Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı

1. CUMHUR YET DÖNEMİ İCUMHUR YET DÖNEMİ İ
TÜRK EDEB YATIİTÜRK EDEB YATIİ
YÜCEL

2. A k imi her ne var âlemde.ş ş
lm bir kıyl ü kâl imiİ ş
ancak.
Fuzûlî

3. CUMHUR YET DÖNEM TÜRKİ İ
EDEB YATININ OLU UMUİ Ş
CUMHUR YETTEN GÜNÜMÜZE EDEB YATI-İ İ
MIZI ETK LEYEN SOSYAL, S YAS ,İ İ İ
KÜLTÜREL, EKONOM K ve CO RAFİ Ğ İ
OLAYLAR :
 Atatürk ilke ve İnkılâpları
- Latin alfabesinin kabulü
- Saat, takvim, ölçü ve kıyafetlerde Batı’a uyma
- Medreselerin kaldırılması
- Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
- Öğretimin birleştirilmesi
 II. Dünya Savaşı

4.  Çok partili hayata geçiş
 Birleşmiş Milletlere üyelik
 Nato’ya üyelik
 1960 İhtilali ve anayasası
 Kıbrıs Barış Harekâtı
 1970 – 1980 arası gençlik hareketleri ve olayları1970 – 1980 arası gençlik hareketleri ve olayları
 1980 askeri müdahalesi ve anayasası1980 askeri müdahalesi ve anayasası
 Serbest piyasa ekonomisine geçişSerbest piyasa ekonomisine geçiş
 Sovyetler Birliğinin çöküşüSovyetler Birliğinin çöküşü
 Ortak Pazara üyelikOrtak Pazara üyelik
 İlköğretimden üniversiteye kadar pek çok eğitimİlköğretimden üniversiteye kadar pek çok eğitim
kurumunun açılmasıkurumunun açılması
 Özel tv kanallarının kurulmasıÖzel tv kanallarının kurulması

5. SOSYAL, SİYASİ, KÜLTÜREL ve EKONOMİK YÖNDEN
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATININ OLUŞTU-
ĞU ZEMİN :
 Cumhuriyet kurumlarının sağlamlaştırılmaya çalışıldığıCumhuriyet kurumlarının sağlamlaştırılmaya çalışıldığı
bir zeminbir zemin
 Atatürk ilke ve inkılâplarının yerleştirilmeye çalışıldığı birAtatürk ilke ve inkılâplarının yerleştirilmeye çalışıldığı bir
zeminzemin
 Ekonomik bağımsızlığın ilke edinildiği, kalkınma çalış-Ekonomik bağımsızlığın ilke edinildiği, kalkınma çalış-
malarının hızlandırıldığı bir zeminmalarının hızlandırıldığı bir zemin
 Batı’dan gelen edebi türlerde başarılı ürünlerin verilme-Batı’dan gelen edebi türlerde başarılı ürünlerin verilme-
ye çalışıldığı bir zeminye çalışıldığı bir zemin
 Demokrasiye işlerlik kazandırılmaya çalışılan bir zeminDemokrasiye işlerlik kazandırılmaya çalışılan bir zemin
 Anadolu’nun kalkındırılmasının hedeflendiği bir zeminAnadolu’nun kalkındırılmasının hedeflendiği bir zemin
 Milli kimliğin, vatanı sevmenin önemli olduğu bir zeminMilli kimliğin, vatanı sevmenin önemli olduğu bir zemin

6.  Halkın duyuş ve düşünüşünün önemsendiği bir ze-Halkın duyuş ve düşünüşünün önemsendiği bir ze-
minmin
 Hukukun üstünlüğüne saygı duyulmasının sağlan-Hukukun üstünlüğüne saygı duyulmasının sağlan-
maya çalışıldığı bir zeminmaya çalışıldığı bir zemin

7. CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATININ DİL veCUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATININ DİL ve
ZEVK ANLAYIŞI :ZEVK ANLAYIŞI :
 Konuşma ve yazı dilinin birbirine yaklaş-
tırılması
 Yalın bir dil kullanılması
 Süsten, özentiden kaçış
 Anadolu ruhunun önemsenmesi
 Batı’dan gelen sezgicilik, varoluşçuluk ve
gerçeküstücülük akımlarının yansıması

