Κείμενα και ερωτήσεις εξάσκησης - εμπέδωσης για την ενότητα της εθνικής ταυτότητας

1. ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΘΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Γιατί οι Έλληνες δυσκολευόμαστε στην Ιστορία;
(ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 03.11.2019)( Διασκευασμένο άρθρο του Νίκου Μαραντζίδη)
Το 2004 πέρασα μερικές καλοκαιρινές μέρες σε μια αίθουσα της Εθνικής Σχολής
Δημόσιας Διοίκησης, διορθώνοντας γραπτά υποψηφίων για τη Σχολή. Στην ίδια
αίθουσα διόρθωνε κι ένας φίλος, εξαιρετικός ιστορικός. Μία από εκείνες τις μέρες,
σηκώθηκε νευρικά και μου έδειξε ένα γραπτό. Διάβασα: «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος,
που άρχισε την 28ηΟκτωβρίου 1940...». Γέλασα! Αυτός δεν γελούσε. Δεν επιτρέπεται
πτυχιούχος ιστορικού τμήματος (οι υποψήφιοι για την ΕΣΔΔ είναι πτυχιούχοι
πανεπιστημίου) να γράφει τέτοια σαχλαμάρα, σχολίασε.
Αυτές οι αναμνήσεις ήρθαν στο μυαλό μου μετά το ατυχές (επιεικώς) μήνυμα της
υπουργού Παιδείας προς την εκπαιδευτική κοινότητα με αφορμή την επέτειο της
28ηςΟκτωβρίου.(…)Είναι προφανές, πωςτο ελληνικό «ΟΧΙ» του 1940, ουδεμία σχέση
έχει με τον λαϊκισμό, τον «ατομικισμό και την αποξένωση που μαστίζουν την
ανθρωπότητα», όπως ήθελε το μήνυμα. Αυτό το τελευταίο μάλιστα, για τον
ατομικισμό και την αποξένωση, βγαλμένο θαρρείς από έκθεση ιδεών του ’80, είναι
εξωφρενικά άστοχο, ιδιαίτερα αν λάβει κανείς υπόψη, πως ο «ατομικισμός» ήταν
ανάμεσα στα στοιχεία εκείνα που οι φασίστες αντιμάχονταν σφοδρά. (…)
Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, οι πολιτικοί είναι απλώς η κορυφή του
παγόβουνου. Το πρόβλημα σχετίζεται με την ελληνική κοινωνία και τον βαθιά
ναρκισσιστικό τρόπο που αντιλαμβάνεται την εθνική της ταυτότητα. Ένας
παράγοντας λειτουργεί καταλυτικά σε αυτό: έχουμε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας!
Έχουμε την αλαζονική πεποίθηση πως Έλληνες και Ιστορία είναι ταυτόσημες περίπου
έννοιες και δεν μας ενδιαφέρει να μάθουμε πραγματικά και να κατανοήσουμε στα
σοβαρά. Μας ενδιαφέρει κυρίως να «επιβεβαιωνόμαστε». Η αντίληψή μας για το
παρελθόν διαμορφώνει ένα τεράστιο «Εγώ» που απολαμβάνουμε να το θρέφουμε
με αναμασήματα στερεότυπων σχολικών γνώσεων γαρνιρισμένων με αποφθέγματα
και εικόνες από κινηματογραφικές ταινίες, ιστορικά μυθιστορήματα ή τηλεοπτικά
σίριαλ ιστορικού περιεχομένου.
1. Ποια γεγονότα αποτέλεσαν την αφορμή για τον προβληματισμό του
αρθρογράφου;
2. Πώς ο αρθρογράφος τεκμηριώνει την άποψή του πως «έχουμε μεγάλη ιδέα για
τον εαυτό μας!». Να αιτιολογήσετε το θαυμαστικό
3. η κορυφή του παγόβουνου: πώς καταλαβαίνετε τη φράση;
4. Τι θα απαντούσατε στην ερώτηση του τίτλου;

2. Εισαγωγικό σημείωμα στο Παράδοση και Ελληνικότητα τουΓ. Θεοτοκά
Το πρόβλημα της πολιτιστικής ταυτότητας του Νέου Ελληνισμού απασχόλησε και
εξακολουθεί να απασχολεί ακόμη την ελληνική διανόηση. Πολλοί πνευματικοί
άνθρωποι (λογοτέχνες, κριτικοί, επιστήμονες) επιχείρησαν κατά καιρούς να
ανιχνεύσουν τα βασικά στοιχεία που διαφοροποιούν το νεοελληνικό πολιτισμό από
τους πολιτισμούς των άλλων λαών και εξασφαλίζουν την πολιτιστική του συνέχεια
μέσα στο χρόνο. Οι αντιλήψεις που ήταν επικρατέστερες κάθε φορά χρωμάτιζαν
καθοριστικά ολόκληρες εποχές. Έτσι π.χ. τα πρώτα πενήντα χρόνια ζωής του
νεοσύστατου κράτους (1830-1880) σφραγίστηκαν από το κλασικό ιδεώδες. Κι αυτό
γιατί θεωρούσαν τότε την κλασική μας παράδοση ως τη μοναδική έκφραση της
ελληνικότητας παραβλέποντας τη σημασία που είχαν οι μεταγενέστεροι αιώνες για
τη διαμόρφωση της νεοελληνικής, πολιτιστικής φυσιογνωμίας. Αντίθετα η γενιά του
1880, που εκφράστηκε μέσα από το κίνημα του δημοτικισμού, αναζήτησε την
παράδοση του Νέου Ελληνισμού στις λαϊκές μας ρίζες, στο λαϊκό μας πολιτισμό, που
διέσωζε την ιστορική μας συνέχεια.
