1. Орчны шинжилгээ
Лекц 3

2. Хүний нөөцийн гадаад орчныг
шинжлэх гэдэг нь
• байгууллагын хувьд хүний нөөцийн ямар
нэгэн боломж болон аюул бий болгож
болохуйц гадаад хүчин зүйлсүүдийг
удирдлагын зүгээс хянах үйл ажиллагаа
юм.
• Òýð íü áàéãóóëëàãà îäîî хүний нөөцийн
хувьд ÿìàð ò¿âøèíä áàéãàà, äýýä
óäèðäëàãûí òºñººëæ áàéãààãààð
áàéãóóëëàãын хүний нөөц ÿìàð ò¿âøèíä
õ¿ðýõ, èéì ò¿âøèíä õ¿ðýõèéí òóëä
óäèðäëàãà þó õèéõ âý ãýñýí ãóðâàí
àñóóëòàä áîëîìæ áà áýðõøýýëèéí òàëààñ
íü õàðèóëò ºãºõºä îðøäîã.

3. Áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн áîëîìæ
áîëîí түүнд òóëãàð÷ áîëîõ àþóë,
áýðõøýýë íü ýäèéí çàñàã, óëñ òºð, çàõ
çýýë, òåõíîëîãè, ºðñºë人í, îëîí óëñûí
áàéäàë áîëîí íèéãìèéí òºëºâ áàéäàë
ãýñýí õ¿ðýýíä òîõèîëäîíî.
• Харин бàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн давуу
áîëîí сул тал íü ìàðêåòèíã, ñàíõ¿¿,
үйлдвэрлэл, нэгж хэсгүүд, бîëîâñîí õ¿÷èí,
байгууллагын ñî¸ë, îíöëîã øèíæ òºðõ,
үйлдвэрлэлийн óëàìæëàëò òåõíîëîãè
ãýñýí õ¿ðýýíä бий болно

4. Çàõ çýýëèéí õ¿÷èí ç¿éë
• Ýíý íü õýäèéä ÷ ÿìàð ÷ íºëºº ¿ç¿¿ëæ
áîëäîã. Òóõàéëáàë, ÿíç á¿ðèéí
á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé ìº÷ëºã, çàõ
çýýëä íýâòðýõ áîëîìæ áà áýðõøýýë, õ¿í
àìûí îðëîãûí õóâààðèëàëò, ñàëáàðûí
äîòîîä ºðñºë人í ãýõ ìýò îëîí õ¿÷èí
ç¿éë¿¿äèéã øèíæèëæ áàéõ íü хүний
нөөцийн ñòðàòåãèà òîäîòãîõ áà
ºðñºëäºã÷ººñºº äàâàìãàéëàõад ÷óõàë
íºëºº ¿ç¿¿ëíý.

5. Òåõíîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éë
• 1970 îíä Ý.Òîôôëåð "Ôóòóðîøîê-èðýýä¿éí
ìóóæðàëò" ãýñýí íýð òîìü¸î ìåíåæìåíòýä
îðóóëсан. Ýíý íü ìàø áîãèíî õóãàöààíä ìàø
òîì ººð÷ëºëò ºäººñíèé óëìààñ õóâü õ¿ì¿¿ñò
ñàíàà ñýòãýëýýð óíàõ áîëîí ÷èã áàðèìæàà
àëäàõ ÿâäàë ãýæ òýðýýð òàéëáàðëàсан. Èéì
ººð÷ëºëò òåõíîëîãèéí òàëààð ÿàæ ãàðàõûã
óäèðäàã÷ õ¿í òîîöîîëîí áàðèìæààëæ áàéõ
øààðäëàãàòàé. Òóõàéëáàë, ìàø óäààí
õóãàöààíä гар ажиллагаатай, биеийн хөдөлмөр
давамгайлсан технологи õýðýãëýãäýæ èðñýí.
Ãýòýë мэдээллийн технологийн хөгжлийн
хурдацтай õîëáîãäîæ оюуны хөдөлмөр,
автоматжсан буюу компьютержсан хөдөлмөр
ºðãºí õèéãäýõ áîëñîí íü íýí áîãèíî õóãàöààíä
ò¿ð¿¿÷èéíõèéã íü õ¿íä áàéäàëä îðóóëсан.

6. Îëîí óëñûí õ¿÷èí ç¿éë
• ªíºº ¿åä îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð òîì
êîìïàíèóäûí îëîíõè òºäèéã¿é æèæèã ï¿¿ñ¿¿ä
ìÿíãà ìÿíãààð îðîëöîæ áàéíà. Óäèðäëàãà
ýíýõ¿¿ íýí ºðãºí õ¿ðýýíä ººðèéí õÿíàëòòàé
áàéõ ¸ñòîé. Ó÷èð íü ãàäíààñ òóõàéí îðíû ò¿¿õèé
ýä, ìàòåðèàëûã õÿëáàðõàí îëæ àâàõ áîëîìæ,
îëîí óëñûí êàðòåëü, ¿íäýñòýí äàìíàñàí
êîðïîðàöèóäûí ¿éë àæèëëàãàà, õºðºíãº
îðóóëàëòûí îáüåêò þìóó òîäîðõîé çàõ çýýëèéí
¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé îðîí äàõü âàëþòûí õàíøíû
ººð÷ëºëò õèéãýýä óëñ òºðèéí øèéäâýð¿¿äèéí
õàíäëàãûí óëìààñ áîëîìæ á¿ðäýõ ýñâýë àþóë
ó÷èð÷ áîëîõ þì.

