Ποιότητα και Δια Βίου Μάθηση : Ανάπτυξη της Αυτόνομης Μάθησης μέσω της Αυτοκατεύθυνσης. Παρουσιάστηκε στο Πανελλήνιο Συνέδριο του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με θέμα: «Η Ποιότητα στην Εκπαίδευση: Τάσεις και Προοπτικές», 11 έως 13 Μαΐου 2012 στην Αθήνα.

1. Χρύσα Σοφιανοπούλου
Επίκουρη Καθηγήτρια
Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεματικής
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Δέσποινα Καμήλαλη
Μαθηματικός – MSc Πληροφορικής
Υπ. Διδάκτωρ
Τμήματος Πληροφορικής & Τηλεματικής
Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών

2. Η παρούσα εργασία εστιάζει στην πέμπτη αρχή ποιότητας
του Εθνικού Πλαισίου π3 και προτείνει την
αυτοκατευθυνόμενη μάθηση (Self Directed Learning –
SDL) σαν μία καινοτόμο εκπαιδευτική μέθοδο που μπορεί
να προάγει τη δημιουργικότητα και την αυτόνομη μάθηση.
Παρουσιάζει το μοντέλο του καθηγητή R. Garrison, για την
εφαρμογή του σε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων.
2

3. Στόχος της Εργασίας
Το Εθνικό Πλαίσιο π3
Αυτοκατευθυνόμενη Μάθηση – Self Directed Learning (SDL)
Εφαρμογή του SDL – Το μοντέλο του Garrison
Αυτοδιαχείριση
Αυτοπαρακολούθηση
Κίνητρα
SDL, δημιουργικότητα & καινοτομία
Πρόταση
3

4. Να παρουσιάσει:
Την αυτοκατευθυνόμενη μάθηση (Self
Directed Learning – SDL) και την εξέλιξη των
ιδεών της
Tο μοντέλο SDL του R. Garrison
Tα πλεονεκτήματα της χρήσης του SDL για
την ανάπτυξη της δημιουργικότητας και της
καινοτομίας
4

5. Να προτείνει:
Τη χρήση του SDL στη Δια Βίου Μάθηση (ΔΒΜ)
με εφαρμογή του μοντέλου Garrison.
Την εξειδίκευση των δεικτών ποιότητας στη ΔΒΜ
με έναν νέο δείκτη, που ποσοτικοποιεί τον στόχο
της ανάπτυξης της αυτόνομης μάθησης.
5

6. Το Εθνικό Πλαίσιο για τη διασφάλιση της ποιότητας
στη ΔΒΜ ανακοινώθηκε τον Ιούλιο του 2011.
Περιλαμβάνει οχτώ βασικές αρχές ποιότητας.
Για την παρακολούθηση της εφαρμογής των αρχών
ποιότητας, περιλαμβάνει 15 δείκτες και καλεί τους
φορείς ΔΒΜ να εξειδικεύσουν περισσότερο τους
δείκτες αυτούς.
6

7.  5η αρχή ποιότητας: «Η Δια Βίου Μάθηση προάγει τη
δημιουργικότητα και την καινοτομία»
 Δείκτης: Βαθμός χρήσης καινοτόμων μεθόδων
διδασκαλίας που προάγουν τη δημιουργικότητα και την
αυτόνομη μάθηση.
 Υπολογισμός δείκτη: Βάση του αριθμού των καινοτόμων
διδακτικών παρεμβάσεων, με ετήσια έρευνα
ικανοποίησης των εκπαιδευομένων.
(ΥΠΔΒΜΘ, 2011)
7

8. «… είναι μια διαδικασία, στην οποία τα άτομα
αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία, με ή χωρίς βοήθεια
από άλλους:
• να διαγνώσουν τις μαθησιακές τους ανάγκες,
• να διαμορφώσουν τους μαθησιακούς τους στόχους,
• να προσδιορίσουν πηγές μάθησης,
• να επιλέξουν και να εφαρμόσουν στρατηγικές μάθησης
• και να αξιολογήσουν τα μαθησιακά τους αποτελέσματα
…»
(Knowles 1975: 24).
8