1. Τι πιστεύετε πως σημαίνει ο όρος ελληνικότητα;
Γ. Θεοτοκάς : Παράδοση και Ελληνικότητα
(…)Όσο βαθιά και σφιχτά κι αν ανήκουμε στην Ευρώπη, υπάρχει πάντα μια πλευρά
του εαυτού μας που ακουμπά στην Ανατολή, μια πλευρά που οι παλαιότεροι μας, με
την κάποια νεοπλουτική ξιπασιά που χαρακτηρίζει συνήθωςτιςκαινούριες κοινωνίες,
ντρεπόντανε να τη φανερώσουν, αλλά που εμείς, ωριμότεροι και πιο σίγουροι στα
πόδια μας, τη νιώθουμε σαν ένα πλουτισμό της ζωής μας και δεν θέλουμε να τη
χάσουμε. Συνεννοούμαστε με το Γάλλο, όμως συνεννοούμαστε και με τον Αρμένη και
με τον Άραβα. Ζούμε στο ρυθμό της δυτικής ζωής, είμαστε μέρος της Ευρώπης, όμως
δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πολυσύνθετη ιδιοσυγκρασία μας ανήκει ταυτόχρονα
και σε κάποιαν Ανατολή, που δεν είναι ωστόσο η μεγάλη Ασία, αλλά μια Ανατολή πιο
κοντινή, ήμερη και οικεία. Είναι ο γεωγραφικός χώρος που οι παλαιότεροι καθόρισαν
ως την «καθ' ημάς Ανατολή», χώρος που κλείνει μέσα του τη Βαλκανική, τη Μαύρη
Θάλασσα, τη Μικρασία ως τον Καύκασο κι ως τη Μεσοποταμία και ολόκληρη την
Ανατολική Μεσόγειο με τους τόπους που απλώνονται στις ακρογιαλιές της. Και
τούτος ο κόσμος περιέχεται στην πραγματικότητα της ζωής μας και θα ήταν
ασυλλόγιστος αυτοακρωτηριασμός και στένεμα των οριζόντων μας το να θελήσουμε
να εξουδετερώσουμε τα στοιχεία του πνευματικού εαυτού μας που βρίσκονται σ'
επαφή κι ανταπόκριση μαζί του.
1. Ποια στοιχεία επηρεάζουν την ελληνική εθνική ταυτότητα σύμφωνα με το
κείμενο;
2. Ποια είναι η «καθ' ημάς Ανατολή» και γιατί πιστεύετε πως ακόμα και σήμερα
προσπαθούμε να την αγνοήσουμε;
3. Στο κείμενο κυριαρχούν οι αντιθέσεις. Εντοπίστε τες.

3. Η ελληνικότητα κινδυνεύει από εμάς, Α. Φασιανός
( https://www.tovima.gr/2010/01/17/opinions/i-ellinikotita-kindyneyei-apo-
emas/)
Κάθε κάποια χρόνια, δεν μπορώ να προσδιορίσω πόσα ακριβώς, συμβαίνουν
αλλαγές στην ταυτότητα ενός τόπου. Όμως, συνήθως, οι αλλαγές αυτές δεν
επηρεάζουν σε βάθοςτην ουσία της ταυτότητας. Έτσι και οι αλλαγές που συμβαίνουν
τα τελευταία χρόνια, είτε ενδογενώς στην Ελλάδα, είτε εκείνες που είναι αποτέλεσμα
εξωτερικών μεταβολών, δεν επηρεάζουν την ουσία της ελληνικής ταυτότητας, όσο κι
αν τώρα που τις βιώνουμε μπορεί να μας φαίνεται αλλιώς. Οι αρχαίοι Ελληνες
φορούσαν χιτώνες, οι αγωνιστές του ΄21 φουστανέλες, εμείς, σήμερα, φοράμε
παντελόνια ευρωπαϊκού τύπου, αλλά δεν αλλάζουμε. Και δεν αλλάζουμε, επειδή
ζούμε κάτω από το ίδιο φως, στο ίδιο κλίμα, αναπνέουμε τον ίδιο αέρα, χαιρόμαστε
την ίδια φύση, κάνουμε τις ίδιες χειρονομίες.