7. Засгийн газрын бодлого
• Ï¿¿ñ¿¿äèéí åðºíõèé ñòðàòåãè áîëîí Çàñãèéí
ãàçðûí áîäëîãûã øèíæëýí îíîøëîæ áàéõ íü
òóõàéí êîìïàíè áóþó ñàëáàðûн хүний нөөцийг
õàìãààëàõ áóþó ºðãºæ¿¿ëýõ áîëîìæ îëãîäîã.
Òóõàéí ï¿¿ñ, êîìïàíè áóñàä îðíûõîî
ºðñºëäºã÷èéí хүний нөөцийн хөгжлийн
ñòðàòåãèéã ãîë àëäàõã¿é òààìàãëàí îíîøëîæ
÷àäâàë ººðèéíõºº хүний нөөцийн ñòðàòåãèéã
äîòîîä çàõ çýýëä áýõæ¿¿ëýõýä ÷èãë¿¿ëýõ ýñâýë
ãàäààä îðíû ºðñºëäºã÷人 ñºðæ àæèëëàõ
õèéãýýä áóñàä êîìïàíèéí ñòðàòåãèéã íÿöààõ
çîðèëãîîð îëîí óëñûí ¿éë àæèëëàãààãàà
èäýâõæ¿¿ëýí ºðãºæ¿¿ëýõýä çàñãèéí ãàçðààñ
äýìæëýã ýðæ õàéæ áàéäàã.

8. Ýäèéí çàñãèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä
• ¯¿íä: Үндэсний болон дотоодын нийт
бүтээгдэхүүн, Үндэсний орлого,
èíôëÿöè áîëîí äèôëÿöèéí õóðä, àæèë
ýðõëýëòèéí ò¿âøèí, îëîí óëñûí
òºëáºðèéí òýíöýë, âàëþòûí õàíø,
òàòâàðûí õýìæýý, улсын төсөв, өр çýðýã
îðíî. Ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã áàéíãà
îíîøëîí ¿íýëæ áàéõ õýðýãòýé áàéäàã.

9. Óëñ òºðèéí õ¿÷èí ç¿éë
• Çàñãèéí ãàçàð àæèë õýðýã÷ ¿éë
àæèëëàãààíä áàéíãà èäýâõèòýé
îðîëöäîã òóë ò¿¿íèé óëñ òºðèéí ¿éë
àæèëëàãààã áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà
ñîðãîã àæèãëàæ áàéõ øààðäëàãàòàé.

10. Íèéãìèéí çàí ¿éëèéí õ¿÷èí ç¿éë
• Ýíý íü íèéãìèéí ººð÷ëºãäºæ áàéäàã íàéäëàãà,
õàðèëöàà, ¸ñ ñóðòàõóóíûã áàãòààäàã. ªíººãèéí
íºõöºëä ¿éëäâýðëýë õóäàëäààíû òàëààðõè
ìýäðýìæ, íèéãýìä ¿íäýñíèé öººíõ áîëîí
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýçëýõ áàéð ñóóðü,
ìåíåæåð¿¿äèéí íèéãìèéí ÷èãëýëèéí ººð÷ëºëò,
õýðýãëýã÷äèéí ýðõ àøãèéã õàìãààëàõ
õºäºëãººí¿¿ä õàìààðàãääàã.
• Áàéãóóëëàãàä хүний нөөцийн íèéãìèéí
÷àíàðòàé òîì àñóóäëûã äýâø¿¿ëýí òàâèõ íü
îëîíòàà òîõèîëääîã. Õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ áóé
íèéãìèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã òóõàé á¿ðò íü
ìýäýð÷ ¿ð àøèãòàé õàðèó ¿éëäýë õèéõèéí òóëä
àëèâàà áàéãóóëëàãà ººðийн хүний нөөцөө øèíý
îð÷èí íºõöºëä çîõèöуулаí óõàìñàðòàéãààð
ººð÷иëæ áàéõ ó÷èðòàé.

11. ªðñºë人íèé õ¿÷èí ç¿éë
• Àëèâàà áàéãóóëëàãà ºðñºëäºã÷èéíõºº
хүний нөөцийн òóõàé áîëîí áàéæ áîëîõ
ìýäðýìæ, õàðèó ¿éëäëèéã òàíäàí
ìýäýõã¿éãýýð îðøèí òîãòíîõ áîëîìæã¿é.
Байгууллага "ªðñºëäºã÷ маань хүний
нөөцийнхөө þóã óðàãø õºäºëãºæ áàéíà
âý?", "ªðñºëäºã÷ийн хүний нөөцийн
удирдлага þó õèéæ áàéíà âý?", "Òýð íü þó
õèéæ ÷àäàõ âý?" ãýñýí àñóóëòóóäàä
õàðèóëò ºã÷ ÷àäàõààð øèíæëýí ä¿ãíýæ
áàéõ ¸ñòîé байдаг.

