SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 64
Baixar para ler offline
BÖLÜM 1:
SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK:
TEMEL KAVRAMLAR
Hazırlayan
GülĢah BaĢol
TOKAT - 2013
T.C.
GAZĠOSMANPAġAÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠMFAKÜLTESĠ
Konu BaĢlıkları
• 1.1. Ġstatistiğin Tarihçesi ve Diğer Bilimler Ġçindeki Yeri
• 1.2. Ġstatistik nedir?
• 1.2.1. Betimsel Ġstatistik
• 1.2.2. Çıkarımsal Ġstatistik
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.3. Ġstatistiğin Temel Kavramları
• 1.3.1. Denek
• 1.3.2. Kitle (Yığın)
• 1.3.3. Örneklem
• 1.3.4. Parametre
• 1.3.5. Ġstatistik
• 1.3.6. Örnekleme
• 1.3.7. Veri
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.3.8. DeğiĢken
• 1.3.8.1. Nicel ve Nitel DeğiĢken
• 1.3.8.2. Süreksiz ve Sürekli DeğiĢken
• 1.3.8.3. Bağımlı, Bağımsız DeğiĢkenler, Kontrol DeğiĢkeni
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.4. Veri Türleri ve Toplanması
• 1.4.1. Sayımla ve Ölçümle Elde Edilen Veriler
• 1.4.2. Birincil ve Ġkincil Kaynaklardan Elde Edilen Veriler
• 1.4.3. Veri Toplama Yöntemleri
• 1.4.3.1. Anket Yoluyla Veri Toplama
• 1.4.3.2. Gözlem Yoluyla Veri Toplama
• 1.4.3.3. Deney Yoluyla Veri Toplama
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.5. Ölçek Türleri
• 1.5.1. Sınıflama Ölçeği
• 1.5.2. Sıralama Ölçeği
• 1.5.3. EĢit-aralıklı Ölçek
• 1.5.4. Oran Ölçeği
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.6. Örnekleme Yöntemleri
• 1.6.1. Olasılığa Bağlı Örnekleme Yöntemleri
• 1.6.1.1. Basit rastgele örnekleme
• 1.6.1.2. Tabakalı örnekleme
• 1.6.1.3. Sistematik örnekleme
• 1.6.1.4. Küme örneklemesi
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.6.2. Olasılığa Bağlı Olmayan Örnekleme Yöntemleri
• 1.6.2.1. Kota örneklemesi
• 1.6.2.2. Kartopu örneklemesi
• 1.6.2.3. Karar örneklemesi
• 1.6.2.4. Uygun örnekleme
• 1.6.2.3. Amaçlı örnekleme
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
• 1.7. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi
• 1.7.1. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesini Etkileyen
Etmenler
• 1.7.2. Örneklem Büyüklüğünü Belirleme Yöntemleri
• 1.8. Etki Büyüklüğünün Hesaplanmasının Önemi
• 1.9. 1.Özet
• 1.9.2. BÖLÜM I- AlıĢtırma Soruları
BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
Kazanımlar
• Ġstatistiğin temel kavramlarını bilir.
• DeğiĢken türlerini ayırteder.
• Örnekleme yöntemlerini açıklar.
• Örneklem türlerini ayırteder.
• Ölçek türlerini bilir.
• Örneklem büyüklüğü hesaplar.
• Etki büyüklüğü hesaplamanın önemini açıklar.
Ġstatistik
• Sosyal bilimlerin geliĢiminde psikometristlerin ve
istatistikçilerin rolü yadsınamayacak kadar büyüktür.
Yüzyılın baĢlarında Avrupa’da baĢlayan test geliĢtirme
çalıĢmaları A.B.D’de hız kazanmıĢ ve 19. Yüzyılın
ortalarında pek çok test literatüre kazandırılarak yaygın
olarak kullanılmaya baĢlanmıĢtır.
•
Bilim Tarihinde Ġz Bırakan Ġstatistikçiler
Gauss
Galton
Pearson
Spearman
Fisher
Cattell
……
Ġstatistik nedir?
• Ġstatistik belli bir amaç için toplanan verilerin
betimlenmesi, hipotezlerin test edilmesi, sonuçların analiz
edilmesi, örneklemlerin çeĢitli özellikleri bakımında
özetlenmesi gibi amaçlara hizmet eden bilim dalıdır.
• Ġstatistik çoğul olarak düĢünüldüğünde örneklemden
hesaplanan, evreni temsil değeri olduğu düĢünülen
değerlere verilen isimdir.
Ġstatistiği kullanarak neler yapabilirim?
Betimsel Ġstatistikler
• Betimsel istatistikler örnekleme ait aritmetik ortalama,
varyans, standart sapma gibi değerlerdir.
• Nüfus sayımları, grafikler
Anlam Çıkarıcı Ġstatistikler
• Betimsel istatistiklerden bir adım ileriye giderek hipotez
testleri yapmamıza imkan tanıyan anlam çıkarıcı
istatistikleri kullanmamız mümkündür. Anlam çıkartıcı
istatistikler yoluyla örneklemin gözlenen özelliklerinden
yola çıkarak evrene ait gözlenemeyen değerler hakkında
çıkarım yapmamız mümkün olur.
Betimsel-Anlam Çıkarıcı Ġstatistikler
KarĢılaĢtırması
Dolayısıyla betimsel istatistikler var olan durumların
özetlenmesine, betimlenmesine yararken, anlam çıkarıcı
istatistikler yoluyla çeĢitli hipotezleri test etmek mümkündür.
Evren (Kitle, Yığın),
• Evren (Kitle,yığın) araĢtırmalarda çalıĢma kapsamında
yer alan tüm elemanları ifade eden kümedir. Elemanlar
araĢtırmaya konu olan bir obje olabilecek gibi bireyler de
olabilir.
Evren  Parametre
• Parametre
• Evrenden elde edilen değerlere parametre denilir.
Paremetreler Yunan alfabesindeki harfler ile gösterilir.
Mu, Sigma, N, rho, PĠ vb gibi.
Örneklem > Ġstatistik
• İstatistik
• Bu grupta yer alan obje ve bireylerden hesaplanan
değerlere ise istatistik adı verilir ve istatistikler Latin
alfabesindeki harfler ile gösterilir. Örneklem için
hesaplanan aritmetik ortalama, standart sapma, n, r, p
değerleri istatistik olarak adlandırılır.
Örnekleme
• Örneklemden üzerinde araĢtırma yapmak üzere küçük
örneklemler alma iĢlemine örnekleme adı verilir.
Veri
• Her bir gözlem noktasından elde edilen değer veri olarak
adlandırılır. AraĢtırmada sorulan sorulara verilen
cevapların her biri bir veridir.
DeğiĢken
• En az iki değer alabilen özelliklere değişken denir.
DeğiĢkenler kendi
içinde, sürekli/süreksiz, nitel/nicel, bağımlı/bağımsız
değiĢken ve kontrol değiĢkeni Ģeklinde sınıflanabilir.
Nicel ve Nitel DeğiĢken
Nicel değiĢken sayısal olarak ifade ettiğimiz özelliklerdir.
Zaman, para, yakıt, hız, ağırlık ve yükseklik bu gruba girer.
Nitel değiĢken sayılarla değil sözlü olarak ifade edilmesi
tercih edilen; duygu, tutum ve değer yargıları gibi
özelliklerdir. Sevgi, üzüntü, mutluluk gibi duygular nitel
değiĢkenlerdir.
Nicel ve Nitel DeğiĢken
Nitel ve nicel değiĢkenlerden elde edilen veriler birincil
verilerdir.
Nicel veriler betimsel ve çıkarımsal olabilir. Betimsel veriler
anketlerden veya gözlemlerden elde edilmiĢ olabilir.
Anlam çıkarıcı veriler ise ölçek, anket ve gözlemlerden elde
edilebileceği gibi deneysel çalıĢmalardan da elde edilirler.
Süreksiz / Sürekli DeğiĢken
• Süreksiz değişken tam sayıyla ifade edilen ara değer
almayan değiĢkenlerdir. Çocuk sayısı, binadaki kat
sayısı, bina sayısı örnek verilebilir.
