b

1. Διδάσκοντας λογοτεχνία…Διδάσκοντας λογοτεχνία…
..........................τρόποι για τηντρόποι για την
προσέγγιση του κειμένου και τηνπροσέγγιση του κειμένου και την
παραγωγή προφορικού καιπαραγωγή προφορικού και
γραπτού λόγου.γραπτού λόγου.

2. Σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας-Σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας-
Πρόγραμμα ΣπουδώνΠρόγραμμα Σπουδών
Οι μαθητές-τριες:Οι μαθητές-τριες:
●● Να κατανοήσουν καλύτερα και να απολαύσουν τοΝα κατανοήσουν καλύτερα και να απολαύσουν το
κείμενο μέσα από την παρατήρηση, τηνκείμενο μέσα από την παρατήρηση, την
επεξεργασία, τη διερεύνηση, την ανταλλαγήεπεξεργασία, τη διερεύνηση, την ανταλλαγή
αναγνωστικής ευαισθησίας και πείρας.αναγνωστικής ευαισθησίας και πείρας.
●● Να ασκηθούν στην ανάγνωση κειμένων, ώστε ναΝα ασκηθούν στην ανάγνωση κειμένων, ώστε να
καταστούν επαρκείς και με κριτική συνείδησηκαταστούν επαρκείς και με κριτική συνείδηση
αναγνώστες.αναγνώστες.
●● Να ευαισθητοποιηθούν σε καίρια θέματα-Να ευαισθητοποιηθούν σε καίρια θέματα-
προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωήςπροβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνικής ζωής
του.του.
●● Να γνωρίσουν μορφές καιΝα γνωρίσουν μορφές και αξίες πολιτισμούαξίες πολιτισμού πουπου
συνδέονται τόσο με τη ζωή, την παράδοση και τησυνδέονται τόσο με τη ζωή, την παράδοση και τη
φυσιογνωμία του έθνους όσο και με το ευρύτεροφυσιογνωμία του έθνους όσο και με το ευρύτερο
πολιτισμικό περιβάλλον στην ευρωπαϊκή ή τηνπολιτισμικό περιβάλλον στην ευρωπαϊκή ή την
οικουμενική του διάσταση.οικουμενική του διάσταση.
●● Να είναι σε θέση να εκφράζουν, προφορικά ήΝα είναι σε θέση να εκφράζουν, προφορικά ή
γραπτά την αναγνωστική του πρόσληψη, ναγραπτά την αναγνωστική του πρόσληψη, να
σχολιάζει και να αξιολογεί τεκμηριώνοντας στοσχολιάζει και να αξιολογεί τεκμηριώνοντας στο
κείμενο την άποψή του.κείμενο την άποψή του.

3. Για την ανάγνωση:Για την ανάγνωση:
……Κι έτσι ανακάλυψε την παράδοξηΚι έτσι ανακάλυψε την παράδοξη
ιδιότητα της ανάγνωσης, που είναι ναιδιότητα της ανάγνωσης, που είναι να
μας βγάζει από τον κόσμο, για ναμας βγάζει από τον κόσμο, για να
μπορέσουμε να βρούμε το νόημά του.μπορέσουμε να βρούμε το νόημά του.
« Το διάβασμα: ανάσταση του« Το διάβασμα: ανάσταση του
Λαζάρου_ ν΄Λαζάρου_ ν΄ ανασηκώνεις την πλάκαανασηκώνεις την πλάκα
των λέξεων». …Δεν είμαστε οιτων λέξεων». …Δεν είμαστε οι
αγγελιοφόροι του βιβλίου, αλλά οιαγγελιοφόροι του βιβλίου, αλλά οι
ορκισμένοι φύλακες ενός ναού τουορκισμένοι φύλακες ενός ναού του
οποίου εκθειάζουμε τα θαύματα μεοποίου εκθειάζουμε τα θαύματα με
λόγια που του κλείνουν τις πύλες:λόγια που του κλείνουν τις πύλες:
«Πρέπει να διαβάζετε! Πρέπει να«Πρέπει να διαβάζετε! Πρέπει να
διαβάζετε!»διαβάζετε!»