8. CUMHURİYET DÖNEMİ
SANATÇILARI-
MIZI ETKİLEYEN BATI
AKIMLARI
SEZGİCİLİKSEZGİCİLİK (( EntüitionizmEntüitionizm ))
 Soyut düşünmede, akıl ve zihin karşısında sezgiyeSoyut düşünmede, akıl ve zihin karşısında sezgiye
hem öncelik hem de üstünlük tanıyan felsefe akı-hem öncelik hem de üstünlük tanıyan felsefe akı-
mıdır.mıdır.
 Henri Bergson, akımın kurucusu olduğu için sezgici-Henri Bergson, akımın kurucusu olduğu için sezgici-
lik felsefe tarihinde “lik felsefe tarihinde “ Bergsonculuk “ olarak adlan-“ olarak adlan-
dırılır.dırılır.
 Rasyonalist ( akılcı ) görüşe tepki olarak ortaya çı-Rasyonalist ( akılcı ) görüşe tepki olarak ortaya çı-
kar, sezgiye önem verir.kar, sezgiye önem verir.

9.  Bu akıma göre bilginin kaynağı ve temeli sezgidir.Bu akıma göre bilginin kaynağı ve temeli sezgidir.
Felsefi anlamda sezgi, bir tür açılma, doğrudan doğ-Felsefi anlamda sezgi, bir tür açılma, doğrudan doğ-
ruya keşfedebilme, dolaysız, aracısız, birdenbire kav-ruya keşfedebilme, dolaysız, aracısız, birdenbire kav-
ranılmadır.ranılmadır.
 Sadece felsefecilerin ve sanatçıların oluşturdukların-Sadece felsefecilerin ve sanatçıların oluşturdukların-
dan değil, mistik deneyimlerden de faydalanmayı ön-dan değil, mistik deneyimlerden de faydalanmayı ön-
görür.görür.
 Edebiyatımıza Cumhuriyet döneminde giren bu akımEdebiyatımıza Cumhuriyet döneminde giren bu akım
Ahmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek ve AsafAhmet Hamdi Tanpınar, Necip Fazıl Kısakürek ve Asaf
Halet Çelebi gibi şairlerimizi etkilemiştir.Halet Çelebi gibi şairlerimizi etkilemiştir.
 Henri Bergson :Henri Bergson : 1859-19411859-1941

10. SÜRREALİZMSÜRREALİZM (( GerçeküstücülükGerçeküstücülük ))
 20. yüzyıl başlarında Fransa’da doğan, bunalım ede-
biyatı olan dadaizmden bazı etkiler taşıyan ancak da-
ha çok aklın kontrolünden kaçan bilinç dışını, tesa-
düfe bağlı ruh durumlarını, düzensiz hayalleri, sayık-
lamaları, rüyaları sanata aktarma amacını güden bir
akımdır.
 Kurucusu, Fransız şair Andre Breton’dur. (1896-1966 )
 Breton, 1924 yılında Gerçeküstücülüğün Manifestosu
adlı kitabıyla akımın bildirisini açıklamıştır.
 Bilinçaltının sanata uygulanmasında Sigmund Freud’
un derinleştirdiği bilinçaltı araştırmalarından faydala-
nılmıştır.

11.  Psikanalize dayanan sürrealizmde, insan istekleri,
hiçbir yasaklama ve ayıplamaya maruz kalmadan ger-
çek yüzünü rüyada ortaya çıkarır. İnsanın gerçek kim-
liğini tanıyabilmek için bilinçaltına gizlediği duygula-
rın açığa çıkarılması gerekir. Bu yüzden akıl ve man-tık
değersiz görülmüş, düş gücüne, bilinçaltına önem
verilmiştir.
 Hipnotizma seanslarına, rüyalara önem verilmiştir.
 Ruhsal otomatizm ( düşünmeksizin yazma ) den, soru-
cevap oyunundan faydalanılmıştır.
 İç akışı engellediği için noktalama işaretlerine karşı
çıkılmıştır.
 Şiire kaynak olarak; rüyayı, bunalımları ve sayıklama-
ları almışlardır.

