Nýr í starfi
Námskeið fyrir nýja og reynda
skólastjórnendur
Borgarnesi september 2015
Skólastjórafélag Íslands
Hlutverk skólastjórnenda
Fagleg forysta Stjórnun og skipulag
Forysta og leiðtogafærni
Stefna og sýn
Skólanámskrá
nám og árangur nemenda
samvinna starfsmanna, nemenda og foreldra
Skólaþróun í samræmi við lög og
reglugerðir
starfsmannahald
starfsþróun
símenntun
Mat á skólastarfi
ytra mat
innra mat, sjálfsmat
umbótaáætlun
Veita faglega forystu í samvinnu við
hagsmunaaðila, foreldra, nærsamfélag,
fræðsluskrifstofa, þjónustumiðstöðvar,
barnaverndar
Fjármál
Rekstur
daglegur
húsnæðis
Starfsmannamál, ráðningar, launamál
Skipulag í samræmi við lög og reglugerðir
starfsáætlun, skóladagatala, stundaskrár ofl.
Skipulag vinnuumhverfis
starfsmanna, starfsþróun/símenntun
nemenda, sérkennsla, aðstoð o.fl.
Skipulag samvinnu við
hagsmunaaðila, foreldra, nærsamfélag,
fræðsluskrifstofu, þjónustumiðstöðvar,
barnavernd …
Ingileif Ástvaldsdóttir 2
Skólastjórinn
Almennt viðurkennt að stjórnendur hafa áhrif á stofnanir eða
fyrirtæki sem þeir stjórna.
• Michael Fullan:
– Skólastjórar sem ná að ráða við flóknar og síbreytilegar aðstæður
megna að innleiða og festa í sessi varanlegar breytingar til batnaðar
fyrir skólastarfið í heild.
(Fullan, 2001)
• Edgar Schein:
– segir forystu og stofnanamenningu vera tvær hliðar á sama peningi:
• „Stjórnendur hefja mótunarferli menningarinnar; þeir annað hvort stýra
því frá upphafi eða þurfa stundum að breyta ríkjandi menningu.“
(Schein 2004, bls. 223)
Ingileif Ástvaldsdóttir 4
Stofnanamenning
Skilgreining Edgar Schein á stofnanamenningu:
• [Menning hóps] er mynstur sameignlegra
grundvallarhugmynda sem hópurinn hefur lært á
sameiginlegri reynslu og tileinkað sér í gegnum samhæfingu
hópsins við lausn og aðlögun utanaðkomandi verkefna.
• Með sameignlegri reynslu hópsins öðlast hugmyndirnar svo
mikið gildi fyrir hópinn að þær eru kynntar fyrir nýliðum eins
og þær séu einu réttu hugmyndirnar þegar kemur að lausn
verkefna hópsins.
(Schein 2004, bls. 17)
Ingileif Ástvaldsdóttir 5
Hópur verður til
Þróunarferli hóps (Schein 2004, bls. 70)
Stig
(e. stage)
Ríkjandi grunnhugmynd
(e. dominant assumption)
Ríkjandi félagstilfinning
(e. sosioemotional focus)
1. Hópurinn myndast Traust/ósjálfstæði: „Stjórnandinn veit
hvað við eigum að gera.“
Sjálfsmiðun einstaklinganna:
Félagstilfinningin miðast við (a)
innlimun (b) völd og áhrif (c) þörf fyrir
viðurkenningu hópsins og tengslamyndun
(d) hlutverk innan hópsins og samsemd
við hópinn.
2. Hópurinn styrkist Samruni: „Við erum góður hópur og
okkur líður vel saman.“
Hópnum finnst hann vera til
fyrirmyndar: Félagstilfinningin miðast
við samstillingu/samhljóm, fylgispekt og
styrkingu tengsla. Frávik innan hópsins
eru ekki mikils metin.
3. Hópurinn starfar Starfsemi: „Við getum leyst verkefnið
vel af hendi vegna þess að við þekkjum
og virðum hvert annað.“
Verkefni: Félagstilfinningin miðast við
framkvæmd, samvinnu og að viðhalda
skipulagi hópsins. Hópurinn kann að
meta frávik innan eigin raða.
