Ngày 13/3/2014, Hội thảo “Phát huy giá trị đặc biệt của di tích lịch sử Điện Biên Phủ để đẩy mạnh phát triển du lịch tỉnh Điện Biên trong mối liên kết với vùng Tây Bắc” được tổ chức dưới sự chủ trì của UBND tỉnh Điện Biên phối hợp với Tổng cục Du lịch và Dự án EU. Hội thảo này là một trong những hoạt động kỉ niệm 60 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ.
1. NHỮNG GIÁ TRỊ NỔI BẬT GẮN VỚI
DANH NHÂN VĂN HÓA - ANH HÙNG DÂN TỘC
VÕ NGUYÊN GIÁP TẠI ĐIỆN BIÊN PHỦ
PGS. TS. Nguyễn Văn Nhật
Viện trưởng Viện Sử học
Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam
2. I. Những di tích lịch sử
Chiến thắng Điện Biên Phủ trên đất Điện Biên
1. Ý nghĩa của chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Điện Biên Phủ như là cái mốc chói lọi
bằng vàng của lịch sử Việt Nam. Nó ghi rõ nơi chủ nghĩa thực
dân lẵn xuống dốc và tan rã, đồng thời phong trào giải phóng
dân tộc khắp thế giới đang lên cao đến thắng lợi hoàn toàn”.
Tinh thần của chiến thắng Điện Biên Phủ của Việt Nam đã cổ vũ
và mở ra thời kỳ mới của phong trào giải phóng dân tộc trên thế
giới, mà nổi bật nhất là phong trào đấu tranh giành độc lập của
các nước châu Phi, Mỹ-latin vào những năm đầu thập niên 60
của thế kỷ XX.
3. Từ sau Chiến thắng Điện Biên Phủ, tên Việt Nam được thế giới
nhắc đến và gắn liền với "Việt Nam - Điện Biên Phủ - Hồ Chí
Minh", "Điện Biên Phủ - Võ Nguyên Giáp".
Chiến thắng Điện Biên Phủ được dân tộc ta xếp vào là một trong
những thắng lợi rực rỡ nhất trong lịch sử đấu tranh giành độc
lập và giải phóng dân tộc: Bạch Đằng, Đống Đa, Chi Lăng...,
và chiến thắng Điện Biên Phủ được nhân dân Việt Nam tiếp nối
bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn
miền Nam, thống nhất đất nước vào tháng 5 năm 1975.
4. 2. Những di tích lịch sử Chiến thắng Điện Biên Phủ
trên đất Điện Biên
Khắp vùng Tây Bắc cũng như Điện Biên rất nhiều địa danh gắn
với chiến dịch, chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Các chứng
tích trong cuộc chiến năm xưa đã trở thành quần thể di tích lịch
sử Điện Biên Phủ trải dài trên lòng chảo Điện Biên bốn bề là
núi bao bọc với chiều dài 18 km, rộng 6 km, trong đó sông
Nậm Rốn chảy cắt ngang chia cánh đồng Mường Thanh dài
hơn 14 km của Điện Biên thành hai bên tả, hữu phì nhiêu, màu
mỡ đầy những chứng tích lịch sử vô cùng tự hào.
Để ghi nhận sự hy sinh và đóng góp to lớn của các vị lãnh đạo, các
anh hùng liệt sỹ cũng như nhân dân, Đảng và Nhà nước đã khôi
phục, bảo tồn, tôn tạo các di tích liên quan đến chiến dịch,
chiến thắng Điện Biện Phủ trên mảnh đất Điện Biên anh hùng.
5. Hiện nay, tại Điện Biên có hàng chục di tích lịch sử liên quan đến sự
kiện chiến thắng Điện Biện Phủ. Đó là: Khu di tích Sở chỉ huy chiến
dịch Điện Biên Phủ - Mường Phăng, Di tích đồi A1, đồi C1, đồi C2,
đồi D, đồi E, đồi Độc Lập, Di tích Him Lam, di tích Đồi cháy, Di
tích Mường Pồn, Hầm chỉ huy tướng Đờ Cát, cầu và sân bay
Mường Thanh, Đường kéo pháo, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên
Phủ, Tượng Đài chiến thắng v.v...
Quần thể di tích chiến thắng Điện Biên Phủ được Bộ Văn hóa-Thông tin
nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử cấp
Quốc gia vào ngày 28 tháng 4 năm 1962. Qua nhiều lần trùng tu, tôn
tạo và xây dựng, đến ngày 12 tháng 8 năm 1999, quần thể di tích
Chiến thắng Điện Biên Phủ được Nhà nước xếp hạng là Di tích Quốc
gia đặc biệt.
