Marjan Debaene (M Museum Leuven) lichtte tijdens de studiedag 'Niet al goud wat blinkt' toe hoe het Leuvense Museum M sinds 2012 collectiewaardering en -selectie praktisch aanpakt. Meer info: http://www.faronet.be/node/50476

1. Kaf, koren en kunst.
Over het waarderen van de Leuvense
museale collectie

2. Inhoud
 Voorstelling M Collectie
 Collectie-identiteit
 Een collectie doorgelicht
 Analyses geanalyseerd
 Afstotingsprocedure in M: een gedragen beleid
 Case-study: Pilootcollectie binnen het afstootbeleid: Meubelen
 Wat voorafging…
 Stand van zaken september 2015
 Volgende stappen

3. M collectie

4. M collectie

5. M collectie

6. M collectie

7. • Archeologie : 3000
• Brandglas : 340
• Edelsmeedwerk (ook juwelen): 325
• Glas : 220
• Prentenkabinet
– grafiek, tekeningen: 20.000
– oude drukken: 1300
– handschriften: 75
– veilingcatalogi: 6000
• Koper, Tin, Metaal : 520
• Meubilair : 440
• Militaria: 80
• Munten, penningen, sigillografie en medailles: 13.585
• Porselein en keramiek : 2.000
• Schilderijen : 1.625
• Sculpturen en steensculptuur : 1000
• Tegels : 400
• Textiel : 950
• Diversen: 350
Totaal: 52.210 (exclusief bibliotheek: ca. 10.000)
M collectie

8. M collectie

9. M collectie

10. M collectie

11. M collectie

12. Collectie-identiteit
• Interne factoren
• De objecten
• Geschiedenis
• Geografie
• Externe Factoren, Collectie als netwerk
presentatie
• Collectie-assessment

13. Een collectie doorgelicht
• Analyse van elke deelcollectie door onafhankelijke specialist
• Start 2012, Nog lopend
• Reeds geanalyseerd:
– Brandglas
– Meubilair
– Edelsmeedwerk en metalen
– Glas
– Tegels
– Munten en Penningen
– Porselein en Keramiek
– Schilderkunst 15de, 16de, 17de, 18de eeuw
– Beeldhouwkunst gotiek, renaissance en 19de eeuw
– Oude Drukken
– Textiel

14. Een collectie doorgelicht
• Nog niet afgerond:
– Architecturale Steenfragmenten
– Archeologie
– Schilderkunst 19de – 20ste eeuw
– Beeldhouwkunst 17de -18de eeuw
• Voorlopig buiten beschouwing: Prentenkabinet
– 20000 stuks, slechts 60% geregistreerd
– Momenteel moeilijk consulteerbaar
– Registratie- en conservatie project 2015-2018

15. Analyses geanalyseerd
• Nieuwe en diepere inzichten in de eigen collectie
• Gefundeerde argumenten om ze te beoordelen
• SWOT analyses van collecties biedt andere perspectieven:
- (voor de museumstaf nog niet gekende) Nieuwe Toppers en Missers
benoemd (bijv. binnen tegelcollectie, meubelen, …)
- Homogene/Heterogene collecties benoemd (porselein, …)
- Mogelijkheden, uitdagingen, bedreigingen benoemd: ontsluiting,
selectieve verwerving, afstoting,…

16. Afstotingsprocedure in M:
Een gedragen beleid
• Eerste collectieplan M 2003: ‘van afstoting is geen sprake’.
• Collectieplan M 2013: volledig hoofdstuk gewijd aan opstart
afstotingspolicy.
• Pilootcollecties: meubelen, alaam, schoolmateriaal
– Registreren
• ABCD categorieën toepassen (hulpmiddel: collectieanalyses)
• Juridische gronden afchecken
• Afstotingscriteria toepassen
• Methodes: Herbestemming / Teruggave / Ruil / Verkoop/ Vernietiging
• Delicaat proces ; documenteren en registreren!
• Beleidsplan:
– Tegen 2018 moet M een begin gemaakt hebben van afstoting.
– Midden 2015 : startnota

17. Afstotingsprocedure in M:
Een gedragen beleid
1. Inleiding
2. Doelbewuste beleidskeuze
3. Waardering
4. Selectieprocedures
• Leidraden/Best Practices
• Spectrum
• Juridische gevolgen/verantwoording
• Communicatie en documenteren
5. Afstoting
• Criteria
• Vormen van afstoting
6. Prioritair te onderzoeken deelcollecties
• Meubelen
• OCMW-Collecties
• Andere prioritaire collecties

18. Afstotingsprocedure in M:
Een gedragen beleid
7. Workflow afstotingstraject object M (Hoofdzakelijk gebaseerd op
LAMO en Spectrum)
8. Stappenplan en timing tot en met 2018
9. Kosten/Baten
10.Nuttige links en sites

