dukurit e vetedijes

1. 1
Universiteti: Aleksandër Xhuvani
Fakulteti I Shkencave Të Edukimit
Punë Sociale
DETYRË KURSI
Tema: Dukuritë e vetëdijes

2. 2
Punoi:
Pranoi:
Edmir Alla
DUKURITË E VETËDIJES
- Përcaktimet e vetëdijes:
1. Gjumi
2. Ëndërrat
3. Drogat

3. 3
4. Meditimi
5. Retroaksioni
6. Hipnoza
Përckatimete vetëdijes
Vetëdija është përpunimi Iinformacionit në nivele të ndryshme të ndërgjegjes. Studimi Ipsikologjisë së
vetëdijes e ka fillesën te Ëilliams Jeims që e përkufizoi vetëdijen si kapacitetin për të qenë Ivetëdijshëm
për përjetimetdhe njohuritë.
Në vitin 1890 Xheimsi përshkruan 4 tiparet më të rëndësishme të vetëdijes:
1. Cdo mendim është pjesë e vetëdijes personale të cdo individi.
2. Vetëdija është gjithmonë në ndryshim.
3. Vetëdija është një process Ivazhdueshëm që nuk mund të ndahetnë segmente.
4. Vetëdija përzgjedh nga mjedisi Isaj ato për të cilat ajo do të jetë e ndërgjegjshme.
Vetëdija është përpunimi Indijimeve, mendimeve dhe ndjenjave tona në nivele të ndryshme të
vetëdijes.Ndërgjegja e zgjimit është vetëdija e ndijimeve dhe mendimeve kur ne jemi zgjuar dhe
syhapue. Prë në një gjendje të ndryshuar të vetëdijes ka një ridrejtim të vetëdijes.
Psikologete ndajnë studimin e vetëdijes në dy tipe:

4. 4
1. Vetëdija e gjendjes së zgjimit
2. Gjendja e ndryshuar e vetëdijes
1. Vetëdija e ndijimeve dhe mendimeve ndërkohë që ne jemi zgjuar dhe shfaqetquhetshpesh
vetëdija e gjendjes së zgjimit. Psikologëtstudjojne aspekte të tilla të sjelljes dhe njohjes së
individitme vetëdije në gjendje zgjimi si: kujtesën, gjuhën e të menduarit, problemin, zgjedhjen
dhe perceptimin.
2. Gjendja e ndryshuar e vetëdijes. Në një gjendje te ndryshuar të vetëdijes, ka një rindërtim të
vetëdijes,aspekte të ndryshme të botës përfshijnë mendimettona dhe ngacmues të ndryshëm
na bëjnë të kundërpërgjigjemi.
Gjendjete ndryshuara të vetëdijes mund të arrihen me përpjekje të paramenduara. Hipnoza, meditimi,
dhe gjendjete krijuara të vetëdijes më të vullnetshme, janë përjetime mjafttë përhapura nëpër botë.
Meqënëse një pjesë e mirë e psikologjisë studjon aspekte të sjelljes dhe të njohjes së individitnë
gjëndje zgjimi të vetëdijes,si kujtesën,të mësuarit, të menduarit, përceptimin e gjuhën.
Gjumi
Gjumi është një gjëndje e natyrshme pushimi i rregullttrupor. Fenomen universal i vëzhguar tek të
gjithë gjitarët, zogjtë dhe peshqit. Gjumi është e kundërta e zgjimit.
Gjumi nuk është një gjendje e pavetëdijshme, por më tepër, një gjendje prehjeje trupore e mendore,që
karakterizohetnga një zvogëlim i vullnetshëm i lëvizjeve trupore, rënie e reaksioneve ndaj ngacmimeve
të jashtme, një nivel i lartë i anabolizmit (ripërtëritjes sëqelizave), dhe një nivel i ulët
i katabolizmit (shkatërrimit të qelizave). Gjumi është vetëm një gjendje e tjetërsuar e vetëdijes, e
kundërtme të qenurit i pavetdijshëm.
Gjumi ndikohetnga ritmi ditor, dhe ndodh çdo 24-orë, (megjithëse ora e brendshme (ora biologjike) e
njeriut zakonisht shkon ne cikle 24,5--25,5 orë) dhe nga shkaqe hormonale dhe rrethanore. Ky ritëm
apo cikël rregullohetçdo ditë (d.m.th, çdo 24 orë), dhe ky cikël ndikohetnga shume ngacmime, në të
shumtën nga shkaqe të njohura që kanë të bëjnë me dritëndiellore, pra ciklin ditë - natë. Nga ky cikël

5. 5
varet niveli i melatoninës, i cili rritet gjithmonë, kur ne biem të flemë. Gjumi është funksionripërtëritës
i trupit dhe trurit siç vërehetnga shume simptoma (shenja) te keqfunksionimitqe hasetkur kafshët nuk
mund të flenë.
Në të vërtetë, megjithëse gjumi është paraqitur si një gjendje e dukshme qetësie, gjatë kësaj gjendjeje
ndodhin ndryshime të ndërlikuara në nivelin trunor qe nuk mund të shpjegohen vetëm me një gjendje të
thjeshtë pushimi trupor e mendor. Për shembull, janë disa qeliza trunore qe ne disa faza te gjumitkane
një veprimtari 5-10 herë më të lartë në krahasim me zgjimin. Dy veçori themelore dallojnë gjumin me
gjendjen e të qenitzgjuar: e para është qe gjumi ngre një pengesë perceptive (rrokëse) midis botës së
vetedijshme dhe botës së jashtme, e dyta është qe një ngacmim shqisor (p.sh. një zhurmë e forte)
mund ta tejkalojë këtë pengesë dhe ta zgjojë të fjeturin. Një gjumë i përshtatshëm është biologjikishti
domosdoshëm dhe duketi nevojshëm për të ndihmuar jetën.
Dy tipet e gjumit u emërtuan për herë të parë më 1953 nga piskologëtnë Cikagos njoftuan se
periodikishtgjatë gjumitsytë lëviznin lart e poshtë nën kapakë. Ky aktivitetI quajtur LSHS (lëvizja e
shpejtë e syve) tregonte një tip gjumi që ishte shumë aktiv, Ikrahasuar me etapat e tjera më passive të
gjumit, të quajtur gjumi me LJSHS (levizja jo e shpejtë e syve).
Ka dy lloje të gjumit: LSHS dhe LJSHS.
LJSHS duketse ndikohetnga serotonimi Iprodhuar në bërtamën e bashkimitne tru, nxitja elektrike e
kësaj zone zakonishtshkakton gjumë, ndërsa dëmtimete saj cojnë drejteleminimittë gjumit. LSHS
ndikohetnga locus coeruleus, norepinefrina dhe acetilkonina. Gjumi LSHS ka të bëjë ka të bëjë me
kujtesën, ndërsa gjumi LJSHS ndihmon rritjen fizike dhe përsëritjen e indeve.
Etapa e gjumit me LJSHS
EEG e trurit tregojnë që ka 4 etapa të vecanta të gjumit me LJSHS. Nganjëherë këto etapa quhen në
mënyrë përmbledhëse gjumi me valë të gadalshme ose gjumiklasik. Kur biem në gjume ne kalojmë
nëpër secilën nga këto katër etapate gjumitLJSHS para se të kalojmë në gjumin LSHS.
1. Është kalimi nga shtendosja te gjumi I plotë. EEG-ja karakterizohetnga akiviteti <<theta>>
duke pasur një frekuencë 4-16 HC.
2. Përmban po ashtu aktivitet <<theta>> dhe karakterizohetnga <<boshte gjumi>> që janë
shpërthime të shkurtra valësh prej 12-14 HC. Ne kalojmë rrëth 50%të gjumit tonë në etapën
e dytë.

