1. Θουκυδίδη
Επιτάφιος Περικλή
Κεφάλαιο 38
Πνευματικές και υλικές
απολαύσεις του
Αθηναίου πολίτη
Γενικό Λύκειο
Άνοιξης
Επιμέλεια: Γ. Σόφη

2. Κύρια σημεία
 Οι Αθηναίοι επινόησαν τρόπους ψυχαγωγίας
και ανάπαυλας από τους κόπους.
 Έχουν εξασφαλίσει υλικές απολαύσεις και
απολαμβάνουν τις ευχάριστες κατοικίες τους
καθώς και τα υλικά αγαθά που είτε
παράγουν οι ίδιοι είτε εισάγουν από άλλες
χώρες

3. • Καὶ μὴν καὶ τῶν
πόνων πλείστας
ἀναπαύλας τῇ
γνώμῃ
ἐπορισάμεθα, ἀγῶσι
μέν γε καὶ θυσίαις
διετησίοις
νομίζοντες
Και πέρα από αυτά
για το πνεύμα μας
φροντίσαμε να
βρούμε πάρα
πολλούς τρόπους
ανάπαυσης από
τους κόπους,
έχοντας τη συνήθεια
να τελούμε αγώνες
και γιορτές με
θυσίες, που
καλύπτουν όλο το
χρόνο.

4. Σχόλια
• Στον αθηναϊκό τρόπο ζωής υπάρχει
εξισορρόπηση ανάμεσα στην
ψυχοσωματική κούραση και την
ανάπαυλα. Οι Αθηναίοι έχουν εξασφαλίσει
πολλούς τρόπους ανάπαυσης από του
κόπους τελώντας διάφορες γιορτές.
Τέτοιες ήταν: τα Παναθήναια, τα
Ελευσίνια, τα Διονύσια, τα Θαργήλια, τα
Ηφαίστεια, τα Προμήθεια κ.ά.

10. • Πολλοί σχολιαστές σημειώνουν ότι ο
Περικλής αναφέρει αυτές τις γιορτές ως
ευκαιρίες για ξεκούραση και όχι ως αφορμές
ενδυνάμωσης της θρησκευτικής πίστης.
• Οι σχολιαστές το αποδίδουν στον
ορθολογισμό του Θουκυδίδη και στην
επιρροή της σοφιστικής παιδείας του, που
είχε ως αποτέλεσμα να είναι «ἠρέμᾳ ἄθεος»,
δηλαδή άθεος χωρίς ακραίες τάσεις.

11. • ἰδίαις δε
κατασκευαῖς
εὐπρεπέσιν, ὧν καθ’
ἡμέραν ἡ τέρψις τὸ
λυπηρόν
ἐκπλήσσει.
κι έχοντας ιδιωτικά
περιποιημένα
νοικοκυριά, που η
καθημερινή τους
ευχαρίστηση
διώχνει μακριά τη
λύπη.

12. Σχόλια
• Τονίζεται η ομορφιά της καθημερινής ζωής
στην Αθήνα, με τις ιδιωτικές κατοικίες που
διέθεταν καλαισθησία και γούστο.
• Αντίθετη προς τη σπαρτιατική αντίληψη
που πρεσβεύει πως η πολυτέλεια
υπονομεύει την αρετή.
• Άξιο παρατήρησης ότι ο Περικλής δεν
αναφέρεται καθόλου στα δημόσια
οικοδομήματα που στην εποχή τους
λάμπρυναν την Άθήνα.

13. • Ἐπεσέρχεται δε διά
τὸ μέγεθος τῆς
πόλεως ἐκ πάσης
γῆς τὰ πάντα, καὶ
ξυμβαίνει ἡμῖν
μηδέν οἰκειότερα τῇ
ἀπολαύσει τά αὐτοῦ
ἀγαθά γιγνόμενα
καρποῦσθαι ἤ καὶ τὰ
τῶν ἄλλων
ἀνθρώπων.
Και ακόμα εισάγονται,
εξαιτίας του μεγέθους
της πόλης, τα πάντα
από κα΄θε μέρος της
γης, και συμβαίενι σ’
εμάς να
απολαμβάνουμε με την
ίδια ευκολία τα αγαθά
που παράγονται εδώ με
την οποία χαιρόμαστε
και τα αγαθά των
άλλων ανθρώπων.

14. Σχόλια
• Άλλο προνόμιο το οποίο χαίρεται ο
Αθηναίος είναι η αφθονία της πόλης σε
υλικά αγαθά.
• Η ζωή δεν αποβλέπει μόνο στην
ικανοποίηση πνευματικών αναγκών. Ο
συνδυασμός πνεύματος και ύλης
αποτελεί ένδειξη του μέτρου που
επεδίωκαν οι Αθηναίοι σε κάθε τους
εκδήλωση.

15. • Εξαιτίας του κοσμοπολίτικου πνεύματος
της πόλης, η Αθήνα είχε μεταβληθεί σε
εμπορικό κέντρο, στο οποίο διακινούνται
όλα τα προϊόντα που παράγονταν στον
τότε γνωστό κόσμο.
• Σε αντίθεση , η Σπάρτη στηρίζεται μόνο
στα δικά της γεωργικά προϊόνται και
στερείται την ποικιλία και την
επικοινωνία που έχουν οι Αθηναίοι. Η
αυτάρκεια της Σπάρτης είναι
αποτέλεσμα της πολιτικής της δομής,
όχι της δραστηριότητάς της.

16. Ερωτήσεις
1. Πώς αντιλαμβάνεται την ποιότητα ζωής ο
αρχαίος Αθηναίος;
2. Γιατί ο Θουκυδίδης αναφέρεται μόνο στις
ιδιωτικές κατασκευές και όχι στα δημόσια
κτίσματα;
3. Γιατί ο Θουκυδίδης δεν τονίζει το θρησκευτικό
χαρακτήρα των γιορτών;
4. Ποιους υπαινιγμούς κάνει ο Περικλής για τη
σπαρτιατική κοινωνία και ποιες οι διαφορές της
με την αθηναϊκή στην ποιότητα ζωής;