12. ªðñºëäºã÷ийнхºº хүний нөөцийг øèíæëýõýä
îíîøëîëûí äºðâºí ýëåìåíòийг ашигладаг
1. ªðñºëäºã÷èéíõºº хүний нөөцийн
èðýýä¿éí çîðèëãûã òàíäàí ìýäýõ
• ªðñºëäºã÷èéíõºº хүний нөөцийн
ñòðàòåãèéã çºâ ¿íýëýõ
• ªðñºëäºã÷èä áîëîí òóõàéí êîìïàíèéí
àæèëëàæ áóé ñàëáàðûí хүний нөөцийн
болон удирдлагын íºõöºë áàéäëûã
óðüä÷èëàí òîéìëîí ìýäýæ áàéõ
• ªðñºëäºã÷èéíõºº хүний нөөцийн äàâóó
áîëîí ñóë òàëóóäûã ã¿íçãèé ñóäëàí ìýäñýí
áàéõ ¸ñòîé áàéäàã.

13. Ýäãýýð ýëåìåíòèéã íóõàöòàé øèíæëýõýä
äºõºì ¿ç¿¿ëýõèéí òóëä äарааõè äºðâºí
ýíãèéí àñóóëòûã òàâих хэрэгтэй.
1. ªðñºëäºã÷ийн ÷èíü хүний нөөц
îäîîãèéíõîî áàéäàëä ñýòãýë õàíãàëóóí
áàéãàà ýñýõ?
2. ªðñºëäºã÷ чинь ººðèéí хүний нөөцийн
ñòðàòåãèäàà ëàâòàé ÿìàð àëõàì,
ººð÷ëºëò õèéæ áîëîõ?
3. ªðñºëäºã÷èéí чинь хүний нөөцийн ýìçýã
ñóë òàë þó áàéæ áîëîõ
4. ªðñºëäºã÷èéí хүний нөөцийн òàëààð
ÿìàð ºäººí õàòãàëãà õèéæ áîëîõ õèéãýýä
íýí äîðâèòîé, ¿ð àøèã á¿õèé ÿìàð õàðèó
àðãà õýìæýýã àâ÷ áîëîõ?

14. Áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн
äîòîîä îð÷íûã øèíæëýõ
• Байгууллага дîòîîä хүний нөөцийн
àñóóäëóóäàà îíîøëîõ ¿éë ÿâäëûã
óäèðäëàãûí øèíæèëãýý ãýäýã. Òýð
íü áàéãóóëëàãûí ¿¿ðýã á¿õèé
íýãæ¿¿äèéí хүний нөөцийн äàâóó
áîëîí ñóë òàëóóäûã ñòðàòåãèéí
¿¿äíýýñ ¿íýëýõ àðãà÷ëàë þì.

15. Ìàðêåòèíã
Ìàðêåòèíãèéí ¿¿ðãèéã ñóäëàõàä 7 åðºíõèé
õ¿ðýýã àíõààðàõ íü ÷óõàë. ¯¿íä:
1. Хүний нөөцийн ºðñºëäºõ ÷àäâàð
2. хүний нөөцийн çýðýã, äóãààð, ÷àдвàð.
3.Çàõ çýýëèéí õ¿í àì ç¿éí ñòàòèñòèê
4.Хөдөлмөрийн зàõ çýýëèéí ñóäàëãàà áà
áîëîâñðóóëàëò
5.Хүний нөөцдөө ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý,
урамшуулал, мотивац
6.Хүний нөөцийн хөгэил, сургалт
7. Àøèã.

16. Ñàíõ¿¿
• Ñàíõ¿¿ãèéí áàéäëûã øèíæëýõ íü áàéãóóëëàãàä íýí
÷óõàë áºãººä хүний нөөцийн òºëºâëºëòèéã ¿ð
àøèãòàé õýðýãæ¿¿ëýõýä òóñ äºõºì ¿ç¿¿ëäýã áàéíà.
Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýýíèé òóõàéä ÿíç á¿ðèéí
õàíäëàãà áàéäàã ÷ òýð íü áàéãóóëëàãûí хүний
нөөцийн äàâóó áà ñóë òàë, äàëä áîëîìæ áà
õ¿íäðýë, áýðõøýýëèéã íýýí ãàðãàäàã. Ñàíõ¿¿ãèéí
øèíæèëãýý áîë áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн ñóë
òàëûã öàã àëäàëã¿é èëð¿¿ëýí çàñàõ, ò¿¿íèé
ºðñºëäºã÷òýé õàðüöóóëáàë ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààã
¿íýëæ öýãíýõýä òóñàëäàã. ßëàíãóÿà óðò õóãàöààíä
èëýð÷ áîëîõ хүний нөөцийн äàâóó, ñóë òàëàà
óðüä÷èëæ õàðàõ áîëîìæ ºãäºã. Ýíý ¿íäñýí äýýð
хүний íººöөө äàõèí õóâààðèëæ ¿ð ä¿íòýé àøèãëàõ,
ñàëáàð íýãæ¿¿äèéíõýý хүний нөөцийн ñàíõ¿¿ãèéí
áàéäëыг ñàéæðóóëæ áàéõ øààðäëàãàòàé.

