ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIAREN GIZARTE IRITZIAK ETA IRUDIKAPENAK EUSKAL HERRIAN. BERE TRATAMENDUA EGUNEROKO PRENTSAN

1. 26
2009
Hainbat egile
LEHENDAKARITZA PRESIDENCIA
ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIAREN GIZARTE IRITZIAK
ETA IRUDIKAPENAK EUSKAL HERRIAN.
BERE TRATAMENDUA EGUNEROKO PRENTSAN

3. Zientzia eta teknologiaren
gizarte iritziak eta irudikapenak
Euskal Herrian.
Bere tratamendua
eguneroko prentsan
Hainbat egile
2009
Vitoria-Gasteiz, 2009
Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia
Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
LEHENDAKARITZA
Azterlan eta Lege Araubide Zuzendaritza
Prospekzio Soziologikoen Kabinetea
PRESIDENCIA
Dirección de Estudios y Régimen Jurídico
Gabinete de Prospección Sociológica

4. Prospekzio Soziologikoen Kabineteak ikerlan hau argitara emateko erabakiak ez dakar berekin inolako
erantzukizunik bertan agertzen diren edukiekiko;testuaren erantzukizuna egileena da,erabat.
Argitaraldia: 1.a,2009ko iraila
Ale-kopurua: 500 ale
© Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa
Lehendakaritza
Internet: www.euskadi.net
Argiratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia
Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
Donostia-San Sebastián,1.01010 Vitoria-Gasteiz
Fotokonposaketa: Composiciones RALI,S.A.
Particular de Costa,8-10,7.a
- 48010 BILBAO
Inprimaketa: Estudios Gráficos ZURE,S.A.
Carretera Lutxana-Asua,24-A.Erandio-Goikoa (Bizkaia)
ISSN: 1575-7005
LG: BI 2080-99
BILDUMA HONETAKO BESTE ZENBAKI BATZUK
1. La actitud emprendedora en la CAPV • Kualitate Lantaldea
2. Institucionalización política y reencantamiento de la socialidad. Las transformaciones en el
mundo nacionalista • Begoña Abad, Javier Cerrato, Gabriel Gatti, Iñaki Martinez de Albeniz,
Alfonso Pérez-Agote, Benjamín Tejerina
3. La cultura del trabajo y la actitud emprendedora en el ámbito profesional de la CAPV
Miguel Ayerbe, Esther Buenetxea
4. La población vasca ante el periodo de tregua de ETA 1998-1999
Gabinete de Prospección Sociológica
5. Ikastola edo eskola publikoa: euskal nazionalismoaren hautua • Txoli Mateos
6. Análisis postelectoral de Elecciones Autonómicas 2001
Gabinete de Prospección Sociológica
Belén Castro Iñigo, Miguel Angel García Montoya, Amaya Zárraga Castro
7. Acción colectiva y sociedad de movimientos. El movimiento antimilitarista contemporáneo
en el País Vasco-Navarro • Jesus Casquette
8. El sector de la Cooperación al Desarrollo en la CAPV en el bienio 1999-2000
Varios autores
9. Euskal eskolaren muin eta mamiaren bila: ikerkuntza-prestakuntza prozesu bat
Maite Arandia, Idoia Fernández, Pilar Ruiz de Gauna, José Luis Marañón, Juanjo Gómez
10. La familia en la C. A. P. V. – 1997 • Kualitate Lantaldea
11. La familia en la C. A. P. V. – 2002 • Gabinete de Prospección Sociológica
12. El Concierto Económico Vasco: historia y renovación. Las valoraciones de la población de
la C. A. P. V. al respecto • Varios autores
13. Gaztetxoak eta Aisialdia: Etorkizuna aurreikusten (2001-2002)
Kontxesi Berrio-Otxoa, Jone Miren Hernández, Zesar Martínez
14. Nuevos procesos de jubilación en las sociedades industriales contemporáneas:
El caso vasco • Paulina Osorio Parraguez
15. Integración socio-cultural y adaptación psicológica de los inmigrantes extranjeros en el
País Vasco • Nekane Basabe, Anna Zlobina, Darío Páez
16. Jolasgaraia: gaztetxoak, hizkuntzak eta identitateen adierazpenak • Jone Miren Hernandez
17. ¿Sirven los grupos de trabajo autónomos para cambiar las organizaciones? • Aitor Aritzeta
18. Gobernanza y territorio en Iparralde • Igor Ahedo, Eguzki Urteaga
19. Inmigración y empresa • Comisión de Ayuda al Refugiado en Euskadi (CEAR-Euskadi)
20. Etorkinak eta hizkuntza-ereduak • Mario Zapata Solano
21. La reducción del tiempo de trabajo, 1995-2005 • José Ignacio Imaz Bengoetxea
22. Alfabetizazio berriak: Euskal Herriko neska-mutilak eta komunikabideak
Jose Inazio Basterretxea, Petxo Idoyaga, Txema Ramírez de la Piscina, Esther Zarandona
23. Desarrollo rural en el País Vasco. Hacia un modelo de evalución cualitativa
Beatriz Izquierdo Ramírez
24. Iruñea, alde zaharreko komunitate diagnosi partehartzailea
Andoni Iso Tinoco, Patxi Jimenez Arellano, Zesar Martinez Garcia, Imanol Telleria Herrera,
Patxi Pascual Ibiriku
25. Datu pertsonalen babesari buruzko pertzepzio eta jarrerak / Percepción y actividades
sobre la protección de datos personales
Datuak Babesteko Euskal Bulegoa / Agencia Vasca de Protección de Datos, Prospekzio
Soziologikoen kabinete / Gabinete de Prospección Sociológica

5. 5
SARRERA OROKORRA
Eskuartean daukazun Koaderno hau Zien­tzia,Teknologia eta gizartearen arteko harre-
manetara hurbilketa saio bat da, beronek, Euskal Herri osoaren mugak barnera­tzen
dituelarik.Elhuyar Fundazioak zien­tzia eta gizartearen arteko lotura susta­tzeko dituen
asmoen barnean, Zien­tzia eta Teknologiaren Behatokia egitasmoa aurkeztu zigun
2007. urtean Eusko Jaurlari­tzako Lehendakari­tzako Prospekzio Soziologikoen Kabi-
neteari. Zien­tzia, teknologia eta gizartearen arteko harremanak ezagu­tzeko Euskal
Herrian ez dela berariazko diagnostikorik egin planteatu zi­tzaigun eta diagnostiko
hori bidera­tzeko elkarlan eskaerari baiezkoa eman zi­tzaion.Diagnostiko horrek gaia-
ri bi aldeetatik hel­tzea erabaki zen,batetik,alderdi kualitatibotik,eta bestetik,alderdi
kuantitatibotik.
Lehenik hurbilketa kualitatiboari heldu genion eta hurbilketa mota horri jarraituz ar-
gitalpen honek bi lan desberdin bil­tzen ditu.
Horietako lehenengoak, zien­tzia eta teknologiaren gizarte iri­tziak eta irudikapenak
Euskal Herrian azterlana jaso­tzen du.Azterlan hau ikuspegi kualitatibotik osatutako
talde lana da,Euskal Herri osoan eztabaida-taldeak eta adituekin egindako elkarrizke-
tak erabiliaz.Lehen zati hau,Kualitate lantaldeak,Eguzki Urteaga EHUko irakasleak eta
Aztikerrek elkarlanean egindako landa lanean oinarri­tzen da.Aztikerren eskutan izan
da azken ­txostenaren idazketa.
Bigarren zatiak, zien­tzia, teknologia eta berrikun­tzak eguneroko pren­tsan duen trata-
menduari buruzko azterlana jaso­tzen du, zeha­tzago, 2008. urtean bildutako datuekin
egindakoa. Honela, 2003. urtea ezkero Elhuyar Fundazioak euskal hedabideek zien­
tziari eskain­tzen dioten arreta azter­tzeari ekin zionetik, bosgarren epealdia izango li­
tzateke honakoa.Bere helburua Euskal Herrian argitara­tzen diren egunkariek zien­tzia,
teknologia eta berrikun­tzari eskain­tzen diote arreta ezagu­tzea eta uler­tzea da.Bigarren
zati hau,Elhuyar Fundazioko Zien­tziaren Komunikazioa lan arloak ida­tzi du.

7. 7
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26AURKIBIDEA
I. ZATIA: ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIAREN GIZARTE IRITZIAK ETA IRU-
DIKAPENAK EUSKAL HERRIAN. AZTERKETA KUALITATIBOA 9
Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
0. Sarrera:ikerketaren aurkezpen orokorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Ikerketaren objektua eta helburuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
2. Metodologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
3. Ikerketaren motibazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
4. Zien­tzia,teknologia eta gizartea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
5. Ikerketaren egitura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
6. Azken oharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1. Atala: talde orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.0. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1.1. Zientzia eta teknologia gaiei buruzko interesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
1.2. Zientzialarien irudia eta balorazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
1.3. Zientzia eta teknologiaren garapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
1.4. Zientzia eta teknologia jardueraren balorazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
1.5. Zientziaren komunikazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
2. Atala: Unibertsitateko ikasleez osatutako taldeak . . . . . . . . . . . . . . . 51
2.0. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
2.1. Zientzia eta teknologia gaiei buruzko interesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.2. Zientzialarien irudia eta balorazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
2.3. Zientzia eta teknologiaren garapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2.4. Zientzia eta teknologia jardueraren balorazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.5. Zientziaren komunikazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
3. Atala: adituen elkarrizketak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3.0. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3.1. Kon­tzeptuen mugaketa:zien­tzia,teknologia,berrikun­tza . . . . . . . . . . . . 84
3.2. Zien­tzia eta teknologiaren gaur egungo egoera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
3.3. Gizartearen,eta zien­tzia eta teknologiaren arteko harremanak . . . . . . . 112
3.4. Zien­tzia-komunikazioaren egoera:iparraldeko adituak . . . . . . . . . . . . . . 117

8. 8
4. Atala: azken oharrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4.0. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4.1. Zien­tziaren per­tzepzio sozialei buruzko ikerketak . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
4.2. Ikerketaren emai­tzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
II. ZATIA: ZIENTZIA, TEKNOLOGIA ETA BERRIKUNTZAREN TRATA-
MENDUA EGUNEROKO PRENTSAN (2008) . . . . . . . . . . . . . . 133
1. Laburpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
2. Metodologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3. Azterketaren emai­tzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
3.1. Artikulu-kopurua eta hizkun­tza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
3.2. Testuen garran­tzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
3.3. Testuen gaiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
3.4. Testuak,generoa eta sailak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
3.5. Informazioen ikuspegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
3.6. Egileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
3.7. Iturrien erabilera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
3.8. Informazioen jatorri geografikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
3.9. Europarekiko alderaketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
3.10. Ondorio nagusiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

9. 9
I. ZATIA:
ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIAREN
GIZARTE IRITZIAK ETA IRUDIKAPENAK
EUSKAL HERRIAN.
AZTERKETA KUALITATIBOA
Andoni Eizaguirre (Aztiker.Jendarte-ikerketa aplikatuak)
Eguzki Urteaga (UPV/EHU-Soziologiako Departamentua)
Gotzon Baraindika (Kualitate lantaldea)

11. 11
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26Sarrera
0. Sarrera: ikerketaren aurkezpen orokorra
Euskal Herrian zien­tzia eta teknologiak duen isla azter­tzea nahitaezkoa da etorkizu-
nerako ildoak koka­tzeko. Zien­tzia eta teknologiaren garapena, giza eta gizartearen­
tzat hobekun­tza iturri bat izateaz gain, gizarte aurreratuen oinarrizko ezaugarri bat
da. Orain arteko ibilbide emankorraren ildotik, ezagu­tzaren gizartean ere garapen
esfor­tzuak ondo bideratu eta etorkizunari arrakastaz eran­tzuteko, beharrezkoa da
gaur egungo egoeraren diagnostiko bat egitea.Hortik abiatuta,Euskal Herriko gizar-
tean zien­tzia eta teknologiak zein leku bete­tzen duen ikertu eta, gero, garapenera
zuzendutako lan lerro estrategiko egokienak bideratu ahal izango dira.Diagnostikoa
egiteko agente ugari eta desberdinak kontutan hartu behar dira, eta horien artean
daude gizarte zibila eta zeha­tzago iker­tzaile gazteak. Hori horrela izanda, «Zien­tzia
eta teknologiaren gizarte iri­tziak eta irudikapenak Euskal Herrian» ikerketak eztabai-
daren erdigunean euskal herritarren iri­tziak kokatu nahi ditu: gaiaren inguruan he-
rritargoak eta Uniber­tsitateko ikasle zein iker­tzaile gazteen per­tzepzioak eta irudite-
ria ezagu­tzeko asmoa du ikerketak.
Ahalegin horretan, ikerketa kualitatibo honek herritarren ikuspuntuak jasoko badi-
tu, sintomak identifika­tzeko, diagnostiko bat egiteko eta aterabideak proposa­tzeko
asmoz egingo da, esan nahi baita, herritarren ustez zien­tzia-politikek jarraitu beha-
rreko helburuak eta horretarako lehene­tsi beharreko prozedurak zehazten hasteko
asmoz egingo da. Ikerlan kualitatiboa egitea proposatu zaigunean, eskakizuna izan
da zien­tzia eta teknologiari buruz gizarteak orokorrean eta talde espezifikoek
(Uniber­tsitateetako ikasleek eta doktoregaiek) dituzten ikuspuntu eta jokabideen
argi­tzaile nagusiak aurki­tzea. Horren inguruan arituko dira jarraian bildurik aurkez-
ten diren ­txostenak. Beraz, ­txostenek Euskal Herriko zien­tzia eta teknologiaren gi-
zarte iri­tzi eta irudikapen gako nagusietara bideratu behar gintuzkete.
Hori esanda, ondokoa zehaztu behar da: ikerketa kualitatibo hau proiektu zabalago
baten parte da.Izan ere,«Zien­tzia eta teknologiaren gizarte iri­tziak eta irudikapenak
Euskal Herrian» proiektuaren baitan, ikerketa kualitatibo honekin batera, beste bi
ikerketa gauzatuko dira:alde batetik,ikerketa kuantitatibo bat;eta,bestetik,zien­tziak
eta teknologiak komunikabideetan duten tratamenduari buruzko ikerketa bat. Gau-
zak horrela,­txosten honek ikerketa kualitatiboaren berri ematen du.
Ikerketa kualitatiboaren baitan,lehenik eta behin,aurkezpen orokor bezala,ondoko
gaien berri emango da,hurrenez hurren:
— Ikerketaren helburu orokorrak (1).