9. 1971: Η έρευνα του Tough αποκαλύπτει το παγόβουνο
της μάθησης των ενηλίκων (Tough, 1971). Η έρευνα αυτή
δημιούργησε τη μεγαλύτερη ώθηση στην έρευνα της
εκπαίδευσης ενηλίκων, γι αυτό και το SDL θεωρείται
πυλώνας του πεδίου (Merriam, 2001).
1986: Ο Brookfield υποστηρίζει πως η πλήρης μορφή του
SDL εμφανίζεται, όταν η εξωτερική εκπαιδευτική
διαδικασία και ο εσωτερικός στοχασμός συνενώνονται.
(Brookfield 1986, στο Merriam & Caffarella, 1999).
9

10. 1994: To SDL δεν είναι μάθηση χωρίς δάσκαλο, αλλά
μάθηση με δάσκαλο σε έναν νέο ρόλο:
Αυτού που συνομιλεί με τους εκπαιδευόμενους.
Που προτείνει ασφαλείς πηγές για τη μάθηση.
Αξιολογεί τα αποτελέσματά της.
Προωθεί τον κριτικό στοχασμό.
(Hiemstra, 1994)
10

11. Είναι ένα μοντέλο SDL, που ενώνει:
την εξωτερική καθοδήγηση (έλεγχο συνάφειας)
την εσωτερική παρακολούθηση (γνωστική
υπευθυνότητα)
και τα κίνητρα (εισόδου και εργασιών)
μέσα σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο.
(Garrison, 1997)
11

12. Οι τρεις διαστάσεις που συνθέτουν το
μοντέλο είναι:
Η αυτοδιαχείριση
Η αυτοπαρακολούθηση
Τα κίνητρα
(Garrison, 1997)
12

13. Σχήμα 1: “Το μοντέλο του Garrison”
Πηγή: Garrison, R. (1997).
“Self-directed learning: Toward a comprehensive model”. Adult
Education Quarterly
13

14. Το εκπαιδευτικό πλαίσιο:
Ορίζει τους κανόνες και τα εκπαιδευτικά
πρότυπα.
Βοηθά τον εκπαιδευόμενο να θέσει
μαθησιακούς στόχους και να διαχειριστεί το
εκπαιδευτικό υλικό.
Προτείνει εκπαιδευτικές διαδρομές, πόρους
και τρόπους μελέτης, ώστε ο
εκπαιδευόμενος να επιλέξει αυτό που του
ταιριάζει
14

15. Ο εκπαιδευόμενος, με δική του ευθύνη:
Επιλέγει και μελετά το εκπαιδευτικό υλικό
Επιλέγει και ολοκληρώνει τις εργασίες για την
επίτευξη των μαθησιακών στόχων.
15

16. Ο βαθμός της αυτοδιαχείρισης εξαρτάται:
από τις γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες του
εκπαιδευόμενου
από τους διαθέσιμους εκπαιδευτικούς πόρους
από την ανεξαρτησία, που αφορά:
το ίδιο το αντικείμενο μάθησης,
τους κανόνες του εκπαιδευτικού πλαισίου,
την ακεραιότητα και τις επιλογές του
εκπαιδευόμενου
16

17. Η συνεργασία στη διαχείριση των
εργασιών αντανακλά την κοινωνική
διάσταση της αυτοδιαχείρισης.
Έχει σχέση με τον συνεργατικό
εποικοδομητισμό και δείχνει πως ο
εκπαιδευόμενος δεν προχωρά
απομονωμένος στην κατασκευή
προσωπικού νοήματος.
17

18. Αυτοπαρακολούθηση είναι η διαδικασία κατά την
οποία ο εκπαιδευόμενος αναλαμβάνει την ευθύνη
για τη δημιουργία προσωπικού νοήματος.
Για να έχει κάποιος την ευθύνη της εκπαίδευσής
του, χρειάζεται να έχει την προθυμία και την
ικανότητα να αυτοπαρακολουθεί τη μαθησιακή
διαδικασία.
18

19. Η αυτοπαρακολούθηση της διαδικασίας μάθησης
γίνεται για να είναι βέβαιο πως νέες και
παλιότερες γνωστικές δομές έχουν συνενωθεί με
νόημα και οι μαθησιακοί στόχοι έχουν επιτευχθεί.
Η αυτοπαρακολούθηση βοηθά σε μια
μεταγνωστική προοπτική στη μάθηση και στη
γενική δυνατότητα να μαθαίνεις.
19