17. ¯éëäâýðëýë
• Ýíä ÷óõàì ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññ дахь
хүний нөөцийн òóõàé ºã¿¿ëýõ áîëíî.
¯éëäâýðëýëийí хүний нөөцийн ¿éë ÿâöûã
óäèðäëàãà áàéíãà øèíæèëæ áàéõ íü
áàéãóóëëàãà îðøèí òîãòíîõîä èõýýõýí
÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.
• Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä хүний нөөцийн
á¿òýýìæèä õàíäàõäàà ãîë íü áàéãóóëëàãûí
¿éëäâýðëýëèéí хүний нөөцийн ¿¿ðýãò
àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëýõ áîëñîí ÿâäàë ýíý
òàëààðõè øèíý õàíäëàãà áîëæ áàéíà

18. Õ¿íèé íººöийн удирдлага
• Áàéãóóëëàãûí òóëãàìäàæ áàéãàà àñóóäëûí
èõýíõè íü ýöñèéí ýöýñò õ¿ì¿¿ñòýé õîëáîîòîé
áàéäàã. Àëèâàà áàéãóóëëàãûí õóâüä õ¿íèé
íººöèéí удирдлагын ¿¿ðãèéí äàâóó, ñóë
òàëóóäûã øèíæëýí ñóäëàõ õýðýãòýé áàéäàã.
¯¿íèéã ¿ë îéøîîâîë äàëä àãóóëàãäàæ áóé ñóë
òàëûã èëð¿¿ëæ, çàñ÷ çàëðóóëàõ áîëîìæèéã
àëäàæ èðýýä¿éä áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã
àþóëä îðóóëàõ ìàãàäëàë íýìýãääýã.
• Õýðýâ áàéãóóëëàãà óë ¿íäýñòýé øèæèì ò¿ëõýýñ
á¿õèé çîðèëò òàâüñàí ìýðãýæèëòýé àæèëòàí,
óäèðäàã÷òàé áîë ñòðàòåãèéí ÿíç á¿ðèéí
õóâèëáàðûã ìºðäºõ ÷àäâàðòàé áàéíà.

19. Áàéãóóëëàãûí ñî¸ë áà îíöãîé ä¿ð òºðõ
• Òóõàéí áàéãóóëëàãà äàõü óóð àìüñãàëûã ò¿¿íèé
ñî¸ë ãýæ íýðëýäýã. Ñî¸ë íü áàéãóóëëàãàä
çîíõèëæ áóé ¸ñ æóðàì, ¸ñ ñóðòàõóóíû áîëîí
íàéäëàãûã òóñãàäàã. Ýíýõ¿¿ ñî¸ëûã òîäîðõîé
øèíæ á¿õèé àæèëòíóóäûã ººðòºº òàòàõ áîëîí
òîäîðõîé õýâ ìàÿãèéí çàí ¿éëèéã äýìæèí
óðàìøóóëëàõûí òóëä óäèðäëàãà àøèãëàäàã.
Äîòîîäûíõîî áàéäëûã íàðèéí øèíæëýí, äàâóó
áà ñóë òàëóóäàà èëýðõèéëýõèéí õàìò
íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã à÷ õîëáîãäëîîð íü
ýðýìáëýí òîãòîîñíû äàðàà óäèðäëàãûí õóâüä
äàâûí ºìíº àíõààðàõ ¸ñòîé ýñâýë õîéøëóóëæ
áîëîõóéö àñóóäàë íü þó áîëîõ, áàñ ãàäààä
îð÷èí äàõü áîëîìæ íºõöëèéí òóëãóóð áîëîõóéö
ç¿éë íü þó áàéíà ãýäãèéã îíошилæ
òîäîðõîéëäîã.

20. Байгууллага îð÷íûхоо á¿òöèéã òîäîðõîéëñíû
äàðàà ò¿¿íèéг ýëåìåíò òóñ á¿ðýýð õóâààí àâ÷
¿çýõ íü îíöãîé à÷ õîëáîãäîëòîé. ¯¿íèéã îð÷íû
øèíæèëãýýíèé õ¿ðýý ÷ ãýæ íýðëýäýã.
Òèéì õ¿ðýýã òîäîðõîéëîõîä ¿íäñýí ãóðâàí
õ¿÷èí ç¿éë íºëººëäºã. ¯¿íä:
1. Байгууллагын îð÷èíä íºëººëæ ÷àäàõ
îíöãîé à÷ õîëáîãäîëòîé ýëåìåíò¿¿äèéí
ýãçýãòýé öýãèéí òîî, øèíæ ÷àíàð
2. Îð÷íû øèíæèëãýýíèé öàã õóãàöààíû
õÿçãààð
3. Á¿ðýí øèíæèëãýý õèéõ áîëîìæ çýðýã
áîëíî.

