1. HISTORIA DE VIDA:
DINORA CAMPOS CAMPOS
Autor: Antonio Castroagudín

2. Infancia
Dinora Campos Campos naceu o 26 de
febreiro de 1932, en Loureiro de Abaixo,
na casa na que vive actualmente. Vivía con
seus pais, Amador Campos e Josefa
Campos, e cos seus catro irmáns: Arturo,
Ramón, Chucho e Manuela.
Permaneceu nesta casa ata que emigrou a
Venezuela con outras veciñas da aldea,
cando só contaba con 23 anos.

3. A escola
Dinora ía a escola en contadas ocasións, xa que
segundo di: “Cando había que apañar no millo
nosos pais non nos deixaban ir, e se cadra cando
chovía moito dicíannos que tiñamos que ir e nós
escondiámonos ”.
O horario era de 8h a 12h, e pola tarde de 15h a
17h.
A escola estaba situada na estrada, no “empalme”,
e ían tanto homes como mulleres todos xuntos. Só
había un profesor e un libro para todos, que podía
ser de grao medio ou de grao superior.
Segundo as súas propias palabras: “Só había un
profesor, pero moitas veces os máis listos
ensinábannos aos máis burros e pegábannos sen
medo ningún. Había un profesor que nos daba coa
vara e poñíanos un tablón ao lombo. Era bravo el.”

4. O LECER
Todos os rapaces e rapazas da aldea xogaban cando
podían, é dicir, cando non tiñan que ir apañar na
herba ou rozar no toxo, por poñer uns exemplos.
Os xogos preferidos eran a estornela, as pedriñas ou
o cotelo. Tamén era moi habitual velos correr uns
detrás doutros e entre o millo de camiño á escola .
Dinora tamén recorda entre risas que “na escola
dicían que eras moza do rapaz co que peor te
levabas, supoño que como agora.”
Cando xa eran máis grandes, ían de vez en cando ás
festas e romarías, e segundo Dinora: “Antes
pasabamos toda a noite bailando, non coma agora.”
Cando emigrou a Venezuela de vez en cando facían
reunións de amigos, nas que charlaban, rían,
cantaban…

5. A FAMILIA
Dinora casou con José Campos en outubro de 1960.
Ela estaba vivindo en Venezuela, e José quedara en
Galiza. Non obstante decidiron casar. Fixérono por
poderes. Isto quere dicir que Dinora asistiu a igrexa
cun curmán, e José con súa irmá. Loxicamente,
despois da cerimonia, non houbo festa. Nos papeis,
consta que Dinora está casada con José.
Un ano despois, José emigra a Venezuela xunto a
súa esposa.
No 1965 tiveron un fillo, José Enrique. Poucos anos
despois, Dinora deu a luz a outra filla: Beatriz
Natividad.
No ano 1979 volve toda a familia para a súa terra de
sempre, Loureiro.

6. A FAMILIA
Dinora casou con José Campos en outubro de 1960.
Ela estaba vivindo en Venezuela, e José quedara en
Galiza. Non obstante decidiron casar. Fixérono por
poderes. Isto quere dicir que Dinora asistiu a igrexa
cun curmán, e José con súa irmá. Loxicamente,
despois da cerimonia, non houbo festa. Nos papeis,
consta que Dinora está casada con José.
Un ano despois, José emigra a Venezuela xunto a
súa esposa.
No 1965 tiveron un fillo, José Enrique. Poucos anos
despois, Dinora deu a luz a outra filla: Beatriz
Natividad.
No ano 1979 volve toda a familia para a súa terra de
sempre, Loureiro.

7. Os traballos
Cando só contaba con 10 anos xa tiña que ir
traballar e deixaba de asistir á escola bastantes
días, xa que o prioritario era o traballo.
Entra as súas labores destacaban: ir rozar ao
monte (cortar no toxo e despois, carrexalo ata a
aldea); andar co carro das vacas; ir á herba; labrar
co arado; quitar e estender o esterco…
Estes traballos non os realizaba soa, xa que os
veciños se axudaban entre si e ían todos xuntos
ao monte, a apañar no millo, a vendimar etc.
Os homes da aldea foron quen construíron polo
monte o sistema de tuberías para poder ter auga
corrente.
Desgraciadamente, mentres traballaban baixo
terra nas tuberías, produciuse un desprendemento
de terra, quedando sepultadas varias persoas,
entre elas José, o home de Dinora.