4. Γιατί επιλέγουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο-έναΓιατί επιλέγουμε ένα λογοτεχνικό βιβλίο-ένα
κείμενο:κείμενο:
●● για το θέμα τουγια το θέμα του
●● για την οπτική του γωνίαγια την οπτική του γωνία
●● για τη θέση του μέσα στην εθνικήγια τη θέση του μέσα στην εθνική
λογοτεχνική παράδοσηλογοτεχνική παράδοση
●● για τους ανθρώπινους χαρακτήρεςγια τους ανθρώπινους χαρακτήρες
τουτου
●● για τη συνάφεια με κάποιο άλλογια τη συνάφεια με κάποιο άλλο
μάθημα- γνωστικό αντικείμενομάθημα- γνωστικό αντικείμενο
●● για τη γλωσσική του ιδιομορφίαγια τη γλωσσική του ιδιομορφία
●● για το συγγραφέα τουγια το συγγραφέα του
●● γιατί είναι δύσκολο για τους μαθητέςγιατί είναι δύσκολο για τους μαθητές
μαςμας
●● γιατί είναι εύκολο για τους μαθητέςγιατί είναι εύκολο για τους μαθητές
μας.μας.

5. Θα χαρτογραφήσουμε την προσέγγιση τουΘα χαρτογραφήσουμε την προσέγγιση του
κειμένου:κειμένου:
ΒΟΥΒΟΣ ΡΟΛΟΣΒΟΥΒΟΣ ΡΟΛΟΣ
(ΗΒΗ ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ)(ΗΒΗ ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ)

6. Βασικά βήματα διδακτικής πορείας:Βασικά βήματα διδακτικής πορείας:
●● Αξιολόγηση του κειμένουΑξιολόγηση του κειμένου
●● Επιλογή εποπτείαςΕπιλογή εποπτείας
●● Διατύπωση διδακτικών στόχωνΔιατύπωση διδακτικών στόχων
●● Προσέγγιση του κειμένουΠροσέγγιση του κειμένου
(Δημιουργία μαθησιακής ετοιμότητας, επαφή(Δημιουργία μαθησιακής ετοιμότητας, επαφή
με το κείμενο)με το κείμενο)
●● Επεξεργασία: νοηματική (τοΕπεξεργασία: νοηματική (το τιτι του κειμένου)του κειμένου)
εκφραστική (τοεκφραστική (το πώςπώς))
(το(το γιατίγιατί))
●● Ασκήσεις: στη γραμματική της λέξης, τηςΑσκήσεις: στη γραμματική της λέξης, της
πρότασης, του κειμένουπρότασης, του κειμένου
●● Προφορική και Γραπτή έκφρασηΠροφορική και Γραπτή έκφραση

7. ΤοΤο «τι»«τι» του κειμένουτου κειμένου
Αξιοποίηση των στοιχείωνΑξιοποίηση των στοιχείων υπερ-δομήςυπερ-δομής τουτου
διηγήματος ως είδους καιδιηγήματος ως είδους και δομήςδομής τουτου
συγκεκριμένου κειμένου:συγκεκριμένου κειμένου:
1. Η προσέγγιση με βάση τη1. Η προσέγγιση με βάση τη «θεωρία του«θεωρία του
σχήματος»:σχήματος»: κατανόηση της δομής τουκατανόηση της δομής του
αφηγήματος με σημείο αναφοράς τη δράση τουαφηγήματος με σημείο αναφοράς τη δράση του
πρωταγωνιστή και τη σχέση του με τα άλλαπρωταγωνιστή και τη σχέση του με τα άλλα
πρόσωπα. Το συγκεκριμένο διήγημα με τιςπρόσωπα. Το συγκεκριμένο διήγημα με τις
διαγραφόμενες σχέσεις πρωταγωνιστών-διαγραφόμενες σχέσεις πρωταγωνιστών-
δευτεραγωνιστών στο πλαίσιο τηςδευτεραγωνιστών στο πλαίσιο της
απροσδιοριστίας του χώρου και τωναπροσδιοριστίας του χώρου και των
προσωπικών ταυτοτήτων, μετά την κατανόησηπροσωπικών ταυτοτήτων, μετά την κατανόηση
του κειμένου, επιτρέπει την ανάπτυξητου κειμένου, επιτρέπει την ανάπτυξη
προβληματισμών και τη σύνδεση τουπροβληματισμών και τη σύνδεση του
περιεχομένου με το σήμερα (π.χ. Ιαπωνίαπεριεχομένου με το σήμερα (π.χ. Ιαπωνία
2011).2011). (Από τη Γραμματική της Φαντασίας:(Από τη Γραμματική της Φαντασίας:
Παραμύθι σε υποχρεωτικό κλειδί).Παραμύθι σε υποχρεωτικό κλειδί).