6. 6
3. Është një etapë kalimtare nga etapa e dytë te etapa e katër me të cilën kalojmë reth 10% të
gjumit tonë. EEG-ja e etapes së tretë mund të mbajë edne boshte gjumi por gjithashtu fillon të
shfaqë aktivitete delta, që ka një frekuencë prej 1-3 HC.
4. EEG-ja e quajtur shpesh gjumi Ithellë përbëhetnë mes 50% nga akivitete delta. Në etapën e 4
ne kalojmë reth 15% të gjumittonë. Karakteristika të caktuara janë të zakonshme në gjumin
me LJSHS. Sytë mund të lëvizin ngadalë nga njëra anë te tjetra.
Gjumi LSHS
Ky gjum quhet gjumi I ndërrave, gjumi aktiv ose gjumi paradoksal, sepse këtu ndodh ëndërrimi dhe
tiparet e gjumit LSHS janë të ngjashmeme ato të gjendjes së zgjimit. Sytë lëvizin me shpejtësi larte
poshtë. Ritmi I zemrës përshpejtohet, tensioni Igjakutngrihet, frymëmarrja bëhete ndryshueshme.
Ëndërrat në etapën me LSHS shpesh mbahen mënd të freskëta, ndërsa ata që shihen në etapën e
LJSHS jnë shpesh të turbullta dhe të paqartë. Në gjumin me LSHS rrahjet e zemrës përshpejtohen,
sytë lëvizin me shpejtësi rreth e rrotull, frymëmarrja bëhete ndryshueshme, dhe EEG është e ngjashme
me atë të gjendjes së zgjimit. Në gjumin LJSHS rrahjet e zemrës dhe frymëmarrja ngadalësohen dhe
nuk ka tendosje muskulore. Kur flejmë ne kalojmë nëpër teë 4 etapate gjumitme LJSHSBdhe pastaj
kthehemi te LSHS.
Ëndërrat
Njerëzitgjithmonë janë mangjepsur prej ëndrave. FilozofëtIkanë intrepretuar ato si fantazi romantike
ose si manefistime të anës më të errëttë natyrës njerëzore. Të gjithë shohin ëndërra cdo natë, më
shumë gjatë gjumit me LSHS. Teoritë e hershme për ëndërrimin e sugjeronin se ëndërratjanë vendi ku
banojnë konfliktet tona të pandërgjeshme.
Ëndërrat janë shtrirje e përjetimeve tona të përditshme. Në vëzhgim njerëzitnjoftuan për ëndërra
sikur rrëzoheshin, sikur sulmoeshin, për shkollën, për të ngrënit, sikur trembeshin ose sikur u vdiste një
njeri I dashur. Ëndërra e shfaqur është vërtetnjë përfaqesim Ifshehur I dëshirave tona të
pavetëdijshme.Në zhvendosje,ndjenjatemocionale zhvendosen nga një subjectte një tjetri. Në
simbolizim përmbajtja e panjohur e një ëndërre konvertohetnë simbole të shfaqura.
Përmbajtja e ëndërrave
Ëndërrat janë një mënyrë për të përpunuar ngjarjete ditës. Psikologëtstudjuan përmbajtjen e ëndrrave
të minëra njërëzve dhe zbuluan se ndonëse paraqitenndryshime individuale. Gratë kanë tendencë të
shohin ëndërra për njerëz, vended he ngjarje të njohura, ndërsa burrat kanë tendencë të shohiin më
shumeë ëndërra për situata të panjohura.

7. 7
Drogat
Ç’janë në të vërtet drogat?
Me droga kuptojmë kryesishtato lëndë që me sasi të disa miligramëve çrregullojnë dhe destabilizojnë
funksionetmendore, zvogëlojnë vigjilencën, çojnë në rritjen progresive të dozave dhe japin varësi pas
një përdorimi disa ditësh ose javësh. Drogatqë japin varësi quhen droga toxikomanogjene. Para se ta
përshkruajmë ndikimin e drogave te veçanta në vetëdije, është e nevojshme të theksojmë se ai ndikim
nuk është gjithnjë i njejtë. Veprimi i një droge varetnga personaliteti i cili e merr nga konstitucioni fizik
dhe gjëndja e shëndetit, nga disponimi momental, nga dituria dhe shpresimi lidhur me ndikimin e
drogës nga situata sociale. E njëjta drogë mund të krijojë efekte të këndshme të një individ,ndërsa
efekte jo të këndshme të personi tjetër. Madje edhe tek i njejti individ efektetmund të jenë të ndryshme,
varësishtnga faktorët e përmendur. Pas marrjes së narkotikeve nëpër mjettë injeksionitrandom
përjetohen drejtëpërsedrejti “rreneqethjet” e këndshme në tërë trupin dhe sidomos,ndjenjë të
këndshme në pjesën e stomakut. Kënaqësia fillestare, e cila shfaqetme rastin e marrjes së drogave
paguhetndonjëhere me vështërsi të rënda. Para se gjithash shfaqettoleranca ndaj këtyre drogave- e
njëjta sasi e drogës nuk shkakton më përjetim të kënaqshëm.
Llojet e drogave
Ekzistojnë disa lloje të drogave. Do ti përmendim vetëm më të rëndësishmetdhe ato që përdoren më
tepër, rrespektivishtqë keqpërdoren:
1. Narkotiket-opiumi, morfiumi, heroina;
2. Drogat psikodelikte-LSD (ac. liselgjik), meskalini, psilocibini;
3. Mariuhana dhe hashashi (shpesh quhen kanabis)
Narkotiket-(opiumi, morfiumi, heroina) janë droga më të njohura dhe më të rrezikshme. Narkotiket
shkaktojnë varësinë fizike. Nëse droga nuk merretme kohë, shfaqen mundime të rënda fizike, gati të
padëshirueshme: ligështia dhe lodhja, dridhja, koçitja e disa muskulave, djerësitja dhe vjedhja e
tepruar, shqetsimi intenziv etj. Në këtë gjendje individetjanë të prirur bëjnë çfarëdo lloji të delikteve
(kundërvajtjeve), në mënyrë që të arrinë deri te droga.
Llojet e drogave Drogat psikodelikte - ( LSD, meskalini dhe psilocibini). Në doza të forta edhe
hashashi është drogë psikodelikte.Termi “psikodelikt” tregon se këto droga shkaktojnë ndryshime të
dukshme psikike. Të gjitha përshtypjetshqisore përjetohen mjafttë gjalla, përceptimi ndryshohet

8. 8
shfaqen halucinacione vizuele dhe auditive, përjetimetjanë gjithësesi mjafttë parëndomta, interesante
dhe të këndeshme. LSD-ja është droga më e çuditëshme te disa njerëz shkakton gjendje panike, ide
mahnitëse (paranoide), depresion, madje edhe sjelljen e ngjajshme me atë të shizofrenise, kështu që
nganjëherë është i domozdoshëm intervenimi mjekësore. Drogatpsikodelikte nuk shkaktojnëvarësi
fizike por krijojnë veti psikike. Marihuana dhe hashashi (drogat e quajtura kanabis).
Marihuana është ndër drogatmë të përhapura në mesin e të rinjëve. Disa muzicientkanë përshtypje se
më mirë ekzekutojnë nën ndikimin e mariuhanës, mirëpo kur ta dëgjojnë incizimin e asaj muzike në
gjëndje normale kuptojmë se ajo është nën nivelin e standartittë tyre. Marihuana nuk shkakton
varesine fizike, por krijon atë psikologjike. Për një organizim bashkëkohore të luftes kundër drogës
duhet ndërrmare një varg masashpreventive si p.sh.:ngritja e nivelitarsimore dhe kulturor, formimi i
edukates shëndetësore, përkujdesja e familjes prindërve si masë preventive kundër narkomanisë, rroli i
mjekuttë shkollës, psikologut, pedagogut,sociologut, mjetete informimitmasiv duhet të shtjellojnë më
tepër tema nga kjo lemi. Pasoja përfundimtare e konsumimittë drogave është dobësimi dhe
shkaterrimi fizik e shpirtërore, çmenduria dhe vdekja. “Droga në fillim merretpër shkak të kënaqësisë,
të cilën ato e nxisin, kurse më vonë për të evituar mundimete tmerrshme”.
Drogat dhe substancat abuzuese Alkoholi Amfetamina Barbituratet BenzodiazepinatEkstazia GBH
Ketamina Khat LSD Mariuana (Marijuana) Kokaina Nikotina Nitritët Mëskalina Opioidëtosë Opiatët-
Hëroina Fënciklidina (Phëncyclidinë) Solvëntët.
Klasifikimet
Klasifikimi i parë semantik i substancave psikotrope është ai i farmakologutgjerman L.Leëin.Ai dallon 5
grupe produktesh sipas efekteve të kerkuara nga përdoruesit:
1. Euforika (që prodhojnë paqe të brendshme dhe një ndjenjë mireqënieje) e sjellë kryesishtnga
opiate
2. Fantastika (që korrespondojnë me halucinogenet,madje me delirogenet.) •Inebriantia që
prodhojnë dehjen:alkooli,eteri
3. Hypnotika që prodhojnë gjumin;në kohën e Leëin-itishin klorali,bromuri,kaëa-
kaëa(gjumëndjellësitnë tërësinë e tyre)
4. Eksitantia që përfaqësojnë stimulantet:kafeja,kati,etj të cilëve u shtojmë në ditëttona
amfitaminën dhe kokainën Klasifikimi kryesor në mjedisetpsikiatrike është ai i J.Delay dhe
P.Deniker.Tre janë grupetmë të mëdha të këtij klasifikimi:

9. 9
5. Psikoleptikete cilëtzvogëlojnë aktivitetin psikik;dallojmë neuroleptikëtme efektantideliranttë
përdorur në psikoza,trankuilizantet,sedativet,anksiolitiketdhe hipnotikët.
6. Psikoanaleptikete stimulojne aktivitetin psikik,ata perfshijnë neoanaleptikëttë cilëtstimulojnë
vigjilencën(kafeja,amfetamina) dhe timoanaleptikëtqë kanë efektpozitiv mbi humorin,këta të
fundit janë antidepresues.
7. Psikodisleptikete cilëti korrespondojnë halucinogëneve dhe kanabisitdhe,për disa,narkotikëve
ashtu si dhe alkoolit.
Një ndarje e thjeshtë bëhetnga vetë konsumatorët:droga që të bëjnë:
Të fluturosh:
1. Mariuana
2. Hashash
3. Opium.
Të udhëtosh:
1. Morfina
2. Heroina
3. Kokaina
4. LSD-ja
5. Meskalina
6. Amfitamina.
Drogat e grupittë parë krijojnë tek konsumatori një gjëndje lumturie,prehje të mrekullueshme,pa bërë
që ai të humbë nocionin e realitetit,ndërsa të dytëttë bëjnë të ndihësh krejtësisht jashtë njësoj sikur të
niseshe për në Mars,pra të jetosh në një botë me vetë.
Vecoritë e përdoruesve
Për sa i takon veçorive që karakterizojnë tiparete personitqë konsumon drogë, mund të thuhet se në
rastet tipike këto subjekte janë adoleshentë psiko-labil të cilëtpërveç tjerash janë intolerant ndaj
streseve dhe traumave fizike dhe psikike, endacakë me teke të çuditshme, psikopatë latentë që janë

10. 10
personalishttë papjekur, neurotikë dhe individë që i përkasin grupit“border line”, si dhe një dyzinë
delikuentësh që i ka inaktivizuar për punë kreative ndjenja e mosbesimitdhe agresivitetit. Më të
akuzuar dhe njëherit më të prevenueshëm janë konditatsocio-ekonomike, në të cilin rolin dominante
ka funksionimi i shëndoshë i mjedisitfamiljar me të gjitha premisate harmonizuara morale dhe
materiale. Ambienti ku rinia shkollohetdhe edukohet, pa dyshim, ndikon pozitivishtdhe në shumë raste
negativishtnë paraqitjen e kësaj dukurie të mbrapshtë. Raportete këqija ndërnjerëzore që ekzistojnë
dhe në mënyrë perfide maskohen nga udhëheqësitlokalë irritojnë të rinjtë, të cilëtjanë më të ndjeshëm
ndaj padrejtësive, edhe ashtu zhgënjyese,papunësia dhe neglizhimi pothuajse total i shtetit ndaj të
rinjve kontribuon në shtimin e numrit të narkomanëve.
Megjithëkëtë, sotllogaritetse në përmasa botërore ka më se 200 milionë narkomanë aktiv, nga të cilët
dy të tretat e përbëjnë grupmoshën deri në 28 vjeç, kurse nga numri i mësipërm rritetpërqindja e atyre
12-13 vjeç, që sigurishtduhettë na brengosë të gjithëve. Ajo që duhettë theksohetkëtu është se, në
dy dekadate fundit është dyfishuar numri absolutdhe relativ i përdoruesve të drogës si rezultati rënies
së bllokutsocialist. Vlen të përmendim se toksikomania i përngjetnjë sëmundje infektive, ngase çdo
konsumues droge patjetër në këtë lojë të rrezikshme e futherëta vonë shokun e vetmë të ngushtë. Ajo
që i shtyn të rinjtë tanë, sidomos, që të provojnë njëherë drogë dhe më pas të mos ndahen kurrë nga
ajo, qëndron në të dhënën që çdokush më e din, se përfitimetnga kontrabanda me drogë janë
astronomike dhe brenda natës. Duhettë na shqetësojë fakti se, edhe përdorimi legal i medikamenteve
anksiolitike, hipnotike, bile edhe narkotike,që arsyetohetfare lehtë nga mjekëtme anë të recetave,
indirektshton kuotën e narkomanëve. Duke analizuar të dhënat komparative statistikore mbi përmasat
e narkomanisë nëpër vendete ndryshme të botës, mund të thuhet se në trevat tona Narkomania nuk
është edhe aq e përhapur dhe pikërishtgjendetnë stadiumetfillestare, që nuk përjashton mundësinë e
një vale të madhe që mund të pllakos në një të ardhme të afërt. Kjo para së gjithash kur dihet
mentaliteti ynë patologjik për të fituar para me batakçillëqe alla kollumbiane. Derisa jemi tek shkoqitja e
faktorëve stimulues dhe inhibues të kësaj dukurie me pasoja të rënda shëndetësore dhe implikime të
parenovueshme socio-ekonomike, është e udhës të pranojmë si tepër inkurajuese studimete shumta
nëpër SHBA, të kryera nga Instituti Nacional i Abuzimitme Drogë (NIDA), në të cilat është konstatuar
se masat e ndryshme preventive deri në 50% kanë ulur numrin e narkomanëve ndër adoleshentë për
një periudhë kohore 10 vjeçare. Më tutje në këtë raportvihetnë dukje se, programi parandalues ul
koston e shpenzimeve për 4 herë në mjekimin dhe shërimin definitiv të një narkomani. Cilat janë, pra,
këto masa profilaktike që mundësojnë një efikasitettë tillë kundër kësaj sëmundje sociale? Para së
gjithash, duhetpunuar më tepër me prindëritdhe arsimtarët të cilëtrrisin dhe edukojnë brezin e ri, gjë
të cilën në rend të parë duhetta bëjë personeli mjekësor në krye me mjekëtfamiljar, psikiatrët,

11. 11
psikologët, sociologëtdhe pedagogët. Vuajtjete shumta jetësore na kanë mësuar se një e keqe nuk
shkon e vetmuar, andaj edhe ky “dëfrim” rrënues përcilletme rritjen e numrit të të sëmuarve nga
Hepatiti, SIDA, si dhe kriminalitetit në formë vjedhjesh, dhunës,prostitucionitdhe vrasjeve.Një gabim
tjetër ndër ne bëhetkur i stigmatizojmë narkomanët, të cilëtedhe më tepër mbyllen në botën e tyre të
pashpresë, duke i çuar të njëjtit kah gremina e izolimitdhe bojkotimitsocial dhe profesional. Duhettë
dijmë se edhe ata janë njerëz të cilëve u duhetndihmë jo vetëm mjekësore, por edhe mbështetje
morale e materiale për një risocializim sa
Cilat janë rrugët e marrjes së drogave?
Drogat merren me rrugë të ndryshme, si:
* me inhalim (thithje me anë të frymëmarrjes) (lëndë avulluese, eteri)
* me tymosje (duhani,hashashi, opiumi)
* me nuhatje (heroina, kokaina)
* duke i pirë (alkooli etj)
* të përziera :
1. me letër thithse (acide)
2. në formë kulaqi (hashash)
3. në formë tabletare (amfetaminat, barbiturikët, ekstazi etj)
* me rrugë rektale (supozitorëte ndryshëm opioid)
* me injeksione:
1. nënlëkurore (kokainë)
2. intravenoze (heroinë, kokainë,morfinë, amfetamina, barbiturikë) më human, qëndrim ky i cili shumë
do të rriste numrin e atyre që do të heqin dorë nga ky aktivitetkeqbërës.
Cila prej rrugëve të marrjes së drogave është më e kërkuara nga toksikomanët?
Rruga intravenoze është më e kërkuara sepse jep efektin shtesë “flashin”. Produkti në kontakt të
drejtpërdrejtë me gjakun jep një gjendje kënaqësie, dëshire me karaker shpërthyes ose me orgazëm që
zgjatdisa sekonda, duke vazhduar pastaj me përshtypjen se toksikomani ndodhetnë një botë pa
brenga. Nga ana e libidos është e pranishme një kënaqësi autoerotike jashtëzakonishtprimitive.
OPIOIDET
Me opioide kuptojmë opiumin dhe derivatete tij. Opioidetklasifikohen në opioide natyrore dhe derivate
sintetike.
Opoidet natyrore:
1. Opium,