12.  Düşünmeden, duraksamadan akıllarına ne gelirseDüşünmeden, duraksamadan akıllarına ne gelirse
yazmayı yöntem kabul etmişlerdir.yazmayı yöntem kabul etmişlerdir.
 Dünyayı, toplumu ve olayları mizahî bir üslûplaDünyayı, toplumu ve olayları mizahî bir üslûpla
anlatmışlardır.anlatmışlardır.
 II. Dünya Savaşı’ndan sonra yerini egzistansiyalizmII. Dünya Savaşı’ndan sonra yerini egzistansiyalizm
(( varoluşçulukvaroluşçuluk ) e bırakmıştır.) e bırakmıştır.
 Türk edebiyatındaTürk edebiyatında GaripçilerGaripçiler’’ii veve II. YeniII. Yeni şairlerinişairlerini
etkilemiştir.etkilemiştir.

13. VAROLUŞÇULUKVAROLUŞÇULUK (( EGZ STANS YAL ZMİ İ İEGZ STANS YAL ZMİ İ İ ))
 Alman filozof Martin Heidegger ( Haydeger ) tarafın-Alman filozof Martin Heidegger ( Haydeger ) tarafın-
dan oluşturulmuş; Danimarkalı Filozof Kierkegaarddan oluşturulmuş; Danimarkalı Filozof Kierkegaard
( Kirkigard ) tarafından temeli atılmış; Fransız Jean( Kirkigard ) tarafından temeli atılmış; Fransız Jean
Paul Sartre ( Jan Pol Sartr ) tarafından edebiyata uy-Paul Sartre ( Jan Pol Sartr ) tarafından edebiyata uy-
gulanmış bir akımdır.gulanmış bir akımdır.
 II. Dünya Savaşı yıllarında gelişmiş ve bir bunalımII. Dünya Savaşı yıllarında gelişmiş ve bir bunalım
edebiyatı oluşturmuştur.edebiyatı oluşturmuştur.
 Akımın temeli Descartes’ın “Akımın temeli Descartes’ın “ Düşünüyorum, öyleyseDüşünüyorum, öyleyse
varım.varım. “ felsefesine dayanır. ““ felsefesine dayanır. “Kendini tanı, seçiminiKendini tanı, seçimini
yap, sorumluluğunu üstlen.”yap, sorumluluğunu üstlen.” biçiminde ifade edilir.biçiminde ifade edilir.
 Akıma göreAkıma göre ““ varoluşvaroluş “, ““, “ özöz “den önce gelir.“den önce gelir. İnsanİnsan
önce dünyaya gelir, daha sonra özünü ve bilinciniönce dünyaya gelir, daha sonra özünü ve bilincini
meydana getirir.meydana getirir.

14.  Seçim yapmakta hür olan insanlar, kendi özleriniSeçim yapmakta hür olan insanlar, kendi özlerini
oluştururlar.oluştururlar.
 İnsan, her işinden kendisi sorumludur, sorumlulu-İnsan, her işinden kendisi sorumludur, sorumlulu-
ğunu başkasına yükleyemediği için bu durum insan-ğunu başkasına yükleyemediği için bu durum insan-
da bunalım oluşturmaktadır.da bunalım oluşturmaktadır.
 Yazar çağına katılmalı ve yaptığı seçim ile yaşadığıYazar çağına katılmalı ve yaptığı seçim ile yaşadığı
topluma ve zamana yön vermelidir.topluma ve zamana yön vermelidir.
 Eserlerde karakter yoktur.Eserlerde karakter yoktur.
 Albert Camus, Simone de Beavoir ( Bovuar ) , AndreAlbert Camus, Simone de Beavoir ( Bovuar ) , Andre
Malraux ( Malro ) diğer sanatçılarıdır.Malraux ( Malro ) diğer sanatçılarıdır.
 Cumhuriyet döneminde edebiyatımıza giren bu akım-Cumhuriyet döneminde edebiyatımıza giren bu akım-
dan Edip Cansever ve Yusuf Atılgan etkilenmiştir.dan Edip Cansever ve Yusuf Atılgan etkilenmiştir.