Τελικά, ηελληνικότητα γεννιέται κυρίως από τον τόπο πουζούμε και καθορίζεται από
αυτόν και από τη γλώσσα, και γι΄ αυτό αργά ή γρήγορα θα ενταχθούν σε αυτή την
ελληνικότητα κι όσοι ξένοι έρχονται να ζήσουν σε αυτόν τον τόπο. Πολλοί, που
αγνοούν εντελώς την καθοριστική σημασία όλων αυτών, πιστεύουν αντίθετα ότι η
ελληνικότητα βρίσκεται στην παράδοση που απειλείται από τις αλλαγές. Τους
διαφεύγει ότι και η ίδια η παράδοση καθορίζεται από τον τόπο και από το φως του.
Αλλά, κυρίως, κάνουν το μεγάλο λάθος να ταυτίζουν τη διατήρηση τηςελληνικότητας
με τη μίμηση του παρελθόντος. Κι αυτό είναι ένα έγκλημα, που γεννά τέρατα. Η
μίμηση του παρελθόντος, του αρχαίου, του βυζαντινού ή όποιου άλλου, είναι κάτι
κακό και επικίνδυνο που κλείνει τη σκέψη μας, μας στερεί κάθε δυνατότητα να
ανανεώσουμε κι εμείς την ελληνική ταυτότητα και να την παραδώσουμε ανανεωμένη

4. στους επόμενους. Το παρελθόν μάς βοηθά όταν μαθαίνουμε από αυτό, όχι όταν το
αντιγράφουμε.
Σήμερα, την ελληνικότητα τη βλέπω ακόμα και στα αυθαίρετα. Στα σπίτια που
χτίζονταν μέσα σε ένα βράδυ όπως όπως, με ό,τι ταπεινά υλικά υπήρχαν διαθέσιμα
εκείνη τη στιγμή. Αντίθετα, δεν τη βλέπω καθόλου σε τερατώδη κτίρια στη Μύκονο
ή σε άλλα νησιά, που μπορεί να κρατούν το λευκό χρώμα ή την πέτρα, αλλά που οι
διαστάσεις, οι αναλογίες και οι όγκοι τους δεν έχουν καμιά σχέση με την αληθινή
αρχιτεκτονική εκείνης τηςγης και την προσβάλλουν. Το Αιγαίο, που τώρα όλοι μιλούν
γι΄ αυτό, δεν το ξέραμε, ο Ελύτης μάς το ΄μαθε, αλλά δεν το καταλάβαμε.
Ελληνικότητα δεν είναι να πηγαίνεις και να αντιγράφεις το παρελθόν σου.