• Sürekli değişken ara değerlerle ifade edilebilen
değiĢkenlerdir. BaĢarı notu, boy ve kilo gibi farklı değerler
alabilecek özellikler sürekli değiĢkenlerdir. Kesirli olarak
ifade edilebilmesi bu tür değiĢkenlerin en temel özelliğidir.
Bağımlı, Bağımsız Değişkenler ve
Kontrol Değişkeni
• Bağımlı değişkenler araĢtırmaların sonuç değiĢkenidir.
Manipule edilen bağımsız değiĢkene bağlı olarak
değiĢiklik göstermesi beklenen değiĢkendir.
• Bağımsız Değişken mümkün olduğunda manipule
edilerek bağımlı değiĢken üzerinde etkisi araĢtırılan
değiĢkendir. Ġlaç dozu,cinsiyet.
• Kontrol Değişkeni bağımlı değiĢken üzerinde etkisi olduğu
bilinen, bu nedenle etkisi sabitlenerek, kontrol edilmeye
çalıĢılan değiĢkendir.
1.4. Veri Türleri ve Toplanması
• 1.4.1. Sayımla ve Ölçümle Elde Edilen Veriler
• 1.4.2. Birincil ve Ġkincil Kaynaklardan Elde Edilen Veriler
1.4.1. Sayımla (Nitel) ve Ölçümle (Nicel)
Elde Edilen Veriler
• Sınıflanabilen veriler sayımla elde edilir.
• Anket ve ölçeklerle toplanan veriler,
• Deneylerden elde edilen veriler,
• Nüfus sayımlarından elde edilen veriler bu gruba girer.
1.4.2. Birincil ve Ġkincil Kaynaklardan Elde
Edilen Veriler
• Birincil Veri: Var olan problemi çözmeye yönelik olarak
araĢtırmacı tarafından birinci elden toplanan veri
(Anket, mülakat, gözlem, tutanak, arĢiv, mektuplar, deney
sonuçları, sanat eseri, edebi eserler).
• İkincil Veri: BaĢka bir amaçla daha önceden toplanmıĢ
verilerdir (yayınlanmıĢ materyaller, veri tabanları). Maliyeti
düĢürmesi açısından ve zaman kazandırmasından dolayı
tercih edilir. SatıĢ analizleri, kredi kartı harcama analizleri
ikincil veriye örnek olarak verilebilir.
1.4.3. Veri Toplama Yöntemleri
• 1.4.3.1. Anket Yoluyla Veri Toplama
• 1.4.3.2. Gözlem Yoluyla Veri Toplama
• 1.4.3.3. Deney Yoluyla Veri Toplama
1.4.3.1. Anket Yoluyla Veri Toplama
• Anket yoluyla kısa sürede çok sayıda kiĢiden veri
toplamak mümkündür.
• Anketler geleneksel yöntemlerle (elden, postayla, faksla)
yürütülebileceği gibi modern yöntemlerle de (internet
üzerinden, e-posta yoluyla) uygulanabilir.
• Anketlerde Kullanılan Soru Türleri
• Açık-uçlu sorular (cevap alanı açıktır)
• HarmanlanmıĢ öğretim konusunda ne düĢünüyorsunuz?
• Kapalı uçlu sorular Cinsiyet Kız ( ) Erkek ( )
• Likert tipi cevaplanan sorular
1.4.3.2. Gözlem Yoluyla Veri Toplama
• Bilimsel bilgiyi elde etmede kullanılan yöntemlerin
baĢında yer alır. Belli bir ortamda ortaya çıkan bir
davranıĢı detaylı, kapsamlı ve geniĢ bir zaman diliminde
somutlaĢtırmak amacıyla gözleme baĢvurulur.
• Sosyal konuların incelenmesinde gözlem sık kullanılan bir
yöntemdir.
• Katılımlı gözlem: Gözlemci gözlediği ortamın içinde yer
alır.
• Katılımsız Gözlem: Gözlemci gözlediği ortama dahil
olmadan dıĢarıdan gözlem yapar. Doğal gözlem ve
simülasyon katılımsız gözleme örnektir.
Gözlemlerin Avantajları
• Sözel olmayan davranıĢların ortaya konması
• Gözlem süresini zamana yayma imkanı
• Doğal çevrede yapılan gözlemlerin gerçeği daha iyi
yansıtması
Gözlemlerin Dezavantajları
• Küçük örneklemlerle çalıĢmanın getirdiği sınırlılık
• AraĢtırmanın dıĢ etkenleri kontrol etmesinin mümkün
olmaması (contamination, noise)
• Deneklerin gizliliğinin korunmasının güçlüğü
• Kapalı toplumlara girme güçlüğü (gebelikten korunma
yöntemleri)
• Öznel algılara dayanması
1.4.3.3. Deney Yoluyla Veri Toplama
• Deney ve kontrol gruplarından elde edilen verilerdir.
Deney grubunda belli bir özellik manipüle edilerek kontrol
grubuyla deney grubu arasında fark oluĢup oluĢmadığının
test edildiği dizaynlarda kullanılır.
1.5. Ölçme ve Ölçek
• Bir özelliğe nicel bir değer verme iĢlemine ölçme denir.
Evrende varlıkların sahip oldukları ortak özellikler aynı
kümede ele alınmalarını mümkün kılar. Nesneleri formal
iliĢkilerine göre farklı Ģekilde değerlendirmek mümkündür.
Örneğin bazı nesneler sınıflanırken, bazıları aynı
zamanda sıralanabilir. Sıralamalar arası farklar eĢit, ancak
sıcaklık gibi ilgili özelliğin sıfırla ifade edilmesi gerçeklik
ifade etmediğinde, oranlayarak kıyaslama yapmak
mümkün değildir. Para, zaman ve hız gibi fiziksel ölçümler
söz konusu olduğunda ise oranlama yapmanın yanı
sıra, her türlü istatistiksel iĢlem de mümkündür.
1.5. Ölçek Türleri
• 1.5.1. Sınıflama Ölçeği
• 1.5.2. Sıralama Ölçeği
• 1.5.3. EĢit-aralıklı Ölçek
• 1.5.4. Oran Ölçeği
1.5.1. Sınıflama Ölçeği
• Ölçmek istediğimiz özellik sadece sınıflanabilen bir
özellikse sınıflama ölçeğindedir. Sınıflama, ölçek
düzeylerinin en basitidir. AraĢtırmalarda sınıflama
ölçeğindeki özellikler bağımsız değiĢkenler olarak
kullanılır. Bir sınıftaki öğrenciler, cinsiyetlerine, tuttukları
futbol takımına, fiziksel özelliklerine ve sosyo-kültürel
durumlarına göre sınıflanabilir. YaĢ, cinsiyet, saç/göz
rengi, kan grubu, plakalar, telefon kodları ve isimler bu
gruba girer.
1.5.2. Sıralama Ölçeği
• Ölçmek istenilen özellik sınıflamanın yanı sıra
sıralanabiliyorsa ilgili özellik sıralama ölçeğindedir.
Örneğin; A, B, C, D, F Ģeklinde verilen harf
notları, Pekiyi/Ġyi/Orta Ģeklindeki notlar, orduda rütbeler, 1.
sınıf/ 2. sınıf/ 3. sınıf öğrencisi olarak öğrencilerin
sıralanması, birinci el, ikinci el, üçüncü el otomobil olarak
otomobillerin sıralanmaları gibi örneklerdeki nesneler
sınıflanmalarının yanı sıra sıralanabilirler.
1.5.3. EĢit-aralıklı Ölçek
• EĢit aralıklı ölçek nesnelerin belli bir baĢlangıç noktasına
göre bir özelliğe sahip oluĢ derecelerini ortaya koyan
ölçek türüdür. Bu ölçek sınıflama ve sıralama ölçeğinin
özelliklerine sahip olmakla birlikte, ölçeğin birimleri
arasındaki mesafelerin eĢit olmasıyla diğer ikisinden
ayrılır. EĢit aralıklı ölçekte sıfır mutlak değildir. Yani ilgili
özelliğin yokluğunu ifade etmez. Sıcaklığı ölçen
termometre bu ölçek grubundadır. 0 gerçek değildir çünkü
sıfırın altında eksi değerle ifadesini bulan sıcaklıklar
vardır. Benzer Ģekilde takvimler baĢlangıçları insanlar
tarafından belirlendiğinden bu ölçek türüne girer.
1.5.4. Oran Ölçeği
• Bu ölçek türünün en ayırıcı özelliği 0’ın gerçek olmasıdır.
Oran ölçeğinde bir özelliği sınıflamak, sıralamak, elde