12. 12
2. Teintyra e opiumit,
3. Morfinë,
4. Kodeinë.
Derivatet sintetike:
• a. Morfina me derivatete të njëjtës familje: Morfinë, Heroinë, Hidromorfonë, Oksimorfonë.
• b. Meperidina me derivatete të njëjtës familje: Petidinë, Fentanyl, Loperamidi.
• c. Metadona dhe derivatete të njëjtës familje: Metadonë, LAAM (L – acetilmetadol),
Dekstropropoksifeni.
• d. Derivatet e tjera: Nalokson, Naltrekson, Pentazocinë, Buprenorfinë.
Helmimi akut dhe ai kronik.
Helmimi akut - vjen pas marrjes së drogës dhe manifestohetme simptoma të euforisë dhe deficit
neuropsikologjik. Klinikishtparaqitetme shenjat: ankth, frikë, deprimim, cianozë, frymëmarrje të thellë
të ngadalësuar dhe të vështirërsuar. Çrregullim të vetëdijës,puls të çrregulltdhe të dobët, miozë. Nëse
doza është më e lartë paraqiten konvulsionetdhe gjendja komatoze.
Helmimi kronik refelektohetme alterimetprofonde të trurit si pasojë e ekspozimittë përsëritur nga
droga, duke shkaktuarzvjerdhjen (sindromën e zvjerdhjes), eufori dhe dëmtime trupore e mendore.
Ç'është zvjerdhja ( sindroma e zvjerdhjes ose mangësisë)?
Kjo sindromë karakterizohetme simptoma të detresitpsikologjik dhe me shenja trupore që shkaktohen
nga braktisja e dozës së zakonshme të një droge. Simptomatvarën nga lloji i drogës që është përdorur.
Këto simptoma mund të jenë:
1. të lehta dhe pak të shprehura klinikisht(kokainë, kanabis), ose
2. mjaft të shprehura (opioide), dhe
3. nganjëherë të rrezikshme edhe për jetën (barbiturikë, alkool)
Opiumi
Opiumi është një lëndë narkotike në formë të lëngutqumështor që nxirretnga prerja e kapsolës së një
bime ende të papjekur të quajtur papaver somniferum. Njihetsi qetësues i dhembjeve dhe mbi të gjitha,
si qetësues i anksiozave akute dhe agjitacioneve anksioze.
Opiumi konsumohetnë shumë mënyra. Më karakteristike është forma e tymosjes në llulla speciale.
Janë të njohura dehja euforike dhe efekti stimulues që jep opiumi.

13. 13
Morfina
Morfina është alkaloidi më i rëndësishëm i opiumit. Ka efekte analgjezike dhe është përdorur shumë në
mjekësi. Deprimon funksionin e frymëmarrjes duke dhënë nauze dhe të vjella. Efekti i saj zgjat
përafërsisht6 orë.
Kodeina
Kodeina është eter metilik i morfinës. Eshtë më pak helmuse se morfina. Efekti i saj antalgjik është për
6-10 fish më i dobëtse i morfinës. Në terapeutikë kodeina përdoretpër të qetësuar kollën dhe
dhembjen e dhëmbëve.
Heroina
Heroina është një derivatgjysmësintetik i morfinës. Është më helmuese se morfina (5 fish) duke dhënë
varësi të shpejtë. Një injeksion me heroinë jep efektpër tre orë dhe si pasojë shumë shpejthyhetnë
ciklin kënaqësi / mungesë me një varësi të ndjeshme fizike dhe psikike.
Heroina gjendetnë dy forma:
1. Heroina e bardhë (kali), që asnjëhere nuk shitete pastër, por e përzier me laktozë, aspirinë,
bikarbonate, manitol etj.;
2. Broën sugar, një varietet i ardhur nga Azia, që përmban 30% heroinë të shoqëruar me kafeinë.
Heroina është droga më e përdorur nga toksikomanët. Është shumë e shtrenjtë. Për të gjetur dozën e
vetë, toksikomanëtshumë shpejtfuten në aktet delikuente (vjedhje,prostitucion, trafik…).
Cilat janë rrugët e marrjes së heroinës?
Heroina merret më së shumti me rrugë intravenoze (shoot) që është më e përdorura, dhe duke e
thithur me anë të frymëmarrjes me hundë (snif).
Efektet e heroinës.
Injektimi intravenoz i heroinës jep efektinflash: një reaksion shpërthyes me instalim të shpejtë të
ndjenjes së kënaqësisë, nxehtësisë dhe euforisë, që shoqërohetme ndryshime fiziologjike: ngrohje të
lëkurës, kruarje, bradikardi, hypotension, hyperglicemi,miozë, somnolencë, pastaj fillon të instalohet
faza e mirëqenies me ngadalësim psiko–motor, nga ky çastfillon largimi nga realiteti, që nga
toksikomanëtquhet“planet”.
Varësia nga heroina.
Varësia nga heroina bëhetshumë shpejt, nganjëhere që me injeksionete para, nganjëhere pas disa
javësh. Në fillim helmimi përshkruhetsi “muaji i mjaltit” ku dominon dëshira intelektule dhe fizike. Kjo
dëshirë ndiqetnga një shpërthim i imagjinatës dhe fantazisë. Mirëpo pas një kohe këto efekte

14. 14
pushojnë, injeksioni nuk bëhetmë për t’u përjetuar por nga se nuk mund të ndërpritetkjo gjendje. Për
të mos e ndier mungesën e drogës injektimetshpeshtohen,dozatrriten. Fillojnë çrregullimetpsikike,
fizike, emocionale e sociale.
Ç'është gjendja e abstinencës (mangësisë) nga heroina?
Mangësia, tabloja me e lartë e varësise psikike dhe fizike, vjen përafërsishtpas 6 deri 8 orësh pas
ndaljes së intoksikimt, klinikishtshprehetme:
1. Gjendje shqetësimi,ankth me rinorrhe, midriazë, ethe, dridhje, gogësimë dhe djersitje të
mëdha;
2. Dhembje të barkut dhe të anësive, të shoqëruar nganjëherë me diarre dhe të vjella. Mund të
këtë gjendje konfuze, ndërsa çrregullimete gjumitjanë konstante
3. .Ndjenjë të të ftohtit në mbrendësi të ashtit dhe dhembje të artikulacioneve.
Simptomatjanë më të theksuara 3-4 ditët e para dhe lehtësohen nga dita e 8-të ose e 10-të. Heroina
dhe opioidete tjera shkaktojnë varësi psikike dhe fizike.
Ç'është mbidozimi (overdoza)?
Mbidozimi është është ajo gjendje e cila vie si pasojë e neglizhencës së përqendrimit të tepruar të
heroinës nga toksikomani, ose gjatë periudhës së abstinencës, ose për të arritur flashin që nuk ndjehet
më me dozatë e zakonshme.
Ç’është koma opioide?
Koma nga opioidetështë ajo gjendje që shkaktohetnga mbidozimi, dhe karakterizohetme; ngushtim të
bebzave të syrit, depresion respirator. Paraqetrrezik edema pulmonare akute dhe kolapsi kardio–
vaskular.
Individëtnë komë duhettransferuar në qendra të rianimacionit për të luftuar depresionin respirator dhe
për të parandaluar kolapsin kardio–vaskular. Më këtë rastjepetnaloksoni (Narcan), një antagonist i
opiatëve, që përdoretkundër depresionitrespirator.
Cilat janë komplikimettrupore të helmimitme heroinë (opioide)?
1. Helmimi akut: mbidozim, komë -> vdekje
Zvjerdhja: ankth, djersitje, dridhje,nauze dhe të vjella, gogësime,zgjerim i bebëzës së syrit, krampe,
asteni.

15. 15
2. Helmimi kronik: pneumopati bakteriale, endokardite, hepatite (B, C, etj), septicemitë, tetanos,
flebitët, embolitë, SIDA, karies dentar (shumica e toksikomanëve nuk kanë dhëmbë në moshën
30 vjeçe), konstipacion, rënie në masë (peshë) etj.
Si bëhet diagnostikimi tek konsumuesit e drogës?
Diagnostikimi i konsumuesve të drogës bëhetme anë të diagnostikimitklinik dhebiologjik.
Diagnostikimi klinik bazohet:
1. në deklarimin e vet pacientitpër varësinë
2. në një anamnezë të kujdesshme e cila shpie drejtzbulimittë toksikomanive.
3. në disa shenja klinike, si: shenjate gjilpërave dhe trombozate venave,sidomos,të parakrahut;
shenjat e absceseve;fshehja e parakrahëve duke përdorur mëngë të gjata edhe në një
periudhë vere të nxehtë.
Ndërsa tek pacientëtqë marrin drogën duke e thithur me anë të frymëmarrjes duhet t’u kushtohet një
kujdes organeve të sipërme të frymëmarrjes. Ata janë pothujse gjithmonë me flamë dhe kanë
frymëmarrje të vështirësuar.
Diagnostikimi biologjik:
Diagnostikimi biologjik bëhetçdo herë kur është e mundshme të konfirmohetdiagnoza. Shumica e
barnave që abuzohen mund të zbulohen në urinë, me përjashtim të kanabisit dhe LSD. Mostrat e urinës
duhen ekzaminuar në intervalin midis dozës së barittë marrë së fundi dhe mbledhjes së mostrës së
urinës.
Metadona
Si të gjitha opioidete tjera dhe metadona ka efekte analgjezike dhe antitusive (kundër kollit). Edhe kjo
ushtron varësi farmakologjike. Është pak euforizant. Për shkak se qëndron gjatë në organizëm
(gjysmëjeta 24 orë) përdoretedhe për trajtimin zëvendësues tek heroinomanët.
LAAM – ORLAAM
LAAM (levo- alfa-acetil-metadol) është një derivati metadonës. Edhe ky si metadona, përdoretpër
trajtimin zëvendësues tek heroinomanët.
Buprenorfina - Subutex
Buprenorfina është një derivatgjysmësintetik i tebainës. Është agonist–antagonisti receptorëve opioidë
me një kohëzgjatje veprimi në organizëm prej 24 orësh. Përdoretsi trajtim zëvendësues në varësitë e
mëdha nga opioidettek adultët.