6. II. Những giá trị nổi bật và trường tồn về
Danh nhân văn hóa - anh hùng dân tộc Võ Nguyên Giáp
trên đất Điện Biên
Hiện nay, bất cứ đâu trên đất Điện Biên Phủ cũng đều ghi dấu
những chiến công oai hùng của nhân dân các dân tộc Điện Biên
nói riêng, của quân đội và nhân dân cả nước nói chung.
Có thể khẳng định rằng tất cả các di tích thuộc quần thể di tích
Chiến thắng Điện Biên Phủ đều liên quan trực tiếp hay gián
tiếp đến Đại tướng Võ Nguyên Giáp, các tướng lĩnh, các chiến
sỹ cũng như toàn thể nhân dân ta.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Võ Nguyên Giáp giữ cương
vị là Ủy viên Bộ Chính trị, Đại tướng, Tổng Tư lệnh Quân đội
nhân dân Việt Nam. Với tư cách đó, Võ Nguyên Giáp là tham
mưu chính cho Trung ương Đảng trong các hoạt động quân sự
và là chỉ huy tối cao các trận đánh của quân đội Việt Nam.
7. Hiện nay, bất cứ đâu trên đất Điện Biên Phủ cũng đều ghi dấu những
chiến công oai hùng của nhân dân các dân tộc Điện Biên nói
riêng, của quân đội và nhân dân cả nước nói chung.
Có thể khẳng định rằng tất cả các di tích thuộc quần thể di tích Chiến
thắng Điện Biên Phủ đều liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến Đại
tướng Võ Nguyên Giáp, các tướng lĩnh, các chiến sỹ cũng như
toàn thể nhân dân ta.
Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Võ Nguyên Giáp giữ cương vị
là Ủy viên Bộ Chính trị, Đại tướng, Tổng Tư lệnh Quân đội nhân
dân Việt Nam. Với tư cách đó, Võ Nguyên Giáp là tham mưu
chính cho Trung ương Đảng trong các hoạt động quân sự và là chỉ
huy tối cao các trận đánh của quân đội Việt Nam.
Chiến dịch Điện Biên Phủ là chiến dịch lớn nhất, quan trọng nhất
trong toàn bộ cuộc kháng chiến chống Pháp. Không những vậy,
chiến trường Điện Biên Phủ lại cách xa Thủ đô kháng chiến, cách
xa Trung ương với địa hình phức tạp, phương tiện thông tin hạn
chế. Do vậy, quyền và trách nhiệm của vị chỉ huy tối cao rất lớn
và rất quan trọng.
8. Điện Biên Phủ là tập đoàn cứ điểm mạnh nhất của Pháp ở Đông Dương
thời bấy giờ. Cả Pháp và Mỹ đều coi đây là "Pháo đài bất khả xâm
phạm". Bộ chỉ huy quân Pháp tại Điện Biên Phủ thách thức: "Võ
Nguyên Giáp có giỏi thì đến đánh Điện Biên Phủ".
Câu nói này được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết trong báo Cứu quốc số 2610 ra
ngày 2 tháng 6 năm 1954 đã khẳng định hai điều: Một là: Quy mô và sự
kiên cố của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, Hai là: Quyền chỉ huy tối cao
chiến dịch là Võ Nguyên Giáp.
Tin tưởng vào uy tín và tài thao lược của Võ Nguyên Giáp, trước khi ra trận,
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giao quyền Tổng Chỉ huy chiến dịch cho Võ
Nguyên Giáp: "Tổng tư lệnh ra mặt trận, tướng quân tại ngoại. Trao cho
Chú toàn quyền quyết định. Trận này quan trọng phải đánh cho thắng.
Chắc thắng mới đánh, không chắc thắng không đánh".
Không phụ lòng tin của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng, Đại
tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã chủ động, sáng tạo chỉ huy lực
lượng vũ trang và nhân dân Việt Nam vượt qua mọi khó khăn, gian khổ,
hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Tên tuổi Võ Nguyên Giáp được nhắc đến gắn liền với cái tên Điện Biên
Phủ oai hùng của Việt Nam.
9. Với tư cách là Tư lệnh tối cao của chiến dịch, tại Sở chỉ huy Mường
Phăng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp hiểu rõ chỗ mạnh, yếu của đối
phương cũng như thế mạnh và những hạn chế của ta để có những
quyết sách đúng đắn mà không phải vị tướng nào cũng có được.
Từ đây, mọi mệnh lệnh của các cuộc tấn công, cuộc tổng công kích trong
suốt chiến dịch đã được phát ra. Đặc biệt, để chắc thắng và tránh tổn
thất cho bộ đội và nhân dân, Đại tướng đã đưa ra một quyết định "khó
khăn nhất trong cuộc đời" là: chuyển từ "đánh nhanh, thắng nhanh"
sang "đánh chắc, tiến chắc" để có một Điện Biên "lừng lẫy năm châu,
chấn động địa cầu". Quyết định trên và kết quả của nó đã chứng
minh Đại tướng là con người Nhân -Trí- Dũng.