edilen iki değer arasındaki farkları almak mümkün olduğu
gibi; oranlamak da mümkündür. Para, zaman, gelir ve hız
gibi yokluğu gerçekten yokluk ifade eden özellikler oran
ölçeğinde ölçülür. Oran ölçeğinde elde edilen bir veri
üzerinden matematiksel her türlü iĢlem gerçekleĢtirilebilir.
Örnekleme
• Popülasyonu Belirleme
• Örneklemi belirleme
• Örnekleme yöntemine karar verme
• Örneklem büyüklüğünü hesaplama
• Örnekleme
1.6. Örnekleme Yöntemleri
• 1.6.1. Olasılığa Bağlı Örnekleme Yöntemleri
• 1.6.1.1. Basit rastgele örnekleme
• 1.6.1.2. Tabakalı örnekleme
• 1.6.1.3. Sistematik örnekleme
• 1.6.1.4. Küme örneklemesi
1.6.1. Olasılığa Bağlı Örnekleme
Yöntemleri
1.6.1.1. Basit rastgele örnekleme
• Popülasyondaki her birimin örnekleme girme Ģansının eĢit
olduğu ve birinin örnekleme girmesinin diğerlerinden
bağımsız olduğu örneklem türüdür. Temsil yeteneği en
yüksek olanıdır.
1.6.1.2. Tabakalı örnekleme
• KatmanlanmıĢ örnekleme de denilir. Evren alt gruplardan
oluĢtuğunda her grubun örneklemde temsil edilmesi
amacıyla baĢvurulur. Oranlı ve oransız olmak üzere iki
Ģekilde yapılır.Katmanların büyüklüğü ile orantılı olarak
seçim yapıldığında oranlı, katmanlardan belirlenen sabit
bir sayıda seçkiye gidildiğinde ise oransız örneklemedir.
1.6.1.3. Sistematik örnekleme
• Sıra numarası verilmiĢ bir grup gözlem noktası içinde
birden 10’a dek belirlenen bir rakamdan itibaren
baĢlayarak sistematik bir Ģekilde belli bir sayı elde edilene
dek devam edilmesiyle elde edilir.
1.6.1.4. Küme örnekleme
• Üyelerin küme içinde birbirinden farklı bir yapı
sergiledikleri ancak kümelerin benzeĢik yapılar sergilediği
durumlarda kullanılır. Gecekondu semtlerinde yapılan bir
araĢtırmada bütün semtlerin dahil edilmesi. ġiddete
uğrayan kadın örneklemesinden farklı meslek
gruplarından kadınlara ulaĢılması.
Örnekleme Yöntemleri…
• 1.6.2. Olasılığa Bağlı Olmayan Örnekleme Yöntemleri
• 1.6.2.1. Kota örneklemesi
• 1.6.2.2. Kartopu örneklemesi
• 1.6.2.3. Karar örneklemesi
• 1.6.2.4. Uygun Örnekleme
• 1.6.2.5. Amaçlı Örnekleme
1.6.2.1. Kota örneklemesi
• Evrende gözlem noktalarından coğrafi bölge, cinsiyet, yaĢ
gibi katmanlardan belli bir miktarda örneklem alınmasıdır.
Bu miktar evrende ilgili katmanın büyüklüğüne göre
değiĢir. Kota örnekleme birimlerin seçimi araĢtırmacıya
bağlı olduğundan sistematik hata içerir ve bu durumda
örnekleme hatasını hesaplamak mümkün değildir.
1.6.2.2. Kartopu örneklemesi
• Belli bir hedef grup araĢtırmaya konu olduğunda küçük bir
gruptan baĢlayarak o gruptakilere benzer durumda
olanlara anketin katılımcılar tarafından yönlendirmeleri ile
bu yöntemle büyük bir gruba ulaĢmak mümkün olur.
1.6.2.3. Karar örneklemesi(Judgement
Sampling)
• AraĢtırmacının geçmiĢ deneyimlerine dayanarak
örneklemi temsil ettiğine inandığı bir grup üzerinde
çalıĢmasıdır. Sistematik hataya açıktır.
1.6.2.4.Uygun Örnekleme (GeliĢigüzel)
• AraĢtırma konusu için en uygun olduğu düĢünülen ve
araĢtırmacının elinin altında olan grupla çalıĢmasıdır.
Dezavantajı bu Ģekilde alınan örneklemden elde edilen
verilerin pek çok analizin ön koĢulunu ihlal etmesidir.
1.6.2.5.Amaçlı Örnekleme
• AraĢtırma konusu için en uygun olduğu düĢünülen grubun
örnekleme alınmasıdır. Anasınıfı çağındaki çocukların
oyun tercihlerini ortaya koymak isteyen araĢtırmacının
anasınıflarından örneklemeye gitmesi.
1.7. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi
• 1.7.1. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesini Etkileyen
Etmenler
• 1.7.2. Örneklem Büyüklüğünü Belirleme Yöntemleri
• 1.8. Etki Büyüklüğünün Hesaplanmasının Önemi
1.7.1. Örneklem Büyüklüğünün
Belirlenmesini Etkileyen Etmenler
1. Sonuçları etkileyebilecek kontrol edilmesi güç olan
değiĢkenlerin sayısı;
2. Ölçülmek istenen özelik açısından, evrenin ne ölçüde
homojen veya heterojen olduğu;
3. Uygulanacak örnekleme türü;
4. Verilerin alt küme (gözenek) sayısı;
5. Kestirilmek istenen evren değeri
6. Evren değeri temsilde aranan güven düzeyi ile sapma
miktarı;
7. AraĢtırmanın olanakları.
1.7.2. Örneklemede Önemli Hususlar
 Zaman ve zamanlama
 Evrenin büyüklüğü
 Özelliklerdeki değiĢkenlik
 Örnekleme hatası
 Örnekleme dıĢı hata
 Bireysel olayların öne çıkması
1.7.3. Örneklem Büyüklüğünü Belirleme
Yöntemleri
• Birinci tip hata: Testin olmayan farklara iĢaret etmesi
anlamına gelir.
• Ġstatistiksel güç:Olan bir farkı iĢaret etmede bir testin
istatistiksel gücüdür.
• Etki büyüklüğü: Ne kadar bir farkın anlamlı kabul
edilebileceğinin sayısal ifadesidir. Bu durumu belirleyen
tek baĢına farkın büyüklüğü değildir. Sapma da dikkate
alınmalıdır.
• O halde birinci tip hata düĢük, Ġstatistiksel gücü büyük ve
etki büyüklüğü olabildiğince büyük olması göz önünde
bulundurularak örneklemler seçilmelidir.
Örneklem büyüklüğünü Tespit Ederken
Kullanılabilecek Formüller
1. Evrendeki eleman sayısı
bilinmezken
n= (t2.p.q)/d2
2. Evrendeki eleman sayısı
biniyorken
n= (Nt2.p.q)/d2(N-1)+t2pq
N= Evrendeki gözlem sayısı
n= Örneklem büyüklüğü
t= Belirli bir serbestlik derecesi
için t tablo değeri
p= Ġlgili olayın olma olasılığı
q= Ġlgili olayın olmama
olasılığı(1-p)
d= Göze alınabilecek sapma
miktarı
Kesinlik ( Göz Yum ulabilir Hata )
Evren
Büyüklüğü
+ 1% + 2% + 3% + 4% + 5%
1.000    375 278
2.000   696 462 322
3.000  1334 787 500 341
4.000  1500 842 522 350
5.000  1622 879 536 357
10.000 4899 1936 964 566 370
20.000 6489 2144 1013 583 377
50.000 8057 2291 1045 593 381
100.000 8763 2345 1056 597 383
500.000 to  9423 2390 1065 600 384
%95 Güven Düzeyi
K esinlik ( G öz Y um ulabilir H ata )
Evren
Büyüklüğü
+ 1% + 2% + 3% + 4% + 5%
1.000     400
2.000   959 683 498
3.000   1142 771 544
4.000   1262 824 569
5.000  2267 1347 859 586
10.000  2932 1556 939 622
20.000 9068 3435 1688 986 642
50.000 12456 3830 1778 1016 655
100.000 14229 3982 1810 1026 659
500.000 to  16056 4113 1836 1035 663
%99 Güven Düzeyi
1.8. Etki Büyüklüğünün Hesaplanmasının
Önemi
• Etki büyüklüğü hesaplanarak bulunan fark veya iliĢkinin
önem derecesi hakkında yorum yapmak mümkün olur.
• Etki büyüklüğünü hesaplamada kullanılacak formüllere
ilerideki bölümlerde değinilecektir.