19. Waardering
• ABCD categorieën M: combinatie Deltaplan (1990) en MUSIP
(1999)
– A: museaal waardige (top)stukken of unieke stukken onvervangbaar wegens
hun (kunst)historische waarde, mogelijk permanent presenteerbaar
– B: museaal waardig, niet noodzakelijk te presenteren belangrijke stukken
– C: stukken die niet A en B zijn maar toch hun belang hebben omwille van
informatieve of educatieve waarde (studiecollectie)
– D: objecten die buiten het werkveld van het museum vallen of onvoldoende
museale waarde hebben en in aanmerking komen voor afstoting
• + voor C- en D objecten ook een waarderingstabel invullen

20. Afstotingscriteria
• De vormelijke en inhoudelijke verwervingscriteria van M blijven
relevant in het kader van de beoordeling van een kunstwerk.
• Specifieke afstotingscriteria:
– Kwaliteitsverbetering collectie
– Geen museale kwaliteit
– Geïsoleerde objecten
– Onherstelbaar beschadigd waardoor de leesbaarheid is verdwenen
– Optimalisering beheerlasten
– Dubbels
– Oververtegenwoordigd
– Collectiemobiliteit en zichtbaarheid
– Context ontbreekt

21. Workflow afstotingstraject object M
• 8 stappen, Hoofdzakelijk gebaseerd op LAMO en Spectrum
1. Waardering
2. Checken eigendom/juridische gronden geselecteerde objecten
ter afstoting
3. Afstotingstraject bepalen
4. Bestemmeling/ontvanger contacteren.
5. Beslissing laten goedkeuren op college en gemeenteraad.
6. Effectieve overdracht of afstoting.
7. Object uitschrijven
8. Alles documenteren

22. Workflow afstotingstraject object M

23. Stappenplan en timing
2015: fase 1: voorbereiding i.h.k.v. pilootcollectie Meubelen
• Aanmaken Afstotingsfiches en eventuele andere documenten
(waarderingstabellen, checklists),
– liefst aan de hand van Adlibsjablonen (onmiddellijk de juiste gegevens in het document
ingevuld)
• Workflow in detail uitwerken aan de hand van enkele concrete cases
• Afronden indeling ABCD categorieën
• Afchecken C- en D lijst met externe expert
• Bijkomende waardering a.d.h.v. waarderingstabel
• Definiëren mogelijke pistes per object of groep van objecten
• Contacteren eigenaars (indien van toepassing)
• Contacteren mogelijke doelbestemmingen

24. Stappenplan en timing
2016-2017: fase 2. Afstoting prioritaire collecties starten
• Opstarten effectieve afstotingsbeweging meubelcollecties
• Contacteren eigenaars (indien nog van toepassing)
• Contacteren doelbestemmingen en/of regelen verkoop
• Collegeverslag met beslissing voor object of groep van
objecten
• Opstarten duidelijke communicatie (intern en extern)
• Waarderings- en selectietraject andere prioritaire collecties
opstarten
• Afstotingsbeweging

25. Stappenplan en timing
2018- ev.: fase 3: Niet-prioritaire deelcollecties
• Waarderings- en selectietraject niet-prioritaire deelcollecties
opstarten
• Eventuele afstotingsbeweging
***

26. Pilootproject Meubelen:
Wat voorafging 2006-2009

27. Pilootproject Meubelen:
Wat voorafging 2010-2014

28. Pilootproject Meubelen
Wat voorafging: 2014

29. Pilootproject Meubelen:
Wat voorafging: 2014-2015

30. Pilootproject meubelen
• Laatste fase terugverhuis collectie M
• Acuut probleem: niet genoeg depotruimte – nood aan downsizen…
• Heterogene collectie van diverse origine en kwaliteit
• Minimale registratie dossiers
• Collectie-assessment Meubelen door dr. Ria Fabri
• ABCD categorieën:
• A, B en C+ meubelen komen naar het M-Depot
• C- en D meubelen worden in een afstotingstraject opgenomen
• Tijdelijk depot: geen ideaal klimaat. Daarom: vooraf warmtebehandeling
tegen houtborende insecten (Thermolignum) en schimmel (ossegal en/of
Ethanol).
– Verhuis en handling o.l.v. depotbeheerder met technisch medewerkers en vrijwilligers
– Fase 1: najaar 2014
– Fase 2: najaar 2015

31. Stand van zaken: september 2015
• 639 objecten uit M-collectie kreeg reeds ABCD-categorie, waarvan 440
meubelcollectie,
– Categorie D: 168
– Categorie C-: 125
– Categorie C+: 146
– Categorie B: 73
– Categorie A: 72
• Totaal af te stoten objecten in deze fase: 293!
– 45% van gecategoriseerde objecten (tot nu toe)
– Maar: slechts 0,56% van totale collectie

32. Pilootproject meubelen

33. Pilootproject meubelen

34. Pilootproject meubelen

35. Vervolg…
• (zie dia 21)

36. Even wat reclame…
• Twee essays
• Peter Carpreau – De collectie,
het kloppende hart van een
museum
• Marjan Debaene – Kaf, koren
en kunst. Over het waarderen
van de Leuvense collectie
• 7 € in de M-shop
• Info via mleuven.be

37. Vragen of opmerkingen?
Contact:
Marjan Debaene
Diensthoofd Collecties M Leuven
marjan.debaene@leuven.be
www.mleuven.be