8. Os traballos
Cando só contaba con 10 anos xa tiña que ir
traballar e deixaba de asistir á escola bastantes
días, xa que o prioritario era o traballo.
Entra as súas labores destacaban: ir rozar ao
monte (cortar no toxo e despois, carrexalo ata a
aldea); andar co carro das vacas; ir á herba; labrar
co arado; quitar e estender o esterco…
Estes traballos non os realizaba soa, xa que os
veciños se axudaban entre si e ían todos xuntos
ao monte, a apañar no millo, a vendimar etc.
Os homes da aldea foron quen construíron polo
monte o sistema de tuberías para poder ter auga
corrente.
Desgraciadamente, mentres traballaban baixo
terra nas tuberías, produciuse un desprendemento
de terra, quedando sepultadas varias persoas,
entre elas José, o home de Dinora.

9. A emigración
O 22 de xuño de 1955, con tan só 23 anos, decide
emigrar a Venezuela, con outras veciñas da aldea.
“Emigramos para mellorar un pouco, pero alá
tivemos que traballar moito igualmente.”
Todo o tempo que pasou en Venezuela traballou de
criada para familias acomodadas economicamente.
Segundo as súas propias palabras: “Metade do
diñeiro era para min, e a outra metade mandábao
para Loureiro, para arranxar a casa que non valía
nadiña. Eu non gañaba moito, pero daquela
arranxábame; pero agora con isto do gas, da luz…”
Volveu no 1979 a Loureiro, co seu marido e cos
seus dous fillos.

10. A emigración
Dinora viviu nun piso alugado coas demais veciñas
que emigraron con ela, durante cinco anos. No
1961, alugou un para ela e para o seu marido,
José, que ata daquela quedara vivindo en Galiza.
Cando compara a vida de Venezuela coa de aquí
di: “Era distinto. Eu non che vou dicir que alá vivía
peor, porque a verdade é que eu alá vivía bastante
ben. Gañei cartos traballando moito e puiden
arranxar a casa de aquí.”
No que respecta á política, cando chegou a
Venezuela mandaba Pérez Jiménez e viviu o toque
de queda, pois a partires de determinada hora non
podía haber ninguén pola rúa, a menos que fora
un médico ou alguén de moita importancia.
Tamén recorda con gran emoción o gran terremoto
de 1967. “Sentín tremer todo. Pensei que o piso se
viña abaixo. Pasei moito medo.”

11. A emigración
Dinora viviu nun piso alugado coas demais veciñas
que emigraron con ela, durante cinco anos. No
1961, alugou un para ela e para o seu marido,
José, que ata daquela quedara vivindo en Galiza.
Cando compara a vida de Venezuela coa de aquí
di: “Era distinto. Eu non che vou dicir que alá vivía
peor, porque a verdade é que eu alá vivía bastante
ben. Gañei cartos traballando moito e puiden
arranxar a casa de aquí.”
No que respecta á política, cando chegou a
Venezuela mandaba Pérez Jiménez e viviu o toque
de queda, pois a partires de determinada hora non
podía haber ninguén pola rúa, a menos que fora
un médico ou alguén de moita importancia.
Tamén recorda con gran emoción o gran terremoto
de 1967. “Sentín tremer todo. Pensei que o piso se
viña abaixo. Pasei moito medo.”

12. A casa de Loureiro
A casa era coma calquera que había na aldea.
Na planta baixa había a cociña e a corte das vacas,
separadas por un corredor. O piso era de terra.
Na cociña había a lareira, onde se cociñaba. Usábanse
trepias, que son uns instrumentos de ferro de tres pés,
que servían para poñer as potas encima. Tamén había
unha artesa, que era un caixón grande que servía de
mesa e de alacena.
Na planta de arriba había dúas habitacións para todos,
con piso de madeira, pero “cativiño” segundo di ela.
Tamén había a “pieza”, que era un buraco na madeira
no que facían as súas necesidades e que ían a parar
ás cortes da vacas, que se situaban xusto debaixo.

13. A casa de VENEZUELA
A c a s a d e Ve n e z u e l a t a m p o u c o t i ñ a
demasiados luxos, pero era máis luxosa que a
de Loureiro.
Nos anos próximos ao regreso a Loureiro, xa
contaba con alacenas na cociña, o piso xa non
era de terra, tiña frigorífico, vertedeiro…
Dispoñía de dúas habitacións, unha para ela e
para José e outra para Beatriz e José Enrique.
Anteriormente, cando aínda non chegara o seu
marido a Venezuela, vivía nun piso coas
demais veciñas que emigraron con ela.