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Araştırma Yöntemleri
Araştırma YöntemleriAraştırma Yöntemleri
Araştırma Yöntemleriserhat_comu
 
Nitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etik
Nitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etikNitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etik
Nitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etikEcenaz Alemdağ
 
Sosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konu
Sosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konuSosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konu
Sosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konuBirkan CINGIR
 
Gözlem ve doküman analizi
Gözlem ve doküman analiziGözlem ve doküman analizi
Gözlem ve doküman analiziEcenaz Alemdağ
 
Istatistik ve olasilik_ders_notu
Istatistik ve olasilik_ders_notuIstatistik ve olasilik_ders_notu
Istatistik ve olasilik_ders_notuYasin Bektaş
 
Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.
Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.
Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.Ali Durmuşbilgeç
 
Analiz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesi
Analiz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesiAnaliz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesi
Analiz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesiibrahim bulduk
 
Öz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated Learning
Öz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated LearningÖz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated Learning
Öz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated LearningF. Deniz YALCIN
 
SOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert Bandura
SOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert BanduraSOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert Bandura
SOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert BanduraSimla Ar?kan A
 
olcme ve hatalar
olcme ve hatalarolcme ve hatalar
olcme ve hatalarkpssmaskotu
 
Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi Yazılımları
Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi YazılımlarıBilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi Yazılımları
Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi YazılımlarıDokuz Eylül University
 

Mais procurados (20)

Araştırma Yöntemleri
Araştırma YöntemleriAraştırma Yöntemleri
Araştırma Yöntemleri
 
Deney tasarımı
Deney tasarımıDeney tasarımı
Deney tasarımı
 
Nitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etik
Nitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etikNitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etik
Nitel araştırmada geçerlik, güvenirlik ve etik
 
4 örneklem
4 örneklem4 örneklem
4 örneklem
 
Istatistik
IstatistikIstatistik
Istatistik
 
Araştirma teknikleri ders notu
Araştirma teknikleri ders notuAraştirma teknikleri ders notu
Araştirma teknikleri ders notu
 
Sosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konu
Sosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konuSosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konu
Sosyal bilimlerde araştırma yontemleri 3. konu
 
Gözlem ve doküman analizi
Gözlem ve doküman analiziGözlem ve doküman analizi
Gözlem ve doküman analizi
 
Istatistik ve olasilik_ders_notu
Istatistik ve olasilik_ders_notuIstatistik ve olasilik_ders_notu
Istatistik ve olasilik_ders_notu
 
Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.
Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.
Pegem ölçme ve değerlendirme kitabı demo.
 
Analiz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesi
Analiz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesiAnaliz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesi
Analiz sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesi
 
Öz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated Learning
Öz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated LearningÖz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated Learning
Öz Düzenlemeye Yönelik Öğrenme-Self Regulated Learning
 
Veri̇anali̇zi̇
Veri̇anali̇zi̇Veri̇anali̇zi̇
Veri̇anali̇zi̇
 
Mustafa sunu
Mustafa sunuMustafa sunu
Mustafa sunu
 
Rubrik Türleri
Rubrik TürleriRubrik Türleri
Rubrik Türleri
 
SOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert Bandura
SOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert BanduraSOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert Bandura
SOSYAL BİLİŞSEL KURAM-Albert Bandura
 
olcme ve hatalar
olcme ve hatalarolcme ve hatalar
olcme ve hatalar
 
Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi Yazılımları
Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi YazılımlarıBilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi Yazılımları
Bilgisayar Destekli Nitel Veri Analizi Yazılımları
 
z testi
z testiz testi
z testi
 
t testleri
t testlerit testleri
t testleri
 

Destaque

Olasılık Dağılımları
Olasılık DağılımlarıOlasılık Dağılımları
Olasılık DağılımlarıGülşah Başol
 
Uygulamalı İstatistik-SPSS'e Giriş
Uygulamalı İstatistik-SPSS'e GirişUygulamalı İstatistik-SPSS'e Giriş
Uygulamalı İstatistik-SPSS'e GirişGülşah Başol
 
Gruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleri
Gruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleriGruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleri
Gruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleriGökay Göktaş
 
Parametreden İstatistiğe Yolculuğumuz
Parametreden İstatistiğe YolculuğumuzParametreden İstatistiğe Yolculuğumuz
Parametreden İstatistiğe YolculuğumuzGülşah Başol
 
tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)
tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)
tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Histogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot Grafiği
Histogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot GrafiğiHistogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot Grafiği
Histogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot GrafiğiEcenaz Alemdağ
 
METODE Parametrik & non parametrik
METODE Parametrik & non parametrikMETODE Parametrik & non parametrik
METODE Parametrik & non parametrikIr Manto
 
öLçme ve değerlendi̇rme sunu1
öLçme ve değerlendi̇rme sunu1öLçme ve değerlendi̇rme sunu1
öLçme ve değerlendi̇rme sunu1student_1899
 
poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)
poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)
poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
AraşTıRma YöNtemleri
AraşTıRma YöNtemleriAraşTıRma YöNtemleri
AraşTıRma YöNtemleriserhat_comu
 
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİNİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİCan Abbak
 
Uds2006martingilizcesosyalbilimler
Uds2006martingilizcesosyalbilimlerUds2006martingilizcesosyalbilimler
Uds2006martingilizcesosyalbilimlerperdesiz
 
2 Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti1
2    Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti12    Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti1
2 Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti1derslopedi
 
Imo38013802 istatistik-1
Imo38013802 istatistik-1Imo38013802 istatistik-1
Imo38013802 istatistik-1serkanarikan
 

Destaque (17)

Olasılık Dağılımları
Olasılık DağılımlarıOlasılık Dağılımları
Olasılık Dağılımları
 