16. 16
Naloksoni – Narcan
Është një antagonist specifik i opioideve që bllokon të gjithë receptorëtopioidë.Është antidoti
opioideve dhe efikas në depresionin respirator të shkaktuar nga opioidet.
Naltreksoni – nalorex
Naltreksoni është një derivati N-metil–ciklopropilit, bënë pjesë në familjen e naloksonit. Ai është një
antagonist i opioideve me një veprim të zgjatur dhe përdoretnë trajtimin përfundimtar tek toksikomanët
e motivuar.
PSIKOSTIMULUESIT E MËDHENJ
Në grupin psikostimuluesve të mëdhenj bëjnë pjesë:
1. Kokaina dhe
2. Amfetaminat
KOKAINA
Kokaina është alkalodi kryesor i bimës Eritroksilon koka. Është në formë të pluhurit të bardhë, shpesh e
përzier me laktozë ose glukozë.Vjen zakonishtnga Amerika Jugore (Kolumbi,Bolivi, Peru). Në këto
vende kjo kulturë është legale.Përdoretsi bimë mjekuese dhe nga ana e vendësve përdoren fletëte
saj për t’u përtypur.
Si merret kokaina?
Kokaina më shumë inhalohet dhe shumë shpejtpërthithet(absorbohet). Nganjëherë përdoretnë
mënyrë nënlëkurore dhe, kur shoqërohetme heroinën në mënyrë intravenoze nga toksikomanëtkjo
quhet “speed ball”.
Cilat janë efektet e kokainës?
Kokaina provokon një gjendje euforike: individi që përdor kokainën ka ndjenjën se është i stimuluar
intelektualisht dhe seksualisht, nuk ndien lodhje.
A jep varësi kokaina?
Kokaina jep varësi psikike të hershme dhe pas disa përdorimeve provokon rritjen e dozave.
Cilat janë komplikimet?
Duke e thithur me hundë kokaina ngacmon mukozën e hundës dhe krijon ulceracione. Ajo shkakton,
gjithashtu, rrahje të shpejta të zemrës, hipertension, zgjerim të bebëzave të syrit, anoreksi, pagjumësi,
vdekje të papritur.

17. 17
Çka ndodh pas një përdorimi të gjatë të kokainës?
Përdorimi kronik i kokainës shkakton pagjumësi, nervozizëm,zemërim dhe çrregullime kardiake të
vazhdueshme. Në përgjithësi përdorimi i kokainës shkakton një rënie (degradim) shëndetësore:
1. nga ana psikike: çrregullime të kujtesës, apati, ankth, lëkundje të gjendjes shpirtërore, psikozë;
2. nga ana trupore: shtangime, dridhje, çrregullime kardiake, çrregullime të të parit,
kequshqyeshmëri drejtkaheksisë.
Si bëhettrajtimi i kokainomanëve?
Trajtimi i kokainomanëve bëhetsipas rastit, si tek:
1. Helmimi akut - epizodete takikardisë dhe hipertensionitduhen trajtuar me antagonistë kalcikë
përzgjedhës (nifedipinë,nimopidinë,diltiazem). Alfa dhe beta bllokatorëtjanë të
kundërindikuar. Në raste të konvulsioneve, diazepami është një antikonvulsivanti zgjedhur.
2. Zvjerdhja - janë administruar shumë kompozante psikoaktive për të çhelmuar kokainomanëtsi:
antidepresorët, antikonvulsivantët, trankilizantët etj. Rezultatet kanë qenë të paqarta.
Sugjerohetpërdorimi i antagonistëve të kalciumitqë kanë efektenëzgjerues në enëte gjakuttë
trurit.
3. Helmimi kronik - trajtimi ambulator i kokainomanëve,që veçanërishttek adoleshentëte
pamotivuar, bart një përqindje të lartë rreziku të rikthimit të tyre në ferrin e drogës.
AMFETAMINAT
Janë stimulues madhorë të sistemitnervor qendror, anoreksigjenë dhe largojnë gjumin. Në mjekësi ato
janë përdorurur për efektete tyre stimuluese, anoreksigjene dhe si dekongjestatorë hundorë. Në
regjimetpër dobësim amfetaminatjanë dhënë (dhe jipen) për ndërprerjen e oreksit(si anoreksigjene).
Cilat janë rrugët e marrjes së amfetaminave?
Amfetaminat merrën me anë të gojës dhe me rrugë intravenoze.
Cilat janë efektete amfetaminave?
Amfetaminat të vrasin (speed kills) ose të bëjnë të çmendësh. “Speed” (marrja intravenoze) jep efektin
kryesor. Injeksionetintravenoze provokojnë flashin që shfaqetme një dhunë të skajshme, pastaj
vendosettabloja eekscitimitmaniak: me senzacione fizike dhe psikologjike të rritura, logore, eufori,
hiperaktivitetmotor e seksual, pagjumësi, mungesë oreksi.
Në rrafshin somatik: ka hipertension, takikardi, bronkodilatacion, midriazë.

18. 18
Duke kërkuar flashin toksikomani injektohetdisa herë brenda ditës.
Periudha e zbritjes është shumë e vështirë, me një farë forme të lodhjes (dërmimit) mendore, me ankth,
frikë, paqëndrueshmëri emocionale, paraqitje paranoike të rrezikshme etj. Kjo periudhë është e
rrezikshme për vetë individin dhe rrethin . Si rrjedhojë të deliritparanoid, ekziston rreziku i
autoagresionitdhe heteroagresionitnë raportme ndjenjatpërsekutuese që janë të pranishme tek i
helmuari gjatë kësaj faze.
Çfarë varësie japin amfetaminat?
Varësia nga amfetaminat është psikike. Ndërprerja e marrjes së amfetaminave ka për pasojë:
paqëndrueshmëri emocionale, asteni, mialgji,bulimi, hipersomni.
Toleranca është e hershme, humbetme ndërprerjen e helmimit.
Përdorimi terapeutik i amfetaminave. Amfetaminat përdoren në trajtimin e fëmijëve me çrregullime të
vëmendjes dhe hiperkinezi(me doza 5 deri 10 mg të dekstroamfetaminës tre herë në ditë). Përdorimi i
amfetaminave për 8 deri 10 javë si anoreksigjen mbetetlegal por shumë konrtavers.
Si bëhettrajtimi i helmimitme amfetamina?
• a. Trajtimi i helmimit akut: Eliminimi i drogës shpejtohetme acidifikimin e urinës duke dhënë NH4Cl.
Hipertensioni mund të trajtohet me antagonist të kalciumit (nimodipinë, nikardipinë,diltiazem),
konvulsionet - me diazepam, hipertermia me të ftohtë.
• Psikoza nga amfetaminat trajtohet me haloperidol.
• Me eksperimente tek shtazëtështë vërejtur se shoqërimi i atropinës, diltiazemitdhe antagonistëve të
kalciumit luan një rol antidot në dozatvdekjeprurëse të amfetaminave.
• b. Trajtimi i helmimit kronik: Përdoretteknika e modifikimittë sjelljeve. Kjo teknikë është më efikase
kur pacienti është i shtruar në spital se sa gjatë mjekimitambulator.
KANABISI
Kanabisi klasifikohetnë drogate buta. Derivatet e tij duhetklasifikuar në kategori speciale sepse
njëkohësishtjapin efektepsikostimuluese dhe efekte psikodepresive, ndërsa në doza të larta mund të
provokojnë halucinacione. Kanabisi (kanabis sativa) është njëra nga bimëtmë të vjetra të kultivuara
nga njeriu.
Janë të njohura tri nënprodukte të kanabisit:
1) Marihuana (Marie – Juana) që është përzierje e fletëve dhe lulës së kanabisit,
2) Hashashi - që prodhohetnga ekstrati i rrëshirës së kanabisit, dhe
3) Vaji i kanabisit.
Si merret kanabisi?

