Savaşın ve Barışın Psikolojisi:
Psikolojik Çözümlerin Eleştirisi
Doç.Dr. Ulaş Başar GEZGİN
18. Ulusal Psikoloji Kongresi
Panel 18, 12 Nisan 2014, 10:45-12:15

Özet
• Psikolojinin savaşa destek amacıyla kullanıldığı birçok örnek biliniyor; barışçı bir dünya için kullanıldığı
örnek sayısı ise, çok az. Barış psikolojisinin bir alt-disiplin ve inceleme alanı olarak paylaşım
savaşlarında oluştuğu ve savaş-karşıtı 68 kuşağında doruğa ulaştığı söylenebilir. Soğuk Savaş
döneminde, daha çok, bir nükleer felaketi önlemeye, dolayısıyla halkların ve genel olarak toplumsal
grupların kardeşliği yerine siyasetçiler arası diyaloga odaklanan barış psikolojisinin bir kolunun, Soğuk
Savaş’tan sıcak savaşlara geçildiği 90’lı yıllarda ve sonrasında, kurumsal etkileri yok sayan bir yöne
savrulduğu gözlemleniyor. Bu yaklaşımlarda, barış, önyargıların ve ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına
indirgeniyor. Bu çalışma, kurumsalcı olmayan barış psikolojisi yaklaşımlarının bir eleştirisini sunuyor.

Barış Psikolojisi ve Eğitimi
• Psikolojizasyon
• Patolojizasyon (anti-sosyal kişilik bozukluğu)
• Klinik vs. Sosyal
• Psikanalitik
• Uzlaşmaz çelişkiler
• İtaat, uyarlık vs. İtaatsizlik, uymazlık
• Birey düzlemi vs. Topluluk düzlemi vs. Kurumlar
• Kurumlar, toplumsallaşma, çocukluk pratikleri
• Kutuplaştırma, öteki üstünden benliklenme.
• Politik psikoloji.
• Siyasetçiler arası diyalog.
• Ateşkes vs. Barış

Çatışmaların Niteliği
• Etnik (ülke içi)
• Uluslar arası
• Sınıflararası
• Kuşaklar arası
• Siyasetler arası
• Bireyler arası
• Gruplar arası
• Devlet-vatandaş
• Kentli-yeni göç etmiş
• Ortamsal: İş, okul, kışla, cezaevi, sokak vb.

Kültürlerarası Psikoloji Sunumundan:
Yanlış Yollar
• Tüm kültürler, birbirine benzer ve aynı zamanda, birbirinden farklıdır.
• Genellemeler, kalıpyargılar, önyargılar ve ayrımcılık
• Dil: ‘Ötekiler’in tanımlanış biçimi
• Liberal Tez: Yukarıdaki dörtlü ortadan kalkarsa, tüm sorunlar çözülür.
• Barnum ifadeleri
• Benzeştirme (asimilasyon) yanılgısı.
• Dış-grup türdeşliği eğilimi
• Temel yüklemleme yanlışı
• Kendini doğrulayan kehanet
• Ara-değişkenler vs. Ana-değişkenler

Kültürlerarası Psikoloji Sunumundan:
Yanlış Yollar
• Tüm kültürler, birbirine benzer ve aynı zamanda, birbirinden farklıdır.
• Genellemeler, kalıpyargılar, önyargılar ve ayrımcılık
• Dil: ‘Ötekiler’in tanımlanış biçimi
• Liberal Tez: Yukarıdaki dörtlü ortadan kalkarsa, tüm sorunlar çözülür.
• Barnum ifadeleri
• Benzeştirme (asimilasyon) yanılgısı.
• Dış-grup türdeşliği eğilimi
• Temel yüklemleme yanlışı
• Kendini doğrulayan kehanet
• Ara-değişkenler vs. Ana-değişkenler