3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Μεταφορές, ονομάζονται γενικά οποιεσδήποτε μετακινήσεις επιβατών και αγαθών
από έναν τόπο σε έναν άλλον
Η ιστορία των μεταφορών είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής.
Ο πρωτόγονος άνθρωπος μετακινούνταν βαδίζοντας σε αναζήτηση τροφής ή από
περιέργεια να γνωρίσει το περιβάλλον του, ή ακόμα και για την προστασία του από
τους διάφορους φυσικούς κινδύνους (όπως σε αναζήτηση κάποιου καταφυγίου -
σπηλιάς). Γρήγορα όμως κατάλαβε ότι οι φυσικές του αντοχές για να διανύει
μεγάλες αποστάσεις ήταν περιορισμένες και πολύ περισσότερο περιορισμένη η
ικανότητά του να μεταφέρει βάρη σε σημαντικές αποστάσεις.
Οι αδυναμίες αυτές οδήγησαν τον άνθρωπο σε αναζήτηση διαφόρων μέσων
μεταφοράς τόσο για τον ίδιο όσο και για τα αγαθά του, ξεκινώντας αρχικά τη
χρησιμοποίηση ζώων στη ξηρά και από το πρωτόγονο μονόξυλο στις λίμνες και τους
ποταμούς βγήκε στη θάλασσα. Έτσι παράλληλα με τις καταπληκτικές του
εφευρέσεις έφθασε από τον τροχό, το κουπί, το πανί και τον ατμό στους
σύγχρονους αεροστρόβιλους των εξελιγμένων σύγχρονων μέσων μεταφορών.
Οι μεταφορές κατατάσσονται ανάλογα με το μέσο που χρησιμοποιούν σε
Χερσαίες
Θαλάσσιες
Εναέριες
Οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν ένα ιδιαίτερα ευρύ πεδίο των
γενικών μεταφορών ανθρώπων και φορτίων, που εκτελούνται με εμπορικά πλοία, η
ιστορία των οποίων χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ποσοστό 80-85% του
παγκόσμιου εμπορίου διεξάγεται με πλοία. Η ναυπήγηση σκαφών από την εποχή
του Ομήρου και η συνεχής εξέλιξη από το κουπί στο ιστίο, την εφεύρεση
της πυξίδας, όπου επέτρεψε στους θαλασσοπόρους την ανακάλυψη νέων
θαλάσσιων οδών και τόπων ανάπτυξης εμπορίου και στη συνέχεια η εφαρμογή
του ατμού, της έλικας και της επιλογής του σιδήρου και του χάλυβα ως μέσον
υλικού, έδωσαν μια εκπληκτική πρόοδο στις θαλάσσιες μεταφορές.
1
4. Με τα θαλάσσια μέσα μεταφοράς ο άνθρωπος εξερευνά τη θάλασσα και τη
θαλάσσια ζωή. Η θαλάσσια μεταφορά υπερέχει όταν πρόκειται για τη μεταφορά
μεγάλων φορτίων.
Κάνουν εφικτό το εμπόριο με πολύ μακρινές χώρες. Επίσης, με αυτά μεταφέρονται
το πετρέλαιο το φυσικό αέριο κ.λ.π. σε άλλες χώρες που το χρειάζονται.
Με κριτήριο το αντικείμενο μεταφοράς, τα πλοία διακρίνονται σε πλοία μεταφοράς
προσώπων καλούμενα Επιβατηγά (passenger ships) και μεταφοράς φορτίων
καλούμενα Φορτηγά (cargo ships).
Το υπερωκεάνειο (Ocean Liner) είναι κατηγορία επιβατηγού πλοίου ικανού να
διαπλέει ωκεανό.
