2. Οι εξωτερικοί εχθροί
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά τον 8° και ως
τα μέσα του 9ου μ.Χ. αιώνα αντιμετώπισε
μεγάλες εξωτερικές δοκιμασίες.
Η ύπαρξή της κινδύνεψε από:
τους Άραβες στην Ανατολή,
τους Βουλγάρους στα Βαλκάνια και
τους Σαρακηνούς πειρατές στη Μεσόγειο.
4. A. Αγώνες εναντίον των Αράβων
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την
αυτοκρατορία την περίοδο αυτή
προήλθε από τους Άραβες, οι οποίοι
έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη και
την πολιόρκησαν από ξηρά και θάλασσα
για ένα χρόνο (717-718 μ.Χ.). Η άμυνα
που αντέταξε ο αυτοκράτορας Λέων Γ'
ο Ίσαυρος ήταν επιτυχής. Οι Άραβες
αναχαιτίστηκαν.
Ο Λέων Γ΄ Ίσαυρος
αποκρούει τους Άραβες
Ο αυτοκράτορας Λέων Γ' ο Ίσαυρος και οι
πολιορκημένοι αντιστάθηκαν γενναία και τελικά
νίκησαν, χρησιμοποιώντας το «υγρό πυρ».
5. Λέων ο Ίσαυρος
Ο Λέων Γ' Ίσαυρος (717-741) με την
υποστήριξη των στρατευμάτων του ανήλθε
στον αυτοκρατορικό θρόνο. Ίδρυσε έτσι τη
δυναστεία των Ισαύρων, η οποία
κυβέρνησε την αυτοκρατορία σχεδόν έναν
αιώνα. Διέθετε εξαιρετικές στρατιωτικές
και διοικητικές ικανότητες και θεωρείται
ένας από τους διαπρεπέστερους
βυζαντινούς αυτοκράτορες.
Στον τομέα της εσωτερικής πολιτικής
ανόρθωσε τα οικονομικά του κράτους
Ο Λέων με το γιο του
ανανέωσε τη νομοθεσία «επί το
Κωνσταντίνο
φιλανθρωπότερον»
σε νόμισμα της εποχής
φρόντισε τη διοίκηση και
γενίκευσε το θεσμό των θεμάτων,
καθιστώντας την άμυνα του κράτους
αποτελεσματική.
7. • Αργότερα ο ίδιος
Άραβας πολεμιστής
αυτοκράτορας και ο γιος
του Κωνσταντίνος Ε' τους
απώθησαν και από τη Μ.
Ασία.
• Στις αρχές του 9ου αιώνα
οι Άραβες
επανεμφανίστηκαν
απειλητικοί στα ανατολικά
σύνορα της αυτοκρατορίας,
ο βυζαντινός στρατός με
επίμονους αγώνες πέτυχε
να τους αποκρούσει και
τελικά να αποκαταστήσει
τα σύνορα του Βυζαντίου
ως τον Ευφράτη (863).
8. Τον 9ο αιώνα την αυτοκρατορία απείλησαν
στα δυτικά της εδάφη και οι Άραβες από την Ισπανία
Η πολιορκία της Κρήτης (Σαρακηνοί) και την Αφρική, οι οποίοι κατέλαβαν
από τους Σαρακηνούς την Κρήτη, τη Σικελία και
απέκτησαν υπεροχή στη Μεσόγειο
9. Η σημασία της νικηφόρας αντιμετώπισης των
Αράβων
Η συντριβή της αραβικής επίθεσης στα τείχη της
Βασιλεύουσας αποτελεί μεγάλο σταθμό στην ιστορία του
Βυζαντίου αλλά και της ανθρωπότητας. Η προσπέλαση
της Ευρώπης από τη νοτιοανατολική της παρυφή
ματαιώνεται για δεύτερη φορά. Για την τύχη της
Ευρώπης και τη διάσωση του ελληνορωμαϊκού
πολιτισμού και της χριστιανικής παραδόσεως, η νίκη του
Λέοντος Γ' έχει την ίδια, κατ' άλλους μεγαλύτερη,
σπουδαιότητα από εκείνη που θα έχει λίγα χρόνια
αργότερα η απόκρουση των Αράβων στο Πουατιέ (732).