21. Байгууллагын îð÷èí, ò¿¿íèé õ¿÷èí
ç¿éëèéí óòãûã ñàéí òîäîðõîéëîõûí òóëä
ò¿¿íèé òóõàé ìýäýýëëèéã àëü áîëîõîîð
á¿ðýí öóãëóóëàõ øààðäëàãàòàé.
• Ìýäýýëëèéã ¿íýëýõ íü байгууллагын îð÷íû
øèíæèëãýýíèé ýöñèéí øàò áîëäîã.
¯íýëãýýíèé ¿ð ä¿íã хүний нөөцийн
ñòðàòåãèéí øèíæèëãýý áà ñòðàòåãèéí
áîëîìæèò õóâèëáàðóóäûã òîäîðõîéëîõ
¿íäýñëýëèéã ãàðãàõàä àøèãëàíà.
Ìýäýýëëèéí ¿íýëãýýíèé ¿íäñýí çîðèëãî íü
байгууллагын хүний нөөцийн ¿éë
àæèëëàãààíä íºëººëºõ íºëººëëèéí ýåðýã
áà ñºðºã òàëûã òàéëáàðëàõàä îðøèíî.

22. Ìэдээллийн үнэлгээг “5*5” аргаар
õèéæ áîëíî.
• Ýíý àðãà íü ãàäààä îð÷íû
àøèãòàé ýëåìåíò¿¿äèéã
òîäîðõîéëäîã áà ãàäààä îð÷íû
òàâàí õ¿÷èí ç¿éëèéí òóõàé
ººðòºº òàâàí àñóóëò òàâüæ
õàðèóëäàã àðãà þì.

23. Ýäãýýð íü:
1. Õýðýâ òà ãàäààä îð÷íû хүний нөөцийн õ¿÷èí ç¿éëèéí
òóõàé ìýäýýëëèéã ìýäýõ õ¿ñýëòýé áîë òýäíýýñ ÿäàæ
òàâûã íü íýðëýíý ¿¿?
2. Ãàäààä îð÷íû хүний нөөцийн ÿìàð òàâàí õ¿÷èí ç¿éë
òàíä àþóëòàé ñàíàãäàæ áàéíà?
3. Òàíû ºðñºëäºã÷èéí хүний нөөцийн òºëºâëºãººíººñ
ÿìàð òàâàí õ¿÷èí ç¿éë òàíä ìýäýãäýæ áàéíà?
4. Õýðýâ òà хүний нөөцийн ñòðàòåãèéí ÷èãëýëýý
òîäîðõîéëñîí áîë ãîë çîðèëãîäîî õ¿ðýõýä хүний
нөөцийн õàìãèéí ÷óõàë ÿìàð òàâàí õ¿÷èí ç¿éë áàéíà?
5. ªºð÷ëºëòèéí ¿ð ä¿íä òàíай хүний нөөц òààòàé áàéõ
íºõöëèéã õàíãàõ ãàäààä òàâàí íºõöºë áàéäëûã
íýðëýíý ¿¿?
Ýäãýýð òàâàí àñóóëò áîëãîíä èòãýëòýé õàðèó ºãñíººð
байгууллагын èðýýä¿éí áîäèò áàéäëûã òîãòîîõ
áîëîìæòîé áîëíî.

24. Ìýäýýëëèéã ¿íýëýõ ººð íýã àðãà íü
байгууллагын хүний нөөцийн èðýýä¿éí îð÷íû
àøèãòàé õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí ¿íýëãýýíèé ¿íäñýí
øàëãóóðóóä áàãòñàí äàðààõè äºðâºí àñóóëòàíä
õàðèóëò ºãºõ çàìààð æàãñààëò ãàðãàõ ÿâäàë þì.
¯¿íä:
1.ªãºãäñºí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äýýñ
байгууллагын хүний нөөцийн áàéäàëä
íºëººëæ ÷àäàõ ÿìàð õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä
áàéíà âý? (ýåðýã, ñºðºã òàë)
2.Ýíý õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã èõýñãýõ ÿìàð
ìàãàäëàë áàéíà âý?, ò¿¿íèéã öààøèä
õÿíàæ ñóäàëæ áîëîõ óó?

25. 3.Байгууллагын хүний нөөцийн ¿éë
àæèëëàãààíä íºëººëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëèéí
íºëºº õèð çýðýã èõ âý?
4.Байгууллагын хүний нөөцөд íºëººëæ áóé
ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éë õýäèéä ñóëðàõ âý?
(îéðûí ¿åä, äóíä õóãàöààíä, óðò õóãàöààíä
)
• Äýýðõè àñóóäëóóäûã àøèãëàí хүний
нөөцийн îð÷íû øèíæèëãýýã îéëãîõûí òóëä
“Байгууллагын хүний нөөцөд íºëººëºõ
õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã èõýñãýõ ìàãàäëàë” ãýñýí
ìàòðèöûã õýðýãëýæ áîëíî.