Di tích Sở chỉ huy Mường Phăng đã được nhân dân tôn vinh gọi là Núi
Đại tướng, Hầm Đại tướng, giống như cánh rừng Trần Hưng Đạo,
nơi mà vào năm 1944, Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân
do Võ Nguyên Giáp chỉ huy đã được thành lập, được gọi là Rừng Đại
tướng.
10. Là vị tướng luôn có niềm tin sắt đá vào sức mạnh của nhân dân, sức
mạnh của binh sỹ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã hết sức coi trọng
sự sáng tạo của bộ đội và nhân dân và chính điều đó góp phần tạo ra
sức mạnh vô biên của chiến tranh nhân dân Việt Nam mà kẻ thù
không thể tưởng tượng nổi.
Xe đạp thồ của hàng vạn dân công; kéo pháo hạng nặng lên núi; xẻ núi,
đào hầm bằng tay của bộ đội Việt Nam.... đã chiến thắng máy bay, ô
tô vận tải, xe tăng của quân đội Pháp. Hình ảnh người chiến sỹ Việt
Nam lấy thân chèn bánh pháo, lấy thân mình lấp lỗ châu mai, lấy thân
làm giá súng... chỉ có với tinh thần "Quyết chiến, quyết thắng" của
người "Bộ đội Cụ Hồ", của người lính "quân Tướng Giáp".
Di tích đồi A1, đồi C1, đồi C2, đồi D, đồi E, đồi Độc Lập, Di tích Him
Lam, di tích Đồi cháy, Di tích Mường Pồn, Đường kéo pháo, Hầm chỉ
huy tướng Đờ Cát, cầu và sân bay Mường Thanh..., đều thấm đẫm
máu và nước mắt của hàng ngàn chiến sỹ, dân công đã hy sinh thân
mình và một phần xương máu cho chiến dịch Điện Biên Phủ toàn
thắng. Mỗi một di tích đều gắn với một chiến công; và mỗi một chiến
công là thành quả của sự lao lực, sự chỉ huy tài tình của vị Tổng tư
lệnh tối cao Võ Nguyên Giáp.
11. Nhân cách lớn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp trước hết là tấm lòng vì
dân, vì nước, là ý chí và quyết tâm giành độc lập, tự do cho đất nước;
là niềm tin của người lãnh đạo, chỉ huy vào sức mạnh của nhân dân;
là vị thống soái văn võ kiêm toàn.
Từ chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm 1954 đến chiến thắng "Điện
Biên Phủ trên không" năm 1972, rồi thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí
Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975,
Đại tướng Võ Nguyên Giáp được nhân dân ta tôn vinh là Đại tướng
huyền thoại, Đại tướng của nhân dân, Anh hùng dân tộc, Danh
nhân văn hóa. Những sự tôn vinh đó chứng minh Đại tướng Võ
Nguyên Giáp là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tên
tuổi Đại tướng gắn với lịch sử đấu tranh giành độc lập và giải phóng
dân tộc của nhân dân ta trong thế kỷ XX.
12. Trong lịch sử đấu tranh giành độc lập và giải phóng dân tộc của nhân dân ta,
nhiều nhân vật tài đức, có công lớn đã được tôn vinh dưới hai hình thức:
Một là, do Nhà nước phong (thời phong kiến là Vua, hiện nay là Đảng và
Nhà nước); Hai là, do nhân dân tôn vinh. Những nhân vật lịch sử được cả
Nhà nước và nhân dân cùng tôn vinh sẽ trở thành "Đức Thánh" và sống
mãi cùng non sông, đất nước. Hiện nay ở nước ta, những anh hùng dân
tộc tài cao, đức trọng, có cống hiến to lớn, tạo nên những bước ngoặt lịch
sử được đất nước và nhân dân tôn vinh như là những "Đức Thánh" đó là:
Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, mà nhân dân thường gọi là "Đức
thánh Trần", Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tên gọi kính trọng và gần gũi là
"Bác Hồ" (Tượng Bác, Lăng Bác); và bây giờ thêm một người nữa là
tướng Võ Nguyên Giáp, với tên gọi chung là "Đại tướng”.
Được nhân dân tôn vinh là Đại tướng huyền thoại, Đại tướng của nhân dân,
Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa, theo tôi, Đại tướng Võ Nguyên
Giáp xứng đáng được chúng ta dựng tượng hoặc Nhà tưởng niệm tại
Mường Phăng, gắn với di tích Sở chỉ huy Mường Phăng; gắn với chiến
dịch, chiến thắng Điện Biên Phủ hào hùng của nhân dân ta.
III. Một số kiến nghị