15. CUMHURİYET DÖNEMİ CO KU veŞ
HEYE-CANI D LE GET RENİ İ
MET NLERİ
 Şiirlerde kullanılan dil son derece sadedir.
 Şiirde aruz vezni yerine hece vezni yaygınlaş-
mıştır.
 Ahmet Haşim, Yahya Kemal Beyatlı aruzla şiir
yazmaya devam etmiştir.
 Halk şiiri geleneği, Cumhuriyet dönemi şiiri için
en önemli kaynak olmuştur.
 Şiirlerde hamasî ( destansı / cesurca ) söyle-
yişler dikkati çeker.

16.  Nutuk havası taşıyan didaktik şiirler de yazıl-
mıştır.
 Gurbet teması şiirlerde sıkça işlenmiştir.
 Millet sevgisi, yurdu tanıtma ve yüceltme coş-
kusu şiirlerde önemli yer tutar.
 Anadolu insanını ve Anadolu’yu anlatan şiirler
yazılmıştır.
 Beş Hececilerin izinden giden Kemalettin Ka-
mu, Behçet Kemal, Ahmet Kutsi, Ömer Bedret-
tin gibi şairler duygusal bir anlatımla Anadolu’
yu anlatmış, övmüşlerdir.
 Anadolu’ya yönelme ülkü durumundadır, ancak
çoğu şair Anadolu’ya dıştan bakmıştır.

17.  Nazım Hikmet, Ahmet Arif, Fazıl Hüsnü, Cahit
Külebi gibi şairler Anadolu’yu gerçekçi biçimde
anlatmıştır.
 Şiirde biçim ve içerik açılarından büyük değişik-
likler olmuş, çeşitli şiir toplulukları ortaya çık-
mıştır.
 1940’tan sonra serbest şiir yaygınlaşmıştır.

18. CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ
A -A - 1923 – 19401923 – 1940 ARASI TÜRK RŞİİ İ
1 -1 - Memleket EdebiyatıMemleket Edebiyatı (( Beş HececilerBeş Hececiler ))
2 -2 - Mistik – Ruhçu AnlayışMistik – Ruhçu Anlayış
3 -3 - Yedi MeşalecilerYedi Meşaleciler
4 -4 - Öz ( Saf ) ŞiircilerÖz ( Saf ) Şiirciler
B -B - 1940 - 19601940 - 1960 ARASI TÜRKARASI TÜRK RŞİİ İ
5 – Serbest Nazım Toplumcu Şiir ( 1920 – 1960 )
6 -6 - I. Yeni Hareketi (I. Yeni Hareketi ( GaripçilerGaripçiler ))
7 -7 - Garip Dışında Yeniliği Sürdüren ŞiirGarip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir
8 -8 - Toplumcu GerçekçilerToplumcu Gerçekçiler
9 -9 - HisarcılarHisarcılar

19. 10 -10 - MavicilerMaviciler
11 - II. Yeni Hareketi ( İkinci Yeniciler )
12 - Bağımsızlar
a- Hece vezni ile şiir yazanlar
b- Serbest şiir yazanlar
C - 1960 – 1980 ARASI TÜRKARASI TÜRK RŞİİ İ
13 – II. Yeni Sonrası Toplumcu Şiir
D - 1980 SONRASI TÜRKTÜRK RŞİİ İ
E - CUMHUR YET DÖNEM NDE HALK Rİ İ Şİİ İ

20. CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRKCUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK
EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİEDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
11 -- Cumhuriyetin ilk yıllarında ölen bazı sanatçılarCumhuriyetin ilk yıllarında ölen bazı sanatçılar
dışında Milli Edebiyatçılar, Beş Hececiler vedışında Milli Edebiyatçılar, Beş Hececiler ve
Bağımsızlar olarak ele aldığımız şair ve yazar-Bağımsızlar olarak ele aldığımız şair ve yazar-
lar sanat hayatlarına Cumhuriyet dönemi Türklar sanat hayatlarına Cumhuriyet dönemi Türk
edebiyatında da devam etmişlerdir.edebiyatında da devam etmişlerdir.
2 -2 - 1923’ten 1940’a kadar devam eden dönemde1923’ten 1940’a kadar devam eden dönemde
Kurtuluş Savaşı’nın yarattığı birliğin,Kurtuluş Savaşı’nın yarattığı birliğin,
yapılan inkılâplar ve reformların etkisiyleyapılan inkılâplar ve reformların etkisiyle
sanatçılarsanatçılar ““ memleket edebiyatı” anlayışıyla” anlayışıyla
Anadolu’ya yönelir. (Anadolu’ya yönelir. (Ahmet Kutsi Tecer, HalideAhmet Kutsi Tecer, Halide
Nusret Zorlutuna, Ömer Bedrettin Uşaklı,Nusret Zorlutuna, Ömer Bedrettin Uşaklı,
Kemalettin Kamu, Necmettin Halil Onan….)Kemalettin Kamu, Necmettin Halil Onan….)