19. 19
Kanabisi merret duke e tymosur si cigare. Ai shpesh përzihetme duhan. Në disa vende përgatitetnë
formë kulaqi. Kanabisi zakonishtmerretnë grup, shumë senzacione varën nga vetë mjedisi i krijuar.
Podukti nuk është realisht afrodiziak, por ushtron njëfare lirie dhe ekzagjerim të senzacioneve.
Një cigare mund të përmbajë prej 1 mg deri më 40 mg të lëndës aktive (THC).
Çfarë efektesh jep kanabisi?
Efektete shkaktuara nga kanabisi janë të ndryshme, duke filluar nga një eufori e lehtë deri në gjumë të
rëndë. Halucinacionetjanë të ralla, vetëm në raste konsumimi të tepruar. Efektet e kanabisitmund të
jenë fizike dhe psikologjike:
1. Efektet fizike: në fillim mirëqënie, pastaj fenomene vazomotore, nauze, të vjella, si dhe një
midriazë e tërthortë;
2. Efektet psikologjike: varën nga sasia e marrë e produktit, dhe janë zakonishtnjë eufori e lehtë
me qeshje pa motivacion, ulje kapaciteti të kujtesës me një konstituim të ideve fikse.Efekti i
kanabisitzgjat disa orë.
A është kanabisi i helmueshëm për organizmin?
Kanabisi është i helmueshëm. Ekzistojnë dy forma të helmimitme kanabis:
1. Helmimi akut - është tepër i dobët, asnjëhere s’ka pasur vdekje nga mbidozimi,por ka pasur
humbje të vetëdijes dhe komë te fëmijetnga 1 deri 4 vjeç. Helmimi akutnga kanabisi mjegullon
përpunumin e informatave nga truri. Kapacitetete pilotitgjatë pilotimitjanë të dëmtuara edhe
pas 24 orësh të marrjes së produktit. Gjithashtu janë vërejtur manifestime paranoike akute
transitore, si dhe epizode akute të iluzioneve dhe halucinacione.
2. Helmimi kronik: Kanabisi është ngacmues për mushkëritë dhe jep simptoma të obstruksionittë
rrugëve të frymëmarrjes. Gjithashtu zvogëlon aktivitetin bakterial të makrofagëve pulmonarë.
Shkakton dhe shumë çrregullime psikike, mund të jetë si shkaktar i shpërthimit të krizave
psikotike.
Zvjerdhja nga kanabisi. Simptomate zvjerdhjes paraqiten pas ndaljes së konsumimittë
kanabisitnë doza të larta ditore, më të shpeshtatjanë: çrregullime të gjumit, agjitacion , nauze,
disfori.
Trajtimi.
Epizodetpsikike akute nga përdorimi i kanabisittrajtohen simptomatikishtme anë të
benzodiazepinave.Haloperidoliështë një bar i zgjedhur për trajtimin e epizodeve psikotike rezistuese.

20. 20
Fizostigmina (eserina) është e kundërindikuar. Nuk ka trajtim farmakologjik të varësisë me kanabis
sikurse të drogate tjera. Përdoruesite kanabisitrefuzojnë të njohin efektetnegative të produktit,
meqenëse ky nuk jep efekte fizike dytësore akute si opioidet, gjë që vështirëson trajtimin e tyre.
HALUCINOGJENËT
Halucinogjenëtjanë lëndë që japin çrregullime të përcepcionit, halucinacione dhe psikoza.
Si klasifikohen halucinogjenët?
Halucinogjenëtklasifikohen në dy grupe sipas asaj se kanë apo nuk kanë atom të azotit në
kompozantën psikoaktive.
1. Grupi pa azot: Në këtë grup hyjnë lëndëtqë me doza të mëdha mund të japin halucinacine,
megjithatë këto përdoren me doza të vogla për efektete tyre euforizante dhe të kënaqësisë,
p.sh. kanabisi.
2. Grupi me azot: Në këtë grup hyjnë lëndëte mirëfillta halucinogjene, si: Dietilamidi i acidit
lisergjik (LSD), Fenilciklidina (PCP), Meskalina, Psilocibina.
Cilat janë efektete halucinogjenëve?
Pas marrjes së produktitefektetshfaqen brenda orës dhe zgjasin 10 deri 12 orë. Gjatë kësaj kohe
individi ndien: * Modifikime fizike: ftohje, paqëndrueshmëri psikomotore, djersitje,midriazë;
1. Modifikime psikike:ndjenjë e frikës dhe ankth gjatë tërë udhëtimit imagjinar.
Pas një kohe fillojnë:
2. Buzëqeshje të pamotivuara,
3. halucinancione ose vizione me:
1. ndryshim të kohës që jeton (personi nuk mund të orientohetnë kohë),
2. ndryshime në hapësirë (lëvizin muret, paraqiten imazhe të ndryshme etj.),
3. ndryshime ndijimore ( pamore dhe dëgjimore),
4. ndryshime të imazhit trupor ( i duketse është trashur ose dobësuar etj.),
5. ndryshime emocionale ( në kontekstin erotik),
6. ndryshime të të menduarit.
A japin varësi halucinogjenët?
Halucinogjenëtjapin varësi psikike. Ndërprerja e marrjes së këtyre produkteve nuk jep sindromë të
zvjerdhjes (mangësisë).

21. 21
Helmimi me halucinogjenë. Halucinogjenëtjanë helmues të masës trunore dhe shkaktojnë:
1. zgjerim të bebëzës së syrit, çrregullime të të parit,
2. inkoherencë, deluzione,
3. skuqje, takikardi, temperaturë deri në komë.
Gjithashtu janë përshkruar ndryshime kromozomike në limfocite tek përdoruesite LSD, si dhe anomali
kongjenitale tek fëmijëte nënave përdoruese të LSD.
Përdorimi terapeutik i halucinogjenëve.Është menduar për ta futur LSD në psikoterapi si metodë
subjektive për të përshpejtuar kthimin e pacientëve në të kaluarën, por kësaj metode i mungonte baza
psikofarmakologjike gjë që provokonte çrregullime përsistuese të funksionittrunor.
Si bëhettrajtimi i helmimitme halucinogjenë?
Reaksionetnga LSD rrallë vënë jetën në rrezik, por nëse LSD është përdorur e përzier me droga të
tjera, atëherë pacienti duhetshtruar në reanimacion ose në kujdesin intensiv. Reaksionetpsikotike në
fazën akute duhen trajtuar me diazepam ose haloperidol.
TOKSIKOMANITË – SEKSUALITETI
Opioidet
Gjatë periudhës së konsumimittë opioideve (heroinës), përdoruesitkanë mundur t’i përshkruajnë këto
efekte: ejakulim të vonuar me orgazëm cilësishttë zvogëluar, ulje të libidos, çrregullime të ereksionit.
Vështirësitë në ejakulim shpjegohen me faktin se kontraktimete sfinkterit zvogëlohen progresivisht.
Kokaina
Me marrjen e kokainës janë përshkruar senzacione të forta të orgazmës. Nën efektin e drogës,aktiviteti
seksual është i rritur, kjo shpjegohetme faktin se kokaina vepron drejtpërdrejtnë neuronete sistemittë
rikompenzimitduke rritur dëshirën seksuale. Por ky fenomen nuk është gjithmonë konstant. Në
studimete bëra del se 35% të meshkujve kanë vështirësi në ejakulim, ndërsa 80% e femrave kanë një
zvogëlim të dëshirës seksuale. Tek femratmarrja kronike e produktitmund të shkaktojë çrregullime të
ciklitmenstrual me galaktorre, amenorrhe dhe vështirësi në orgazëm. Nga ana tjetër kokaina jep efekte
qendrore të fuqishme (ndjenjen e fuqisë, hiperaktivitet, hipervigjilencë) dhe seksualiteti i kokainomanit
mund të shkojë në hiperseksualitetduke rritjur numrin e partnerëve dhe rrezikun e kontaminimit me
sëmundjetveneriane, SIDA etj.
Marrja kronike e kokainës tek meshkujtmund të shkaktojë vështirësi në ereksion dhe çrregullime të
ejakulimit. Gjithashtu janë takuar edhe raste të gjinekomastisë.
Kanabisi