12. 12
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
— Ikerketa buru­tzeko erabilitako metodologia (2).
— Halako ikerketa bat egitera motibatu gaituen testuingurua (3).
— Oraindik orain instituzioetatik zien­tzia,teknologia eta gizartea hirukoaren harre-
manaz aipaturikoaz sintesi bat (4).
— Ikerketaren egitura (5).
1. Ikerketaren objektua eta helburuak
Zien­tzia eta teknologiaren inguruan gizarte iri­tziak ezagu­tzeko hainbat eztabaida
talde ezberdindu dira.Lantalde edo eztabaida talde bakoi­tzaren­tzat helburu ezberdi-
nak zehaztu badira ere,xede nagusia bat da:eztabaida-talde desberdinen artean zien­
tziari eta teknologiari buruzko gizarte irudikapenaren Euskal Herriko mapa bat ma-
rraztu ahal izatea. Hori horrela, ikerlanaren urra­ts guztietan helburu orokor hauek
jarraitu dira:
1. Ikerlanaren oinarri diren kon­tzeptu nagusiak muga­tzea: zer den «zien­tzia», zer
den «teknologia»,etab.
2. Gaur egun zien­tziari eta teknologiari buruz dauden per­tzepzio orokorrak
identifika­tzea, gizartearen­tzat orokorrean eta baita Uniber­tsitate ikasle eta
doktoregaien­tzat ere.
3. Euskal Herriko zien­tzia- eta teknologia- politikei buruz gizarteak eta Uniber­
tsitateko ikasle zein doktoregaiek egun dituzten kezkak eta ikusminak
a­tzematea.
4. Zien­tziaren testuinguru sozialari buruzko balorazioak eta proposamenak ezagu­
tzea, eta zehazki: zien­tziaren agente nahiz eragile desberdinei buruzkoak, eta
zien­tziaren eta gizartearen arteko harreman eta loturei buruzkoak ere bai.
5. Hedabide ezberdinetatik datorkigun zien­tzia-komunikazioaren egoera zenbate­
tsi eta baliozta­tzea: telebista eta irratia, aldizkariak, liburuak, museoak, zien­tzia
asteak etab.
2. Metodologia
Ikerketa honetan, ikerketa kualitatiboa buru­tzeko, bi teknika desberdin erabili dira:
alde batetik, elkarrizketak; eta, bestetik, eztabaida-taldeak. Hiru lantalde mota ezber-
dinekin egin da lan, helburu orokorren ildotik herritarren iri­tziak eta irudikapenak
jaso,identifikatu eta ordena­tzeko.
Alde batetik,adituekin elkarrizketa sakonak egin dira.Hauek emango digute zien­tzia
eta teknologiaren ikuspuntu sakon eta gaituena.Adituen kasuan,banakako elkarriz­
keta sakonak egin dira. Sei elkarrizketa egin dira guztira, aztergaiari esparru desber-

13. 13
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26dinetatik heldu dioten per­tsonekin, hain zuzen ere: adituen profila ani­tza izatea
hobe­tsi dugu,zien­tzia-politiketan adituak ez ezik,zien­tzia eta teknologiaren alorrean
dabil­tzanak ere integratuz.
Bigarren lan-taldea, talde orokorra bezala izendatu dugu. Horrela, helburu orokorren
inguruan herritar arruntak duen irudikapena ezagutu nahi izanda.Talde orokorren
kasuan eztabaida-taldeak egin dira; zehazki, 6 eztabaida-talde burutu dira, bina Ipar
Euskal Herrian,bina Nafarroan eta bina EAEn.Eztabaida taldeetan,30-50 urte bitarteko
jendea,gehienbat estatus sozial eta ikerketa-maila ertainekoa izatea hobe­tsi da.
Eta, hirugarren lan-taldea Uniber­tsitateko ikasle eta iker­tzaileek osatua izan da.Tal-
dekideen errealitate eta egoera ezberdinak abiapuntu­tzat harturik,zien­tzia eta tek-
nologiari buruzko iri­tziak jasoko dira. Talde espezifikoei dagokienean, orotara 9
eztabaida-talde egin dira, hiru eztabaida-talde mota berezituaz, hurrenez hurren:
doktorego programetan diharduten hainbat diziplinetako ikasle-iker­tzaileak; natur
zien­tzietako lizen­tziaturak edo goi-mailako ikasketa teknikoak egiten ari diren ikas-
leak; eta, giza edo gizarte zien­tzietako arloetan lizen­tziatura egiten ari diren ikas-
leak.Hori horrela,Ipar Euskal Herrian,Nafarroan eta EAEn mota bakoi­tzeko eztabai-
da-talde bana egin da.
Landa lana elkarlanean burutu dute hiru profesional taldek, 2008ko urtarrila eta
apirila bitartean.Eguzki Urteagak zuzendu du Ipar Euskal Herrikoa,Aztiker Jendarte
Ikerketa Aplikatuak Nafarroakoa,eta Aztiker eta Kualitate Lantaldeak Euskal Autono-
mi Erkidegokoa.Talde guztien koordinazioa eta zuzendari­tza Kualitate Lantaldeak
hartu du bere gain,eta azken ­txostenaren idazketa berriz Aztikerrek.
3. Ikerketaren motibazioa
XX. mendean eta mundu-gerrateak amai­tzearekin, zien­tzia eta teknologia politika
publikoen eremura integratu eta sendotu egingo dira.Science:The Endless Frontier1
informea (1945) da zien­tzia-politiken aurrekari nagusia. Lehen une horretan, poli-
tiken eginkizuna zien­tzia eta teknologiaren sustapena izango da, eta baikortasun-
garaiak diren heinean, oinarrizko ikerketa mugarik gabe finan­tza­tzea erabakiko da.
Zien­tzia-politikek ariketa zientifikoaren aurreko eta osteko faseei eran­tzuna emango
diete, alegia: alde batetik, ikerketa zientifikoa finan­tza­tzeaz eta zien­tzialarien askata-
suna berma­tzeaz arduratuko dira; eta, bestetik, lorpen zientifikoei bideragarritasun
teknologiko, ekonomiko eta sozial egokia emateko eran­tzukizuna izango dute. Ho-
rren eskutik dator, era berean, iruditeria baikor baten gailen­tzea: zien­tziaren aplika­
tzeak, ezagu­tzaren hazkunde progresiboak eta merkatuaren bidez berrikun­tza
gizartera­tzeak ongizatea ekarriko duten iri­tzia errotua dago. Zien­tzia-politiketan
biak dira garran­tzi­tsuak: ardurak ondo buru­tzea bezain garran­tzi­tsua da, promesa
ondo gizartera­tzea eta bere sinesgarritasuna jendartean zabal­tzea ere.
1
United States Government Printing Office: Science:The Endless Frontier. A Report to the President by Van-
nevar Bush,Director of the Office of Scientific Research and Development,July,1945 .

14. 14
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
Alabaina,60ko hamarkadarekin batera hasiko dira lehen arazoak,bereziki,berrikun­
tzaren eredu linealari dagozkionak. Orduz gero, zien­tzia eta teknologia adierazlee-
tan egoki­tzapen ugari eman dira, azken bi hamarkadetan berrikun­tzari fun­tsezko
ezaugarria irizteraino. Ekonomia Lankide­tza eta Garapenerako Erakundeak (ELGE)
argitaraturiko informeak dira aldaketen norabidea adi­tzera ematen dutenak. Egun
onartua da ez dela aski oinarrizko zien­tzia finan­tza­tzea edota merkatuko eskarieta-
ra egoki­tzea, hala ezen ikerketa estrategikoa, ezagu­tzaren eskualda­tzea, lehiakorta-
sunean berrikun­tzaren rola eta emankortasunerako inber­tsio ez-materialen garran­
tzia adierazle behinenak bilakatu baitira.Orain ez da ikerketa-eremu oro finan­tzatu
eta bere emai­tzen zain gera­tzea erabaki­tzen, baina ere berean merkatuko eskariari
eran­tzutea ere ez da nahikoa. Ai­tzitik, zien­tzia eta teknologiaren finan­tzaketa hel-
buru ba­tzuek bideratua da eta sare konplexu bat (ikerketa, agente aniztasuna,
merkatua, onargarritasuna) kudeatu behar da aurrerakun­tzak aterabidea izango
badu.
Zien­tzia-politiken alderdi hori izan da instituzioek orain arte landu izan duten alorra,
baina azkenaldian zien­tzia-adierazleekin batera, zien­tziaren per­tzepzio sozialei
buruzko ikerketak ere erakundeen intereseko eremua bilaka­tzen ari da. Eurobaro-
metroen bidez gai horri buruzko ikerketa desberdinak egin izan badira,azkenaldian
Europar Ba­tzordearen aholkuetan zien­tziaren eta gizartearen arteko harremanak
berregoki­tzeko gomendioak ere indarra har­tzen ari dira (ikus: White Paper on Eu-
ropean Governance2
) eta Science and Society Action Plan3
.
Denbora horretan ugariak izan dira aldaketak,ba­tzuk zien­tzia adierazleei begirakoak,
eta besteak politika publikoen ardura eta eran­tzukizunei dagozkienak. Ikerketa hau
bereziki bigarren alderdi horretatik gorpuztu da. Hala, lehen uneko baikortasun to-
lesgabea auzitan ipiniz,azkenaldian bi eratako ardura eta eginkizunak eran­tsi zaizkio
zien­tzia-politikari:
— batetik,erabaki-guneetan ez da aski oinarrizko ikerketaren finan­tzazioa adostea,
baizik eta merkatuaren eskakizunak, helburuek bideraturiko zien­tzia eta tekno-
logia, onargarritasun soziala, zehar-kalteen kon­tsiderazioa, edota berrikun­tza-
prozesuan balio ugari bezain desberdinen garran­tzia dira integratu beharreko
osagai berriak;eta,
— bestetik, zien­tzia eta teknologia orain testuinguru sozial orokorrago baten ere-
muan ulertu, bermatu eta sustatu behar da: herrialde demokratikoetan erabaki
politikoak ezin daitezke herritarren adostasuna saihestuz hartu, eta hain zuzen
ere zien­tzia eta teknologia politika publikoen lehia-objektu diren neurrian, fun­
tsezkoa irizten da zien­tziaren per­tzepzio sozialak kontutan izatea.Gizarte mugi-
menduen kritikek, herritarrek gaitasun ekonomikoak, autonomia kulturalak eta
2
European Commission (2001):European Governance:A White Paper.Brussels:Commission of the Europe-
an Communities;
3
European Commission (2002):Science and Society:Action Plan.Luxembourg:Commission of the European
Communities. Hauen azalpenean eta gaiari buruzko beste ­txostenetan sakon­tzeko, ikus: Eizagirre,A. (2008):
Zien­tzia-politika zibikoa. Kultura zientifikoak, arriskuaren errepresentazioak eta gobernaketa. Bilbo:
UPV/EHU.

15. 15
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26hezkun­tza zabalagoa eskura­tzeak,edota belaunaldi berrien eskakizun politikoak
zien­tzia eta teknologia eztabaida-objektu bilakatu dituzte.
Aldaketa-testuinguru bat da gaurkoa, eta zehazki zien­tzia-, teknologia- eta berrikun­
tza-politika une erabakigarri bat bizi­tzen ari dira.Gainera,testuinguru orokor horren
baitan, Euskal Herrian ere ikerketa, garapena eta berrikun­tza lehentasuneko gai po-
litiko bilaka­tzen ari dira, eta horren lekuko da jendartean eta herrigin­tzaren ADNan
berrikun­tza integra­tzearen deia. Horrek beharrezkoa egiten du eraldaketa ekono-
miko berriaren aurrean ikerketak, garapenak eta berrikun­tzak izango duten garran­
tziaz instituzioak,enpresak,gizarte zibila eta jendartea ohartaraztea eta mobiliza­tzea.
Izan ere, nazioarteko testuingurua alda­tzeak, erronka berrien agerpenak eta hierar-
kien gaurko­tzeak ekonomia berrian ezagu­tza eta berrikun­tza lehentasuneko bidela-
gun izatera behar­tzen dute. Berrikun­tza proposa­tzen da aldaketa berriei ekiteko
kon­tzeptu bezala.Horri lotuta datoz ekoizpen-egitura birmolda­tzea,zien­tzia eta tek-
nologia arda­tz nagusi dituzten enpresen susta­tzea, euskal berrikun­tza-sistema na-
zioartera ireki­tzea,ekin­tzailetasun kultura hezkun­tza zein lan-eremuan egonkor­tzea,
eta orobat oinarri estrategikoak eta lan-ildoak aurreikusi eta gara­tzeko unean
berrikun­tza langin­tzaren erdigunean ipin­tzea eta eremu berriak ireki­tzeko iparra
izatea.
Une hauetan, zehazki, instituzioen ardura nagusia, estrategia orokor horren baitan,
berrikun­tzaren hazia ereitea da, esan nahi baita, alor, eremu eta subjektu guztiak
berrikun­tzaren garran­tziaz sen­tsibiliza­tzea, hala modu eraginkorrean eta konparti-
tuan euskal zien­tzia eta teknologiaren ahalmena eta gaitasuna gara­tzeko, jakin­tza
esparru guztietara orokor­tzeko eta erakunde desberdinen antolaketa zedarri­tzeko.
Helburu horiek xedera­tzeko, berrikun­tzak ezinbestean bere komunitatearen sen­
tsibilizazioa behar du,baina horrez gain legitimazioa eta begirunea ere bai.Hor har­
tzen du garran­tzia «Zien­tzia eta teknologiaren gizarte iri­tziak eta irudikapenak Eus-
kal Herrian» ikerketak. Izan ere, berrikun­tza-prozesuan kontutan hartu behar dira
faktore kognitiboak eta praktikoak, balioak, faktore sozialak eta instituzionalak, eta
baita motibo ekonomikoak ere. Berrikun­tzaren irakurketa gaurkotuak bere dimen­
tsio prozesuala eta dinamikoa bereganatu du, eta orain «berrikun­tzaren ingurunea»
ez da ekoizpen-eremura soilik mugatua. Horretaz oharturik, aldaketa-testuinguruan
berrikun­tza uler­tzeko modua da birpen­tsatu beharrekoa. Hori uler­tzeko moduak,
ordea,ugariak,ani­tzak eta desberdinak suerta litezke;zien­tzia eta teknologiaren kul-
tura desberdinak egonik,pen­tsa­tzeko da aterabidea ez dela bat eta bakarra,ani­tza eta
beraz guztion artean adostu beharrekoa baizik. «Zien­tzia eta teknologiaren gizarte
iri­tziak eta irudikapenak Euskal Herrian» ikerketak, hain zuzen ere, berrikun­tzaren
kultura berrian herritarren interesak,kezkak,irudikapenak,asmoak eta iri­tziak azter­
tzeko helburua du.
Lehen urra­ts bat da «berrikun­tza» uler­tzeko modu ireki baten alde egitea. Hori ho-
rrela, gaur egun fun­tsezko­tzat jo­tzen dira, besteren artean: enpresen ekoizpen eta
merkatura­tzean berrikun­tza transmiti­tzea, sorkun­tzarekin batera hedapenari arreta
ipin­tzea, ikerketa estrategikoa hobestea, eragile teknologiko, ekonomiko, sozial eta

16. 16
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
enpresarial desberdinen artean ezagu­tza transmiti­tzea eta aurkikun­tzak eskualda­
tzea, lehiakortasunaren erdigunean berrikun­tzaren rola koka­tzea, edota emankorta-
sunean inber­tsio ez-materialaren garran­tzia barnera­tzea,baina baita ekoizpenaz gain
bizi­tza-estiloak eta herritarren beharrak,ohiturak,kon­tsumo-joerak,eta oro har onar-
garritasun soziala kontutan har­tzea ere.Egitez,azken hamarkadetan ikusi da merka-
tu-errentagarritasunean osasun onekoak gerta zitezkeen aurrerakun­tza ugarik po-
rrot egin dutela, neurri batean merkatu bideragarritasunak kontutan hartu behar
dituelako herritarren gogoak eta beren onargarritasuna. Hori horrela, estrategien
gaurko­tze ahaleginean fun­tsezkoa da herritarrek pen­tsa­tzen dutenari arreta ipin­tzea.
Hori da ikerketa honen helburu nagusi eta orokorra, alegia, zien­tzia eta teknologia
gaien inguruko euskal herritarren iri­tziak jakitea, eta, bidenabar, zehazkiago, euskal
zien­tzia- eta teknologia-politikei burukoak ere bai.
4. Zien­tzia, teknologia eta gizartea
2008.urtea berrikun­tzaren urtea da.Halako uneak,baina,gogoeta orokor eta eraba-
teko bat egiteko motibazioa ere izan daitezke. Hori egiteko paradan, esan behar da
ezagu­tza susta­tzeko,ekoizteko eta justifika­tzeko moduan aldaketak ematen ari dire-
la. Egoera horretan, zien­tzia, ezagu­tza zientifikoa eta gizartea uler­tzeko moduak
birpen­tsa­tzeko gonbitea erronka egokia da. Izan ere, orain oinarrizko ikerketaren
finan­tzazio muga-gabearen ordez,aldez aurretik erabaki­tzen da garran­tzi soziala eta
ekonomikoa duten ezagu­tzak susta­tzea eta baliozta­tzea.Ezagu­tza adierazgarria,neu-
rri horretan, sustapen-garaian finan­tzaturiko ikerketa zientifiko edota teknolo-
gikoarekin parekatu ohi da.
Ikusteke dagoena da,hain zuzen ere,instituzioek adosturiko ikerketa-lerroek jendar-
tean duten zilegitasun-maila,eta bere kasuan,«ezagu­tza adierazgarri» bezala uler­tzen
duguna birpen­tsatu beharra.
Orain arteko ibilbideari buruzko balorazioak eta aurrera begirako lerro estrategikoak
aukera­tzeko orduan,ikerketa honek herritarren iri­tziak ezagu­tzeko asmoa du. Azken
batean, adierazgarri­tzat jo­tzen ditugun ezagu­tzak eta ikerketa-lerroak uler­tzeko
modu asko daudelarik, horietako ba­tzuk iri­tzi publikoa ezagutuz soilik lekutu ahal
dira. Horri lotuta, iri­tzi publikoari buruzko ikerketak bigarren bertute bat ere badu,
alegia:politikari ardura­tsu batek ezinbestean jaso behar ditu bere erabakietara herri-
tarren gogo eta kezkak, berrikun­tzak izaera integrala izango badu eta herritarren
legitimazioa jasoko badu.
Hori da oraindik orain Europako Ba­tzordearen White Paper on European Gover-
nance eta Science and Society Action Plan ­txostenek adi­tzera ematen dutena. Ho-
geita hamar urtetan zehar buruturiko iri­tzi publikoari buruzko ikerketek erakusten
dute ez dagoela harreman lineal eta automatiko bat zien­tziaren eta aurrerakun­tzaren
artean,garapenaren eta aldekotasunaren artean.Hori da berrikun­tzaren dilema eran­
tsia, alegia, zien­tzia, teknologia eta berrikun­tza «kontu publiko bat» bilakatu dira.
Gauzak horrela, beharrezkoa begitan­tzen da zien­tzia-adierazleetan aldaketak eman

17. 17
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26diren bezala («berrikun­tza» nozioarekin instituzioek oraindik orain burutua),horrez
gainera iruditeria tradizionalaren gaineko suposamenduak eta aurreusteak ere be-
rrikustea.
Europako ­txostenean paradoxa nagusi bi gailen­tzen dira:
— batetik,zien­tzia eta teknologiarekiko baikortasuna,aldekotasuna eta i­txaropena
oharmen egonkortuak diren aldi berean, zien­tzia- eta teknologia-politikekiko
ezkortasuna,a­tsekabea eta kezka azpimarra­tzen dira;eta,
— bestetik,herritargoak politikariengandik gizarte-arazoen konpon­tzea espero du,
baina herritar horiek berek instituzioekiko eta politikoekiko ez dute konfian­
tzarik.
Horren aurrean, fun­tsezkoa begitan­tzen da izaera politikoa duten ekimenak eta ho-
rien kalitatea hobe­tzea, herritarren kezkei eran­tzun eta politika nazionalei balio
eran­tsia gehi­tzea,eta herritarren konfian­tza berreskura­tzea.
Hori delarik helburua, prin­tzipio nagusi bezala proposa­tzen dira irekiera (eginkizu-
nen komunikazio eraginkorra eta hizkun­tza arina, herritargoa guztiaren jabe izate-
ko), parte har­tzea (prozesuaren fase desberdinetan herritarren parte har­tzea eta
instituzio desberdinen ikuspegi bateratua),ardura (botere eta instituzioen egitekoak
zehaztea), efikazia (helburu argiak, emai­tzen lor­tzea eta aurrerako ebaluazioa) eta
koheren­tzia (konplexutasunak medio,lidergoa,konpromisoa eta koheren­tzia).
Ildo horretatik,eginkizun nagusiak lirateke:Europako Batasuna eta gizarte zibilaren
arteko harremana egitura­tzea; bertako nahiz eskualdeko eragileen gaitasun eta
esperien­tzi praktikoek leku nagusiagoa izatea; arduradun politikoek erreferen­tzia
bezala erabili ohi dituzten adituen ezagu­tzan konfian­tza publikoa berreskura­tzea;
helburu politikoak eta horien lorpena egonkor­tzea; europar agen­tzia erregula­
tzaileak mar­txan ipin­tzeko neurriak har­tzea; Instituzioen eginbehar eta ardurak ze-
haztea.
Kezka orokor horiek,testuinguru zeha­tz batean kokatu beharrak dago:batetik,Euro-
pako Batasuna ezagu­tzan oinarrituriko ekonomia dinamikoena eta lehiakorrena bi-
lakatu nahi da, Lisboako adierazpenaren helburu estrategikoek zehazten dutenez;
eta bigarrenik,europar zien­tzia eremua sor­tze bidean da,Ikerketarako Europar Espa-
zioaren bidez. Horretan erakunde guztiek dute ardura, baina kontutan harturik es-
kualde-eremuari eman nahi zaion eginkizun berria, agi denez Euskal Herrian fun­
tsezko ekimenak izan litezke muga-gaindiko erabakimenak edota berrikun­tza modu
oso batean ulerturiko ekinbideak.
«Science and Society Action Plan» ­txostenean, herritarrek zien­tziarekiko dituzten
zalan­tzak eta anbibalen­tziak eran­tzun asmotan, ekin­tza desberdinak plantea­tzen
dira.Izan ere,zien­tziaren per­tzepzio sozialei buruzko ikerketek arazo zenbait berre­
tsi dituzte, ezen arazoen artean identifikatu ohi dira konfian­tza-ezarekin eta
i­txaropenaren ahul­tzearekin batera,herritarren arreta zientifikoarekiko interes falta
eta ondorio ugariekiko beldurra, hurrenez hurren. Hori dela eta, Ba­tzordeak hiru

18. 18
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
estrategia bana­tzen ditu: 1) heziketa eta kultura zientifikoa susta­tzea; 2) zien­tzia-
politikak herritarrei gerturatuz buru­tzea;eta,3) zien­tzia ardura­tsua egikari­tzea poli-
tika desberdinetan.
Guztiarekin, Europako Ba­tzordearen ­txostenetan, estrategia horiek ekin­tza-plan
zeha­tzekin gorpuztea aholka­tzen da. Besteren artean, ondoko hauek aipa litezke:
publikoaren sen­tsibilizazioa (komunikabideetan informazio zientifikoa helaraztea,
hala edukiak nola ikerketak ezagu­tzeko; Zien­tzia Asteak antola­tzea); heziketa eta
lanbide zientifikoa (zien­tzia-komunitate bat sendo­tze aldera,irakaskun­tzan neurriak
har­tzea); herritarrekin elkarrizketa (instituzioen neurriak gertura­tzea eta zien­
tzialariek foro publikoetan parte har­tzea);gizarte zibilaren parte har­tzea (metodoen
plantea­tzea); gizon eta emakumeen berdintasuna susta­tzea zien­tzian (emakumeen
plataforma europarra sor­tzea, esparru pribatuan emakume zien­tzialariak mobiliza­
tzea);zien­tziak gizartera egoki­tzeko erraztasuna izatea (krisi eta fenomeno berrieta-
ra egoki­tzeko neurriak har­tzea);zien­tzia eta teknologia berrien osagai etikoa (infor-
mazio sistema eratu eta araudiaren publikotasuna berma­tzea, gizartearekin
elkarrizketa­tzea, ikerlarien sen­tsibilizazioa eta osotasuna susta­tzea, komite etikoen
arteko harremana areago­tzea); arriskuaren gobernaketa (arriskua muga­tzeko,
ebalua­tzeko, kudea­tzeko eta, bereziki, komunika­tzeko neurriak har­tzea); edota
ezagu­tzen erabilera (adituen informazioa lehenestea eta guztiok horren garran­tziaz
jabe­tzea).
Prin­tzipio zein ekin­tza-lerroen xedea zien­tzia eta gizartearen arteko harremana alda­
tzea da. Garbi a­tzeman daitekeenez, konfian­tzaren berreskura­tzean eta estrategien
ulertaraztean oinarrituak dira proposamen guztiak. Estrategiak eta gomendioak ho-
riek dira, baina egokiak ote dira gobernarien diagnosiak? Ikerketa honek ahalegin
berezia egingo du herritarren iri­tziak bil­tzeko, ezen ikusi behar baita sintomak eta
diagnosia egokiak diren,hala gero trataerak adosteko.4
Nolanahi den,garbi dagoena da zien­tzia eta teknologia gai publiko bat bilakatu dire-
la, motibo ugari eta sarri kontraesankorrek hala eraginda: ezagu­tzaren gizartean
motibazioa eta iparra hazkunde ekonomikoa zein ongizate soziala erdiesteko; agen-
da politikoan aurreikusi gabeko arazoak lekutu direlako (ingurumenaren garran­tzia;
elikagaien segurtasuna;klima globalaren sistema;bioaniztasuna;genetika).
Horrez gainera,badira testuinguru berri baten adierazle izan litezkeen osagaiak:zien­
tziaren eremu bakarra ez da laborategia; zien­tzialariek ez dituzte arau finkatuak; es-
perimentu kolektiboen esparrua «ingurua» bera bilakatu da eta ondorioz proba
zientifikoaren logika ere eraldatu da;edota,ikerlerroak eta aldaketa teknologikoaren
garapen-ildoak aldez aurretik identifikatu eta erabaki­tzen dira.Aurre-uste modernoa,
alegia,zien­tziak jakin­tza fidagarria,ziurra eta oparoa eskainiko ziguna,ezagu­tza zien-
tifikoa eta metodo esperimentala jarraituz teorien egoki­tzapena eta teknologien
efektibotasuna aurreikusiko ziren suposamendua (laburbilduz:ariketa zientifikoaren
ekoizpen nagusiak teoria zientifikoak dira; teoria zientifikoak modu deduktibo ba-
4
Ikus, zien­tziaren per­tzepzio sozialei buruzko auziaren egoeraz: Eizagirre,A. (2007): «El concepto percepción
social de la ciencia:un análisis crítico».Inguruak:Revista vasca de Sociología y Ciencia Política,43:16-38.

19. 19
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26tean antolaturiko enun­tziatu mul­tzoak dira; lege zientifikoek, teoria zeha­tzetan le-
kualdaturik, azalpenean eta aurreikuspenean eginbehar nagusia joka­tzen dute; teo-
ria bat aplika­tzea eta aurreikuspen bat egitea logikoki baliokidea da) auzitan dago.5
Zien­tzia eta teknologiaren erdigunean parte har­tzea eta demokrazia ezar­tzearen
motiboa, bilakaera horien ondorio zuzena da. Izan ere, zien­tzia eta teknologiari
buruzko iri­tziak eta irudikapenak ikertu direnean, herritarrengan a­tsekabea bi arra-
zoi nagusik motiba­tzen dutela ikusi da:
— Batetik,zien­tzia eta teknologia helburu jakin ba­tzuen menpean ipin­tzea;eta,
— Bestetik,instituzioen adierazpenak ziurtasunean oinarrituz jarrai­tzea.
5. Ikerketaren egitura
Jarraian eta hiru ataletan bereizita, lan-talde bakoi­tzaren berri emango da: talde
orokorretako eztabaida-taldeek, talde espezifikoetako eztabaida-taldeek eta adituen
elkarrizketek emanikoaren azalpen berezitua aurkeztuko da. Modu autonomo ba-
tean laburbilduko badira ere, zien­tzia eta teknologiaz orokorrean eta zien­tzia-
politikei buruzko diagnosi bat egiteko orduan,hiruak kontutan har­tzea da egokiena.
Gure kasuan,baina,ikerketek emandakoa laburbil­tzera mugatuko gara.
Gainon­tzean,bi esparru desberdindu dira eztabaida-taldeetan:
— Batetik, zien­tzia eta teknologiari buruzko auziak eztabaidatu dira, alegia, zien­
tziaren eginkizun sozialari eta kulturalari loturikoak;eta,
— Bestetik,zien­tzia- eta teknologia-politikei zuzenago loturikoak.
Bereizketaren egokitasuna ondoko hipotesian da­tza:bereizi egin behar dira zien­tziaz
eta teknologiaz modu abstraktu batean ulertuta iri­tziak, eta objektu politiko bezala
(zien­tzia eta teknologia politika publikoen eremuan dauden heinean) zien­tzia-
politikei buruz herritarren izan di­tzaketen iri­tziak. Gure ikerketan erabilitako gi-
doiek biak kontutan har­tzen dituzte.
Horrek motibatuta, adituen elkarrizketetan, bereziki, zien­tzia-, teknologia- eta
berrikun­tza-politikei buruzko galderak egin dira,horrela samurrago uler­tzeko herri-
tarren oharmenak.Aldiz,herritarrei eta Uniber­tsitateko iker­tzaileei bi mailako galde-
rak egin zaizkie,eta neurri horretan zien­tzia eta teknologiari buruzko galdera oroko-
rrak ere hizpidera jaso­tzeko eskatu zaie. Izan ere, bi-biek balorazio independentea
merezi dute.
Esan bezala, jarraian hiru atal desberdin aurkeztuko dira: talde orokorrei, talde es-
pezifikoei eta adituei dagozkienak,hurrenkera horretan.
5
Zien­tzia eta teknologia alorrean (maila kognitiboan,epistemologikoan,instituzionalean,ekonomikoan,sozia-
lean) ematen ari diren aldaketa desberdinen lekuko bezala, ikus: Eizagirre,A. (koord.) (2007): Ezagu­tzaren
dinamikak.Zien­tziaren kultura berrirako oinarriak.Bilbo:UEU.