Uygulamalı İstatistik-SPSS'e Giriş
Uygulamalı İstatistik-SPSS'e GirişUygulamalı İstatistik-SPSS'e Giriş
Uygulamalı İstatistik-SPSS'e Giriş
 
Olasılık
OlasılıkOlasılık
Olasılık
 
ANOVA
ANOVAANOVA
ANOVA
 
Gruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleri
Gruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleriGruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleri
Gruplanmış verilerde eğilim ve dağılım ölçüleri
 
Parametreden İstatistiğe Yolculuğumuz
Parametreden İstatistiğe YolculuğumuzParametreden İstatistiğe Yolculuğumuz
Parametreden İstatistiğe Yolculuğumuz
 
tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)
tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)
tanım ve terimler (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Histogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot Grafiği
Histogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot GrafiğiHistogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot Grafiği
Histogram, Pasta, Çizgi ve Box-Plot Grafiği
 
METODE Parametrik & non parametrik
METODE Parametrik & non parametrikMETODE Parametrik & non parametrik
METODE Parametrik & non parametrik
 
öLçme ve değerlendi̇rme sunu1
öLçme ve değerlendi̇rme sunu1öLçme ve değerlendi̇rme sunu1
öLçme ve değerlendi̇rme sunu1
 
poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)
poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)
poisson dağilimi ve olasiliği(fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Z ve T Puanları
Z ve T PuanlarıZ ve T Puanları
Z ve T Puanları
 
AraşTıRma YöNtemleri
AraşTıRma YöNtemleriAraşTıRma YöNtemleri
AraşTıRma YöNtemleri
 
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİNİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ
NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ
 
Uds2006martingilizcesosyalbilimler
Uds2006martingilizcesosyalbilimlerUds2006martingilizcesosyalbilimler
Uds2006martingilizcesosyalbilimler
 
2 Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti1
2    Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti12    Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti1
2 Birinci Dunya Savasinda Osmanli Devleti1
 
Imo38013802 istatistik-1
Imo38013802 istatistik-1Imo38013802 istatistik-1
Imo38013802 istatistik-1
 

Semelhante a İstatistiğin Temel Kavramları

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptx
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptxBilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptx
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptxkaan885546
 
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2Ömer Durmuş
 
Görüşme sunum
Görüşme sunumGörüşme sunum
Görüşme sunumadem47
 
1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar
1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar
1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlarHalil Ibrahim Sari
 
istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)
istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)
istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)www.tipfakultesi. org
 
Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇frkncyr
 
Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇berkan66
 
Kalite Kontol Araçları
Kalite Kontol AraçlarıKalite Kontol Araçları
Kalite Kontol AraçlarıMehmetKoz
 
Doktora Tezimin Savunma Slaytları
Doktora Tezimin Savunma SlaytlarıDoktora Tezimin Savunma Slaytları
Doktora Tezimin Savunma Slaytlarınetsentez
 
Tanımlayıcı araştırma
Tanımlayıcı araştırmaTanımlayıcı araştırma
Tanımlayıcı araştırmaparantez
 
Araştırma Yöntemleri - Düzce Üniversitesi
Araştırma Yöntemleri - Düzce ÜniversitesiAraştırma Yöntemleri - Düzce Üniversitesi
Araştırma Yöntemleri - Düzce ÜniversitesiÖmer Yavuz
 
Sosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumu
Sosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumuSosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumu
Sosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumuAyse Bozkurt Şirin
 
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdfZeynepK9
 
presentation.pptx
presentation.pptxpresentation.pptx
presentation.pptxstemiZDEMR
 
Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...
Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...
Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...Tringa Shpendi
 

Semelhante a İstatistiğin Temel Kavramları (20)

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptx
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptxBilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptx
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği.pptx
 
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
Günümüzde İnsan ve İnanlar - Bölüm 2
 
Görüşme sunum
Görüşme sunumGörüşme sunum
Görüşme sunum
 
1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar
1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar
1. Ölçme ve Değerlendirme-Temel kavramlar
 
istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)
istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)
istatistik ve biyoistatistik nedir (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
Bilimsel arastirma (fazlası için www.tipfakultesi.org)
 
Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Araştırma yöntemleri ve sunumu (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇
 
Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇Veri̇ elde etme yöntemleri̇
Veri̇ elde etme yöntemleri̇
 
Kalite Kontol Araçları
Kalite Kontol AraçlarıKalite Kontol Araçları
Kalite Kontol Araçları
 
Doktora Tezimin Savunma Slaytları
Doktora Tezimin Savunma SlaytlarıDoktora Tezimin Savunma Slaytları
Doktora Tezimin Savunma Slaytları
 
Tanımlayıcı araştırma
Tanımlayıcı araştırmaTanımlayıcı araştırma
Tanımlayıcı araştırma
 
2. Hafta-Ali.pdf
2. Hafta-Ali.pdf2. Hafta-Ali.pdf
2. Hafta-Ali.pdf
 
Araştırma Yöntemleri - Düzce Üniversitesi
Araştırma Yöntemleri - Düzce ÜniversitesiAraştırma Yöntemleri - Düzce Üniversitesi
Araştırma Yöntemleri - Düzce Üniversitesi
 
Sosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumu
Sosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumuSosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumu
Sosyal bi̇li̇mlerde araştirma ki̇tap sunumu
 
Biyoistatistik
BiyoistatistikBiyoistatistik
Biyoistatistik
 
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
1_saglik_alaninda_kullanilan_arastirma_tipleri (2).pdf
 
presentation.pptx
presentation.pptxpresentation.pptx
presentation.pptx
 
Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...
Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...
Otizim spektrum bozukluğu olan çocuklar ve gençler için bilimsel dayanaklı uy...
 
E öğrenme storyboard
E öğrenme storyboardE öğrenme storyboard
E öğrenme storyboard
 

İstatistiğin Temel Kavramları

  • 1. BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR Hazırlayan GülĢah BaĢol TOKAT - 2013 T.C. GAZĠOSMANPAġAÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠMFAKÜLTESĠ
  • 2. Konu BaĢlıkları • 1.1. Ġstatistiğin Tarihçesi ve Diğer Bilimler Ġçindeki Yeri • 1.2. Ġstatistik nedir? • 1.2.1. Betimsel Ġstatistik • 1.2.2. Çıkarımsal Ġstatistik BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 3. • 1.3. Ġstatistiğin Temel Kavramları • 1.3.1. Denek • 1.3.2. Kitle (Yığın) • 1.3.3. Örneklem • 1.3.4. Parametre • 1.3.5. Ġstatistik • 1.3.6. Örnekleme • 1.3.7. Veri BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 4. • 1.3.8. DeğiĢken • 1.3.8.1. Nicel ve Nitel DeğiĢken • 1.3.8.2. Süreksiz ve Sürekli DeğiĢken • 1.3.8.3. Bağımlı, Bağımsız DeğiĢkenler, Kontrol DeğiĢkeni BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 5. • 1.4. Veri Türleri ve Toplanması • 1.4.1. Sayımla ve Ölçümle Elde Edilen Veriler • 1.4.2. Birincil ve Ġkincil Kaynaklardan Elde Edilen Veriler • 1.4.3. Veri Toplama Yöntemleri • 1.4.3.1. Anket Yoluyla Veri Toplama • 1.4.3.2. Gözlem Yoluyla Veri Toplama • 1.4.3.3. Deney Yoluyla Veri Toplama BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 6. • 1.5. Ölçek Türleri • 1.5.1. Sınıflama Ölçeği • 1.5.2. Sıralama Ölçeği • 1.5.3. EĢit-aralıklı Ölçek • 1.5.4. Oran Ölçeği BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 7. • 1.6. Örnekleme Yöntemleri • 1.6.1. Olasılığa Bağlı Örnekleme Yöntemleri • 1.6.1.1. Basit rastgele örnekleme • 1.6.1.2. Tabakalı örnekleme • 1.6.1.3. Sistematik örnekleme • 1.6.1.4. Küme örneklemesi BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 8. • 1.6.2. Olasılığa Bağlı Olmayan Örnekleme Yöntemleri • 1.6.2.1. Kota örneklemesi • 1.6.2.2. Kartopu örneklemesi • 1.6.2.3. Karar örneklemesi • 1.6.2.4. Uygun örnekleme • 1.6.2.3. Amaçlı örnekleme BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 9. • 1.7. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi • 1.7.1. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesini Etkileyen Etmenler • 1.7.2. Örneklem Büyüklüğünü Belirleme Yöntemleri • 1.8. Etki Büyüklüğünün Hesaplanmasının Önemi • 1.9. 1.Özet • 1.9.2. BÖLÜM I- AlıĢtırma Soruları BÖLÜM 1: SOSYAL BİLİMLERDE İSTATİSTİK: TEMEL KAVRAMLAR
  • 10. Kazanımlar • Ġstatistiğin temel kavramlarını bilir. • DeğiĢken türlerini ayırteder. • Örnekleme yöntemlerini açıklar. • Örneklem türlerini ayırteder. • Ölçek türlerini bilir. • Örneklem büyüklüğü hesaplar. • Etki büyüklüğü hesaplamanın önemini açıklar.
  • 12. • Sosyal bilimlerin geliĢiminde psikometristlerin ve istatistikçilerin rolü yadsınamayacak kadar büyüktür. Yüzyılın baĢlarında Avrupa’da baĢlayan test geliĢtirme çalıĢmaları A.B.D’de hız kazanmıĢ ve 19. Yüzyılın ortalarında pek çok test literatüre kazandırılarak yaygın olarak kullanılmaya baĢlanmıĢtır. •
  • 13. Bilim Tarihinde Ġz Bırakan Ġstatistikçiler Gauss Galton Pearson Spearman Fisher Cattell ……
  • 14. Ġstatistik nedir? • Ġstatistik belli bir amaç için toplanan verilerin betimlenmesi, hipotezlerin test edilmesi, sonuçların analiz edilmesi, örneklemlerin çeĢitli özellikleri bakımında özetlenmesi gibi amaçlara hizmet eden bilim dalıdır. • Ġstatistik çoğul olarak düĢünüldüğünde örneklemden hesaplanan, evreni temsil değeri olduğu düĢünülen değerlere verilen isimdir.
  • 16. Betimsel Ġstatistikler • Betimsel istatistikler örnekleme ait aritmetik ortalama, varyans, standart sapma gibi değerlerdir. • Nüfus sayımları, grafikler
  • 17. Anlam Çıkarıcı Ġstatistikler • Betimsel istatistiklerden bir adım ileriye giderek hipotez testleri yapmamıza imkan tanıyan anlam çıkarıcı istatistikleri kullanmamız mümkündür. Anlam çıkartıcı istatistikler yoluyla örneklemin gözlenen özelliklerinden yola çıkarak evrene ait gözlenemeyen değerler hakkında çıkarım yapmamız mümkün olur.
  • 18. Betimsel-Anlam Çıkarıcı Ġstatistikler KarĢılaĢtırması Dolayısıyla betimsel istatistikler var olan durumların özetlenmesine, betimlenmesine yararken, anlam çıkarıcı istatistikler yoluyla çeĢitli hipotezleri test etmek mümkündür.
  • 19. Evren (Kitle, Yığın), • Evren (Kitle,yığın) araĢtırmalarda çalıĢma kapsamında yer alan tüm elemanları ifade eden kümedir. Elemanlar araĢtırmaya konu olan bir obje olabilecek gibi bireyler de olabilir.
  • 20. Evren  Parametre • Parametre • Evrenden elde edilen değerlere parametre denilir. Paremetreler Yunan alfabesindeki harfler ile gösterilir. Mu, Sigma, N, rho, PĠ vb gibi.
  • 21. Örneklem > Ġstatistik • İstatistik • Bu grupta yer alan obje ve bireylerden hesaplanan değerlere ise istatistik adı verilir ve istatistikler Latin alfabesindeki harfler ile gösterilir. Örneklem için hesaplanan aritmetik ortalama, standart sapma, n, r, p değerleri istatistik olarak adlandırılır.
  • 22. Örnekleme • Örneklemden üzerinde araĢtırma yapmak üzere küçük örneklemler alma iĢlemine örnekleme adı verilir.
  • 23. Veri • Her bir gözlem noktasından elde edilen değer veri olarak adlandırılır. AraĢtırmada sorulan sorulara verilen cevapların her biri bir veridir.
  • 24. DeğiĢken • En az iki değer alabilen özelliklere değişken denir. DeğiĢkenler kendi içinde, sürekli/süreksiz, nitel/nicel, bağımlı/bağımsız değiĢken ve kontrol değiĢkeni Ģeklinde sınıflanabilir.
  • 25. Nicel ve Nitel DeğiĢken Nicel değiĢken sayısal olarak ifade ettiğimiz özelliklerdir. Zaman, para, yakıt, hız, ağırlık ve yükseklik bu gruba girer. Nitel değiĢken sayılarla değil sözlü olarak ifade edilmesi tercih edilen; duygu, tutum ve değer yargıları gibi özelliklerdir. Sevgi, üzüntü, mutluluk gibi duygular nitel değiĢkenlerdir.
  • 26. Nicel ve Nitel DeğiĢken Nitel ve nicel değiĢkenlerden elde edilen veriler birincil verilerdir. Nicel veriler betimsel ve çıkarımsal olabilir. Betimsel veriler anketlerden veya gözlemlerden elde edilmiĢ olabilir. Anlam çıkarıcı veriler ise ölçek, anket ve gözlemlerden elde edilebileceği gibi deneysel çalıĢmalardan da elde edilirler.
  • 27. Süreksiz / Sürekli DeğiĢken • Süreksiz değişken tam sayıyla ifade edilen ara değer almayan değiĢkenlerdir. Çocuk sayısı, binadaki kat sayısı, bina sayısı örnek verilebilir. • Sürekli değişken ara değerlerle ifade edilebilen değiĢkenlerdir. BaĢarı notu, boy ve kilo gibi farklı değerler alabilecek özellikler sürekli değiĢkenlerdir. Kesirli olarak ifade edilebilmesi bu tür değiĢkenlerin en temel özelliğidir.
  • 28. Bağımlı, Bağımsız Değişkenler ve Kontrol Değişkeni • Bağımlı değişkenler araĢtırmaların sonuç değiĢkenidir. Manipule edilen bağımsız değiĢkene bağlı olarak değiĢiklik göstermesi beklenen değiĢkendir. • Bağımsız Değişken mümkün olduğunda manipule edilerek bağımlı değiĢken üzerinde etkisi araĢtırılan değiĢkendir. Ġlaç dozu,cinsiyet. • Kontrol Değişkeni bağımlı değiĢken üzerinde etkisi olduğu bilinen, bu nedenle etkisi sabitlenerek, kontrol edilmeye çalıĢılan değiĢkendir.
  • 29. 1.4. Veri Türleri ve Toplanması • 1.4.1. Sayımla ve Ölçümle Elde Edilen Veriler • 1.4.2. Birincil ve Ġkincil Kaynaklardan Elde Edilen Veriler
  • 30. 1.4.1. Sayımla (Nitel) ve Ölçümle (Nicel) Elde Edilen Veriler • Sınıflanabilen veriler sayımla elde edilir. • Anket ve ölçeklerle toplanan veriler, • Deneylerden elde edilen veriler, • Nüfus sayımlarından elde edilen veriler bu gruba girer.
  • 31. 1.4.2. Birincil ve Ġkincil Kaynaklardan Elde Edilen Veriler • Birincil Veri: Var olan problemi çözmeye yönelik olarak araĢtırmacı tarafından birinci elden toplanan veri (Anket, mülakat, gözlem, tutanak, arĢiv, mektuplar, deney sonuçları, sanat eseri, edebi eserler). • İkincil Veri: BaĢka bir amaçla daha önceden toplanmıĢ verilerdir (yayınlanmıĢ materyaller, veri tabanları). Maliyeti düĢürmesi açısından ve zaman kazandırmasından dolayı tercih edilir. SatıĢ analizleri, kredi kartı harcama analizleri ikincil veriye örnek olarak verilebilir.
  • 32. 1.4.3. Veri Toplama Yöntemleri • 1.4.3.1. Anket Yoluyla Veri Toplama • 1.4.3.2. Gözlem Yoluyla Veri Toplama • 1.4.3.3. Deney Yoluyla Veri Toplama
  • 33. 1.4.3.1. Anket Yoluyla Veri Toplama • Anket yoluyla kısa sürede çok sayıda kiĢiden veri toplamak mümkündür. • Anketler geleneksel yöntemlerle (elden, postayla, faksla) yürütülebileceği gibi modern yöntemlerle de (internet üzerinden, e-posta yoluyla) uygulanabilir. • Anketlerde Kullanılan Soru Türleri • Açık-uçlu sorular (cevap alanı açıktır) • HarmanlanmıĢ öğretim konusunda ne düĢünüyorsunuz? • Kapalı uçlu sorular Cinsiyet Kız ( ) Erkek ( ) • Likert tipi cevaplanan sorular
  • 34. 1.4.3.2. Gözlem Yoluyla Veri Toplama • Bilimsel bilgiyi elde etmede kullanılan yöntemlerin baĢında yer alır. Belli bir ortamda ortaya çıkan bir davranıĢı detaylı, kapsamlı ve geniĢ bir zaman diliminde somutlaĢtırmak amacıyla gözleme baĢvurulur. • Sosyal konuların incelenmesinde gözlem sık kullanılan bir yöntemdir. • Katılımlı gözlem: Gözlemci gözlediği ortamın içinde yer alır. • Katılımsız Gözlem: Gözlemci gözlediği ortama dahil olmadan dıĢarıdan gözlem yapar. Doğal gözlem ve simülasyon katılımsız gözleme örnektir.
  • 35. Gözlemlerin Avantajları • Sözel olmayan davranıĢların ortaya konması • Gözlem süresini zamana yayma imkanı • Doğal çevrede yapılan gözlemlerin gerçeği daha iyi yansıtması
  • 36. Gözlemlerin Dezavantajları • Küçük örneklemlerle çalıĢmanın getirdiği sınırlılık • AraĢtırmanın dıĢ etkenleri kontrol etmesinin mümkün olmaması (contamination, noise) • Deneklerin gizliliğinin korunmasının güçlüğü • Kapalı toplumlara girme güçlüğü (gebelikten korunma yöntemleri) • Öznel algılara dayanması
  • 37. 1.4.3.3. Deney Yoluyla Veri Toplama • Deney ve kontrol gruplarından elde edilen verilerdir. Deney grubunda belli bir özellik manipüle edilerek kontrol grubuyla deney grubu arasında fark oluĢup oluĢmadığının test edildiği dizaynlarda kullanılır.
  • 38. 1.5. Ölçme ve Ölçek • Bir özelliğe nicel bir değer verme iĢlemine ölçme denir. Evrende varlıkların sahip oldukları ortak özellikler aynı kümede ele alınmalarını mümkün kılar. Nesneleri formal iliĢkilerine göre farklı Ģekilde değerlendirmek mümkündür. Örneğin bazı nesneler sınıflanırken, bazıları aynı zamanda sıralanabilir. Sıralamalar arası farklar eĢit, ancak sıcaklık gibi ilgili özelliğin sıfırla ifade edilmesi gerçeklik ifade etmediğinde, oranlayarak kıyaslama yapmak mümkün değildir. Para, zaman ve hız gibi fiziksel ölçümler söz konusu olduğunda ise oranlama yapmanın yanı sıra, her türlü istatistiksel iĢlem de mümkündür.
  • 39. 1.5. Ölçek Türleri • 1.5.1. Sınıflama Ölçeği • 1.5.2. Sıralama Ölçeği • 1.5.3. EĢit-aralıklı Ölçek • 1.5.4. Oran Ölçeği
  • 40. 1.5.1. Sınıflama Ölçeği • Ölçmek istediğimiz özellik sadece sınıflanabilen bir özellikse sınıflama ölçeğindedir. Sınıflama, ölçek düzeylerinin en basitidir. AraĢtırmalarda sınıflama ölçeğindeki özellikler bağımsız değiĢkenler olarak kullanılır. Bir sınıftaki öğrenciler, cinsiyetlerine, tuttukları futbol takımına, fiziksel özelliklerine ve sosyo-kültürel durumlarına göre sınıflanabilir. YaĢ, cinsiyet, saç/göz rengi, kan grubu, plakalar, telefon kodları ve isimler bu gruba girer.
  • 41. 1.5.2. Sıralama Ölçeği • Ölçmek istenilen özellik sınıflamanın yanı sıra sıralanabiliyorsa ilgili özellik sıralama ölçeğindedir. Örneğin; A, B, C, D, F Ģeklinde verilen harf notları, Pekiyi/Ġyi/Orta Ģeklindeki notlar, orduda rütbeler, 1. sınıf/ 2. sınıf/ 3. sınıf öğrencisi olarak öğrencilerin sıralanması, birinci el, ikinci el, üçüncü el otomobil olarak otomobillerin sıralanmaları gibi örneklerdeki nesneler sınıflanmalarının yanı sıra sıralanabilirler.
  • 42. 1.5.3. EĢit-aralıklı Ölçek • EĢit aralıklı ölçek nesnelerin belli bir baĢlangıç noktasına göre bir özelliğe sahip oluĢ derecelerini ortaya koyan ölçek türüdür. Bu ölçek sınıflama ve sıralama ölçeğinin özelliklerine sahip olmakla birlikte, ölçeğin birimleri arasındaki mesafelerin eĢit olmasıyla diğer ikisinden ayrılır. EĢit aralıklı ölçekte sıfır mutlak değildir. Yani ilgili özelliğin yokluğunu ifade etmez. Sıcaklığı ölçen termometre bu ölçek grubundadır. 0 gerçek değildir çünkü sıfırın altında eksi değerle ifadesini bulan sıcaklıklar vardır. Benzer Ģekilde takvimler baĢlangıçları insanlar tarafından belirlendiğinden bu ölçek türüne girer.
  • 43. 1.5.4. Oran Ölçeği • Bu ölçek türünün en ayırıcı özelliği 0’ın gerçek olmasıdır. Oran ölçeğinde bir özelliği sınıflamak, sıralamak, elde edilen iki değer arasındaki farkları almak mümkün olduğu gibi; oranlamak da mümkündür. Para, zaman, gelir ve hız gibi yokluğu gerçekten yokluk ifade eden özellikler oran ölçeğinde ölçülür. Oran ölçeğinde elde edilen bir veri üzerinden matematiksel her türlü iĢlem gerçekleĢtirilebilir.