22. 22
Produkti nuk ka përparësi afrodiziake të drejtpërdrejtë,mirëpo nga të rinjtë përdorues të kanabisit
gjithmonë citohetaksioni stimulues i kënaqësisë seksuale, pra produkti ushtron njëfarë lirie dhe
ekzagjerimi të senzacioneve. Kanabisi dëmton aftësitë riprodhuese, shkurton spermatogjenezën
(procesin e krijimittë spermatozoideve) dhe rritë format jonormale të qelizave spermatike.
PARANDALIMI
Përballë këtij problemi ekonomik dhe politik botëror, parandalimi parësor duhetbërë nëpërmjetsistemit
juridik, duke nxjerrë dispozita ligjore dhe nënligjore për të ngushtuar sa më shumë trafikun ilegal të
drogës dhe për të pakësuar sa më tepër shpërndarjen e drogave legale.
Pikësëpari duhettë hidhen bazatkryesore të sistemitpër parandalimin dhe luftimin e drogës, siç janë:
1. Krijimi i bazës juridike:nxjerrja e ligjeve dhe e dispozitave të tjera normative për parandalimin dhe
luftimin e drogës etj.
Organizimi i aparatit gjygjësor dhe policor; (në Amerikë ekziston departamenti i posaçëm për luftë
kundër drogës DEA)
Organizimi shëndetësor - themelimi i qendrave të specializuara për toksikomanëtetj.,
Organizimi social: themelimi i institucioneve, enteve etj. që do të merreshin me inkuadrimin e
toksikomanëve në rrjedhën e jetës normale etj.
Aktualisht parandalimi shihet si arma më e fortë kundër këtij fenomeni. Si njëra ndër format më efikase
të parandalimit është edukimi, pra edukimi në familje, edukimi në shkollë, edukimi në shoqëri dhe
edukimi nëpërmjetmasmediave (televizion, radio,publikime, gazeta etj.).
Mbetetqë shteti ynë të krijojë infrastrukturën juridike lidhur me drogën dhe tërë problemetqë shkakton
ajo. Funksionimi i shtetit ligjor dhe krijimi i institucioneve përkatëse për parandalimin dhe luftimin e
drogës do të bënte që ky problem specifik të trajtohetsa më me efikasitetnë formën e vetprofesionale.
Përdorimi i marijuanës është një problem shqetësues sot, jo vetempër adoleshentët.në botë, por edhe
në vendin tonë. Ajo shkakton nje shfrenim dhe mospermbajtje ne te gjithe ata qe e perdorin dhe
abuzojne me te. Shenjate para te femijeve qe bejne eksperimente me kete lloj droge, vihen re qe ne
moshen 12-13 vjecare. Duhette theksojme, qe periudha me delikate per t'u futur ne rrugen e perdorimit
te marijuanes eshte periudha e veres, para se adoleshentette hyjne ne shkollate mesme. Ne kete
stinen, duke pasur shume kohe te lire, ata vertiten rreth shoqerive me moshe me te madhe se ata, dhe
keta te dytetu ofrojne atyre sasira marijuanane per ta perdorur.
Ne adoleshence, prinderitfillojne t'u garantojne femijeve me shume liri, duke u krijuar atyre ambjente
me pak te kontrolluara, ku mundesite per nje rrezik perdorimi jane te medha. Eshte vene re se ne kete
periudhe shume familje behen me pak te lidhura me femijet, por rreziku i perdorimitte drogave rritetme

23. 23
rritjen e moshes. Sipas specialisteve, perdorimi i marijuanes ne moshen e adoleshences sjell pasoja
serioze qe prinderitduhett'i vleresojne ato. Sa me e vogeleshte mosha ne te cilen perdoretmarijuane,
aq me te renda jane pasojate saj, qofshin ato fizike apo emocionale.Perdorimi i saj me te vertete
frenon procesin e rritjes tek femijet.
Perdorimi i marijuanes eshte nje problem shqetesues sot, jo vetemper adoleshentet.ne bote, por edhe
ne vendin tone. Ajo shkakton nje shfrenim dhe mospermbajtje ne te gjithe ata qe e perdorin dhe
abuzojne me te. Shenjate para te femijeve qe bejne eksperimente me kete lloj droge, vihen re qe ne
moshen 12-13 vjecare. Duhette theksojme, qe periudha me delikate per t'u futur ne rrugen e perdorimit
te marijuanes eshte periudha e veres, para se adoleshentette hyjne ne shkollate mesme. Ne kete
stinen, duke pasur shume kohe te lire, ata vertiten rreth shoqerive me moshe me te madhe se ata, dhe
keta te dytetu ofrojne atyre sasira marijuanane per ta perdorur.
Ne adoleshence, prinderitfillojne t'u garantojne femijeve me shume liri, duke u krijuar atyre ambjente
me pak te kontrolluara, ku mundesite per nje rrezik perdorimi jane te medha. Eshte vene re se ne kete
periudhe shume familje behen me pak te lidhura me femijet, por rreziku i perdorimitte drogave rritetme
rritjen e moshes. Sipas specialisteve, perdorimi i marijuanes ne moshen e adoleshences sjell pasoja
serioze qe prinderitduhett'i vleresojne ato. Sa me e vogeleshte mosha ne te cilen perdoretmarijuane,
aq me te renda jane pasojate saj, qofshin ato fizike apo emocionale.Perdorimi i saj me te vertete
frenon procesin e rritjes tek femijet.
Perdorimi i marijuanes shkakton demtime ne tru, duke demtuar aftesine per te mesuar. Per shembull,
femija ka nje memorje e dobetdhe veshtiresi ne te kujtuarit e gjerave. pasi marijuana kthehet ne tru ne
nje mase te treteshme, e cila vesh qelizate trurit dhe ben bllokimin e neurotransmetuesve,duke i bere
ato te paafta per te transmetuar mesazhe nga nje vend ne tjetrin dhe pjesa tjeter e mbetur e kesaj
mase frenuese per trurin vazhdon te frenoje dergimin sakte te mesazheve ne tru. Keto pasoja qe le
abuzimi me marijuanen mund te riparohen, por duhetnje kohe e gjate. Per kete duhetnje terapi e
vazhdueshme per riparimin e saj. Nje perdoruesi ne kete gjendje i duhette mesohette perballoje
procesetdhe refleksettashme ne menyre me te ngadalesuar se me pare, kur ai nuk perdorte
marijuane. Kur pyeten adoleshentetse perse e perdorin marijuanen, ata te pergjigjen, se e perdorin ate
per te shuar kuriozitetin.
Ata shikojne te tjeret dhe thone, se perse nuk e provoj edhe une. Ai beson nje perdorues tjeter kur ai
thote se marijuana nuk te shkakton demtime. Ata mendojne se do ta perdorin ate per pak kohe dhe
pastaj do te vazhdojne punen e tyre pa pasoja. Por marijuana eshte nje bime teper e fshehte dhe

24. 24
tinzare, e cila te rremben trurin dhe trupin perpara se ti ta kuptosh ate. Duhet te besojme faktin, qe
besimi dhe siguria qe jep marijuana si nje mekanizem per t'i bere balle jetes.
Kur adoleshentetfillojne dhe ekspeimentojne perdorimin e marijuanes, ata mesojne se ajo do t'i beje
ata qe te pershtaten me mire me realitetin. Keshtu, neqoftese ata nuk duan qe te mendojne per
problemete tyre lidhur me shtepine apo shkollen, mund te perdorin marijuanen, gjithmone sipas
mendimitte tyre, per t'i ngritur ata. Pasi mbaron efekti i ngritjes, vjen zbritja dhe ata shikojne, se
problemetapo shqetesimete tyre nuk kane levizur. Ato kane mbetur aty ku i kane lene, por ata nuk
kane menduar per to, per te pakten disa ore. Disa te rinj e perdorin marijuanen vete, pa u konsultuar
me njeri, pasi mendojne, se ajo sheron depresionin apo ndonje semundje tjeter te trurit. Perkundrazi
ajo, jo vetem qe nuk e permireson semundjen, por e keqeson ate. Marijuana hyn lehte midis nesh. Nuk
eshte e veshtire per ta gjetur ate. Ajo gjendetlehte tek personatte cilete servirin ate deri tek dera e
shtepise. Shumica e te rinjve qe e perdorin marijuanen mund ta blejne ate me lehtesi brenda kufirit te
shtepise ku banojne. Femijetshpesh e mesojne ta perdorin ate, duke pare edhe prinderite tyre, te cilet
perdorin duhanin brenda ne shtepi me te njejten sasi qe e perdorin jashte shtepise. Ketu pastaj kemi te
bejme edhe me ceshtje geni. Me te predispozuar per ta perdorur jane ata femije qe e kane ndjere eren
e duhanit te prinderve te tyre, qe ne bark te nenes.
Edukimi i prinderve mbi pasojatqe sjell abuzimi me marijuanen edhe drogate tjera, eshte hapi me i
mire per te ndaluar adoleshentetqe te perdorin marijuanen. Prindi duhette flase hapur me femijen e tij
per pasojatqe sjell perdorimi i saj dhe kjo do te ishte me e efektshme se sa perdorimi i disa parrullave.
Edukimi i prinderve duhette behetme qellim qe femijete tyre te mos arrijne ta provojne ate. Prindi
duhet te dije mire se cfare mesazhesh duhett'i jape femijes se tij dhe te mos pajtohetkurrsesi me kete
veprim.
Hipnoza
Hipnoza është një gjendje e ndryshuar e ndërgjegjes që karakterizohetnga një sugjestionushmeri të
lartë. Hipnoza ka të bëjë me krijimin e një gjëndje ëndërrore te njerëzitnëpërmjetpërdorimittë
sugjestjonitgojor. Hipnoza dikur mendohej se qe një formë e fjetjes. Hipnoza ka një histori shumë të
gjatë, për herë të parë si fjalë ajo është përdorur qe në periudhën antike, në Greqinë dhe në Egjyptin e
lashtë madje është përdorur edhe më parë në Biblën por në perudhën morderne për herë të parë ajo
është përdorur në 1700 nga një doctor Vienez Frans Anton Mesmer, Icili demestroi një teknikë të
quajtur magnetizimi trupor.
Hipnoza karakterizohetnë mënyrë të vecantë nga:

25. 25
1. Përqëndrimi Imadh (i shumtë)
2. Nga relaksi ekstrem
3. Nga sygjerimi intensive
Argumentet që trajton hipnoza klinike përmbledhin një gamë të gjërë problemesh të cilatI përkasin të
kaluarës. Ndërsa shumë klinik të tjerë e kanë përdorur hipnozen si një teknik për rekuperimin e kutesës
së atyre momenteve si p.sh. abusive seksuale apo të jetëve të kaluara. Të tjerë klinik si p.sh. psikolog,
apo hipnoterapistapo edhe psikterapist, e kanë përdorur këtë teknikë për të zbuluar të vërtetën e
koshiencës së vepruar, duke iu imponuar në mënyrë kostante inkoshencës e cila magazinon këto të
vërteta.
Teknikat që përdoren në induktimin e hipnozës janë të ndryshme. Më poshtë ju citojmë disa prej tyre:
-HIpnozia klasike- teknik e shpejtë dhe me eficencë,disa e quajnë dhe si teknikën më të shkelqyer.
Kjo teknikë e shoqëron pacientin në një udhëtim zbulues dhe në një përdorim të rezorseve të tij
inkonshe( jo-konshe), derisa të mund të realizohen tek ai, të gjitha ndryshimete dëshiruara. Në këtë
teknikë vëmendja e terapeutitIdrejtohetatyre mikro-sinjaleve të cilattregojnë gjendjen aktuale të
pacientit dhe nivelin e rritjes së tij personale.
-Hipnozi simbolike
Hipnozi simbolike quhetndryshe edhe si induktimi joverbal, Icili vjen me anë të gjesteve dhe
simbolizmave joverbale, këto të funditfalë domethënieve, sinjifikimitdhe të sinjifikuaritdo të sjellin atë
gjendje apo atë “shkallë të hipnozës vigjilente”.
Hipnoza është një gjendje e ndryshuar e vetëdijes që karakterizohet nga një sugjestionimshmëri
e lartë. Hipnoza ka të bëjë me krijimin e gjendje ëndërrore te njerëzit nëpërmjet përdorimit të
sugjestionit gojor.
(fjala sugjestionim do të thotë veprimi mbi botën psikike të individitme metoda të posacme për
qëllime mjekësore ; ndikimi në ndjenjat, mendimetdhe vullnetin e dikujtpër të vepruar e menduar ashtu
sic dëshiron ai që ndikon, gjithashtu edhe dhe nënshtrimi para vullnetit të dikujt; mungesa e pavarësisë
në mendime).
Fjala hipnozë vjen nga geqishtja që do të thotë përgjumë.
Teknikat kërkojnë që personi të shtendosetdhe të fokusojë vëmendjen te dicka psh.te një tingull që
përsëritet. Personatmë të përshtatshëm janë ata që kanë imagjinatë të mirë dhe aftësinë për të

26. 26
fantazuar. Hipnoza është përdorur për kontrollin e dhimbjeve, përmirësimin e kujtesës dhe modifikimin
e përceptimit.
Hipnoza dikur mendohej se qe një formë e fjetjes, por prova të kohëve të funditnga eksperimentë me
EEG tregojnë se modeli Ivalës trunore të personittë hipnotizuar është I ngjashëm me tipe të ndryshme
të gjendjes së zgjimitdhe jo të gjumit.
Hipnotizuesitdhe të hipnotëzuarit tregojne se hipnoza mund të prodhojë disa ose të gjitha ndryshimete
mëposhtme të vetëdijes;
1. Pasivitet- Në një gjendje hipnoze pjesëmarrësitpresin udhëzimetdhe nga ato varin cdo sjellje.
2. Kujesë të fortë- Pncientët mund të nxiten të paraqesin një kujtesë të fortë duke u përqendruar
mbi detajete zgjedhura për të riformuar më pas një kujtim total.
3. Sugjestion- Pjesëmarrësite hipnotizuar që veprojnë si dëshmitarë, janë gjithashtu shumë të
ndjeshëm ndaj sugjestioneve të intervistuarve. Ata mund të mëshirojnë dis ide dhe imazhe të
paraqitura nga intevistuesi në kujtimet e tyre dhe ti tregojne ato si fakte.
4. Harresë pas hipnozës- Duke ndjekur udhëzimin, pjesëmarrës të shumtë vepron sikur nuk
mbajnë mend ngjarjete ndodhura në hipnozë madje edhe që janë hipnotizatë që ka ndodhur
nëse janë hipnotizuar rishtazi.
5. Sugjestioni pas hipnozës- Pjesëmarrësitmund të ndjekin disa udhëzime sipas sinjaleve të
organizuara më parë, port ë cilëtata nuk janë të vetëdijshëm. Psh.një pjesëmarrës mud të
bjerë në hipnozë të thellë sapo udhërohetfli.
Hipnoza është gjendje ndryshuar e ndërgjegjes e karakterizuar nga një sugjestionimshmeri e
lartë. Pra, ka të bëjë me një gjendje ëndërrore te njerëzitnëpërmjetpërdorimittë sugjestionimitgojor.
Meditimi
Meditimi është gjendje e jo-mendjes.
Meditimi është gjendje e vetëdijes së pastër, pa kurrfarë përmbajtjeje. Vetëdija juaj rëndom është
përplotlëmishte, posi pasqyra e mbuluar me pluhur. Mendja është komunikacion i pandërprerë:
mendimetjanë në lëvizje, dëshiratjanë në lëvizje, ndjenjatjanë në lëvizje, ambicietjanë në lëvizje -
është ky një komunikacion i pandërprerë! Nga dita në ditë, mendja madje funksionon edhe kur flini, ajo
ëndërron. Ajo edhe më tej mendon, ende e mbysin brengate mundimet. Përgatitetpër ditën tjetër, në
vazhdim është përgatitja e fshehtë. Kjo nuk është gjendje meditimi. Meditimi është pikërishte kundërta
e kësaj.

27. 27
Për mijëra vjet njerëzitnë botëne lindjes e kanë ndryshuar vetëdijen e tyre me anë të meditimit. Dhe në
vitet e fundit me qindra mijëra individë në vendete industrializuara të Perëndimitjnë bërë meditues të
rregullt Meditimi është praktikimi I ndonjë forme të përqendrimit të shtendosur që mund të
blokojë stmujt shqisor.
Meditimi është në gjendje të pakësojë ankthin, të shtojë rezistencën ndaj zemërimitdhe depresionittë
permirësojë vetvlerësimin e individit.
Studimete midituesve kanë teguar se meditimi mund të prodhojë një shumllojshmëri të madhe efektesh
psikologjike dhe fiziologjike.Psikologëtzbuluan se meditimi intuitive ishte në gjendje t’Indihmonte
individëttë ulnin konsumin e oksigjenit, të ritnin rezistencën elektrike të lëkurës,të ulnin rrahjet e
zemrës, të shtonin aktivitetin e valëve alfa të EEG-së dhe të zvogëlonin sasinë e përgjithshme të ajërit
të future gjatë frymarrjes.
Nje numër studimesh të tjera kanë arritur gjithashtu në përfundim se meditimi nuk krijon një gjëndje të
ndryshuar të vetëdijes, por më tepër një gjendje te shtendosur në të cilën nxitja fiziologjike ulet në
mënyrë të ndjeshme. Shumica e kritikëve të meditimitnuk e vlerësojë atë të padobishëm, por mendojnë
që ai nuk krijon efekte te vecanta në krahasim me një pushim apo me një aktivitet pushues.
Retroaksionibiologjik
Ka disa dhjetëvjecar që psikologëtkanë bërë mjafttë qartë dallimin midis funksioneve të vullnetshme.
Funksionete vullnetshme si ngritja e një krahu ose e një këmbe janë të vetëdijshme.Funksione të tjera
si rregullimi I ritmit kardiak dhe tensioni artetial janë të pavullnetshme. Retroaksioni biologjik është
thjesht një sistem që I lejon njeriut të mbledhë disa rregjistrime rreth një funksioni trupor.
Nëpërmjetkëtij procedimi një individ mund të mësojë të rregullojë në mënyrë të vullnetshme disa
procese,Ifrekuencën kardiake ose presionin e gjakut, etj.
Sa më shumë individi mëson të kontrollojë një proces fiziologjik, aq më shumë arrin ai nivele të
ndryshme të variablit, gjë që shkakton variacionin e sinjalit.
Sinjali I tregon individitnëse ka arritur apo jo nivelin e duhur. Ky informacion I jep si retroaksion, ndihmë
individitpër tu përqendruar në një mënyrë të vetëdijshme vëmendjen e tij, me qëllim që të manipulojë
aktivitetet fiziologjike të organizmittë tij.
Gjithashtu disa kërkime kanë treguar që migrenat mund të rezultojnë nga një presion tepër Ifortë I
gjakut në disa sektorë të trurit. Për të mposhtur këto dhimbje koke rekomandohettë përdoren disa

28. 28
teknika të retroaksionitbiologjik duke u mësuar personave të kontrollojnë valën e gjakutnë disa sektoë
të tjerë të trupit. Kjo sjellsi pasojë kufizimin e dhimbjeve të kokës.