20. 20
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
Bai gizarte taldeen­tzat eta bai talde espezifikoen­tzat ere,ondoko gidoi hau erabili da,
nahiz eta lantalde berezien kasuan bereizten dituzten ezaugarrietara egokitua izan
den. Zien­tzia eta teknologiaren gain dituzten iri­tzien oinarriak bila­tzea da helburua
lantalde hauetan.
— Alde batetik,zien­tzia eta teknologiari buruzko interesen inguruko galderak pro-
posatu dira, hala nola, beraien egunerokoan zien­tziak duen lekua, zien­tzia eta
teknologian interesgarrienak begitan­tzen zaizkien gai eta arloak,eta beraien bizi­
tzetan zien­tzia eta teknologiak duen benetako eragina.
— Hori eginda, jarraian, zien­tzia-iker­tzaileen irudikapenaz eta balorazioaz galdetu
zaie, zehazki, zien­tzialariak ain­tzako har­tzeaz, zien­tzialarien arrazoi eta sustape-
naz,eta iker­tzaileak a­tzerrira joateko arrazoiez.
— Hirugarrenik,galdera zeha­tzagoen bidez,Euskal Herriko zien­tzia eta teknologia-
ren garapenari buruzko galderak egin dira: Euskal Herrian zien­tzia eta teknolo-
giaren etorkizunerako garapena; hezkun­tzaren eragina gizartea zien­tzia eta tek-
nologiaren eremura hurbil­tzeko moduan;diru gehiago sartu beharko li­tzatekeen
eremuen zehaztapena.
— Laugarren eremu orokorra zien­tzia eta teknologia jardueren balorazioari
buruzkoa da: zien­tzia eta teknologiaren ekarpen onuragarri eta arrisku­tsuak;
zien­tziarekin erlazionatutako hainbat erakundeen aurrean sor­tzen den konfian­
tza edota mesfidan­tzaren arrazoiak; eta, zien­tzia eta teknologiaren baitan egiten
diren ikerketa eta garapenen (I+G) deontologiaren analisia.
— Bosgarren eta azken lerroa,berriz,zien­tzia-komunikazioari buruzkoa da:zien­tzia
eta teknologiari buruz ze informazio iristen zaien komunikabideetatik;ze arreta
eskain­tzen dieten informazio iturri ezberdinetatik igorritako zien­tzia eta tekno-
logia gaiei (komunikabideetatik —telebista, irrati, egunkari, aldizkari eta inter-
net—, museoetatik, zien­tzia aste edo jardunaldietatik...); eta, zien­tzia informa-
zioaren indar-guneak eta ahulguneak.
Gidoi horretan oinarrituz,talde orokorrei eta talde espezifikoei buruzko atal bana aur-
keztu ostean,adituen elkarrizketak jasoko dira.Horretarako,ondoko gidoia erabili da:
1. Alde batetik, ikerlanaren oinarri diren kon­tzeptu nagusien mugaketa: zer den
«zien­tzia»,zer den «teknologia»,zer den «teknika»,eta abar.
2. Euskal Herrian zien­tzia eta teknologiaren gaur egungo egoera: sendotasun eta
ahultasunak;Euskal Herriko zien­tzia eta teknologia arloko eragile nagusiak;zien­
tziaren barne Euskal Herrian aurki­tzen diren lan eremu sendoenak; zien­tziaren
barne Euskal Herrian eman diren arrakasta nagusiak; zien­tzia- eta teknologia-
politiken gaur egungo egoera (Euskal Herrian zien­tzia-lanbideen garapenean
eragiten duten baldin­tzak, etab); Euskal Herriko zien­tzia eta teknologia garape-
nerako proiektu estrategikoen zehaztapena.
3. Hirugarrenik, gizartea eta zien­tzia eta teknologiaren arteko harremanaz atal bat
irekiko da.

21. 21
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
264. Zien­tzia-komunikazioaren egoera: aurki­tzen diren arazoak; zien­tzia dibulgazio-
rako gaur egun jarrai­tzen diren prozedurak (bai zien­tzia elkarteen artea, bai
gizarteran­tz abia­tzen den informazioa etab); aztertu beharko liratekeen zien­tzia
gizartera­tze modeloak (estatu mailan, nazioartean...); zien­tzia eta teknologia /
zien­tzia elkarte / gizartea.
Beraz, jarraian topatuko diren ­txostenek, hurrenez hurren, talde orokorrak, talde
espezifikoak eta adituak izango dira, aipatu berri diren gidoiak jarraituz burutu-
rikoak.
6. Azken oharra
Txosten hauen emai­tzak hartu eta beste ikerketekin truka­tzerakoan, ondoko ahol­
kua egiten dugu: batetik, zien­tziaren eginkizun sozialari buruzko oharmenak azter­
tzea; eta bestetik, zien­tzia bere ingurune sozialean kokatu eta horren inguruko iri­
tziak azter­tzea.Izan ere,jendeak bereizketa nagusi bat egiten du:zien­tzia abstrakzio
modura («zien­tzia» eta «teknologia»,eta horien fun­tzio sozial eta kulturalak);eta,zien­
tzia ariketa sozial lekutu modura (egunerokotasunean ditugun harremanak,
elkarrekin­tzak,eraginak,eta abar).
Ez dago korrelazio bat ezagu­tzea eta oharmenaren artean. Halere, egitasmoa idazte-
rakoan argitu egin beharko da ezagu­tzak duen lekua eta garran­tzia.Bitartean,­txosten
honetan ikusiko dugunez: jendeak bere oharmenak adi­tzera ematerakoan, zien­
tziaren alderdi sozialek eta instituzionalek dute garran­tzia.«Zien­tzia» eta «teknologia»
onak dira eta aldekotasuna gailen­tzen da,baina kezkak eta irudi publikoa eguneroko
harreman iraunkor,aldakor eta gorabehera­tsuekin gauza­tzen dira.
Zien­tzia eta teknologia fenomeno uniber­tsalak dira, baina gainera izaera orokorra
dute:bizi­tzako arlo guztietan aurki­tzen ditugu eta horiekin izaniko harremanen ara-
bera ehun­tzen dira jendearen irudiak. Hori egiaztatu eta horren karietara ikerketa
kualitatiboaren bidez lorturiko emai­tzak lekutuko dira jarraian.

23. 23
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
261. Atala: talde orokorrak
1.0. Sarrera
Eztabaida taldeak
Orotara,talde orokorren ­txostena sei eztabaida-taldetan oinarritu da.Horrela banatu
dira eztabaida-taldeak,hurrenez hurren:EAEn bi,Nafarroa Garaian bi eta Ipar Euskal
Herrian bi.Eztabaida-taldeak zor­tzi eta hamar per­tsona bitartekoak izan dira,bi ordu
inguruko iraupenarekin. Lehen atalaren azalpenean, eztabaida-talde horiek egite-
rakoan erabilitako gidoia jarraituko da.
Definizioak
Eztabaida-talde orotan ikusi dute partaideek aldez aurretik zien­tzia eta teknologia
bereizteko beharra. Hori horrela, ­txosten honetan horren berri ematea fun­tsezkoa
da. Alegia, zien­tzia eta teknologia bereizi, definizio bat eman eta biak zedarri­tzeko
eskatu ez arren,eztabaida-taldeetan hori egitearen egokitasuna berre­tsi da.
Izan ere,herritarrei zaila egiten zaie zien­tziaz eta teknologiaz orokorrean eta guztia
bat bali­tz bezala hi­tz egitea. Lehen une batean irakurketa lineal bat da arruntena.
Honen arabera,alde batetik,zien­tzia,eta bestetik,teknologia,bereizi egiten dira,bata
bestearen jarraipena bezala ulertuz; alegia, zien­tzia eta ezagu­tza lehenik, eta gero,
bere aplikazioa,artefaktu tekniko zein teknologia bezala ulertua.Baina,hori egiazta-
turik, irakurketa konplexuagoa egiten dute. Modu honetako zehaztapenak eransten
dituzte: ezagu­tza zientifikoa edota oinarrizko ikerketa bat hauta­tzean eta bidera­
tzean «interesak» tartekatu daitezkeela, eta, beraz, oinarrizko ezagu­tza ba­tzuk iker­
tzea hobe­tsi eta besteak alboratu;aurrerabide teknologikoa nahitaezkoa dela ezagu­
tzan berrikun­tza ahalbide­tzeko (onartu egiten da, beraz, teknologia eguneroko
artefaktua ez ezik langin­tza zientifikorako tresna ere badela); teknologiekiko kezka
ez da­tza aplikazioen zehar-kalteetan bakarrik, baizik eta berrikun­tzen ibilbidea
hauta­tzeko arrazoi,asmo eta helburuetan ere bai.
Zehaztapen garran­tzi­tsuak dira,zien­tzia eta teknologia nola uler­tzen dituzten jakite-
ko ez ezik, horien inguruko oharmen sozialak uler­tzeko eta irakur­tzeko pista bat
izan daitezkeelako ere. Argigarria da herritarrek eurek eztabaida-taldeen hasieran
definizioak lekutu eta zedarri­tzeko beharra agertu izana.
Izan ere, herritarrek zien­tzia eta teknologiari buruzko gogoetak egiten dituztenean,
ikerlariok jakin egin behar dugu ezagu­tza zientifikoaz,teknologiaz,zien­tzia-politikaz,
ikerketa estrategikoaz,edota berrikun­tza-ereduaz ari diren,besteren artean.

24. 24
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
Hori dela eta,atal bakoi­tza ondo bereiztea komeni da:ez da gauza bera zien­tziaz eta
teknologiaz hi­tz egitea, edota zien­tzia- eta teknologia-politikaz min­tza­tzea. Herrita-
rren oharmenetan zien­tzia eta teknologiarekiko aldekotasuna, baikortasuna eta
i­txaropena nabarmen­tzen diren bitartean (haien eginkizun soziala eta kulturala ba-
besten da), oharmenak alda­tzen dira zien­tzia eta teknologiaren alderdi sozialak eta
instituzionalak hizpidera jaso­tzearekin batera.
Gainon­tzean, herritargoan ikerketari buruzko zehaztapenak egiten dira: ikerketa
zientifikoaren aldekotasun erabatekoa; ikerketa eraginkorra eta ez-eraginkorra
diskrimina­tzea proposa­tzen da: ikerketa eraginkorra eta intereseko alorra (inguru-
mena, osasuna, eta abar) pareka­tzen direlarik; ikerketa eraginkorra da sustatu beha-
rrekoa (medikun­tza, industria-mailako aurrerakun­tza teknologikoak, nekazari­tza),
eta ez bigarrena («aviones biplaza»; «ilargirako bidaia»). Hori kontutan har­tzea ere
lagungarria da, zien­tziaren aldekotasuna eta zien­tzia-politikekiko jarrera kritikoa
uler­tze aldera.
Definizioen inguruko zehaztapen orokor horiek eginda,jarraian herritarren eztabai-
da-taldeek emandakoa laburbil­tzen da.
1.1. Zientzia eta teknologia gaiei buruzko
interesa
Atalaren helburu orokorra zien­tzia eta teknologiari buruzko hautemate orokorren
azter­tzea izan da. Helburu hori lor­tzeko, ikerketa-adierazle nagusiak aurkeztu eta
ikertu nahi izan dira, hala nola, interesa, jarrera eta balorazioa. Beste hi­tz ba­tzuetan
esateko,atal honek jakin gura du zein den zien­tzia eta teknologiarekiko interesa eta,
bereziki:1) zein leku bete­tzen duten herritarren arduretan edo,bestela esanda,zein
diren beraien motibapenak zien­tzia eta teknologiarekiko; 2) zein diren, zien­tzia eta
teknologiaren barruan, interesgarrienak irudi­tzen zaizkien gai eta arloak; eta, 3) be-
raien eguneroko bizi­tzan, zien­tzia eta teknologiak benetan duen eragina. Lerro ho-
rien bidez,zien­tzia eta teknologiari buruzko interesa lehen hurbilpen orokor batean
aztertuko dugu.
Lehen atalak galdera orokorrari eran­tzuteko balio du, beraz, zien­tzia eta teknologia-
ren eginkizun sozialari eta kulturalari buruzko iri­tziak jaso­tzeko.Azken batean,zien­
tzia eta teknologiaren erabilgarritasun praktikoa iker­tzeak, testuinguru zabalagoan
kokatuz balora­tzeak eta gure bizi­tzetan aitorturiko lekua zedarri­tzeak balioko digute
zien­tzia eta teknologia gaiei buruzko interesa azter­tzeko.
1.1.1. Zientzia eta teknologiari buruzko motibazioa
Herritarrek zien­tzia eta teknologiari buruz dituzten iri­tziak ezagu­tzea da lehen hel-
burua. Horretarako, lehenik eta behin, motibapenei buruzko atala jorratuko dugu,