4. Hópurinn safnar reynslu og þroskast Reynsla og þroski: „Við vitum hver við
erum, hvað við viljum og hvernig við
náum markmiðum okkar. Okkur hefur
tekist vel upp í starfi og því hljótum við
að hafa rétt fyrir okkur.“
Þægindi og afkoma hópsins:
Félagstilfinningin nýtt til að viðhalda
hópnum og menningu hans. Nýsköpun og
frávik frá hópnum eru honum ógnun.
Ingileif Ástvaldsdóttir 7
Dreifð forysta
• Tvíþætt
– Hrein verkaskipting innan valdapýramída
– Forysta sem er ekki eign einstaklings heldur afl
sem verður til þar sem hópur fólks nær samhljómi
og vinnur að ákveðnu verkefni
• Afurð virkni og samhljóms hópsins
• Frumkvæði og sérþekking virkjuð betur en ef hver ynni
út af fyrir sig
• Mörk forystunnar sveigjanlegri en ella
(Bennet o.fl. 2003)
Ingileif Ástvaldsdóttir 8
Virkjun forystuaflsins
Stjórnendur þurfa að hafa á færi sínu þekkingu á
margs konar forystu til að vera færir um að virkja
þá forystu sem við á hverju sinni.
Þekkja hópinn, hvers hann er megnugur ásamt
því að taka tillit til þarfa og getu einstaklinganna
í starfsmannahópnum.
Ingileif Ástvaldsdóttir 9
Sjálfbærni og dreifð forysta
• Sjálfbærni tengd umræðu um umhverfismál
– Sjálfbær nýting - sjálfbær þróun
• Andsvar við því að framþróun er ekki endilega það
sem er stærra, meira eða fer hraðar yfir.
• Auðlindir þarf að nýta ígrundað með framtíðina í
huga.
Ingileif Ástvaldsdóttir 10
Sjálfbær forysta í skólastarfi
• Hún þarf að fela í sér umbótastarf sem þróar
og viðheldur víðtækri þekkingu fyrir alla.
• Þekkingin þarf að vera varanleg og skaðlaus,
geta náð útbreiðslu og verið til hagsbóta fyrir
fleiri en þá sem yfir henni búa, jafnt í nútíð
sem í framtíð.
(Hargreaves og Fink, 2006, bls. 17).
Ingileif Ástvaldsdóttir 11
Sjö reglur sjálfbærrar forystu
• Dýpt (e. depth)
• Varanleiki (e. length)
• Útbreiðsla (e. breadth)
• Réttlæti (e. justice)
• Fjölbreytileiki (e. diversity)
• Ráðdeild (e. resourcefulness)
• Verndun (e. conservation)
• Máltíð ekki hlaðborð.
Ingileif Ástvaldsdóttir 12
Að kunna að taka í þann strenginn
sem við á
Stjórnendur þurfa að geta fært
sig og starfsmannahópinn upp
og niður hitamæli H&F í
samhengi við aðstæður hverju
sinni
– Starfshópur
– Verkefni
– Umhverfi
Hargreaves og Fink (2006, bls. 113)
Ingileif Ástvaldsdóttir 13
Mind set skólans
Hvernig hugsar fólkið í skólanum?
Hvað finnst fólki mikilvægast í starfinu?
Hvað þykir því vænt um?
Hvernig hugsar það og talar um nám og kennslu?
Finnst þeim tíma sínum vel varið?
– nemendur
– starfsmenn
– foreldrar
– nærsamfélagið
Hvað finnst þér mikilvægt og hverju ert þú vanur/vön?
– Er mikill munur?
– Viltu breyta einhverju? Hverju? Og þá af hverju?
– Þarf að breyta einhverju? Hverju? Og af hverju? Hverjum gæti það
orðið til bóta?
Ingileif Ástvaldsdóttir 14
Heimildaskrá
• Bennet, N., Wise, C., Woods, P. og Harvey, J.A. (2003). Distributed
leadership. Nottingham:NCSL
• Fullan, M. (2001) The new meaning of educational change.(3. útg) London:
Teachers College, Columbia University.
• Hargraeaves, A., og Fink, D. (2006). Sustainable leadership. San Francisco:
Jossey-Brass.
• Schein, E.H. (2004). Organizational culture and leadership (3. útg.) San
Francisco: Jossey-Bass.
Ingileif Ástvaldsdóttir 16