20. Ο εκπαιδευόμενος:
Αναλαμβάνει την ευθύνη για τη δημιουργία
προσωπικού νοήματος μέσα από κριτικό στοχασμό
και συνεργατική επιβεβαίωση.
Το εκπαιδευτικό πλαίσιο:
Παρέχει αποδοτική και αποτελεσματική
ανατροφοδότηση με σκοπό την παρακολούθηση της
ποιότητας (νόημα και εγκυρότητα) των μαθησιακών
αποτελεσμάτων.
Αξιολογεί την ποιότητα των μαθησιακών
αποτελεσμάτων και διαμορφώνει ανάλογα
στρατηγικές για περαιτέρω μαθησιακές
δραστηριότητες.
20

21. Διακρίνουμε τα κίνητρα σε:
κίνητρα για την εισαγωγή (δέσμευση σε έναν
στόχο και διάθεση για δράση)
κίνητρα για την παραμονή (επιμονή στις
μαθησιακές δραστηριότητες και στους
στόχους).
21

22. Οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει:
να συμμετέχουν στην επιλογή των στόχων.
να αντιλαμβάνονται πως οι μαθησιακοί στόχοι
θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους και θα είναι
εφικτοί.
Αυτό εξαρτάται από :
τις προσωπικές αξίες, τις προτιμήσεις,
την αυτοπεποίθησή, τις ικανότητες,
την επάρκεια που πιστεύουν ότι έχουν για την
επίτευξη των στόχων.
22

23. Συνδέονται με τη θέληση.
Η θέληση συνδέεται με την επιθυμία για προσπάθεια και
επιμέλεια, που επηρεάζει την επιμονή και την απόδοση
στις εργασίες.
Η θέληση είναι ο παράγοντας κλειδί για την επιτυχία στη
μάθηση.
Λειτουργεί μεταγνωστικά στην επιμονή για την επίτευξη
των μαθησιακών στόχων.
Αναπαριστά έναν απευθείας σύνδεσμο με την
αυτοπαρακολούθηση του SDL.
23

24. Στοιχεία ερευνών, συνδέουν τα
χαρακτηριστικά της αυτοκατεύθυνσης στη
μάθηση με τη δημιουργικότητα, την
καινοτομία και την επιθυμία για κοινωνική
αλλαγή.
Μελέτη βιογραφιών ανθρώπων που
υπήρξαν δημιουργικοί και καινοτόμοι,
ανίχνευσε πως ήταν ισχυρά
αυτοκατευθυνόμενοι στη μάθηση, όπως οι
George Washington Carver, Marie Curie,
Benjamin Franklin, Bill Gates και άλλοι.
(Guglielmino, et al., 2009)
24

25. Διαπιστώθηκε θετική σχέση ανάμεσα στην υψηλή
ετοιμότητα για αυτοκατεύθυνση και:
•Την υψηλή απόδοση στην εργασία
•Τα υψηλά επίπεδα δημιουργικότητας ή ικανότητας επίλυσης
προβλημάτων
•Τις υψηλές ηγετικές θέσεις και την επιχειρηματικότητα
•Την ανεξαρτησία και το ενδιαφέρον για μάθηση
•Τη συναισθηματική νοημοσύνη
•Τη στρατηγική και την διαπολιτισμική σκέψη
(Guglielmino, et al., 2009)
25

26. Ετοιμότητα για Αυτοκατεύθυνση
Χαρακτηριστικά :
Πρωτοβουλία, ανεξαρτησία, επιμονή, ανάληψη ευθυνών.
Προβλήματα = προκλήσεις (όχι εμπόδια).
Αυτοπειθαρχία, αυτοπεποίθηση, περιέργεια, ισχυρή επιθυμία για
μάθηση ή αλλαγή.
Δεξιότητες:
Μελέτης, οργάνωσης χρόνου, προγραμματισμού ολοκλήρωσης
των εργασιών
Η ετοιμότητα για αυτοκατεύθυνση μπορεί να μετρηθεί και να
ενδυναμωθεί με πρακτική εξάσκηση.
(Guglielmino 1978:73 στο Guglielmino, et al., 2009).
26

27. Η εφαρμογή του SDL σε προγράμματα εκπαίδευσης
ενηλίκων, από φορείς της ΔΒΜ, θα μπορούσε να βοηθήσει
τους ενήλικες:
Να αναπτύξουν τις απαιτούμενες δεξιότητες ώστε να γίνουν
αυτοκατευθυνόμενοι στη μάθηση.
Να μάθουν πώς να μαθαίνουν και να γίνουν δια βίου
εκπαιδευόμενοι.
Να αναπτύξουν χαρακτηριστικά που προάγουν την
δημιουργικότητα, την απόδοση, την καινοτομία.
27