  • 44. Örnekleme • Popülasyonu Belirleme • Örneklemi belirleme • Örnekleme yöntemine karar verme • Örneklem büyüklüğünü hesaplama • Örnekleme
  • 45. 1.6. Örnekleme Yöntemleri • 1.6.1. Olasılığa Bağlı Örnekleme Yöntemleri • 1.6.1.1. Basit rastgele örnekleme • 1.6.1.2. Tabakalı örnekleme • 1.6.1.3. Sistematik örnekleme • 1.6.1.4. Küme örneklemesi
  • 46. 1.6.1. Olasılığa Bağlı Örnekleme Yöntemleri
  • 47. 1.6.1.1. Basit rastgele örnekleme • Popülasyondaki her birimin örnekleme girme Ģansının eĢit olduğu ve birinin örnekleme girmesinin diğerlerinden bağımsız olduğu örneklem türüdür. Temsil yeteneği en yüksek olanıdır.
  • 48. 1.6.1.2. Tabakalı örnekleme • KatmanlanmıĢ örnekleme de denilir. Evren alt gruplardan oluĢtuğunda her grubun örneklemde temsil edilmesi amacıyla baĢvurulur. Oranlı ve oransız olmak üzere iki Ģekilde yapılır.Katmanların büyüklüğü ile orantılı olarak seçim yapıldığında oranlı, katmanlardan belirlenen sabit bir sayıda seçkiye gidildiğinde ise oransız örneklemedir.
  • 49. 1.6.1.3. Sistematik örnekleme • Sıra numarası verilmiĢ bir grup gözlem noktası içinde birden 10’a dek belirlenen bir rakamdan itibaren baĢlayarak sistematik bir Ģekilde belli bir sayı elde edilene dek devam edilmesiyle elde edilir.
  • 50. 1.6.1.4. Küme örnekleme • Üyelerin küme içinde birbirinden farklı bir yapı sergiledikleri ancak kümelerin benzeĢik yapılar sergilediği durumlarda kullanılır. Gecekondu semtlerinde yapılan bir araĢtırmada bütün semtlerin dahil edilmesi. ġiddete uğrayan kadın örneklemesinden farklı meslek gruplarından kadınlara ulaĢılması.
  • 51. Örnekleme Yöntemleri… • 1.6.2. Olasılığa Bağlı Olmayan Örnekleme Yöntemleri • 1.6.2.1. Kota örneklemesi • 1.6.2.2. Kartopu örneklemesi • 1.6.2.3. Karar örneklemesi • 1.6.2.4. Uygun Örnekleme • 1.6.2.5. Amaçlı Örnekleme
  • 52. 1.6.2.1. Kota örneklemesi • Evrende gözlem noktalarından coğrafi bölge, cinsiyet, yaĢ gibi katmanlardan belli bir miktarda örneklem alınmasıdır. Bu miktar evrende ilgili katmanın büyüklüğüne göre değiĢir. Kota örnekleme birimlerin seçimi araĢtırmacıya bağlı olduğundan sistematik hata içerir ve bu durumda örnekleme hatasını hesaplamak mümkün değildir.
  • 53. 1.6.2.2. Kartopu örneklemesi • Belli bir hedef grup araĢtırmaya konu olduğunda küçük bir gruptan baĢlayarak o gruptakilere benzer durumda olanlara anketin katılımcılar tarafından yönlendirmeleri ile bu yöntemle büyük bir gruba ulaĢmak mümkün olur.
  • 54. 1.6.2.3. Karar örneklemesi(Judgement Sampling) • AraĢtırmacının geçmiĢ deneyimlerine dayanarak örneklemi temsil ettiğine inandığı bir grup üzerinde çalıĢmasıdır. Sistematik hataya açıktır.
  • 55. 1.6.2.4.Uygun Örnekleme (GeliĢigüzel) • AraĢtırma konusu için en uygun olduğu düĢünülen ve araĢtırmacının elinin altında olan grupla çalıĢmasıdır. Dezavantajı bu Ģekilde alınan örneklemden elde edilen verilerin pek çok analizin ön koĢulunu ihlal etmesidir.
  • 56. 1.6.2.5.Amaçlı Örnekleme • AraĢtırma konusu için en uygun olduğu düĢünülen grubun örnekleme alınmasıdır. Anasınıfı çağındaki çocukların oyun tercihlerini ortaya koymak isteyen araĢtırmacının anasınıflarından örneklemeye gitmesi.
  • 57. 1.7. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi • 1.7.1. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesini Etkileyen Etmenler • 1.7.2. Örneklem Büyüklüğünü Belirleme Yöntemleri • 1.8. Etki Büyüklüğünün Hesaplanmasının Önemi
  • 58. 1.7.1. Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesini Etkileyen Etmenler 1. Sonuçları etkileyebilecek kontrol edilmesi güç olan değiĢkenlerin sayısı; 2. Ölçülmek istenen özelik açısından, evrenin ne ölçüde homojen veya heterojen olduğu; 3. Uygulanacak örnekleme türü; 4. Verilerin alt küme (gözenek) sayısı; 5. Kestirilmek istenen evren değeri 6. Evren değeri temsilde aranan güven düzeyi ile sapma miktarı; 7. AraĢtırmanın olanakları.
  • 59. 1.7.2. Örneklemede Önemli Hususlar  Zaman ve zamanlama  Evrenin büyüklüğü  Özelliklerdeki değiĢkenlik  Örnekleme hatası  Örnekleme dıĢı hata  Bireysel olayların öne çıkması
  • 60. 1.7.3. Örneklem Büyüklüğünü Belirleme Yöntemleri • Birinci tip hata: Testin olmayan farklara iĢaret etmesi anlamına gelir. • Ġstatistiksel güç:Olan bir farkı iĢaret etmede bir testin istatistiksel gücüdür. • Etki büyüklüğü: Ne kadar bir farkın anlamlı kabul edilebileceğinin sayısal ifadesidir. Bu durumu belirleyen tek baĢına farkın büyüklüğü değildir. Sapma da dikkate alınmalıdır. • O halde birinci tip hata düĢük, Ġstatistiksel gücü büyük ve etki büyüklüğü olabildiğince büyük olması göz önünde bulundurularak örneklemler seçilmelidir.
  • 61. Örneklem büyüklüğünü Tespit Ederken Kullanılabilecek Formüller 1. Evrendeki eleman sayısı bilinmezken n= (t2.p.q)/d2 2. Evrendeki eleman sayısı biniyorken n= (Nt2.p.q)/d2(N-1)+t2pq N= Evrendeki gözlem sayısı n= Örneklem büyüklüğü t= Belirli bir serbestlik derecesi için t tablo değeri p= Ġlgili olayın olma olasılığı q= Ġlgili olayın olmama olasılığı(1-p) d= Göze alınabilecek sapma miktarı
  • 62. Kesinlik ( Göz Yum ulabilir Hata ) Evren Büyüklüğü + 1% + 2% + 3% + 4% + 5% 1.000    375 278 2.000   696 462 322 3.000  1334 787 500 341 4.000  1500 842 522 350 5.000  1622 879 536 357 10.000 4899 1936 964 566 370 20.000 6489 2144 1013 583 377 50.000 8057 2291 1045 593 381 100.000 8763 2345 1056 597 383 500.000 to  9423 2390 1065 600 384 %95 Güven Düzeyi
  • 63. K esinlik ( G öz Y um ulabilir H ata ) Evren Büyüklüğü + 1% + 2% + 3% + 4% + 5% 1.000     400 2.000   959 683 498 3.000   1142 771 544 4.000   1262 824 569 5.000  2267 1347 859 586 10.000  2932 1556 939 622 20.000 9068 3435 1688 986 642 50.000 12456 3830 1778 1016 655 100.000 14229 3982 1810 1026 659 500.000 to  16056 4113 1836 1035 663 %99 Güven Düzeyi
  • 64. 1.8. Etki Büyüklüğünün Hesaplanmasının Önemi • Etki büyüklüğü hesaplanarak bulunan fark veya iliĢkinin önem derecesi hakkında yorum yapmak mümkün olur. • Etki büyüklüğünü hesaplamada kullanılacak formüllere ilerideki bölümlerde değinilecektir.