Οι Άραβες απέβαλαν το όραμα της παγκόσμιας
ηγεμονίας. Ο Σπ. Λάμπρος θεωρεί τον Λέοντα Γ' ως τον
Μιλτιάδη του μεσαιωνικού Ελληνισμού.
Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Ι.Ε.Ε., Η', σ. 26
10. B. Αγώνες εναντίον των Βουλγάρων
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία
αντιμετώπιζε από τα μέσα του
8ου αιώνα τις επιδρομές των
Βουλγάρων στις βαλκανικές
επαρχίες της.
Η πρώτη πολεμική αναμέτρηση
μαζί τους έληξε χάρη στις
επιτυχείς εκστρατείες του
Κωνσταντίνου Ε‘ με τη συντριβή
τους.
Στις αρχές όμως του 9ου αιώνα
οι Βούλγαροι υπό τον Κρούμο
εξελίχθηκαν σε επικίνδυνο για το
Βυζάντιο εχθρό. Οι Βυζαντινοί
πολέμησαν σκληρά και
κατόρθωσαν να τους νικήσουν
(813).
Ο Κρούμος
12. Η εικονομαχία συγκλονίζει την Αυτοκρατορία
Τον 8° και 9ο μ.Χ. αιώνα η
εσωτερική συνοχή της
αυτοκρατορίας απειλήθηκε από την
κρίση της Εικονομαχίας, η οποία
συγκλόνισε και δίχασε την
αυτοκρατορία περισσότερο από
έναν αιώνα (726-843).
Η Εικονομαχία, με γεωγραφική
εστία τη Μ. Ασία, ήταν μια
πνευματική - θρησκευτική κίνηση
για το ζήτημα της λατρείας
των εικόνων και πολιτικο-
κοινωνικές προεκτάσεις.
13. Ο αγώνας του Λέοντα Γ’ Ίσαυρου κατά των εικόνων
Ο Λέων Γ' Ίσαυρος απαγόρευσε την προσκύνηση των εικόνων.
Ποιοι παράγοντες τον οδήγησαν Ποιες ήταν οι συνέπειες
σε αυτή την απόφαση; αυτής της απόφασης;
o οι λατρευτικές υπερβολές των o οργισμένη αντίδραση της
Χριστιανών στις αρχές του Εκκλησίας
8ου αιώνα, τις οποίες από το ένα o διαίρεση του λαού σε
μέρος ενίσχυαν οι μοναχοί και από εικονομάχους και
το άλλο εκμεταλλεύονταν
προπαγανδιστικά εναντίον του
εικονολάτρες
Βυζαντίου οι Άραβες. o επανάσταση, με την
o ικανοποίησαν τους υποκίνηση του Πάπα, των
πληθυσμούς των ανατολικών πληθυσμών της κυρίως
Επαρχιών της Μ. Ασίας, οι Ελλάδας και της Ιταλίας, οι
οποίοι ήταν προσκολλημένοι
οποίοι είχαν ανεικονικές στις ελληνορωμαϊκές
αντιλήψεις παραδόσεις
14. Ο αγώνας του Κωνσταντίνου Ε’ κατά των εικόνων
Η Εικονομαχία πήρε
και αντιμοναχικό
χαρακτήρα.
Καταδιώχτηκαν οι
μοναχοί και τα
μοναστήρια, γιατί είχαν
γίνει εστίες
αντίδρασης στην
πολιτική των
εικονομάχων
αυτοκρατόρων.