21. 3 -3 - Anadolu’ya yönelme hareketinin bir uzantısıAnadolu’ya yönelme hareketinin bir uzantısı
olan “olan “memleket edebiyatımemleket edebiyatı” anlayışının temelleri” anlayışının temelleri
Ziya GökalpZiya Gökalp veve Mehmet Emin YurdakulMehmet Emin Yurdakul tara-tara-
fından atılmıştır.fından atılmıştır.
Kurtuluş Savaşı başlı başına bir konu olarakKurtuluş Savaşı başlı başına bir konu olarak
sıkça işlenmiştir. Kurtuluş Savaşını konu edi-sıkça işlenmiştir. Kurtuluş Savaşını konu edi-
nen başlıca romanlar :nen başlıca romanlar :
Ateşten Gömlek …… H. Edip Adıvar
Vurun Kahpeye ……. H. Edip
Adıvar Yaban ………………
Y. Kadri Karaosmanoğlu Yorgun
Savaşçı ……. Kemal Tahir
Küçük Ağa …………. Tarık Buğra

22. 44 -- Özellikle 1930’lu ve 1940’lı yıllarda yeni akım-Özellikle 1930’lu ve 1940’lı yıllarda yeni akım-
lar ve topluluklar oluşmuştur: Yedi Meşaleciler,lar ve topluluklar oluşmuştur: Yedi Meşaleciler,
Birinci Yeniciler (Garipçiler), Maviciler, İkinciBirinci Yeniciler (Garipçiler), Maviciler, İkinci
Yeniciler, Toplumsal Gerçekçiler, Hisarcılar…Yeniciler, Toplumsal Gerçekçiler, Hisarcılar…
5 -5 - Milli Edebiyat döneminde başlayan dilde milli-Milli Edebiyat döneminde başlayan dilde milli-
leşme hareketi başarıya ulaşmış, bu dönemleşme hareketi başarıya ulaşmış, bu dönem
eserlerinde genel olarak açık ve anlaşılır bir dileserlerinde genel olarak açık ve anlaşılır bir dil
kullanılmıştır.kullanılmıştır.
6 -6 - Konuşma dili ile yazı dili arasındaki kopuklukKonuşma dili ile yazı dili arasındaki kopukluk
giderilmiştir.giderilmiştir.
7 -7 - Anadolu, doğal güzellikleri, insanı, sosyal ha-Anadolu, doğal güzellikleri, insanı, sosyal ha-
yatı ve folkloruyla edebi eserlere yansımış,yatı ve folkloruyla edebi eserlere yansımış,
Türk tarihi ve Atatürk’le ilgili konular ağırlık ka-Türk tarihi ve Atatürk’le ilgili konular ağırlık ka-
zanmış, 1940’lı yıllardan sonra ise bireyselzanmış, 1940’lı yıllardan sonra ise bireysel
duygu ve sorunlar da ele alınmıştır.duygu ve sorunlar da ele alınmıştır.