14. A aldea
O plano da aldea non cambiou dende o nacemento de
Dinora ata agora, pois agás algunha nova casa que se
construíu hai pouco, o resto seguen iguail.
No que si se nota diferenza e na forma das casas, xa que
se reconstruíron todas e melloraron moito. Puxéronse
cuartos de baño dentro das casas, as cortes xa non están
pegadas ás cociñas…
Dinora tamén atopa moita diferenza nos camiños: “Antes
non había estradas, só carreiros de terra polos que só
collía un carro das vacas.”
Outra diferenza importante é a demografía da aldea, pois
só queda unha rapaza que é menor dos 10 anos. Sen
embargo, en estes dous últimos meses, producíronse tres
nacementos na aldea, entre eles o do seu neto Mateo.
No que respecta á relación entre os veciños, Dinora di que
“os veciños antes levabámonos moi ben, como agora,
aínda que sempre hai algúns problemas polos marcos das
veigas e cousas así.”

15. A vida
A relixión era moi importante. Ía á misa sempre
que a había. “Non é coma agora. Íamos á misa
sempre e tamén á doutrina, e dabámoslle unha
ducia de ovos ao cura. Tamén lle dabamos a
“bula”. Non era moito, só unha peseta.” A bula era
unha cantidade de diñeiro que se lle pagaba ao
cura para comer carne os venres en Coresma.
Un veciño da aldea, Moncho, fíxose cura, e a súa
primeira misa na aldea foi todo un
acontecemento.
No que respecta á Sección Feminina, Dinora
nunca asistiu. “Sentía falar dela e sabía que había
reunións. Nunca fun, pero polo que me dicían
aprendíanche a coser e a facer as tarefas do
fogar.”

16. A política
Antes a mili era obrigatoria, e Dinora recorda con
tristeza os 2 anos que o seu irmán Alfonso pasou
en Sidi Ifni, África.
Ela mesma di: “Antes a mili era obrigatoria, o meu
Alfonso estivo dous anos en Sidi Ifni. Só te
librabas si eras fillo de solteira, ou se túa nai
estaba viúva. Se tiñas os pés planos tampouco
ías.”
A guerra civil estalou cando só tiña catro anos,
pero lembra: “Estabamos na veiga da eira e
empezaron a pasar persoas e persoas cara arriba
e preguntamos que pasara. Entón, foi cando
dixeron que comezara a guerra.”
Tamén recorda como viviu a morte de Franco: “Eu
aínda estaba en Venezuela, e vivino todo por
televisión. A verdade é que Franco nin me fixo ben
nin me fixo mal”.

17. A política
Antes a mili era obrigatoria, e Dinora recorda con
tristeza os 2 anos que o seu irmán Alfonso pasou
en Sidi Ifni, África.
Ela mesma di: “Antes a mili era obrigatoria, o meu
Alfonso estivo dous anos en Sidi Ifni. Só te
librabas si eras fillo de solteira, ou se túa nai
estaba viúva. Se tiñas os pés planos tampouco
ías.”
A guerra civil estalou cando só tiña catro anos,
pero lembra: “Estabamos na veiga da eira e
empezaron a pasar persoas e persoas cara arriba
e preguntamos que pasara. Entón, foi cando
dixeron que comezara a guerra.”
Tamén recorda como viviu a morte de Franco: “Eu
aínda estaba en Venezuela, e vivino todo por
televisión. A verdade é que Franco nin me fixo ben
nin me fixo mal”.

18. A política
Dinora só viviu os primeiros anos da ditadura
franquista.
Recorda aos “foucellas”, que eran persoas que
estaban fuxidas no monte, e de vez en cando
baixaban ata as casas para buscar comida.
“Estabas comendo e entraban pola porta e
pedíanche comida. Se lla dabas e a Garda Civil
se enteraba, levábante preso.”
En Venezuela viviu baixo a ditadura de Pérez
Jiménez. “Nos primeiros anos había toque de
queda. Avisaban pola radio, e a menos que fora
algo urxente, coma un médico, non había
ninguén nas rúas”.

19. A actual dinora
Actualmente Dinora ten 77 anos.
Vive na casa de toda a vida, a que con tanta
con ilusión mandou arranxar cos cartos que
gañaba en Venezuela.
Segue traballando nas tarefas do fogar, na
recollida do millo, coidando aos animais…
Vive coa súa filla, Beatriz Natividad, co seu
xenro Eduardo e co seu neto Santiago, de 20
anos.
Hai escasamente dous meses Dinora
converteuse en avoa por segunda vez. Beatriz
deu a luz a un precioso fillo chamado Mateo.
Unha muller traballadora, constante e
sufridora.
Esa é, sen dúbida, Dinora.