Παράδειγμα εικονοκλαστικής
διακόσμησης στο ναό της Αγίας
Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη:
Ένας απλός σταυρός
15. Εικονομάχοι - Εικονολάτρες
α. Απόφαση της εικονομαχικής Συνόδου της Ιέρειας
(754)
Ορίζουμε όλοι με μια γνώμη ότι κάθε λογής εικόνα,
αφού είναι καμωμένη από ό,τι υλικό τύχει και με το
κακότεχνο γούστο των ζωγράφων, δεν πρέπει να έχει
θέση μέσα στις εκκλησίες των Χριστιανών, μα να είναι
μακριά και αποκρουστική στον καθένα. Να μην τολμά πια ο
οποιοσδήποτε να ασχολείται με το ανίερο και ανόσιο αυτό
επάγγελμα. Και όποιος τολμά από τώρα και ύστερα να
φτιάξει εικόνα ή να προσκυνήσει ή να τη στήσει σε
εκκλησία ή στο σπίτι του ή να την κρύψει, αν είναι
δεσπότης ή πρεσβύτερος ή διάκος, να καθαιρείται. Και αν
είναι καλόγερος ή λαϊκός, να έχει το ανάθεμα και να δίνει
λόγο στους νόμους της αυτοκρατορίας, εφ' όσον είναι
αντίθετος με το θέλημα του Θεού και εχθρός προς τα
πατροπαράδοτα δόγματα.
16. Η οριστική αναστήλωση των εικόνων
Το πρόβλημα της
εικονομαχίας διατηρήθηκε,
ώσπου σε σύνοδο (843) που
συγκάλεσε η
αυτοκράτειρα
Θεοδώρα,
αποφασίστηκε η οριστική
αναστήλωση των εικόνων,
αφού καταδικάστηκε η Η Θεοδώρα ανακηρύχθηκε
τυπολατρία. ανακηρύχτηκε Αγία
και γιορτάζεται στις 11 Φεβρουαρίου.
Μικρογραφία με παράσταση
της εικονόφιλης Θεοδώρας
(Ρώμη, Βατικανή Βιβλιοθήκη).
17. β. Απόφαση της εικονολατρικής Συνόδου της
Κωνσταντινούπολης (787)
Ορίζουμε με κάθε προσοχή και ακρίβεια, όπως
έχουμε το σχήμα του τιμίου και ζωοποιού σταυρού,
έτσι να έχουμε και τις σεβαστές και άγιες εικόνες
παντού... και σε αυτές να προσφέρουμε ασπασμό και
τιμητική προσκύνηση (όχι όμως και αληθινή λατρεία
που σύμφωνα με την πίστη μας ταιριάζει μόνο στη
θεϊκή φύση...), να τους προσφέρουμε ακόμη τιμητικά
θυμιάματα και λαμπάδες, όπως συνηθίσαμε με
ευσέβεια από τους παλαιούς, γιατί της εικόνας η τιμή
πηγαίνει στο πρωτότυπο και εκείνος που προσκυνά
την εικόνα, προσκυνά τον ίδιο που είναι
ζωγραφισμένος σ’ αυτήν.
18. Η νίκη της ορθοδοξίας
Η εικονομαχική κρίση ήταν το ίδιο αποφασιστική
για την πνευματική επιβίωση της Βυζαντινής
αυτοκρατορίας, όπως ακριβώς ήταν και ο αγώνας
εναντίον των περσικών και αραβικών εισβολών για
την πολιτική της υπόσταση... συντριβή του
εικονοκλαστικού κινήματος σήμανε τη νίκη της
ελληνικής θρησκευτικής και πολιτιστικής
ιδιομορφίας πάνω στην ασιατική, όπως την είχε
ενσαρκώσει η εικονομαχία. Από τότε το Βυζάντιο
διατήρησε τη δική του πολιτιστική φυσιογνωμία
μεταξύ Ανατολής και Δύσεως ως ελληνο-χριστιανική
αυτοκρατορία.
G. Ostrogovsky, Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, Β', σ. 90
19. Η αναδιοργάνωση τον κράτους
Η εσωτερική πολιτική των αυτοκρατόρων Λέοντα τους Κωνσταντίνου Ε’:
Οι Ίσαυροι φροντίζουν για Γ' και φτωχούς
επιδίωκαν:
την κοινωνική δικαιοσύνη
την Και απ' όλα τα επίγεια αγαθά προτιμήσαμε
ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας του Βυζαντίου τη
δικαιοσύνη. Συμβουλεύουμε και παραγγέλλουμε
Πραγματοποίησαν: τολμηρές μεταρρυθμίσεις:
σ' αυτούς που είναι επιφορτισμένοι με την απονομή
της δικαιοσύνης να κρατιούνται μακριάδιοίκηση:
Α. στη νομοθεσία: Β. στη από όλα τα
Γενικεύτηκε ο θεσμός των Θεμάτων: όλη η
ανθρώπινα πάθη και με νου καθαρό τη διοίκηση ενός
Με το νομοθετικό τους έργο
Εκλογή: να εκδίδουν
επικράτεια χωρίστηκε σε στρατιωτικές
περιφέρειες υπό
αποφάσεις πραγματικά δίκαιες καικαι τη στρατιωτική φτωχούς
απλοποιήθηκε η νομοθεσία,
πολιτική μήτε τους εξουσία. Οι
ανώτερου αξιωματικού, ο οποίος είχε την
καταργήθηκαν διατάξεις του
να περιφρονούν, μήτε να αφήνουν από τον πληθυσμό κάθε και
Ρωμαϊκού Δικαίου συντηρούνταν ατιμώρητους
στρατιώτες προέρχονταν, εξοπλίζονταν
τους ισχυρούς, όταν αδικούν. εθνικού ως
κυριάρχησε το χριστιανικό
πνεύμα στις φιλανθρωπίες.
Θέματος. Η μεταρρύθμιση αυτή είχε
αποτέλεσμα τη δημιουργία
στρατού, που έδωσε με αποφασιστικότητα
Το κράτος φρόντιζε τους τον αγώνα για τη σωτηρία της πατρίδας.
αδύνατους και τους προστάτευε Με το θεσμό των θεμάτων φέουδα και τα
Απόσπασμα από την «Εισαγωγή στην Εκλογή»
από τις πιέσεις των ισχυρών,
ενώ ταυτόχρονα εξασφάλιζε
κληρονομικά δικαιώματα των αριστοκρατών
περιορίστηκαν
πρόθυμους υπερασπιστές των
συνόρων του.
20.
21. Τα θέματα από τον 7ο αιώνα
αποτέλεσαν θεμέλιο της διοίκησης και
της άμυνας τον κράτους.
22. Επιλογικά…
Με σκληρούς αγώνες ο βυζαντινός
Ελληνισμός κατόρθωσε και τους
επιδρομείς να αναχαιτίσει και την
ορθόδοξη πίστη του να διαφυλάξει. Την
ίδια περίοδο με ένα ευρύ
μεταρρυθμιστικό έργο
αναδιοργανώθηκε εσωτερικά το κράτος
και προετοιμάστηκε η ακμή της
επόμενης περιόδου.
23. Ας θυμηθούμε τα πιο σημαντικά σημεία της
ενότητας:
• Σε αυτή την ενότητα γνωρίσαμε την δυναστεία των
Ισαύρων, πιο συγκεκριμένα τους αυτοκράτορες Λεών
Γ΄ και Κωνσταντίνο Ε’.
• Μελετήσαμε τους εξωτερικούς εχθρούς του
Βυζαντίου κατά τον 8ο και 9ο αιώνα (Αλήθεια, ποιοι
ήταν αυτοί;).
• Παρακολουθήσαμε τους αγώνες των Ισαύρων
εναντίον των εχθρών αυτών (τους θυμάστε;).
• Μελετήσαμε την εσωτερική πολιτική αυτών των
αυτοκρατόρων (ποια ήταν;).
• Παρακολουθήσαμε την κρίσιμη εποχή της
εικονομαχίας (αίτια-συνέπειες-κατάληξη)
• Μελετήσαμε τον θεσμό των θεμάτων (τι γνωρίζετε
σχετικά;).