2
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
1:Πλώρη: Πλώρη ή Πρώρα ονομάζεται το μπροστινό μέρος του πλοίου ή
οποιουδήποτε σκάφους,
2:Βολβοειδής πλώρη,
3:άγκυρα: Η άγκυρα είναι από τα βασικότερα εξαρτήματα του πλοίου που
σχετίζεται και με την ασφάλειά του. Η άγκυρα είναι εκείνη που του εξασφαλίζει
σταθερότητα θέσης όταν βρίσκεται σε όρμο, αγκυροβόλιο ή σε λιμένα,
4:Έξαλα πλοίου: Γενικά με τον όρο έξαλα χαρακτηρίζονται τα ορατά μέρη του
πλοίου από την επιφάνεια της θάλασσας όταν αυτό πλέει ζυγοσταθμισμένο ή
βρίσκεται σε ηρεμία,
5:Πηδάλιο: το τιμόνι πλοίου
(ναυτικός όρος) κινητό όργανο που βρίσκεται στο πίσω μέρος του πλοίου,
κάτω από το νερό. Ελέγχει και τηρεί τη διεύθυνση του πλοίου και την
πραγματοποίηση ελιγμών,
6:Πρύμνη: Πρύμνη ή Πρύμη ή πρίμα ονομάζεται το πίσω μέρος του πλοίου όπου
και αρχίζει η σύγκλιση των πλευρών μέχρι που ενώνονται.,
7:Καπνοδόχος: Η καπνοδόχος ή "φουγάρο" (συνήθως για βιομηχανίες και πλοία)
είναι κατακόρυφη σήραγγα δια της οποίας τα καυσαέρια οδηγούνται στην
ατμόσφαιρα. Γενικά η κατασκευή της σήμερα εξυπηρετεί την απαγωγή των
καυσαερίων ,
8:Μεσόστεγο ή Γέφυρα πλοίου: Μεσόστεγο ονομάζεται η κεντρική υπερκατασκευή
ενός πλοίου και βρίσκεται μεταξύ του πρόστεγου και του επίστεγου. Λέγεται και
γέφυρα, επειδή σ΄ αυτόν συνήθως βρίσκεται η γέφυρα του πλοίου., και
9:Κατάστρωμα: Κατάστρωμα ή κουβέρτα πλοίου (στη κοινή ναυτική γλώσσα)
ονομάζεται στο πλοίο κάθε συνεχής οριζόντια επιφάνεια, που μπορεί να εκτείνεται
σε όλο το μήκος του πλοίου ή να περιορίζεται σε μέρος αυτού.
3
6. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ
Τα πρώτα αξιόπλοα σκάφη που κατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου από ανθρώπους
τοποθετούνται από τους ιστορικούς γύρω στο 9000 π.Χ. και επρόκειτο για
επιπλέοντες διαμορφωμένους κορμούς δέντρων και σχεδίες. Αυτές οι κατασκευές
είχαν ως κύριο μέσο πρόωσης είτε τα ρεύματα των υδάτων είτε κουπιά. Τα πανιά
θα εμφανιστούν πολύ αργότερα, το 4000 π.Χ. πιθανόν στην Μεσοποταμία.
Η εφεύρεση των πανιών για την χρήση της δύναμης του αέρα για κίνηση είχε ως
αποτέλεσμα να κατασκευαστούν τα πρώτα πραγματικά μεγάλα πλοία τα οποία
είχαν δυνατότητα μεταφοράς αγαθών. Μέχρι το 1200 π.Χ. η τεχνολογία των πλοίων
είχε προχωρήσει αρκετά ώστε να είναι ασφαλής η επικοινωνία μεταξύ
απομακρυσμένων περιοχών, όπως πχ. τα νησιά του Αιγαίου. Αργότερα, τα πλοία
μεγαλώνουν ακόμα περισσότερο. Η μυθική Αργώ της Αργοναυτικής Εκστρατείας
ήταν ένα πενηντάκωπο (με 50 κουπιά) πλοίο, πράγμα που δείχνει την ανάγκη
δύναμης για την κίνηση ενός πραγματικά μεγάλου σκάφους για τα ανθρώπινα
δεδομένα.
Το 700 π.Χ. έχουμε σίγουρα πλοία τα οποία μπορούν να διασχίσουν με ασφάλεια τη
Μεσόγειο. Έτσι καθίσταται δυνατή η επικοινωνία των Ελλήνων με άλλους λαούς και
μέρη, τα οποία οδηγούν στις πρώτες αποικίες των Ελλήνων αλλά και στην επαφή
των Ελλήνων με τους Φοίνικες που οδήγησε στην πρώτη μορφή του ελληνικού
αλφάβητου.