28. Το μοντέλο του Garrison, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως
οδηγός για τη σχεδίαση από τους εκπαιδευτικούς φορείς,
δράσεων εκπαίδευσης που προάγουν την αυτόνομη
μάθηση.
Θεωρείται σημαντικό, να δίνεται η δυνατότητα στους
εκπαιδευόμενους να επιλέξουν ένα αυτοκατευθυνόμενο
μοντέλο, για να επιτύχουν ένα μαθησιακό αποτέλεσμα.
Παραδείγματα εφαρμογής τέτοιων μεθόδων υπάρχουν σε
ευρωπαϊκές χώρες όπως τα LOT Houses στην Αυστρία.
(LLP – EACEA – Pilgrimage Project, 2010)
28

29. Δείκτης Ανάπτυξης Αυτόνομης Μάθησης:
• Π1 = Πλήθος Εκπαιδευομένων που επιλέγουν
εκπαίδευση με SDL και έχουν ήδη επιλέξει SDL
τουλάχιστον μία ακόμη φορά στο παρελθόν.
• Π2 = Πλήθος Εκπαιδευομένων που επιλέγουν
εκπαίδευση με SDL.
Δείκτης Ανάπτυξης Αυτόνομης Μάθησης = Π1/Π2
29

30. «Αν η έρευνα και η λογική υποδεικνύουν πως
οι κοινωνίες μας, πραγματικά, προχωρούν
μπροστά με τις προσπάθειες αφοσιωμένων
αυτοκατευθυνόμενων εκπαιδευόμενων, πώς
μπορούμε να μη δίνουμε προσοχή στο να
αναπτύξουμε τις δεξιότητες που είναι
θεμελιώδεις στην αυτοκατευθυνόμενη
μάθηση;»
(Guglielmino et al., 2009)
30

31. Brookfield, Stephen (1986). Understanding and facilitating adult learning. San
Fransisco: Jossey-Bass
Garrison, D. Randy (1997). “Self-directed learning: Toward a comprehensive
model”. In: Adult Education Quarterly, 48(1), 18-33. Ανακτήθηκε 10/9/2011
από: http://www.udveksling.com/MenSpr2010/theory.php.pdf
Guglielmino, Lucy M. (1978). Development of the self-directed learning
readiness scale. (Doctoral dissertation, University of Georgia, 1977).
Dissertation Abstracts International, 38, 6467A.
Guglielmino, Lucy M. et al. (2009). “Self-Directed Learners Change Our World:
Self-Directed Learning as a Force for Innovation, Discovery, and Social
Change”. In: International Journal of Self-Directed Learning, 6(1), 11-30.
Ανακτήθηκε 27/9/2011 από:
http://www.oltraining.com/SDLwebsite/IJSDL/IJSDL6.1-2009.pdf
31

32. Hiemstra, Roger (19942). “Self-directed learning”. In: T. Husen, Torsten &
Postlethwaite, Neville (Eds.) The International Encyclopedia of Education.
Oxford: Pergamon Press.
Knowles, Malcolm (1975). Self-Directed Learning: A Guide for Learners and
Teachers. New York: Association Press.
LLP – EACEA – Pilgrimage Project (2010). From knowledge transfer to
autonomous learning. Situation analysis – Austria. EU: Lifelong Learning
Programme – Education, Audiovisual & Culture Executive Agency. Ανακτήθηκε
10/11/2011 από:
http://www.pilgrimage-project.eu/www/docs/autonomous_learning_austria.pdf
Merriam, Sarah (2001) Andragogy and Self-Directed Learning: Pillars of Adult
Learning Theory. Ανακτήθηκε 12/9/2011 από:
http://www.personal.psu.edu/khk122/woty/Androgogy/Merriam 2001.pdf
32

33. Merriam, Sarah & Caffarella, Rosemary (19992). Learning in Adulthood. San
Francisco: Jossey-Bass.
Tough, Allen (19711). The adult’s learning projects: A fresh approach to theory
and practice in adult learning. Toronto: Ontario Institute for Studies in
Education. Ανακτήθηκε 17/9/2011 από : http://ieti.org/tough/books/alp.htm
ΥΠΔΒΜΘ (2011). π3 - Εθνικό Πλαίσιο για τη διασφάλιση της ποιότητας στη Δια
Βίου Μάθηση. Αθήνα. Ανακτήθηκε 20/8/2011 από:
http://www.gsae.edu.gr/images/stories/plaisio.pdf.
33