25. 25
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26hau da,herritarren bizi­tzetan interes,motibapen eta kezka-iturri bezala zien­tziak eta
teknologiak duten lekua.
Herritar gisa, zien­tzia eta teknologiarekiko interesa modu ugari eta osagarrietan
erdira­tzen da.Alde batetik,aurkikun­tza eta asmakizun handietan erdira­tzen da,batez
ere beraien bizi­tza per­tsonalean eragin zeha­tzak dituzten neurrian.Medikun­tzan ala
teknologia berrietan egiten diren aurkikun­tzek, ondorio zuzenak dauzkate herrita-
rren eguneroko bizi­tzan, esaterako, telefono mugikor, sendagai ala ­txerto berriren
bat aurkitu dutela eta. Bestelako aurkikun­tzek maila desberdin bateko interesa eta
motibapena sor­tzen dute: ez dira gu­txiesten, baina herritar zein kon­tsumi­tzaile be-
zala hierarkiak daude eta horrek beraiekiko interesean eragiten du.
Neurri berean, herritarrek zien­tzia eta batez ere teknologia erabil­tzen dituzte, maiz
ohartu gabe, gizarte teknologiko batean baitaude. Edonork, telebista, ordenagailua,
telefono mugikorra, argazki makina digitala ala MP3a balia­tzen ditu. Elektrizitate
faktura jaso­tzerakoan ere pen­tsa daiteke elektrizitate horren zati handiena energia
nuklearretik datorrela. Ildo beretik, zien­tzia eta teknologiaren araberako interesa,
modu oso konkretuan ager­tzen da. E­txe propioa eraiki behar dutelarik, berogailu
sistemari, erabilitako materialen ezaugarriei, uraren kudeaketari eta hondakinen
hautaketa selektiboari buruzko galderak plazara­tzen dituzte.
Kasu guztietan, interesa eta motibapena bizi­tza per­tsonalari eta sozialari loturik
dago,abstrakzio hu­tsari baino gehiago.Oro har,beraz,zien­tzia eta teknologia,aisial-
dian ala lanean erabili daitezke.Motibapenei dagokienean,zien­tzia eta teknologiare-
kin sortu eta bizi izan diren belaunaldi berriek, tresna horiek trebetasunez eta ero-
sotasunez menpera­tzeaz gain, normal­tzat jo­tzen dituzte. Oroimen historikoa galdu
dute eta ez dira ohar­tzen azken 50 urteetan zenbat aldaketa suertatu diren.Herrita-
rren eztabaida-taldeetan une oro azpimarra­tzen da eten hori,eta normalean gainera
etenaren alderdi ezkorrak nabarmen­tzen dira:errazkeriaren kultura a­tzematen dute
belaunaldi gazteenetan. Ez dira kontura­tzen beraien aitona eta amonek ezagutu di-
tuzten eraldaketak izugarriak izan direla eta, zien­tzia eta teknologiari esker, beraien
bizimoduak zenbateraino aldatu diren. Zaharrek, trenbide, auto zein hegazkinaren
agerpena eta hedapena ezagutu dituzte garraio mailan; telebistaren, irratiaren, tele-
fonoaren eta interneten garapenari aurre egin behar izan diote komunikazio arloan;
eta gaixotasun askoren sendagaien aurkikun­tzaren lekukoak izan dira medikun­
tzaren eremuan. Oraindik orain, berriz, normala aldaketa eta berrikun­tza etengabea
dira.
Bestalde, zien­tzia eta teknologiaren gaineko interesa, aurkikun­tza berriek sortutako
arazo eta ondorioen araberakoa ere bada. Hor dira adibide gisa, ingurumenean dau-
den partikula ku­tsa­tzaileei buruz eta genetikoki eraldatutako organismoei buruz
sortu diren eztabaida publiko eta ondoren politikoak; Ipar Euskal Herrian daukagu
esandakoaren adibide nabarmena eta inplikazio ugarikoa.José Bovék eta Confédéra-
tion Paysanne laboran­tza sindikatuak mobilizazioak burutu dituzte, besteak beste,
hazi transgenikoak erabil­tzen dituzten zelaiak andeatuz, Monsanto gisako hazi
enpresak salatuz eta haute­tsien konpromisoa eskatuz, legearen bidez, hazi transge-

26. 26
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
nikoen erabilpena eta ekoizpen transgenikoen salmenta eteteko. Era berean, airea-
ren eta uraren kalitateak zein elikagaien osasungarritasunak sor­tzen dituen kezkak
horren adierazleak dira ere.Lurralde bakoi­tzean han bertako edo inguruko gatazkak
aipatu izan dira interes-iturri bezala.
Interesari buruz galdetuta,hiru ondorio orokor nabarmen­tzen dira:batetik,ezinbes-
tekoa da interesa erakustea,teknologiazko gizarte batean bizi garen aldetik;bestetik,
ikasketa (gaiari buruzko ezagu­tza eta ezagu­tza hori eskura­tzea) beharrari eta erabi-
lerari lotua dago; eta, azkenik, aurrerapenen ifren­tzu posibleak interes- eta beraz
ezagu­tza-iturri bezala kontutan hartu behar dira.Zien­tzia ilunagoa eta urrunagoa da,
euskarri materiala da erabil­tzen duguna eta beraz ezagunagoa zaiguna (alegia: arte-
faktu teknologikoak).Laburbilduz:kon­tsumo-izaera edota erabilgarritasun praktikoa
dira interesa diskrimina­tzen duten iragazkiak.
Gizarte garaikidearen ezaugarri bereizlea garapen bizkorra da eta honen eragileak
berriz zien­tzia eta teknologia. Berauek gizartearen ezaugarri bereizleak izaki (zien­
tzia eta teknologia dira garaiko gizarteen ezaugarri bereizle;hortik:ezagu­tza-gizartea
edo teknozien­tzia-gizartea), ez dago horiekiko urrundua bizi­tzerik. Interesa beraz
ez da hautu per­tsonal baten ondorioa, oroz gain bizi garen gizartearen ondorioa
baizik.
Bigarrenik, interes-maila erabilerak finka­tzen du. Honenbestez, zien­tziaren garran­
tzia eta bere gaineko interesa desberdindu egiten dira (zien­tziari garran­tzi­tsua iriz-
ten zaio, baina esfor­tzua eta gogoeta eska­tzen ditu) eta neurri berean teknologien
egunerokotasunak (teknologia ohiturakoa legez uler­tzen da) eurekiko interesa
sendo­tzen du, bereziki beharrari (osasuna, gaixotasunak) eta erabilerari (informa-
zioaren teknologia berriak) lotuta daudenean.
Iragan hurbilean ez bezala, e­txearen osagai fun­tzionalei eta eraikun­tzaren ondorio
ekonomiko zein ekologikoei buruz interesa­tzen dira,alde estetikoak bigarren maila
batean u­tziz.Gaur egungo erosleak lehenagokoak baino informatuagoak dira,jakina-
ren gainean daude eskain­tza aniztasunaz,eta,arazo horien inguruan,eran­tzun zeha­
tzak eska­tzen dituzte.Zen­tzu horretan,herritar jan­tziagoak (hezkun­tzaren masifika-
zio eta demokratizazioarekin) eta kon­tsumi­tzaile informatuagoak dira
(komunikabideen biderka­tze eta ezberdin­tzearekin), baita per­tsona zorro­tzagoak
eta exijenteagoak ere.Baina hori gerta­tzen den aldi berean,gertakari berberak badu
­txanponaren beste aldea.Izan ere,nahiz eta gizarte geroz eta erreflexiboago batean
bizi, non per­tsonek beraien bizi­tza, ekin­tzak eta inguramena distan­tzian jar­tzen du-
ten,beraiekiko hausnarketa bat edukiz,egunerokotasunak,bizi erritmoak eta burua
ez gehiegi hausteko nahiak joera hori zail­tzen dute.Horregatik esker­tzen dute,per­
tsona, erakunde ala zien­tzia eta teknologiari buruzko ikerketa bezalako gertakizun
batek aukera eskain­tzen dielarik geldi­tzeko eta pen­tsa­tzeko.
Baina horrekin harreman estuan,ezagu­tzaren auzia dago.Esan dugu zien­tzia eta tek­
nologiarekiko interesa bereizten direla: zien­tzia ezagu­tzeak ahalegina, esfor­tzua eta
denbora suposa­tzen ditu, eta teknologia berriz eguneroko erabilerarekin maneia­
tzen dugu.Alabaina,ezagu­tzari dagokionean bietan dago talka bat:ez zaio ezagu­tzari

27. 27
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26(adibidez: prospektuei) arreta ipin­tzen. Bizi­tza-estiloa erabat da teknologikoa, baina
horren ondorioa ez da ezagu­tza-graduaren haztea, baizik eta normal­tzat jo­tzea eta
gure praktikak horretara egoki­tzea. Alfabetizazio zientifiko «praktikoa» mugatua
da,artefaktuak eskain­tzen dituen ezagu­tza-aukera posibleekin alderatuz;horregatik,
artefaktuak dituen aukerak eta gure erabilera erreala (mugikorra, internet, eta aba-
rren kasuan) zeharo desberdina da.Eten bat dago:ez da soilik ez dakigula nola ekoiz-
tua den (garbigailuak,e.a.),baizik eta beraien erabilera-aukera ez dakigula manipula­
tzen.
Halako asimetriak ez dira ezagu­tza-gabezia bezala nabarmenduak eztabaida-taldee-
tan,baizik eta teknologiek hartu duten ibilbide autonomo eta independentearekiko
kezka bat adi­tzera emateko asmoarekin azpimarratuak dira.
Baina halabeharrak eragindako kasuetan,herritarrek adi­tzera ematen dute ezagu­tza
interesari eta beharrari lotuta dagoela, alegia, jakin badakigula gure beharrak norai-
nokoak diren, eta horietara estu­tzen dugula gure ezagu­tza-maila. Beharra lanari lo­
tzen zaio hainbat kasuetan.Esaterako,2000.urtean,France Bleu Pays Basque irratia
digitalera pasa zenean, bertan lan egiten zuten kazetari eta teknikariek beraien lan
ohiturak zeharo aldatu behar izan zituzten.Egokipen indar bat egin arren,ez zi­tzaien
zailegia iruditu.
Aldekotasuna, interesa eta ezagu­tza bereizi egin behar dira, beraz. Aurrerakun­tzak
eta oro har ezagu­tzearen eginkizun soziala modu baikor batean balora­tzen dira. In-
teresa nahitaezkoa bezala ikusten da. Etena, ostera, ezagu­tza-mailan dago; onar­tzen
da ezagu­tza-maila urria, (hiztegi eta metodo zientifikoari buruz ez ezik) eguneroko
artefaktuekiko, ezagu­tzak hobariak suposatuko lituzke, baina horren beharra ez da
ezinbesteko­tzat jo­tzen. Baina hori esanda, era berean maila sozial eta kulturaleko
kezka bat an­tzematen da,etenari nabariegia irizten zaiolako.
1.1.2. Zientzia eta teknologia gaietan intereseko eta
garrantzizko auziak
Euskal Herrian modu orokortu batean hiru gai-gune nabarmen­tzen dira:
1. Informazio eta komunikazio teknologia berrien aurrerapenekiko interesa (Ipod,
MP3,informatika,argazki-kamerak,Internet,eta abar);
2. Ingurumena,bestelako energiak eta garapen jasangarria;eta,
3. Osasuna eta medikun­tza.
Herritarren artean inork ez du gainon­tzeko ildoen garran­tzia uka­tzen,baina interesa
modu desberdinetan ulertua da.Izan ere,ingurumenari eta osasunari loturiko gaiek
ez dute gertuko interes-erabilera adi­tzera ematen, baina gizarte on baten ikur eta
noiznahi beharrezko izango zaizkigun alorrak direla uste da. Aldiz, informazio- eta
komunikazio-teknologia berriei buruzko interesak beste zen­tzu bat har­tzen du, lo-

28. 28
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
tuagoa dagoena garaiko bizi­tza-estilo berriei; egunerokotasuna ez dago aisialdiari
bakarrik lotua,lanbideari ere bai.
Guztiarekin, intereseko alorrei buruzko eztabaidak gizarte-aldaketa baten zan­tzuak
ere baditu.Modu orokorrean hiru interes-arloak horiek izan arren,zehaztasunak eta
desberdintasunak eguneroko bizipen eta interesei buruz galdetutakoan nabarmen­
tzen dira. Jarraiturako ikasketek, egindako bidaiek, ezagututako per­tsonek edota ai-
sialdi ohiturek zeresan handia daukate aukera horietan. Horrela, bati, agronomia,
biologia, nutrizioa eta toxikologia interesa­tzen zaizkion bitartean, besteari, ozeano-
grafia, astronomia eta geologia gusta­tzen zaizkio. Honek agerian uzten du, herrita-
rrek beraien taldeekiko dauzkaten loturak laxa­tzen eta urrun­tzen doazela. Izan ere,
garai batean, per­tsona baten ekin­tza, praktika, gustu eta interes-guneak, jasotako
hezkun­tzaren eta barneratutako talde kulturari estuki josiak bazeuden, koheren­tzia
eta egonkortasuna emanez, gaur egun, aniztasuna eta ezegonkortasuna dira nagusi.
Taldearen kulturak bere indarra gal­tzeaz gain,taldearekiko identifikazioa ahuldu da.
Ondorioz, per­tsona bakoi­tzak, modu kon­tzientean ala ez, bere balio, arau eta prin­
tzipioen artean aukera­tzen du,kultura propioa osatuz eta beraz interesgune bereziak
edukiz.
Herritarren artean inork ez du beste ildoen garran­tzia uka­tzen,baina interesa modu
garbian bereizten da alde batera edo bestera. Herritar bezala informazio eta komu-
nikazio teknologia berrien inguruko interesa erakusten dutenek haien erabilera
modu arruntean egiten dute beraien egunerokotasunean eta ezagu­tza-maila ere ho-
rren araberakoa da.Gauza bera gerta­tzen da zien­tzia eta teknologiari buruzko beste
alorrekin ere: korrelazio estu bat dago interesaren, gertutasunaren eta ezagu­tzaren
artean.
1.1.3. Zientzia eta teknologiaren eragina gure
egunerokotasunean
Geroz eta menpetasun handiagoa dago zien­tzia eta batez ere teknologiarekiko.
Egoera horrek eztabaida-taldeetan galdera berriak sor­tzen ditu:gizakiek zein askata-
sun daukate teknologia nagusi den mundu batean? ordenagailua eta telefono mu-
gikorra bezalako teknologia berriak nola erabili daitezke horien menpe egon gabe?
Teknologiarekiko menpetasuna,berauek eskain­tzen duen baliotasunetik eta ongiza-
tetik, baita ere etekina emenda­tzeko merkatari­tza logiketatik dator. Izan ere, tekno-
logia berriei esker, askoz ere bizi erosoagoa ukan daiteke eta enpresek produktu
berriak ekoizten dituzte behar berriak sor­tzeko eta, ondoren, horiei eran­tzuteko,
interes ekonomiko handiak baitaude jokoan. Irakurketa hori eztabaida-talde guztie-
tan egiaztatu da.
Egoera horren aurrean, ezinbestekoa da distan­tzia eta izpiritu kritikoa manten­tzea,
aldi bakoi­tzean, teknologiaren hobariak eta kostuak neurtuz.Telefono mugikorrak,
esaterako, edozein tokitatik dei­tzeko eta edozein lekutan deitua izateko aukera
eskain­tzen badu ere, zain­tza ahalbide­tzen du, batez ere lanean. Hain zuzen ere, tek-