8. 2.2.
ΔΙΗΓΗΜΑ
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ
Τύπος Greimas
ΠΟΜΠΟΣ-ΔΕΚΤΗΣ άξονας επικοινωνίας
ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗΣ-ΑΝΤΙΜΑΧΟΣ άξονας δύναμης
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ-ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ άξονας επιθυμίας

10. Πώς μπορούμε να κάνουμε ένα διήγημα
ΤΙΤΛΟΣ
Ένα ή περισσότερα
πρόσωπα ζούσαν κάπου με
κάποιον τρόπο.
Αρχική κατάσταση
Μια μέρα, ξαφνικά,
συμβαίνει κάτι που
αναστατώνει αυτή τη ζωή.
Γεγονός που αναστατώνει
Αυτό επιφέρει μια σειρά από
συνέπειες.
Συνέπειες
Η αναστάτωση σταματά. Όλα
τελειώνουν.
Αντίρροπη δύναμη
Η ζωή συνεχίζεται
διαφορετική από πριν.
Τελική κατάσταση

11. 5. Η «τράπουλα του5. Η «τράπουλα του
Προπ….κάπως έτσι:Προπ….κάπως έτσι:

14. 6. Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ6. Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ
●● Με την αξιοποίηση των στοιχείωνΜε την αξιοποίηση των στοιχείων
δομής:δομής:
-Πού;-Πού;
-Πότε;-Πότε;
-Ποιος-ποιοι;-Ποιος-ποιοι;
-Τι έκαναν;-Τι έκαναν;
-Γιατί το έκαναν;-Γιατί το έκαναν;
-Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;-Ποιο ήταν το αποτέλεσμα;
Η περίληψη που θα προκύψει σε ποιοΗ περίληψη που θα προκύψει σε ποιο
κειμενικό είδος κατατάσσεται;κειμενικό είδος κατατάσσεται;

15. ●● Με την αξιοποίηση της ακροστιχίδας δομής:Με την αξιοποίηση της ακροστιχίδας δομής:
Βουβοί περίμεναν οι άνθρωποι.Βουβοί περίμεναν οι άνθρωποι.
΄Ολοι ήξεραν για τη δοκιμή του όπλου.΄Ολοι ήξεραν για τη δοκιμή του όπλου.
Υπήρχε παντού ανησυχία.Υπήρχε παντού ανησυχία.
Βαριά ήταν και η καρδιά των παιδιών.Βαριά ήταν και η καρδιά των παιδιών.
Ο…………………………………………………………..Ο…………………………………………………………..
Σ……………………………………………………………….Σ……………………………………………………………….
Ρ…………………………………………………………………..Ρ…………………………………………………………………..
Ο……………………………………………………………………….Ο……………………………………………………………………….
Λ……………………………………………………………………….Λ……………………………………………………………………….
Ο………………………………………………………………………Ο………………………………………………………………………
……..……..
Σ………………………………………………………………………Σ………………………………………………………………………
……...……...

16. Το «πώς» του κειμένουΤο «πώς» του κειμένου
1. Εντοπισμός-αναγνώριση1. Εντοπισμός-αναγνώριση
εκφραστικών μέσων.εκφραστικών μέσων.
2. Κατάτμηση του κειμένου σε2. Κατάτμηση του κειμένου σε
παραγράφους. Διανομή του «πακέτου»παραγράφους. Διανομή του «πακέτου»
στις ομάδες των μαθητών/τριών.στις ομάδες των μαθητών/τριών.
Σύνθεση του κειμένου. ΔιατύπωσηΣύνθεση του κειμένου. Διατύπωση
επιχειρημάτων για την επιλογή τηςεπιχειρημάτων για την επιλογή της
σειράς. Αξιοποίηση των σχέσεωνσειράς. Αξιοποίηση των σχέσεων
αλληλουχίας (χώρος, χρόνος, λογικήαλληλουχίας (χώρος, χρόνος, λογική
αλληλουχία). Εντοπισμός συνεκτικώναλληλουχία). Εντοπισμός συνεκτικών
στοιχείων.στοιχείων.

17. Το «τι» και το «πώς» του κειμένουΤο «τι» και το «πώς» του κειμένου
1. Δημιουργία-συμπλήρωση κενών1. Δημιουργία-συμπλήρωση κενών
στο κείμενο.στο κείμενο.
2. Συνέχεια-τέλος του διηγήματος2. Συνέχεια-τέλος του διηγήματος
●● ακολουθώντας το ύφος τουακολουθώντας το ύφος του
κειμένουκειμένου
●● με τη μορφή της είδησης.με τη μορφή της είδησης.

18. ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΑΛΛΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Τα1. Τα «Δελτία ταυτότητας»«Δελτία ταυτότητας» τωντων
δρώντων προσώπων.δρώντων προσώπων.
2.2. ●● Η «αλφαβήτα» τωνΗ «αλφαβήτα» των
συναισθημάτωνσυναισθημάτων
ήή
●● Η «αλφαβήτα» για τους ήχους,Η «αλφαβήτα» για τους ήχους,
τις μυρουδιές και τα χρώματατις μυρουδιές και τα χρώματα
(πριν τη δοκιμή)(πριν τη δοκιμή)

19. ●● Η «αλφαβήτα» για τουςΗ «αλφαβήτα» για τους
ήχους, τις μυρουδιές και ταήχους, τις μυρουδιές και τα
χρώματα (μετά τη ματαίωσηχρώματα (μετά τη ματαίωση
της δοκιμής)της δοκιμής)
3. Η «πέτρα στη λίμνη» με3. Η «πέτρα στη λίμνη» με
λέξεις-αξίες πουλέξεις-αξίες που
προκύπτουν:προκύπτουν:
ΕΙΡΗΝΗ, ΦΙΛΙΑ,ΕΙΡΗΝΗ, ΦΙΛΙΑ,
ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

20. 3. Δημιουργία ποιήματος.3. Δημιουργία ποιήματος.
Τεχνική των «αστερολέξεων».Τεχνική των «αστερολέξεων».
καταστροφικόςκαταστροφικός βουβόςβουβός δυνατός ειρηνικόςδυνατός ειρηνικός
φιλίφιλί γηγη ζωήζωή
ειρήνηειρήνη γαλήνηγαλήνη

21. ……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
καταστροφικόςκαταστροφικός
..
…………………………………………………….......……………………………………………………....... ειρηνιειρηνι
κόςκός
………………………………………………………………………………………………………… …………………………
…………………………………………………………………………………………………………………… ………………
….…. γηγη
………………………………………………………………………………………………………… ……………………
ζωήζωή
………………………………………………………………………………………………………… …………………………
………………………………………………………………………………………………………………………… …………
γαλήνηγαλήνη………………………………………………………………………………………………………… ……
…………καμίνικαμίνι
………………………………………………………………………………………………………… …………………………
…………

22. 4. Το «δημιουργικό λάθος»4. Το «δημιουργικό λάθος»
●● Ο βουβόςΟ βουβός θθόλοςόλος
●● Ο βουβός ΡώΟ βουβός Ρώσσοςος
……………………………………………………..
5. Μετατροπή του κειμένου σε5. Μετατροπή του κειμένου σε
κόμικ.κόμικ.
6. Ανάγνωση άλλων6. Ανάγνωση άλλων
λογοτεχνικών κειμένων.λογοτεχνικών κειμένων.

23. π.χ. Δώσ’ μου το χέρι σουπ.χ. Δώσ’ μου το χέρι σου
Κάτω από τα πόδια που πατάςΚάτω από τα πόδια που πατάς
στην άλλη άκρη της σφαίρας βρίσκεσαι, φίλε.στην άλλη άκρη της σφαίρας βρίσκεσαι, φίλε.
Ο ήλιος σας ανατέλλειΟ ήλιος σας ανατέλλει
όταν σε μας προβάλλει το φεγγάρι.όταν σε μας προβάλλει το φεγγάρι.
Δώσ’ μου το χέρι σου, αδερφικάΔώσ’ μου το χέρι σου, αδερφικά
μέσα στα έγκατα της γηςμέσα στα έγκατα της γης
να ενωθούνε.να ενωθούνε.
Να φτιάξουμεΝα φτιάξουμε
τον άξονα της γης.τον άξονα της γης.
Να φτιάξουμεΝα φτιάξουμε
τον άξονα της συμπόνιας.τον άξονα της συμπόνιας.
Να στριφογυρίζει η σφαίραΝα στριφογυρίζει η σφαίρα
να στριφογυρίζει ο κόσμοςνα στριφογυρίζει ο κόσμος
με μια δύναμημε μια δύναμη
με μια έλξημε μια έλξη
που τη λένε ειρήνηπου τη λένε ειρήνη
που τη λένε γαλήνη.που τη λένε γαλήνη.
Έπειτα δώσ’ μου και τα δυο.Έπειτα δώσ’ μου και τα δυο.
ν’ αγκαλιάσουμε τη αγάπην’ αγκαλιάσουμε τη αγάπη
ν’ αγκαλιάσουμε τον Πλανήτην’ αγκαλιάσουμε τον Πλανήτη
να ζυγώσουμε το Θεό.να ζυγώσουμε το Θεό.
Τάκης ΟλύμπιοςΤάκης Ολύμπιος
ΠΡΟΤΑΣΗ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ.ΠΡΟΤΑΣΗ: ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ.