρεώνονται οι ραψωδοί να απαγγέλουν στα
Παναθήναια μια ″επίσημη” εκδοχή τους. Τον 3ο
αι πχ ο Ζηνόδοτος , ο Εφέσιος χώρισε τα
ομηρικά έπη σε 24 ραψωδίες (με κεφαλαία
γράμματα της αλφαβήτου για την Ιλιάδα – Α
έως Ω- και μικρά για την Οδύσσεια- α έως ω).