26. “Байгууллагын хүний нөөцөд íºëººëºõ
õ¿÷ин зүйлүүдийг ихэсгэх магадлал”
ìàòðèö

27. SWOT øèíæèëãýý
• Бàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн ãàäààä
äîòîîä îð÷íû õ¿÷èí ç¿éëèéí
íºëººëëèéã ñóäëàõäàà "SWÎÒ"
øèíæèëãýýíèé àðãûã õýðýãëýäýã. Ýíý íü
áàéãóóëëàãà ººðèéí хүний нөөцийн
äàâóó áà ñóë òàë, áîëîìæ áà àþóë
çàíàë ãýæ ¿çýæ áîëîõ ÿìàð àñóóäàë
áàéíà, ò¿¿íèé íºëººëºë íü ÿìàð
áàéãààã øèíæëýí ñóäàëñíû ¿íäñýí äýýð
хүний нөөцийн çîðèëãî, ñòðàòåãèà
òîäîðõîéëæ õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæ
íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëäэã.

28. SWÎÒ øèíæèëãýýíèé äîòîîä îð÷íû
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:

29. • Õүний нөөцийн давуу áîëîí ñóë òàëûã
òîäîðõîéëæ áàéõäàà áàéãóóëëàãûí
ìåíåæåð¿¿ä áóñàä ºðñºëäºã÷
áàéãóóëëàãóóäààñàà þóãààðàà èë¿¿
áîëîõûã ýðýëõèéëæ õàéõ õýðýãòýé.
ßëàíãóÿà ãîë ºðñºëäºõ äàâóó òàë íü
¿éë÷èëãýýíèé ¿íý öýíèéã íýìýãä¿¿ëæ
çàõ çýýëä øèíý ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýõ
öàã õóãàöààã áàãàñãàí çàâñðûí
¿éë÷èëãýý áîëîí ýöñèéí
¿éë÷ë¿¿ëýã÷èääýý õ¿÷òýé õàðèëöààã áèé
áîëãîäîã.

30. SWÎÒ øèíæèëãýýíèé ãàäààä îð÷íû
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:

31. Áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн îð÷íû ñóäàëãààíû
çîðèëãî íü øèíý áîëîìæèéã íýýí èëð¿¿ëýõ ÿâäàë
• Áàéãóóëëàãà хүний нөөцийн áîëîìæ
á¿ðèéã àøèãëàõ àëáàã¿é. Èéìýýñ
áîëîìæóóäûã ¿íýëæ ¿çýýä àìæèëò
îëîõóéö áºãººä áàéãóóëëàãûí íºõöºë
áàéäàëä òîõèðîõ òààëàìæòàé
áîëîìæèéã ýíý òýðã¿¿íä àøèãëàõ íü
ç¿éòýé.
• Хүний нөөцийн áîëîìæèéã àìæèëòûí
ìàãàäëàë áîëîí áàéãóóëëàãàä
òààëàìæòàé áàéäàë ãýñýí õî¸ð
¿ç¿¿ëýëòýýð àíãèëæ áîëíî.

32. • Áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн àìæèëòûí
ìàãàäëàë íü ºðñºëäºã÷人 äàâàõ ¿éë
àæèëëàãààíû õ¿÷òýé òàëààñ íü
õàìààðíà. ªºðººð õýëáýë, òóõàéí
áîëîìæèéã àøèãëàõàä íºëººëºõ¿éö
ÿëãàðàõ îíöëîã øèíæòýé áàéâàë àìæèëò
îëîõ íü áîäèòîé áîëíî ãýñýí ¿ã þì.

33. Áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн
áîëîìæèéí ìàòðèöèéã áàéãóóëáàë:

34. • Áàéãóóëëàãûí îð÷íû àþóë ãýäýãò
áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä õ¿íäðýë
ó÷ðóóëàõ, àìüäðàõ ÷àäâàðûã áóóðóóëàõ,
óíàëòàíä îðóóëæ áîëîõ òààëàìæã¿é
òîõèîëäîë, ìº÷, ¿éë ÿâäëóóäûã îéëãîíî.
Àþóëóóäûã òîõèîëäîõ ìàãàäëàë, íîöòîé
áàéäàë õî¸ðîîð àíãèëæ áîëíî.
Áàéãóóëëàãà àþóë òîõèîëäîõîîñ ºìíº
ýñâýë, òîõèîëäñîí ¿åä ÿìà𠺺ð÷ëºëò
õèéõ âý? ãýäãèéã òîäîðõîéëñîí хүний
нөөцийн òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàí
õýðýãæ¿¿ëýõ ¸ñòîé.

35. Áàéãóóëëàãûí хүний нөөцийн àþóëûí
ìàòðèöèéã áàéãóóëáàë:

36. • Áàéãóóëëàãûí ãàäààä îð÷íû
õ¿÷èí ç¿éë - "àþóë çàíàë áà
áîëîìæ", äîòîîä îð÷íû õ¿÷èí
ç¿éë - "ñóë òàë áà ÷àäâàðò"
ºãñºí ¿íýëýëòýíä òóëãóóðëàí
хүний нөөцийн ñòðàòåãèéí
äºðâºí õóâèëáàðûí àëü íýãèéã
ñîíãîæ áîëíî.