29. 29
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26nologia horri esker, enplega­tzaile batek une oro jakin dezake bere langileak non
dauden eta zer egiten ari diren. Halaber, aurkikun­tza zientifiko eta teknologikoek
arazo berriak sor­tzen dituzte, adibidez, ludopatia, kezkak ingurugiroaren ala elika-
gaien kalitatearen arloetan.Kezka horien aurrean,gizakiek lasaituak izateko beharra
senti­tzen dute. Paradoxa da, geroz eta zainduagoa, arrazionalagoa eta seguruagoa
den mundu batean, herritarrak geroz eta kezkatuagoak direla, ihes egiten dien guz-
tiak angustia sor­tzen baitie.
Zien­tziak eta teknologiak urruntasunak murrizten eta per­tsonak fisikoki zein intelek­
tualki hurbil­tzen ditu.Telebistak eta irratiak, telefonoak eta internetek, autoak eta
hegazkinak,ordu arte urrunak ziren errealitateak eta gizakiak hurbildu dituzte.Gaur
egun, edozein per­tsonak jakin dezake munduan zehar zer gerta­tzen den, edozein
per­tsonarekin komunikatu eta edozein tokitara joan daiteke.
Halaber,zien­tzia eta teknologiak denbora bizkortu eta den­tsifikatu dute,une berean
askoz gauza gehiago egiteko aukera emanez eta jarduera gehiago buru­tzera bor­
txatuz. Lan, jarduera eta harreman gehiago egin daitezke, aukerak biderkatuz eta
zerumugak urrunduz.Baina,aldi berean,inoiz ez da denbora eskasaren kon­tzien­tzia
hain handirik izan. Jendea denboraren a­tzetik korrika dabil. Egoera horren aurrean,
geroz eta gehiago dira denbora har­tzearen aldekoak direnak, slow food eta slow
thinking fenomenoak horren adierazgarriak direlarik.Izan ere,zien­tzia eta teknolo-
giak eskain­tzen dituzten onurez gozatu ordez, alegia, ongizatea, azkartasuna ala ko-
munikazioa, helburu berriak finka­tzen dira, betekada egoera batera eramanez. Noi-
zean behin geldi­tzea eta a­tzeraka joatea komeni da, liburuak irakurriz, erakustokiak
ikusiz eta eskulanak eginez.
Arazoa da, enpresek, publizitatearen bidez, presio egiten dutela produktu berriak
ekoizteko, behar berriak sor­tzeko eta jendea erostera bul­tza­tzeko. Nahiz eta dauka-
ten ordenagailu eta telefono mugikorra ongi ibili, azken ber­tsioa erosteko premia
senti­tzen dute, hobekun­tza teknologiko bat daukalako, hala indar­tsuagoa izango
baita.Zeren,oinarrizko behar gehienak asetuta dauden gizarte batean,enpresen ga-
rapena berma­tzeko modu bakarra,ekoizpen,zerbi­tzu eta prozedura berriak sor­tzea
da,kon­tsumi­tzailearen interesa piztuz eta produktu horiek erostera gonbidatuz.Hori
egin ezean,kon­tsumoak,enpresek jaso­tzen dituzten eskaerak eta horiei eran­tzuteko
kontratatu behar diren per­tsonak nabarmen behera egingo lukete, garapen ekono-
mikoan eta kohesio sozialean eragin zuzenak edukiz. Gurpil-zoro batean biraka
gabil­tzanaren hautematea adostua eta erabatekoa da.
Azkenik,zien­tzia eta teknologiaren berrikun­tzak eta aurrerapenak hain dira ani­tzak
non ezinezkoa den ezagu­tza eta tresna guztiak menpera­tzea. Kazetari honen adibi-
dea esangura­tsua da. Izan ere, bere lanbidean, eremu zientifiko asko ezagutu eta
birlandu behar ditu etengabe.Ekai­tz handi bat gerta­tzen bada,eguraldian aditua den
ingeniari bat deituko du fenomenoaren xehetasunak eta azalpenak eduki­tzeko,ger-
takaria modu ulergarrian plazaratu ahal izateko. Hortik gu­txira,Aturri ibaia ku­tsa­
tzen bada, hidrologian berezitua den zien­tzialari bat galdekatuko du jakiteko ea
bertan dauden arraiak jatea ala bertan baina­tzea arrisku­tsua den ala ez. Zen­tzu ho-

30. 30
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
rretan, nahiz eta teknologia eta zien­tzialari gehiago izan, geroz eta zailagoa da ingu-
rumenaren ulermena ahalbide­tzen duten tresnak menpera­tzea.
Atal honetan aurki­tzen dugu eztabaida-talde orokorren interes-gune nagusienetakoa.
Nabarmen­tzekoa da bestetik,horren arabera,teknologia eta hau egunerokotasunean
uler­tzeari buruzkoak direla beraien oharmenen oinarri-iturriak.
Herritarren artean hautemate orokortua da ondokoa, alegia: etengabeko aldaketak
gero eta bizkorrago gauza­tzen direla («berritasuna», «abiadura», «gailentasuna») eta
honek guztiak azkenean «nekea», «larritasuna» eta «nahasmena» sor­tzen dituela.
Kon­tsumo-bizi­tza da:«erosi,erabili,bota»,kultura bat da,eta sakonean bizi­tza-estilo
bat. Egin daiteke zerrenda­tze bat, eztabaida-taldeetako esku-har­tzeak kontutan
hartuta:
— Berritasunaren fenomeno simetrikoa da zaharki­tzea; konpon­tzearen joera ere
gainditu da eta orain berria erostera jo­tzen dugu, beti dagoelako merkatuan be-
rritasunen bat.
— Merkatu-kultura bat dago: beharrak sor­tzen dira eta horrela lor­tzen da aldez
aurretikjustifikatuaegotea;kon­tsumo-gizarteanbizi­tzeakesannahidumerkatura­
tzen den hura kon­tsumi­tzen dugula, eta horrek gaur egunean teknologia-i­txura
duela.
— Artefaktu teknologikoei dagokienean, aurrerapenak —salbuespenak salbues-
pen— bakanak dira: berritasuna i­txuran, formetan eta uztarketan dago, eta ez
eginkizunetan.Baina era berean gure kon­tsumoa motiba­tzen duena hori da,ale-
gia,publizitatea,marka eta salmenta.
— Teknologia berrien erabilera erreala,salbuespenekin,oso urria da.Hori da maila
per­tsonal eta sozial batean ezagu­tza eta teknologiaren erabilera deslo­tzearen
ondorioa; aurrerabide praktikoa batetik, eta horien ezagu­tza bidezko erabilera
bestetik,biak zeharo desberdindu dira gaur egunean.
Guztiaren ondorio bezala, erosotasunaren ordaina menpekotasuna da («menpera­
tzea»;«manipulazioa»;«dependen­tzia»;«abiadura»;«estresa»),bizi­tza-moduak alda­tzen
ditu eta ohituren modela­tzea suposa­tzen du:ez dira erabaki autonomoen araberako
portaerak, kon­tsumo-bizi­tza da, eta «i­txura teknologikoa» da gure aukera-eremua
baldin­tzatu eta ahalbide­tzen duena, teknologiak irekitako eremuan erabaki ahal du-
gularik. Hori maila guztietan gerta­tzen da (maila kognitiboan, sozialean eta kultura-
lean),hala ezen «gure bizi­tzen kontrola galdu dugula».
Beste adiera osagarri batean, ekidinezintasuna sen­tsazio orokortua da; hobariak ez
dira gu­txiesten, baina auzitan dagoena giza autonomia ere bada («sekular­tzeak eta
zien­tziaren susta­tzeak helburu zutena, bidenabar esateko»). Kritika hori ez dago
aurreiri­tzi ezkorrek baldin­tzatua (ez dago aurkakotasunik ere):beti gertatu da aurre-
rapenekiko lehen une bateko kezka,baina oraingo honetan auzia autonomiari dago-
kio; teknologiaren zerbi­tzura jar­tzea. Beste hi­tzetan esateko: kezka ez da hobarien

31. 31
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26zehar-kalteei buruzkoa,baizik eta «giza autonomiari» eta «aurrerapenen zen­tzuari»
buruzkoa.
Artefaktu teknologikoak dira hizpide,modu kritikoan.Baina herritarrek hori egitea-
ren arrazoi bat da honakoa:gure bizi­tzetan zien­tzia erabat urrundua egotea (ez dago
horren ezagu­tzarik) eta teknologia-sistema gaur egunean logika propioek gidatua
izatea («lehiakortasunak autonomia hartu du eta ez da aurrerapenen zergatiaz galde-
rarik egiten»).
1.2. Zientzialarien irudia eta balorazioa
Zien­tzia eta teknologiaren eginkizun sozialei buruzko inpresioak osa­tzeko balio du
atal honek ere. Halere, bere berezitasuna da bigarren atal honetan arreta berezia
zien­tzialariei eta oro har iker­tzaileei ipin­tzen zaiela. Hemen ikusiko dira zien­
tzialarien ikusgarritasuna, balorazioa eta aitor­tza, ariketa zientifiko batean murgil­
tzeko eta iker­tzeko motiboak, eta iker­tzaileen gaur eguneko egoera. Bigarren atala,
zien­tzialarien irudikapenean eta balorapenean erdira­tzen da, esan nahi baita argitu
nahi duela:1) zein diren zien­tzialariei buruzko irudiak;2) zein diren beraien motiba-
penak; eta, azkenik, 3) zergatik zenbait ikerlari a­tzerrira doazen. Ikusiko dugunez,
mailaketa bat egin eta horren karietara balorazio desberdina egiten da: zien­tzialaria
lanbide bezala eta bere fun­tzio soziala goragarriak badira ere, irakurketa aldatu egi-
ten da zien­tzia-sistema hizpidera jaso­tzen den unetik.
1.2.1. Zientzialarien aintzakotza
Maiz, zien­tzialariak bi irudiri lo­tzen zaizkio. Alde batetik, gai guztiak interesa­tzen
zaizkion,baztertua den eta zuriz jan­tzita dagoen jakin­tsu eroarena.Zenbait kasutan,
irudi hori ukan duten irakasle bati lotua dago. Gaur egun albaitaria den partaide
batek dioen bezala,Albaitari Eskolan ikasketak buru­tzen zituelarik, horrelako zien­
tzialari bat ezagutu zuen. Bakteriologoa zen eta, familia arazo ba­tzuen ondorioz,
minbiziaren aurkako ikerkun­tzara sagara­tzea erabaki zuen. Horretarako, Albaitari
Eskolan bertan, laborategi berezitu bat sortu zuen arratoiekin esperien­tziak eginez
kolonaren minbiziaren agerpena errazten duten arrazoiak bereizteko eta,sendagaia
aurkitu bezain pronto,gizakiari aplikatu ahal izateko.Beste aldetik,tekno-egitura oso
modernoetan lan egiten duen adituarena, hain zuzen ere, eta espezializaziora le-
rrokatua, finan­tzazioak baldin­tzatua eta unean uneko interes sozial eta instituziona-
lek orientatuagoa.
Une berean, bi zien­tzialari mota daude, goi mailako eta komunikabideen arreta
erakar­tzeko gaitasuna daukaten ikerlari ospe­tsuak eta i­tzalean lan egiten duten iker-
lari xumeak.Lehenek,gori-gori dauden gaien inguruan publikoaren interesa pizteko
ahalmena daukaten bitartean, bigarrenek, laborategi ala enpresa multinazional ba­
tzuen­tzako lan isila egiten dute. Oro har, gaur egun, Fran­tzian, zien­tzialariak Centre

32. 32
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
National de Recherche Scientifiqueko (CNRS, hemendik aurrera) ikerlariekin
identifika­tzen dira, matematikariak, fisikariak ala linguistak izan daitezela. Zen­tzu
horretan,zien­tzialariak ez dira nahita nahiez natur zien­tzietan dabil­tzan ikerlariekin
nahasten.
Ezagu­tza zientifikoek aplikapen ezkorrak eduki badi­tzakete ere,ikerlariak,per­tsona
arrazionalak,zin­tzoak,interes gabekoak eta ez-perbertituak lez ager­tzen dira.Honela,
gauza berriak asma­tzea,fenomenoak uler­tzea eta aterabideak aurki­tzea bila­tzen dute
eta,horrek,per­tsona horiek mundutik kanpo bizi­tzea eragin dezake.Beste ba­tzuen­
tzat ordea,zien­tzialaria tentel inteligente bat da zeren bere denboraren zati handiena
ezagu­tza teknikoak uler­tzen eta erabil­tzen igaro­tzen du,bere lanaren helburuen in-
guruan hausnartu gabe. Laborategietako buruek eska­tzen dioten lana egiten du,
galderarik planteatu gabe.
Horrez gain,zien­tzialariak geroz eta berezituagoak dira eta,beraien arloan adituak
diren arren,gainon­tzeko ikerketa ildoak ez dituzte menpera­tzen eta ez dute horie-
kiko interes handirik erakusten. Ezagu­tzaren pilaketak eta emai­tzak lor­tzeko pre-
miak,ikerlariak oso eremu zeha­tzetan lan egitera bor­txa­tzen ditu.Hori dela eta,ez
dago gehiago Leonardo Da Vinci bezalako jakin­tsurik, alegia, irakasgai ezberdinak
uki­tzeko eta ezagu­tzen artean loturak egiteko ahalmena eta nahia daukan intelek-
tualik.
Bestalde, zien­tzialaria, bila­tzen, egiazta­tzen eta ba­tzuetan aurki­tzen duen per­tsona
bat da.Argitara­tzen diren liburu eta artikuluak su­tsuki jarrai­tzen ditu,atera­tzen diren
ezagu­tza berrien jarraipen zeha­tza eginez. Horrek ez du esan nahi ezohiko per­
tsonak direnik,per­tsona arruntak bezala ikusiak baitira.
Eta, lan baldin­tza kaskarretan lan egiteaz gain, gu­txi ordainduak eta lagunduak dira.
Horrek, zien­tzialariekiko ezagupen eskasa agerian uzten du eta ez da harri­tzekoa
a­tzerrira oro har eta Estatu Batuetara bereziki badoaz, bertan, gehiago ordainduak,
ezagutuagoak eta materialez zein baliabidez hornituagoak baitaude.
Zien­tzialarien garran­tzia azpimarratuta [zien­tzia eta beraien aurkikun­tzak modu
baikorrean balora­tzen dira;langin­tza horretan jarrai­tzearen aldekotasuna erabatekoa
da],zenbait zehaztapen eransten dira.
— Alde batetik,onartu egiten da beraien lanak esfor­tzua eta dedikazioa suposa­tzen
dituela; kezka ager­tzen da horrek gaur eguneko balioekin («orainaldiaren tira-
nia») izan di­tzakeen talken inguruan.Aitor­tzen da zien­tzialaria eta honen lana ez
direla behar bezala aitortuak (maila sinboliko eta publikoan).Kezka ager­tzen da
belaunaldi berrien hezkun­tza-ereduan, eta bizi­tza kulturalarekin iker­tzailea iza-
teak suposa di­tzakeen talken inguruan.
— Horri lotuta,bestetik,«axola duena» eta «balora­tzen dena» aplikazioa da,publizi-
tateak eta gizarte-ereduak hala sustatuta. Balio duen hura ikusarazten da eta
balora­tzen dena,berriz,azken produktuaren erabilera eta bere poten­tzialtasuna
da. Horren ondorio bezala, zien­tzia, zien­tziagin­tza eta zien­tzialaria bigarren pla-
no batean gera­tzen dira.