4
7. Σε αυτήν την εποχή τοποθετείται επίσης και η δημιουργία των πρώτων πλοίων με
σοβαρή ικανότητα να διεξάγουν ναυμαχίες. Καθώς οι πιο πολλές πόλεις ήταν
χτισμένες κοντά στα παράλια, η ύπαρξη ισχυρού στόλου σήμαινε και ισχυρότερη
άμυνα για την πόλη. Η τεχνολογία της αρχαίας ναυπηγικής φτάνει στο
αποκορύφωμά της στον Ελληνικό χώρο γύρω στο 500 π.Χ. όταν οι Αθηναίοι και
Κορίνθιοι βρίσκουν την χρυσή τομή μεταξύ μεγέθους, ευελιξίας, ταχύτητας και
όγκου και δημιουργούν την πασίγνωστη τριήρη. Το σκάφος αυτό διαθέτει τρεις
σειρές από κουπιά και τετράγωνο πανί για την κίνηση σε μεγάλες αποστάσεις, ενώ
διαθέτει και εξοχή μεταλλικώς επενδεδυμένη (έμβολο) η οποία της επιτρέπει να
εμβολίζει τα εχθρικά πλοία, προσφέροντας ένα πλοίο πολλαπλών ρόλων. Βεβαίως
υπάρχουν και μεγαλύτερα πλοία όμως η τριήρης με πολύ καλά μελετημένα
χαρακτηριστικά δεν βρίσκει αντίπαλο σε αυτά.
5
8. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο κατασκευάζονται από τους Ρωμαίους πλοία (γαλέρες) και
χρησιμοποιούνται και για πολεμικούς και για εμπορικούς σκοπούς.
Χρησιμοποιούνταν ευρέως για την άμεση πρόσβαση σε οποιαδήποτε άκρη της
ρωμαϊκής επικράτειας και την αντιμετώπιση της πειρατείας, ενώ χρησιμοποιήθηκαν
και ως επιθετικά όπλα για πολιορκίες, πράγμα που δείχνει την προνοητικότητα των
Ρωμαίων. Ο τύπος αυτός πλοίου θα περάσει και στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία ως
δρόμων, το βασικό πλοίο μάχης του βυζαντινού ναυτικού. Διέθετε κωπηλατικό
πλήρωμα 50 κωπηλατών και μεταφορική ικανότητα έως και 200 ατόμων. Είχε την
ικανότητα μεταφοράς καταπελτών, βαλλιστρών κλπ. Αργότερα, κατά τον 7ο-8ο
αιώνα μ.Χ., οι βυζαντινοί επιστήμονες επινοούν το "υγρόν πυρ" και οι βυζαντινοί
ναυπηγοί το τοποθετούν ως κύριο όπλο στους δρόμωνες δημιουργώντας έτσι την
πασίγνωστη και ιδιαίτερα τρομακτική για τους αντιπάλους κατηγορία των
"πυρφόρων δρόμονων". Για πολλούς και διάφορους λόγους, η εξέλιξη της
ναυπηγικής τεχνολογίας στο Βυζάντιο έμεινε πίσω σχετικά με τις άλλες ναυτικές
δυνάμεις, κι έτσι κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας η μόνη παρουσία ελληνικής
ναυσιπλοΐας περιορίζεται στα μικρά εμπορικά σκάφη.
6
9. Αντίθετα, στις χώρες της δυτικής Ευρώπης οι ναυπηγοί μεγαλώνουν περισσότερο τα
πλοία και επινοούν νέες μεθόδους που επιτρέπουν στα πλοία να αντέχουν την
καταπόνηση από τα νέα πυροβόλα όπλα που μόλις εμφανίζονται. Πρωτοπόροι σε
αυτόν τον τομέα εμφανίζονται οι Άγγλοι, οι Βενετοί και οι Ίβηρες. Τα πλοία είναι
πλέον τόσο μεγάλα και βαριά που η χρήση κωπηλατών κρίνεται ασύμφορη, και την
θέση τους παίρνουν πολλαπλά ιστία με πανιά. Η απομάκρυνση των κωπηλατών
επιτρέπει και την μαζική χρήση κανονιών και άλλων πυροβόλων όπλων στα πλάγια
του πλοίου. Έτσι δημιουργούνται πλοία όπως τα καρράκ (πχ. Mary Rose, Αγγλία και
Santa Maria, Ισπανία), κορβέτες και man of wars για πολεμικούς σκοπούς και οι
καραβέλες (πχ. Pinta και Nina, Ισπανία), για εμπορικούς. Ειδικά τα καρράκ ήταν
ιδιαίτερα μεγάλα και ευσταθή στον ποντοπόρο πλου, πράγμα που επέτρεψε την
διάσχιση του Ατλαντικού και άλλων ωκεανών και την εξερεύνηση της υφηλίου από
τους Ισπανούς και Πορτογάλους κατά τον 15ο και 16ο αιώνα.