Ελληνικότητα είναι να μαθαίνεις από όλα αυτά, να τα κουβαλάς μέσα σου και να τα
ξέρεις, αλλά, όπως ο Οδυσσέας, να κάνεις αυτό που αυτός εδώ ο τόπος σού ζητά. Να
παίρνεις το ελληνικό και να το κάνεις παγκόσμιο. Εγώ τουλάχιστον αυτό προσπάθησα
να κάνω όλα αυτά τα χρόνια. Και το είδα να γίνεται. Η αρχή της Οδύσσειας είναι η
ελληνικότητα. Και γι΄ αυτό δεν κινδυνεύει από όλες τις αλλαγές. Αν κινδυνεύει η
ελληνικότητα, κινδυνεύει μόνο από εμάς τους ίδιους…
1. Η ταυτότητα παραμένει σταθερή ή αλλάζει; Οι αλλαγές την επηρεάζουν
αρνητικά ή όχι;
2. Από τι εξαρτάται η ελληνικότητα σύμφωνα με τον αρθρογράφο; Τι δεν είναι
ελληνικότητα;
3. Στο χωρίο που υπογραμμίζεται οι αιτίες δίνονται με ασύνδετο σχήμα. Γιατί
επιλέγει αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας; Να αντικαταστήσετε το κόμμα με το
«και». Τι αλλάζει στο νόημα;
4. Στο ίδιο χωρίο πώς δικαιολογείται η χρήση του α πληθυντικού;
5. Με ποιο τρόπο/τρόπους αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος του κειμένου;
6. Κι αυτό είναι ένα έγκλημα, που γεννά τέρατα : ποιο είναι το έγκλημα και
ποια τα τέρατα; Ποιο παράδειγμα αναφέρει ο Φασιανός;
7. Ποια χρειάζεται να είναι η στάση μας απέναντι στο παρελθόν, σύμφωνα με
τον αρθρογράφο;
8. Πώς συνομιλεί το κείμενο με την εικόνα; Ποια στοιχεία της ελληνικής εθνικής
ταυτότητας παρατηρείτε στην εικόνα; Πιστεύετε πως λείπουν στοιχεία από
την απεικόνιση της ταυτότητας; Γιατί λείπουν;

5. Χατζιδακισμός: η ιδεολογία που λείπει από τη σημερινή Ελλάδα
ΟΧατζιδάκις ήτανη αναγκαία ζεύξητου παλαιού με το νέο, τηςβαθιάςελληνικότητας
με την Ευρώπη. Ήταν η ένωση της Δύσης με την Ανατολή. Το ότι κατάφερε να
δημιουργήσει μέσα από τους λαϊκούς δρόμους του Τσιτσάνη και τις σονάτες του
Μπετόβεν δείχνει -ολοκάθαρα, πλέον- το δρόμο που μακροσκοπικά θα έπρεπε να
είχε ακολουθήσει και η χώρα. Να γίνει ένα αμάλγαμα (=κράμα, μείξη) των πιο
σημαντικών επιρροών της. Να δημιουργήσει ένα εκτόπισμα που θα περιλαμβάνει το
παρελθόν της και το μέλλον της. Δίχως φτηνή αρχαιολατρεία και δίχως τον
νεοπλουτισμό των άκριτα δυτικοφρόνων.
Αν χάνουμε κάτι εν τη απουσία του είναι αυτός ο συνδυαστικός λόγος. Χρειαζόμαστε
κάποιον που θα ορθοτομεί δίχως να έχουμε δεύτερες σκέψεις πως το κάνει για ίδιον
όφελος. Ο Θεοδωράκης που είναι ο άλλος μεγάλος ογκόλιθος της ελληνικής
μουσικής, λόγω των πολλών παλινωδιών του, δεν κατάφερε να ενώνει πάντα. Ο
Σαββόπουλος αποδείχθηκε λίγος για έναν τόσο σημαντικό ρόλο. Οι πανεπιστημιακοί
μας δεν έχουν -δυστυχώς- την αναγνωρισιμότητα ή το εκτόπισμα να αρθρώσουν
τέτοιο λόγο. (…)
Από την άλλη: δεν είμαι σίγουρος αν στη σημερινή εποχή θα μπορούσε ο Χατζιδάκις
να έχει έναν λόγο που θαακουγόταν. Η δεκαετία του ’60, ακόμη και του ’80, μοιάζουν
νηπιακές σε σχέση με τη σημερινή. Φοβάμαι πως θα χρειαζόταν να έχει σελίδα στο
Facebook και το Instagram για να τον ακούσει ο κόσμος, αλλά επειδή μάλλον δεν θα
έπαιζε με τους όρους τηςπλειοψηφίας (όπως έκανε πάντα) θααπευθυνόταν και πάλι
σε λίγους και καλούς.
Πηγή : Andro.gr [ http://www.andro.gr/apopsi/manos-hadjidakis-greece/ ]
Ερωτήσεις
1. Τι κατάφερε με τη μουσική του και τα κείμενά του ο Χατζιδάκις, σύμφωνα με
τον αρθρογράφο;
2. Γιατί ο αρθρογράφος υποστηρίζει πως ο λόγος του Χατζιδάκι δεν θα μπορούσε
σήμερα να έχει ευρεία αποδοχή; Να υπογραμμίσετε τις αιτίες στο κείμενο.
3. Στην πρώτη παράγραφο κυριαρχούν οι αντιθέσεις. Καταγράψτε τες.
4. Ήταν ο Χατζιδάκις πνευματικός άνθρωπος;
5. Στο άρθρο αναφέρονται και άλλα πρόσωπα. Σε τι διαφοροποιούνται από τον
Χατζιδάκι; Ποια γνωρίσματα πρέπει σύμφωνα με τον αρθρογράφο να έχει ο
πνευματικός άνθρωπος, για να συμβάλλει θετικά στη διαμόρφωση της
ταυτότητας;