33. 33
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26Gauzak horrela,oharmena da eten bat dagoela arduraren eta horren onarpen sinbo-
likoaren («prestigioa») artean. Zien­tzia(laria)ri «bokazioa», «afana», «sakrifika­tzea» be-
zalako ezaugarriak dagozkio. Haatik, bi arazo-kezka sozial ikusten dira: «aitormen
publikoa» eta «soldata duina» eskas ote zaizkien, are eta gehiago beste lanbide ba­
tzuen egoerarekin konpara­tzen bada; bere kasuan, zien­tzialaria eta bere lan-taldea
aurkikun­tzaren i­tzalean gera­tzen dira.Halaber,aitor­tzen da alderan­tzizkorik ere:po-
litikariek izen ba­tzuk publikora jaso­tzea, eta hori horrela bidenabar zien­tzialari eta
iker­tzaileen egoera erreala aldrebestu eta fal­tsu­tzea.
Baina garran­tzi­tsuena ondokoa da: gaur eguneko balio publikoen argitan uler­tzen
dira asimetria horiek guztiak;gailentasun ekonomikoa,lehiakortasuna edota interes
partikularra nagusi­tzen direlarik. Horrek zuzeneko eragina du zien­tzia-sistemaren
egitura­tzean eta,zehazki kasu honetan,zien­tzialariengan.
1.2.2. Zientzialarien motibazioak eta pizgarriak
Zien­tzialarien lehen motibapena jakin-mina da, mundua uler­tzeko nahia eta gauza
berriak aurki­tzeko gogoa. Ikerlariek plazer handia senti­tzen dute aurkikun­tza bat
egiten dutenean, luzaroan bilatu, saiatu eta esperimentatu ondoren. Zien­tzialariak
kar­tsuak dira, egiten duten lana gustuko dute eta abnegazio handiarekin lanean
dabil­tza. Horrekin batera, komunitate zientifikoan ezagupena bila­tzen dute, argital-
penen (argitale­txe eta aldizkari berezituetan), komunikazioen (kongresu eta jardu-
naldietan) eta elkarrizketen bitartez (ikus-en­tzunezko eta ida­tzizko komunikabidee-
tan). Une berean, karrera egiteko, dirua irabazteko, ospea ezagu­tzeko eta baldin­tza
onetan lan egiteko gogoa daukate,gainon­tzeko herritarrak gisa.
Beraien ikerketen bidez, klimaren beroaldiari, munduan dagoen goseteari, ongizate
sozialari,gaixotasunak senda­tzeari iharde­tsi nahi diete,beraien ekarpenak eginez,esan
nahi baita ideal politiko, sozial eta filosofikoek gida­tzen dituztela. Era berean, hobeki
ulertu nahi dute gizakia nola garatu den,zein baldin­tzetan bizi den eta zein bilakaera
ukan dezakeen. Beraz, motibapen utilitaristez gain, idealak dauzkate, esan nahi baita,
beraien interes propioa bila­tzeaz gain, beraien ingurunean dauden arazoak konpon­
tzen saia­tzen direla ala,gu­txienez,horiekiko kezka bat adierazten dutela.
Zien­tzialariek emai­tzak lor­tzen dituzte, Europak eraikitako suziri eta sateliteek
erakusten duten moduan, nahiz eta ikerlariei maiz egozten zaien ez ezer aurki­tzea
eta denbora bila­tzen igaro­tzea. Maila horretan, bereizketa bat egiten da, goi mai-
lakoak,ospe­tsuak eta eskatuak diren adituen eta, maila ertainekoak, ezezagunak eta
gu­txi galdetuak diren zien­tzialarien artean. Lehenek, beraien titulu eta gaitasunak
a­tzerrian negoziatu di­tzaketen bitartean, prestigiodun lanpostuak, soldata oparoak
eta lan baldin­tza hobeak eskura­tzeko,bigarrenek daukatenarekin konformatu behar
dute. Zien­tzialari komunitatearen batasun irudia kolokan jar­tzen da, dauzkaten ba-
liabideak,proposa­tzen dizkieten aukerak eta aurki­tzen dituzten oztopoak oso ezber-
dinak baitira,talde horren egitura estratifikatua agerian u­tziz.

34. 34
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
Modu guztiz, ez dago adostasunik motibapen horiek beraien garran­tziaren arabera
sailka­tzerako orduan, zeren, ba­tzuek, jakin-mina, gogoa eta aurki­tzeko nahia lehen
mailan jar­tzen badituzte,besteek,karrera egiteari,diru gehiago irabazteari eta ospea
ezagu­tzeari garran­tzi gehiago ematen diete.
Esandakoarekin,bi zehaztapen egin litezke.
— Lehen uste bat da bokazioak garran­tzia duela.Langin­tzak —iker­tzeak,aurkikun­tzak,
argitara­tzeak— esfor­tzua suposa­tzen du. Era berean, gure testuinguruan ahula
begitan­tzen da ikerkun­tza (kultura,baliabideak,aukerak ez dira egokiak,eta ikerkun­
tzaren alde apustua egiteak ziurgabetasun egoera bat suposa­tzen du).Egoera horre-
tan,pen­tsa­tzen da bokazioak garran­tzi berezia duela zien­tzialariarengan.
— Ordea,garaiko zien­tzia-sistema gogoetara bil­tzen delarik,onar­tzen da pizgarriek
eta lehiakortasunak halabeharrez lehentasuna har­tzen dutela, eta iker­tzaileek
hartara egokitu beste erremediorik ez dutela. Izan ere, berrikun­tzaren motiboa
(edo/eta ifren­tzua) nabarmen­tzen da, alegia, irabazia; honen arabera: «emai­
tzetara bideraturiko ikerketa bul­tza­tzen da eta horrek esan nahi du merkatua
elikatu eta kapitalaren metaketa ahalbidetuko duen ikerketak garran­tzia duela,
baina era berean zien­tzialariak ikertu gura badu,joera horietara integra­tzea bes-
te aukerarik ez duela».
1.2.3. Atzerriratzeko arrazoiak
Ezagu­tzaren gainetik, per­tzepzioak nagusi­tzen dira a­tzerrira­tzeari buruzko arra-
zoiketan, alegia: iri­tzia ematerakoan, usteak eta errezeloak dira abiapuntua, eta ez
gaiaren inguruko benetako ezagu­tza. Talde guztietan baiezta­tzen da hori, oro har
zien­tzia-politikei buruzko gainon­tzeko auzietan bezala: onartu egiten da beraien
baieztapenen fun­tsa ez dela zien­tzia-politika ezagu­tzetik burutua,baizik eta gaiaren
inguruan en­tzundakotik eta usteetatik abiatua.
Horrela,oharmen nagusienei dagokienean,hau da zerrenda:zabor-kontratuak (beka-
kultura adinean luza­tzen da); soldata apalak eta ezegonkortasuna; ezagu­tza aplika­
tzeko aukera-eza edota gogoko ildoak lan­tzeko eremu-gabezia; oro har, ikerkun­tzari
trabak. Bestetik, paradoxa bat bezala ikusten da lanpostuak bete­tzeko zailtasunak
egon ohi direla eta sarri a­tzerrikoek bete­tzen dituztela.
Euskal Herri osoan daude uste orokor horiek.Fun­tsean,zien­tzialariak a­tzerrira doaz,
beste herri ba­tzuek diru gehiago xahu­tzen baitute zien­tzia eta teknologiari buruzko
ikerkun­tzan eta epe ertain zein luzera inberti­tzeko gaitasuna dutelako,epe mo­tzean
etekin zuzena i­txaron gabe. Badakite epe ertainean emai­tza on bezain egonkorrak
lor­tzeko, ezinbestekoa dela hasieran indar berezi bat egitea. Halere, oraindik orain
emaniko bilakaerak tarteko,lurraldeen arabera desberdintasunak ere badaude.
EuskadikoAutonomia Erkidegoan ikus daiteke baikortasun zan­tzurik,azken Planean
one­tsi eta berriki sustaturiko politikak tarteko. Hala, Innobasque eta, bereziki, Iker-

35. 35
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26basque aldaketa baten erakusle izan daitezkeela uste da,baina era berean horri eran­
tsita ez dela eragin mediatikora mugatu behar, epe luzea kontutan hartu behar dela
eta, bereziki, bertako iker­tzaileen egoera hauskorra hobetu behar dela ere uste da.
Ikerketa-kultura legoke auzitan, eta aterabideak guzti hori modu osotu batean
birpen­tsatu beharko luke. Bestalde, Nafarroan ez da aldaketarik aurreikusten, eta
orain arteko joerak eta erakundeen arteko ohiko harremanak mantenduko direla
uste da, ikerketa-lerroak gune eta interes jakinetara makurtuak, baina onartuz hala-
ber erreferen­tzia bat dela osasun-arloan.
Haatik,Fran­tzian gauzak anbiguoagoak dira.Nahiz eta Espainia baino urrunago joan,
uste da Hexagonoak, diru gu­txi sar­tzeaz gain, gaizki balia­tzen duela. Horrek erakus-
ten du, ez dituela bere ikerlariak errespeta­tzen eta ez diela kon­tsiderazio handirik
erakusten. Ondorioa da, soldata xumeak, lan baldin­tza kaxkarrak, bilakaera-aukera
urriak eta ikerketa interesgarriak buru­tzeko aukera ­txikiagoak daudela. Egoera hori
lurralde guztietan konpartitua bada ere, Fran­tzian, 2002az geroztik, hautemate hau
sakon­tzen joan da, Raffarin eta batez ere De Villepin eta Fillon Lehen Ministroek
hainbat neurri hartu baitituzte:ikerlarien eta Uniber­tsitateko irakasleen kontratazio-
en murrizketa, CNRS ikerketa gune nazionalaren berrantolaketa, Uniber­tsitatearen
autonomia bul­tza­tzen duen lege berria, ikerketarako baliabideak bana­tzeaz ardura­
tzen den Agen­tzia baten sorrera, Sauvons la recherche mugimenduaren salaketak
eta jarduerak ala ikasleen mobilizazioak.Aldaketa horien irakurketa bel­tza egin da,
alegia, Estatuaren eta oro har botere publikoen esku-har­tzea murrizten doala eta
zien­tzia eta teknologia diruz horni­tzearen eginkizuna sektore pribatuaren eskuetan
u­tzi nahi dela.
Horrekin batera, beste herri ba­tzuek pen­tsamolde irekiagoa daukatela uste da, fran­
tses erakunde eta buruek daukaten izpiritu i­txitik urrunduz. Enpresa pribatuekiko
uzkurtasuna dago, lehentasuna oinarrizko ikerketari ematen zaio eta ez da nahiko
indarrik egiten finan­tzazio osagarriak aurki­tzeko.Horri gehi­tzen bazaio,sistema bu-
rokratizatua dela eta egiturak molda­tzea oso zaila dela, ezinezkoa ez esateagatik,
hobeto uler­tzen da zergatik ikerlari hoberenek a­tzerriaren apustua egiten duten.
Euskadiko Autonomia Erkidegoan arrisku-zan­tzu horiek senti­tzen badira ere, enpre-
sen eskusar­tzea eta sendo­tzea dinamikotasunaren seinale bezala ere ikusten da,
baina beti azpimarratuz interes orokorra bermatu eta sustatu asmoz gorpuztu behar
direla erakunde desberdinen arteko lankide­tza-harremanak. Hor leudeke ikusmin
eta kezkak,une hauetan,EAEko eztabaida-taldeek adi­tzera ematen dutenez.
Oro har, Fran­tziako egiturak ez daude aro berrietara egokituak. A­tzerrian ez bezala,
lotura eta lankide­tza gu­txi dago,enpresa,Uniber­tsitate eta laborategien artean,zen-
tru-teknologikoak ahaztu gabe.Arazoa da,erakunde horiek ba­tzeko ahalmena dauka-
ten guneak, erakargarrienak, berri­tzaileenak eta emankorrenak direla. Horrelako
poloak ukan ezean,ez daukate ikerlari hoberenak gorde­tzeko,lanpostu berriak sor­
tzeko eta diru-iturri garran­tzi­tsuak erakar­tzeko gaitasunik. Ipar Euskal Herriko ezta-
baida-taldeen agerturiko kezka horiek beste lurraldeetan ere egiazta­tzen dira, baina
besteetan ez bezala Euskadiko Autonomia Erkidegoko eztabaida-taldeetan ustea da

36. 36
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
erakundeak desafio eta erronka berriez jabetu direla eta apustuak egon badirela
garai berrian eran­tzukizunez ari­tzeko.
1.3. Zientzia eta teknologiaren garapena
Hirugarren atal honek berrikun­tza-kulturaren inguruko gaiei sarrera bat egiteko
balio du. Zien­tzia eta teknologiaren etorkizuneko balorazio batek adi­tzera ematen
du per­tsonen bizi­tza-kalitatea hobe­tzeko lan-ildoen zehaztapena eta horretarako
aurrekontu-publikoetan ezagu­tzaren lanketari eskainitako tokia. Horrekin batera,
hezkun­tzari ere tokia egiten zaio,jakiteko etorkizuneko hezkun­tza-sisteman zien­tzia
etateknologiakmerezidutentrataera.Horiekikusita,azkenik,ikerkun­tza-ahaleginaren
norabidea hobeto ulertu ahalko da.Hirugarren atala,Euskal Herriko zien­tzia eta tek­
nologiaren garapenean erdira­tzen da, jakiteko: 1) zein diren garapen perspektibak;
2) zein den hezkun­tzaren tokia zien­tzia, teknologia eta gizartea hurbil­tzerako or-
duan; eta 3) alor horretan diru gehiago sartu beharko li­tzatekeen eta, hala izanez
gero,zein eremutan.
1.3.1. Garapen perspektibak
Irudipena da orain artean zien­tzia-, teknologia- eta oro har berrikun­tza-politikari ez
zaiola lehentasunik eskaini. Orain berrikun­tza-kultura nabarmen­tzen ari delarik,
beha­rrezkoa irizten da horretan murgil­tzea. Kezka bat dago: erretorika eta adieraz-
pen politikoak nagusi­tzen direla, eta ez ordea benetako ikerketa, garapena eta
berrikun­tza. Gaiotan aurrekontu-politika birmolda­tzearen aldeko jarrera erakusten
da, baldin eta erabateko zien­tzia-politika bat adostu eta ikerketa-ildoak kezka pu-
blikoak eran­tzutera bidera­tzen badira.
Ezinbestekoak dira kultura aldaketa bat,ekin­tzaletasuna eta dinamismoa.Baina hori
ez luke eremu pribatuak burutu beharko edo ez li­tzateke bere logikaren gailen­
tzearekin identifikatu beharko.Enpresarekin lankide­tza beharrezko da,baina horrek
zien­tziaren izaera publikoa berma­tzeko eta susta­tzeko izan beharko luke,beti ere.
Zien­tzia eta teknologian esfor­tzu ekonomikoa balora­tzerakoan, hau da oharmena:
alegia, politikarien aldetik halabeharrezko ardura bezala eta ongizate-aroan aurre-
kontuetan kon­tsideratu ahal den alor bezala ikusia dela, eta ez epe ertainerako diru
sar­tze publiko bat bezala. Inber­tsioa eta epe ertaina dira etorkizuneko garapenaz
pen­tsa­tzen hasteko baldin­tza nagusi bi,ordea.
Hiru mailakoak dira arazoak. Lehen arazoa da behar- eta lehentasun-ordenak finka­
tzerakoan,berehalakoak agin­tzen duela edo,bere lekuan,oinarrizko ikerketari arreta
ipin­tzeko arrazoia estrategikoa dela,hau modan egotea bezala ulertua.Modan dago-
ela uler­tzen dena finan­tza­tzen da eta, kasu horretan, aurrekontuetan susperraldia
egon ohi da.Ziurtasunik gabekoa da horien bilakaera,baina erretorika oso batek la-
gunduta dator.

37. 37
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26Bigarrenik,ikerketaren ulerkun­tzan arazo bat dago,izaera kulturala duena:zien­tzia eta
ikerkun­tza zokoratuta daude. Hirugarrenik, bi arazo horien ondorio bezala, ikerketa-
sareetan ­txerta­tzea (kanpo-harreman bezala) eta zehar-esparruetara ikerketa-ildoak
ireki­tzea (barne-harreman eta antolakun­tza bezala) oztopa­tzen dira. Azken batean,
ikerketa-kultura bat ez izateak ez du soilik ikerkun­tza zail­tzen, bai eta ikerkun­tza-
alorreko eremuetan integra­tzea zein eremu elkarkideak eta osagarriak lan­tzea ere.
Hori da joera berriek ezinbesteko bezala irudika­tzen duten eginkizuna. Eztabaida-
taldeetan ikus liteke Euskadiko Autonomia Erkidegoan aldaketa hori i­txaropenez
hartu dela,eta erakundeek horren aldeko apustua egitea ondo ikusia da.
Ai­tzitik, Ipar Euskal Herrian gauzak beste modu batekoak dira. Uniber­tsitate eta Es-
kola Handietatik atera­tzen diren ikasleak enpresen beharretara egokitu daitezen,
eragile horien arteko hartu-emana bul­tza­tzea ezinbestekoa da eta enpresaburuei
dagokie argi adieraztea beraien beharrak zein diren eta Uniber­tsitateengandik zer
i­txaroten duten.Fran­tzian oro har eta Ipar Euskal Herrian bereziki,uzkurtasun han-
dia dago goi mailako ikasketen eta enpresen arteko harremanak gara­tzerako teno-
rean, irakaskun­tzaren kalitateari, publikotasunari eta objetibotasunari garran­tzi
handia ematen bai­tzaio. Lotura horrek, praktikotasunari, operatibotasunari eta
enpresen beharrei lehentasuna emango liokeenez, abstrakzioa, teoria eta per­tsona
kritiko bezain autonomoen heziketa bigarren maila batean u­tziko lituzke.Herritarrei
eraldaketa hori onar­tzea zaila egiten zaie Hexagonoa XVIII. mendeko Ilustrazioare-
kin zeharo identifika­tzen baita eta, filosofia hau kultura nazionaleko zati bat delako.
Bestalde, ikerketa-garapena-berrikun­tzan dirua sar­tzea premiazkoa bada eta
berrikun­tzarako baldin­tza estrukturalak sortu behar badira, ezinbestekoa da
aurkikun­tza zientifiko eta teknologikoen operatibotasuna eta merkatura­tzea berma­
tzea. Aire konprimituaren motorrarekin gertatu dena saihestea komeni da. Hain zu-
zen ere,Nègre jaunak,80ko hamarkadan hasitako ikerketa egitasmo baten ondorioz,
aire konprimitutako motorra sortu badu,auto eraiki­tzaile fran­tses bakar batek ere ez
du bere asmakizuna garatu, epelkeriarengatik, aurreikuspen ezagatik eta petrolio
enpresen her­tsaduragatik. Hori dela eta, aurkikun­tza,TATA deituriko Indiako biga-
rren auto eraiki­tzaileak garatu du,etekin guztiak atereaz.
Guztiarekin, Ipar Euskal Herrian, Uniber­tsitate autonomo baten sorrerak, aukera es-
kainiko luke, ikasleen, irakasleen eta ikerlarien kopurua nabarmenki emenda­tzeko,
baita sail eta irakasgaien eskain­tza zabal­tzeko ere. Eskain­tzak berak eskaera sor­tzen
du eta Uniber­tsitatetik irteten diren ikasle askok Ipar Euskal Herrian bizi­tzeko eta
lan egiteko gogoa lukete,beraien enpresak sor­tzera bul­tzatuz.Hala ere,ba­tzuen­tzat,
Uniber­tsitate propio baten sorrerak, enpresen eta enpleguaren sorrera eragingo
baluke ere,besteen­tzat,aldez aurretik enpresa sare bat sor­tzea komeni li­tzateke,es-
kolatik irteten diren ikasleek lanpostuak eduki di­tzaten. Arrasate —sarri aipatua—,
horren adibidea da zeren kooperatibak sor­tzen,gara­tzen eta ezberdin­tzen joan diren
neurrian, Uniber­tsitate batez eta ikerketa guneez hornitu dira. Nahiz eta historiak,
industria sektoreak, pen­tsa­tzeko moduak, eskumenak eta erakunde publikoen bo-
rondateak oso ezberdinak izan,Arrasateko esperien­tziarengandik inspiratu daiteke
alde onak har­tzeko eta egindako aka­tsak saihesteko.

38. 38
Zientzia eta teknologiaren gizarte iritziak eta irudikapenak Euskal Herrian.Bere tratamendua eguneroko prentsan
Bestalde, mugarik gabeko finan­tzaketa ez hobe­tsi arren, oinarrizko ikerketa gu­
txiestearen kezka nabarmen­tzen da. Aurrekontuen berrantolaketa batek ikerkun­
tzaren eginkizun soziala berreskuratu behar du gida-irizpide bezala, estrategikota-
suna modu zabalean adostuz eta instituzio desberdinen arteko harremanak
zien­tziaren balio publikoa arda­tz bezala harturik akordatuz. Nafarroako eztabaida-
taldeetan oso modu nabarmen batean azpimarratu izan da enpresa jakin ba­tzuekiko
mendekotasuna;ez da uka­tzen horrek suposaturiko hobaria,baina kezka-iturri beza-
la zehaztu dira bere ondorio muga­tzaileak, ikerketa ba­tzuetara lerroka­tzea eta
erakunde politikoen dependen­tzia.Fun­tsezkoa da instituzioen alde ani­tzeko presen­
tzia, hartu-emana eta elkarkide­tza, baina politikarien aldetik zerumuga ertaina eta
interes orokorra kontutan har­tzea ere premiazkoa li­tzateke, ikerketa-lerroak ez dai-
tezen mugatuak izan eta ikerketen helburu behinena ez dadin enpresa pribatuen
irabazia izatera mugatu.
Instituzioen arteko harremanen gaurko­tzeak,halere,ez du barne-arazoekin soilik topo
egingo: zien­tzia adierazleak nazioartean finkatuak dira eta joera-ildoak ere bai. Hori
horrela,bi arazo iraupenez errepikatuko dira:finan­tzazioa aldez aurretiko helburueta-
ra bideratua egongo da;eta,hazkunde ekonomikoa izango da finan­tzazio-irizpidea,ez
garapena,ezen lehiakortasunak eta irabaziek motibatua baita finan­tzaketa.
Amai­tzeko,azpimarra­tzekoa da sarri azpimarratu direla Ipar Euskal Herriko eztabai-
da-taldeetan, instituzioen harremanak direla eta, mugaz gaindiko lankide­tza eta ho-
rren estrategikotasuna. Horrez gain, Ipar Euskal Herriko zien­tzia eta teknologiaren
garapenak mugaz gaindiko elkar ezagu­tzaren eta elkarlanaren garapena eska­tzen du.
Izan ere, mugen bi aldeetako enpresa, Uniber­tsitate eta laborategien arteko joan-
etorriak urriegiak dira eta komenigarria li­tzateke zubiak sor­tzea eta trukaketak gara­
tzea;are eta gehiago jakitean,EuskalAutonomi Erkidegoan eta Nafarroan goi mailako
erakunde eta azpiegitura gehiago daudela. Lan hori gazteekin hastea komeni da,
mugaren bi aldeetako irakasle eta ikasleen artean bilguneak antolatuz. Gaur egun,
ordea,Ipar Euskal Herriko zien­tzialariek ez dituzte Hegoaldeko Uniber­tsitateak,iker-
keta guneak,ikerlariak eta beraien lanak ezagu­tzen,eta alderan­tziz.
Ai­tzitik, lankide­tza ba­tzuk badaude. Esaterako, ikasle trukaketak daude Angeluko
Cantau Institutuaren eta Nafarroako Institutu baten artean, zeren, lehenak zurgin­
tzan adituak diren bitartean, bigarrenak e­txegin­tzako hormigoian trebatuak dira.
Hartu-eman horren bidez, ikasle horiek menpera­tzen dituzten jakin­tza eta trebeta-
sunak konparti­tzea nahi da,ikasle eta eskola guztien mesederako.Halaber,a­tzerriko
hizkun­tzak menpera­tzen dituzten ISA BTP Ingeniari­tza Eskolako ikasleek, beraien
praktikak EuskalAutonomi Erkidegoan egiten dituzte.Eta e­txegin­tzari buruzko iker-
keta gara­tzen duen Nobatekek,egoi­tza berri bat eraikiko du Ipar Euskal Herrian.
Une berean, erakunde publikoek tresna amankomunak sortu dituzte, hala nola Eus-
kadi-Akitania Fun­tsa. Fun­ts horrek, modu adostuan, mugaz gaindiko egitasmoak di-
ruz horni­tzen eta babesten ditu, besteak beste ikerketaren arloan. Honi Interreg
egitaraua gehitu behar zaio,bai eta ereAkitaniako Eskualdeak,PirinioAtlantikoetako
Departamentuak eta Udalek emandako diru-lagun­tzak.

39. 39
Soziologiazko Euskal Koadernoak / Cuadernos Sociológicos Vascos
26Iparraldeko haute­tsiak ez dira Hego Euskal Herrikoak bezainbat konprometi­tzen,
beraien erakundeek, eskumen, diru eta borondate gu­txiago dauzkatelako. Hain zu-
zen ere, Eusko Jaurlari­tzak interes handia erakusten du mugaz gaindiko lankide­tza
bul­tza­tzeko. Egoera horretan, haute­tsien eta arduradun politikoen adinak zerikusia
dauka.
Oro har, Ipar Euskal Herriko biztanleriak, Euskal Autonomi Erkidegoaren eta, maila
ahulago batean, Nafarroako Foru Erkidegoaren errealitateari buruzko ezagu­tzak
eduki­tzeaz gain,haute­tsien jarrerak eta enpresa zein Uniber­tsitate munduen izaerak
zehaztuz, mugaz gaindiko harreman eta lankide­tzarekiko i­txaropen bat adierazten
dute. Trukaketen adibide zeha­tzak ematearekin batera, enpresa, laborategi eta
erakunde publikoen arteko harremanak sakon­tzea eta egitasmo komunak bul­tza­tzea
fun­tsezko­tzat jo­tzen dute. Zen­tzu horretan, irudi­tzen zaie Ipar Euskal Herriaren ga-
rapen zientifiko eta teknologikoa Hegoaldearekin daukaten loturaren bidez lortu
daitekeela eta ez Bordele ala Parisen medioz.
1.3.2. Hezkun­tza
Hezkun­tza-sistemak,irakasgaien arteko haustura sor­tzen du,irakasgaien arteko lotu-
ra-dinamikak geroz eta gehiago bul­tza­tzen baditu ere,gaiak zeharka landuz.Eten hori
Uniber­tsitatean ere nabari da. Espezializazioa da gaur egunean dohain emankorra,
baina horrek zien­tzialarien kasuan ondorio ani­tz ditu; esaterako, albaitari­tzako for-
mazioak ez du albaitari­tza medikun­tzako historiaren,animalien filosofiaren eta elika-
duraren soziologiaren irakasgairik proposa­tzen. Heziketa, tekniken ezagu­tzan eta
erabilpenean erdira­tzen da, hausnarketa eta izpiritu kritikoa norbanakoaren esku
u­tziz.
Eta sakonago,eztabaida-taldeetan bereziki azpimarratu den ondokoa daukagu,alegia:
hezkun­tza-maila guztietan jaso beharreko ezagu­tzak eta eskola curriculumak ez di-
tuela ikerketa eta garapenaren alderdi sozialak eta etikoak beregana­tzen, eta neurri
horretan alfabetizazio zientifikoa nozio bezala ere mugatua dela. Eten bat dago tek-
nologiaren gaineko hausnarketan:zien­tziaren axiologia,garapen posibleen auzia eta
berrikun­tzaren egokitasuna,albo batera u­tziak daude.Hori guztia dela eta,balioetan
hezia izatea da lehen proposamen bat.Ez dira gu­txiesten zien­tziaren osagai kogniti-
boak (hiztegi zientifikoa eta metodo zientifikoa),baina alderdi sozialek eta instituzio-
nalek ere garran­tzia dutela ikusita, curriculumean horien integra­tzea fun­tsezkoa
irizten da. Zien­tzia alorreko ikasleek nabarmen­tzen dute gaioi buruzko hausnarke-
tak (euren lanbideari dagozkionak, herritar bezala garran­tzi­tsuak izateaz aparte)
Ba­txilergoan ez ezik,Uniber­tsitate mailako hezkun­tzan ere sekula ez dituztela jaso.
Bestalde,haurrak zien­tzia eta teknologian interesa daitezen,ezinbestekoa da metodo
pedagogikoak berrikustea, bai eta ere ahalegin horretan teknologia berrien garran­
tzia birpen­tsa­tzea. Arazoa da, esperien­tziari eta praktikotasunari lehentasuna ema-
teak,oinarrizko ezagu­tzak eta trebetasunak albora­tzen dituela.Ondorioz,gaur egun-
go ikasleek dauzkaten ezagu­tzak, oso urriak izateaz gain, gaizki menperatuak dira.