7
10. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα ο σχεδιασμός των πλοίων παραμένει περίπου ο
ίδιος. Με τη βιομηχανική επανάσταση όμως αναπτύσσονται νέες μέθοδοι
προώθησης των πλοίων και κατασκευής πλοίων από μέταλλο. Αυτό είχε σαν
αποτέλεσμα να σημειωθεί έκρηξη στην κατασκευή νέων τύπων πλοίων.
Με την ανάπτυξη της ατμομηχανής η επικράτηση των ιστιοφόρων περιορίζεται. Το
1837 το πρώτο υπερωκεάνιο το Great Western πραγματοποιεί το πρώτο του ταξίδι
στον Ατλαντικό διασχίζοντάς τον σε 15 ημέρες σε σύγκριση με τους δύο μήνες που
χρειάζονταν τα ιστιοφόρα πλοία. Τα πρώτα υπερωκεάνια είχαν και πανιά με
αποτέλεσμα να εκμεταλλεύονται και τις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες μειώνοντας
την κατανάλωση καυσίμου
Το 1912 κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο μέχρι τότε υπερωκεάνιο ο Τιτανικός ο
οποίος όμως βυθίστηκε στο πρώτο του ταξίδι το 1912 μετά από σύγκρουση με
παγόβουνο:
8
11. Σήμερα το Queen Mary II είναι το μοναδικό υπερωκεάνιο που εξακολουθεί να
ταξιδεύει στους ωκεανούς, καθώς με την ανάπτυξη των αεροπορικών μεταφορών οι
μεταφορές με υπερωκεάνια περιορίστηκαν και πολλά από αυτά έχουν μετατραπεί
σε κρουαζιερόπλοια.
9
12. ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ
Από τα παλαιότερα χρόνια μέχρι σήμερα η χρησιμότητα των πλοίων ήταν σπουδαία
και ουσιαστική. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας τα πλοία έγιναν πιο σύγχρονα και
εξυπηρετούν πιο πολλές ανάγκες των ανθρώπων και με πιο σύγχρονους τρόπους.
Τα πλοία ανάλογα με το είδος τους χρησιμεύουν για:
1 ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ: Τα εμπορικά πλοία μεταφέρουν διάφορα εμπορεύματα στην
ποσότητα, στον τόπο και στη στιγμή που χρειάζονται.
2. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΠΙΒΑΤΩΝ: Τα επιβατικά πλοία εξυπηρετούν τους ανθρώπους για
να τους μεταφέρουν από τον ένα τόπο στον άλλο, σύμφωνα με τις ανάγκες τους.
3.ΤΑΞΙΔΙΑ ΑΝΑΨΥΧΗΣ: Για τα ταξίδια αναψυχής χρησιμοποιούνται τα
κρουαζιερόπλοια στα οποία πολλοί άνθρωποι ταξιδεύουν για ένα διάστημα,
επισκεπτόμενοι πολλούς τόπους και περνώντας τις διακοπές τους στα κατάλληλα
αυτά εξοπλισμένα πλοία για την ψυχαγωγία τους.
4 .ΑΓΩΝΕΣ: Μερικά είδη πλοίων χρησιμοποιούνται για να ικανοποιήσουν μερικοί
άνθρωποι τα χόμπι τους κάνοντας αγώνες στη θάλασσα.
10
13. 5.ΑΛΙΕΙΑ: Πλοία με ειδικό εξοπλισμό (αλιευτικά), ταξιδεύουν στα πελάγη και στους
ωκεανούς για τη συλλογή ψαριών και τη διάθεσή τους στο εμπόριο.