23. 8 -8 - Dünyaya açılma ve çağdaşlaşma çabaları ede-Dünyaya açılma ve çağdaşlaşma çabaları ede-
edebiyatı da etkilemiş; dünya edebiyatı dahaedebiyatı da etkilemiş; dünya edebiyatı daha
yakından takip edilmiştir.yakından takip edilmiştir.
9 -9 - Dünya edebiyatıyla kurulan bağlar sonucunda;Dünya edebiyatıyla kurulan bağlar sonucunda;
toplumsal gerçekçilik, varoluşçuluk, dışavurum-toplumsal gerçekçilik, varoluşçuluk, dışavurum-
culuk, gerçeküstücülük, gelecekçilik gibi akım-culuk, gerçeküstücülük, gelecekçilik gibi akım-
ların etkisinde ürünler verilmiştir.ların etkisinde ürünler verilmiştir.
10 -10 - İlk yıllarda genellikle Halk edebiyatı nazım şe-İlk yıllarda genellikle Halk edebiyatı nazım şe-
killeri ve hece ölçüsü kullanılmış; 1940’lı yıl-killeri ve hece ölçüsü kullanılmış; 1940’lı yıl-
lardan sonra ise serbest şiir yaygınlaşmış,lardan sonra ise serbest şiir yaygınlaşmış,
aruzu sürdürenler oldukça azalmıştır.aruzu sürdürenler oldukça azalmıştır.
11 -11 - Roman ve hikayelerde toplumsal ve kültürelRoman ve hikayelerde toplumsal ve kültürel
farklılıklar, ülke ve toplum sorunları, Kurtuluşfarklılıklar, ülke ve toplum sorunları, Kurtuluş
Savaşı, eski-yeni çatışması, köy ve kasabaSavaşı, eski-yeni çatışması, köy ve kasaba
insanın çelişkileri, tarihi konular, yanlış Batı-insanın çelişkileri, tarihi konular, yanlış Batı-
lılaşma konuları ağırlıkla işlenmiştir.lılaşma konuları ağırlıkla işlenmiştir.

24. 12 -12 - Tiyatro, yeni Cumhuriyetin ilkelerini halka ak-Tiyatro, yeni Cumhuriyetin ilkelerini halka ak-
tarmada bir araç olarak hızla yaygınlaşmayatarmada bir araç olarak hızla yaygınlaşmaya
başlamıştır; çocuk tiyatrosu çalışmaları yapıl-başlamıştır; çocuk tiyatrosu çalışmaları yapıl-
mış, kadınlar sahnede daha çok yer almayamış, kadınlar sahnede daha çok yer almaya
başlamış, Devlet Konservatuarı açılmıştır.başlamış, Devlet Konservatuarı açılmıştır.
13 -13 - Deneme, eleştiri, edebiyat tarihi alanlarındaDeneme, eleştiri, edebiyat tarihi alanlarında
Cumhuriyet döneminde büyük ilerlemeler kay-Cumhuriyet döneminde büyük ilerlemeler kay-
dedilir, önemli eserler verilir.dedilir, önemli eserler verilir.
14 -14 -Yeni kurulan devleti ve yapılan inkılâpları hal-Yeni kurulan devleti ve yapılan inkılâpları hal-
ka tanıtmak ve benimsetmek görevi buka tanıtmak ve benimsetmek görevi bu
dönemdönem
sanatçılarına düşmüştür.sanatçılarına düşmüştür.
15 - Düz yazı türlerinde büyük bir atılım gerçek-Düz yazı türlerinde büyük bir atılım gerçek-
leşmiş, gerçekçi bir anlayış güdülmüştür.leşmiş, gerçekçi bir anlayış güdülmüştür.
16 - Psikoloji ve psikiyatri alanında yapılan ilmî
çalışmalardan faydalanılmıştır.

25. 17 - I. ve II. Dünya Savaşı arasında Batı dünya-
sında ortaya çıkan bireyin bunalımını esas
alan edebi hareketlerden faydalanılmıştır.
18 - Toplumun her kesiminden yazarlar çıkmış,
yerli bir edebiyat başlamıştır.
19 - Özellikle hikâye ve roman türlerinde toplum-
sal gerçekçilik anlayışı hakim olmuş, edebi-
yatta gerçekçi bir anlayış öne çıkmıştır.
20 - Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında yıllar
içinde, memleket edebiyatı zevkiyle Batı’dan
gelen anlatma biçimleri birleşmiş, milleti oluş-
turan değerler farklı yönleriyle edebî eserler-
de ele alınmış, millî kimlik ve millî değerler
çevresinde edebiyat, Batı düşüncesindeki ge-
lişmelere göre yeni görünümler kazanmıştır.