37. "WT" ñòðàòåãè íü
• ñóë òàë áîëîí àþóë çàíàëûã
ìèíèìóì õýìæýýíä áîëãîõ
çîðèëãîòîé. Òóõàéí
áàéãóóëëàãûã хүний нөөцийг
öîìõòãîõ, пүүсийг òàòàí áóóëãàõ
øààðäëàãàòàé áàéæ áîëíî.

38. "WÎ" ñòðàòåãè íü
• ñóë òàëûã áàãàñãàõ, áîëîìæèéã
èë¿¿ ñàéí àøèãëàõ îðîëäëîãî
þì. Ãàäààä îð÷íû хүний
нөөцийн áîëîìæèéã äàâóó òàë
áîëãîí àøèãëàõ áîëîìæòîé.

39. "SÒ" ñòðàòåãè íü
• ãàäààä îð÷íû àþóë çàíàëòàé
òýìöýõäýý áàéãóóëëàãûí ººðèéõºº
хүний нөөцийн äàâóó òàëä òóëãóóðëàí
äàâóó òàëàà íýìýãä¿¿ëýõ, àþóë
çàíàëûã áàãàñãàõàä ÷èãëýãäýíý. Àëü
íýã áàéãóóëëàãà ºðñºëäºã÷èéíõºº
хүний нөөцийн ºðñºëäºõ ÷àäâàðûí
ºñºëòººñ øàëòãààëàí ¿¿ñ÷ áàéãàà
àþóë çàíàëûã àðèëãàí ººðèéí хүний
нөөц, ¿éë÷èëãýýíèé òåõíîëîãè, ñàíõ¿¿,
óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëòûí äàâóó
òàëàà àøèãëàí ºðñºëäºæ áîëíî.

40. "S0" ñòðàòåãè
• Хүний нөөцийн ñòðàòåãèéí
õàìãèéí òîõèðîìæòîé õóâèëáàð
áîëîõ áºãººä òóõàéí
áàéãóóëëàãà хүний нөөцийн
áîëîìæäîî ò¿øèãëýí ººðèéí
äàâóó òàëûã áýõæ¿¿ëýõ ÿâäàë
þì.

41. PEST шинжилгээний арга нь:
• Political and Legal force буюу Улс төр-
хууль эрхзүйн орчин
• Economic force буюу Эдийн засгийн
орчин
• Sociocultural force буюу Нийгэм-соёлын
орчин
• Technologocal force буюу Техник-
технологийн орчин гэсэн үгнүүдийн
товчлол юм.

42. Улс төр-хууль эрхзүйн орчин нь бизнес
явуулахад шаардлагатай хууль, дүрэм журам
болон аливаа зохицуулалт зэрэгт ихээхэн
нөлөө үзүүлдэг салбар юм.
Энд дараах асуудлуудыг авч үзэх хэрэгтэй. Үүнд:
• Улс төрийн орчин хэр тогтвортой байна?
• Таны бизнесийн үйл ажиллагааг зохицуулж
байдаг хуулиудад төрийн бодлого нөлөөлөх
болов уу?
• Ìаркетингийн ёс зүйн тал дээр төрөөс ямар байр
суурь баримталж байна вэ?
• Эдийн засагт төрийн зүгээс ямар бодлого
баримтлан ажиллаж байна вэ?
• Төрөөс шашин болон соёлын тал дээр ямар
нэгэн үзэл баримтлал барин ажиллаж байна уу?

43. • Аливааолон улсын худалдаа арилжааны
гэрээ хэлэлцээрт төрийн зүгээс оролцож
байна уу?
• Засгийн газрын бодлого
• Худалдааны бодлого
• Дотоодын зах зээл дэх лобби, дарамт
шахалт
• Гадаадын зах зээл дэх дарамт шахалт

44. Ìаркетеруудад урт болон удаан хугацаан дахь
худалдааны эдийн засгийн нөхцөл байдлыг
тодорхойлох шаардлага гардаг.
Энэ нь ялангуяа олон улсад маркетингийн
үйл ажиллагаа явуулахаар төлөвлөж байх
үед тохиолддог.
Энэ үед та дараах нөхцөл байдлыг авч
үзэх шаардлагатай.
• Дотоодын зах зээлийн нөхцөл байдал
• Дотоодын зах зээлийн чиг хандлага
• Гадаадын зах зээлийн чиг хандлага
• Бараа, үйлчилгээний онцгой албан татвар

45. • Зах зээлийн болон худалдааны циклүүд
• Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн онцлог
• Хуваарилалтын сувгийн хандлага
• Валютын ханш
• Хүүгийн хувь хэмжээ
• Инфляцийн хэмжээ
• Ажил эрхлэлтийн түвшин
• Эдийн засаг дахь ДНБ-ий хэтийн төлөв
байдал гэх мэт

46. Аливаа улс орон бүрийн нийгэм соёлын онцлог нь
бизнесийн үйл ажиллагаанд тодорхой хэмжээгээр
нөлөөлж байдаг.
Үүнд дараах зүйлийг авч үзэх шаардлагатай:
• Гадаадын бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд
хэрэглэгчид хэрхэн хандаж байна?
• Бүтээгдэхүүнээ зах зээл дээр түгээхэд тухайн
орны хэл нөлөө үзүүлж байна уу?
• Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн нийгэмд эзлэх
байр суурь ямар байна?
• Тухайн орны хүн амын дундаж наслалт
• Ямар шашинтай хүмүүс дийлэнх хувийг эзэлж
байна?

47. • Амьдралын хэв маяг, хандлага
• Нийгэмд болж буй гол үйл явдал
• Нийгэмд болох гэж буй гол үйл явдал
• Боловсролын түвшин
• Соёлын хүчин зүйлс
• Ёс зүй
• Шашин
• Хүн амын шилжих хөдөлгөөн
• Хүмүүсийн амьдралын хэв маяг
• Хүмүүсийн амьдралын хэв маягийн
өөрчлөлт
• Цагаачлал
• Эрүүл мэнд
• Ìэргэжил боловсрол

48. Техник технологи бол өрсөлдөөн дунд давуу талыг
олж, глобалчлалд хөтлөх нэгэн чухал хүчин зүйл юм.
• Ингэхийн тулд дараах асуудлуудыг
шийдвэрлэсэн байх хэрэгтэй. Үүнд:
• Одоо ашиглагдаж буй техник технологи нь сайн
чанартай, хямд бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хийж
үйлдвэрлэж чадаж байна уу?
• Одоо ашиглагдаж буй техник технологи нь
бизнес эрхлэгчдэд болон хэрэглэгчдэд илүү
шинэчлэгдсэн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг санал
болгож чадаж байна уу?
• Шинэ техник технологи гарч ирснээр хуваари-
лалтын суваг хэрхэн өөрчлөгдөж байна вэ?

49. • Техник технологи нь тухайн бизнесийн байгууллагад
хэрэглэгчидтэйгээ харилцах шинэ гарцыг бий болгож
чадаж байна уу?
• Техник технологийн хөгжлөөр өрсөлдөх
• Судалгаа шинжилгээнд зарцуулах хөрөнгө
мөнгө
• Техник технологийг солих
• Үйлдвэрлэх хүчин чадал
• Ìэдээлэл, холбоо харилцаа
• Техник технологийн тухай мөрдөх дүрэм
журам
• Шинэчлэх бололцоо
• Техник, технологийн патент, лиценз
• Оюуны өмчид халдаагүй байдал

50. Дээр тайлбарласан PEST арга дээр нэмэгдэж L, E үсгүүд орж
байгаа нь Legal factors буюу Хууль эрхзүйн хүчин зүйл,
мөн Environmental factors буюу Хүрээлэн буй орчны
хүчин зүйл юм.
PESTLE арга дээр улс төрийн орчноос хууль
эрхзүйн орчныг салгаж тайлбарладаг нь энэ талыг
илүү нарийн судлахад дөхөмтэй болгосон байна.
Энэ хэсэгт тухайн байгууллага үйл ажиллагаагаа
явуулахад ямар хууль, дүрэм журмыг мөрдөх
шаардлагатай, мөн үйл ажиллагаа,
үйлдвэрлэлийнхээ чиглэлээс хамааран бусад бүх
төрлийн хуулийн мэдлэгтэй байхыг шаардана.
Ìөн тухайн эрхэлж буй бизнесийн онцлог, ямар
бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ вэ гэдэгээс
хамааран улсын стандартчилал, мөн олон улсын
стандарт зэрэгт тохирсон байгаа эсэхийг хянах
шаардлагатай.

51. Тухайн бизнесийн байгууллагын үйл
ажиллагаанд хүрээлэн буй орчин тойрон
зэрэгт үзүүлэх эерэг болон сөрөг нөлөөлөл
тэдгээрийн харилцан хамаарал, хэрэв
тухайн компаний үйл ажиллагаа байгаль
орчинд тодорхой хэмжээгээр хор хохирол
үзүүлдэг бол эргээд нөхөн сэргээлтийн
асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх талаар тусгаж
авч үзэх шаардлагатай.

52. Ингээд PESTLE судалгааны аргыг тухайн байгуулага
дээр хэрхэн авч үзэж орчноо шинжлэх нэгэн загварыг
авч үзье.

58. PESTLE аргын хэрэглээ
Энэхүү шинжилгээний арга нь Бизнес
төлөвлөгөө, Стратегийн төлөвлөгөө,
Ìаркетингийн төлөвлөгөө зэрэгт өргөн
хэрэглэгдэхээс гадна зах зээл дээр
шинэ бүтээгдэхүүн гаргах, тухайн
бүтээгдэхүүн,үйлчилгээг шинэчлэн
хөгжүүлэж улам боловсронгуй болгох
зэрэгт уг арга ашиглагдана.

59. PESTLE аргын давуу тал
• Ашиглахад тун энгийн, хялбар
• Бизнесийн орчноо танин мэдэж
ойлгоход тус дөхөм болно
• Бизнесийн боломж, аюул
зэргийг урьдчилан харах
боломжийг олгоно

60. PESTLE аргын сул тал
Хэтэрхий их мэдээлэл
өгөгдсөнөөс шалтгаалж гол
зүйлийг анзаарахгүй өнгөрөх

61. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА
.