6.ΠΟΛΕΜΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ: Πλοία που ανήκουν στις ένοπλες δυνάμεις μιας
πολιτείας, διοικούνται από αξιωματικό που ορίζει η κυβέρνηση, φέρουν τη σημαία
του κράτους, το πλήρωμά τους είναι υπό στρατιωτική πειθαρχεία και
χρησιμοποιούνται για κάθε ανάγκη προστασίας της χώρας.
7.ΡΥΜΟΥΛΚΗΣΗ: Πλοία μικρά μηχανοκίνητα με ισχυρές μηχανές για ρυμουλκήσεις
ή προώσεις άλλων πλοίων σε μικρά λιμάνια και σε ανοιχτές θάλασσες.
8.ΔΙΑΣΩΣΗ: Πλοία που μεταφέρουν ειδικά εκπαιδευμένους ανθρώπους και αρκετό
εξοπλισμό σε περίπτωση ανάγκης για να προσφέρουν βοήθεια σε ναυάγια ή διάφορες
περιπτώσεις κινδύνου στη θάλασσα.
11
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
14. Αρχή της Ναυπηγικής
Η λειτουργία του πλοίου καθορίζεται από τις Αρχές της Ναυπηγικής.
Η ναυπηγική είναι ο κλάδος της μηχανικής που ασχολείται με τη σχεδίαση και την
κατασκευή των πλοίων. Οι βασικές αρχές της εφαρμόζονται σε όλα τα σκάφη
σχεδίαση του πλοίου πρέπει να εγγυάται την ασφάλεια, την ευστάθεια, την αντοχή
και την ταχύτητα του σε σχέση με την επιχειρησιακή εκμετάλλευση για την οποία
προορίζεται.
Υδροδυναμική και υδροστατική
Σύμφωνα με την αρχή του Αρχιμήδη, όταν ένα σώμα βυθίζεται μέσα σε υγρό,
δέχεται άνωση ίση με το βάρος του υγρού που εκτοπίζει. Η άνωση ονομάζεται και
πλευστότητα. Για να ισορροπεί το πλοίο, πρέπει το κέντρο βάρους του και το κέντρο
βάρους του φορτίου να βρίσκονται στο ίδιο κατακόρυφο επίπεδο με το κέντρο
πλευστότητας. Αν κάποιο φορτίο μετακινηθεί προς την πρύμνη το κέντρο βάρους
πλοίου-φορτίου θα μετακινηθεί επίσης προς την πρύμνη. Για να ισορροπήσει, τότε
το πλοίο θα πρέπει να μεταβάλει την θέση του μέχρι ότου το κέντρο πλευστότητας
βρεθεί στο ίδιο κατακόρυφο επίπεδο με το νέο κέντρο βάρους.
12
Κινήσεις του πλοίου
15. Ένα πλοίο πρέπει να αντιδρά στην ενέργεια της θάλασσας κατά τρόπο ώστε το
μέγεθος των κινήσεων που προκαλούνται από τις δυνάμεις αυτές να μην γίνεται
ποτέ επικίνδυνο. Ο διατοιχισμός και οι ταλαντώσεις πρέπει να είναι όσο το δυνατό
πιο μικρή. Οι κινήσεις του πλοίου εξαρτώνται τόσο από το σχήμα της επιφάνειας
της θάλασσας όσο και από την πορεία του σε σχέση με τα κύματα, καθώς και από
την ταχύτητα του.
Ικανότητα χειρισμών
Για τους χειρισμούς του πλοίου χρησιμοποιούνται ένα ή περισσότερα πηδάλια,
τοποθετημένα στην πρύμνη και στην πλώρη. Υπάρχουν πολλοί τύποι πηδαλίου
ανάλογα με την κατηγορία του πλοίου, το σχήμα της πρύμνης και τον αριθμό των
ελίκων. Με την στροφή του πηδαλίου δημιουργείται ροπή περιστροφής του πλοίου,
που το εκτρέπει από την πορεία του. Η επάνοδος σε αυτήν απαιτεί στροφή του
πηδαλίου προς την αντίθετη κατεύθυνση.
13
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
