1. Emmanuel John G. Tabilin IV-SSC
Reaction Paper: Pambansang Badyet ng Pilipinas
Ang isang simpleng tahanan ay nangangailangan ng pagplaplano sa mga
gastusin nito lalong lalo na kung sapat lamang sa pang-araw-araw ang kinikita ng isang
sambahayan. Ang pagbabadyet ay isang matalinong hakbangin upang episyenteng
magamit ang salaping napapasakamay ng isang pamilya. At tulad din ng ating
pambansang pamahalaan, kinakailangan ang isang komprehensibo at malawak na
pinag-aralang badyet ng isang buong nasyon na tutukoy sa landas na tatahakin nito
para sa isang buong taon. Kinakailangan itong pagplanuhan, paghandaan at pag-aralan
ng maiigi sapagkat dito pangunahing nakasalalay ang magiging daloy ng ekonomiya ng
isang bansa.
Kamakailan lamang ay inilabas na ang opisyal na badyet ng ating pamahalaan
para sa taong 2014. Ngunit bago ito ay sari-saring anomalya, iskandalo at trahedya ang
kinaharap ng ating bansa sa lubusang nakaapekto sa taunang badyet ng Pilipinas. Sa
kabila nito, maituturing pa ring matagumpay ang pamahalaan kung sa pagpapalago ng
ekonomiya ang paguusapan na mahihinuha natin sa mga istatistikang naglalahad ng
GDP, GNP, per capita income at iba pang datos na nagpapakita ng pagsulong ng
Pilipinas.
Para sa ngayong taong 2014, tumaas ang kabuuang badyet ng Pilipinas kung
ikukumpara sa nakaraang taon ng halos 13% – 2.006 T noong 2013 at 2.265 T
ngayong 2014. Ipinapakita nitong mas malaking pera ang inaasahang papasok sa
Pilipinas ngayong taon kaya’t tumaas din ang plinanong kabuuang gastusin ng
2. pamahalaan. Maituturing itong isang senyales ng paglago ngunit hindi lamang dito
nakasalalay ang ekonomiya ng bansa. Malaki ang gampaning nakaatang sa maraming
sektor ng pamahalaan na inaasahang gagamitin ng maayos at tapat ang trilyon-trilyung
kontribusyon ng mga mamamayan.
Kung tutuusin, ang sandamakmak na mga salaping ito ay nagmumula sa bulsa
ng bawat mamamayan ng ating bansa. Nagbabayad ng wasto ang isang Pilipino –
mahirap man o mayaman – sapagkat inaasahan niyang pakikinabangan niya rin ito sa
pamamagitan ng mga imprastruktura at serbisyong ipinagkakaloob ng pamahalaan.
Ang perang ito ay inaasahang babalik sa mga mamamayan tungo sa iba’t ibang sektor
ng pamahalaan.
Tulad ng inaasahan, pinakamalaking parte ng badyet ang inilaan para sa
Edukasyon (383.08 B – 17% ng kabuuang badyet). Marahil ito ang pinakaprayoridad ng
pamahalaan sa ngayon, ang makahubog ng mga potesyal na kabataan na inaasahang
magtataguyod ng ating nasyon tungo sa kaunlaran at kaayusan. Masasabi kong
nararapat lamang na pagtuunan ng pansin ng pamahalaan ang sektor ng mga kabataan
lalong lalo na ang kanilang edukasyon sapagkat dito magmumula ang mga susunod na
propesyonal, maggagawa, negosyante at pulitiko na kinakailangan may sapat na
kakayahan at talino upang makipagsabayan sa mga banyagang katunggali. Sang-ayon
ito kay Dr. Jose Rizal na binanggit ang mga kabataan bilang ‘pag-asa ng bayan’.
Iuukol naman ang 4% ng pangkalahatang badyet ng bansa para sa Kalusugan
(90.51 B) sa kasalukuyang taon. Mas mataas ito ng halos 56% mula 57.74 B ng
nakaraang taon. Maaaring ang pagtaas na ito ang tugon ng pamahalaan sa
3. napapabalitang pagdami ng nagkakaroon ng measles (tigdas) lalong lalo na sa
kalakhang Maynila. Sa ngayon, kinakailangan ang agarang paglunas sa mga
pasyenteng may tigdas upang maiwasan na ang pagkalat gayundin ang pagbabakuna
sa kanila. Sa aking palagay, malaking parte ang igugugol ng Kagawaran ng Kalusugan
sa pananaliksik at paghahanap ng lunas sa mga karaniwang sakit na nakukuha sa ating
bansa tulad ng Dengue. Hindi rin mawawalan ng bahagi ang modernisasyon ng mga
ospital ng bansa.
Sa kabilang banda, humigi’t kumulang 10% (218.01 B) ng pambansang badyet
ang nakalaan para sa sektor na mangangalaga ng kapakanang panlipunan at
maghahatid ng trabaho. Mas mataas naman ng dalawang porsiyento o 12% (260.53 B)
ang parte para sa pagpapatayo ng mga kalsada, transportasyon at komunikasyon. Sa
sektor na ito inaasahang mas mapapadali ang kalakalan ng mga produkto sa iba’t ibang
panig ng bansa. Ang maayos na daanan ay mas magpapadali sa transportasyon ng
mga kalakal na magpapababa ng presyo ng bilihin.
Samantala, 11% naman ng pie ng badyet ang para sa pagpapasweldo at tulong
pananalapi sa mga kawani ng gobyerno o LGUs. Nararapat lamang ito sapagkat malaki
ang gampanin ng mga manggagawa sa pamahalaan dahil kung wala ang mga
kawaning ito, mapaparalisa ang gawain sa pamahalaan na magpapahina ng takbo ng
ekonomiya. Malaking bahagi ng pera ng bayan ang mawawala kung sakaling
maparalisa ang gawain sa isang pamahalaan. Maliban sa mga LGUs, kabilang din sa
kawani ng gobyerno ang mga guro sa pampublikong paaralan at unibersidad.
4. Para naman sa pagpapanatili ng kaayusan at kaligtasan, 133.4 B ang inilaan ng
pamahalaan. Pangunahing tututukan nito ang pagpapababa ng kriminalidad at
pangangalaga ng bansa laban sa mga banta ng terorismo. Napakahalaga ng sektor na
ito sapagkat anumang oras ay dapat laging handa ang hukbo ng Pilipinas upang
ipagtanggol ang ating bansa. At upang magampanan ito ng maayos, kinakailangang
may sapat na armas at karanasan sa pakikipaglaban ang ating puwersa. Sakop sa
sektor na ito ang pulisya na ang pangunahing takbuhan sa mga panahong laganap ang
kriminalidad sa isang komunidad. Sa pagpapaunlad at modernisasyon ng mga pulisya,
inaasahang mas papalarin ang ating ekonomiya sapagkat makatutulong ito sa pag-
engganyo ng mga dayuhang mamumuhunan. Mababawasan ang kriminalidad sa bansa
sa hihimok sa mga dayuhan na piliin ang Pilipinas upang mamuhunan.
Ang sektor naman para sa enerhiya ng kapuluan ang tumanggap ng pinakamaliit
na bahagi ng pie na hindi man lamang umabot ng 1% (0.6% o 14.27 B). Tila taliwas ito
sa nagaganap ngayon sa naturang sektor kung saan inaasahang tataas ng humigi’t
kumulang apat na piso ang bawat kWh ng kuryente ayon sa MERALCO. Gayundin, ang
sektor na ito ay maituturing kong nangangailangan ng agarang konsiderasyon lalo pa’t
malaking bahagi ng Visayas at Mindanao ang nakararanas ng kawalan ng kuryente.
Nararapat lamang itong aksyunan agad sapagkat magpapabagal ito sa pagusad ng
ating pambansang ekonomiya. Sa kabilang banda, maaaring may iba pang salik na
ikinonsedera ang pamahalaan sa pagbuo ng badyet kaya’t 14.27 B lamang ang inilaan
ng pamahalaan sa sektor na ito.
Halos 1% (29.42%) ang hati para sa flood control bilang isang bansang bahain
bilang paghahanda sa pagdating ng mga malalakas ng bagyo dulot ng Global Warming.
5. Sa aking palagay, pangunahing paglalaanan ng sektor na ito ang pagsasaayos ng
daluyan ng tubig sa mga kanal at pagsasagawa ng seminar upang makahanda sa
paghagupit ng bagyo. Mahalaga ang parte ng pie na ito lalo pa’t nakaranas na tayo ng
mga malalakas na bagyo, pinakabago rito ang Bagyong Yolanda (Haiyan) na halos
binura ang probinsya ng Leyte.
Samantala, kapansin-pansin ang pagkawala ng Priority Development Assistance
Fund (PDAF) sa pambansang badyet na halos tumanggap ng 24.79 B noong 2013.
Dulot ito ng pagsabog ng iskandalo ng Pork Barrel Scam na itinuturing na
pinangunahan ni Janet Lim-Napoles. Inalis na ito sa badyet sapagkat pawang mga
pekeng NGOs lamang ang nakikinabang sa pondong ito.
Gayundin, makikita na 35.5 B ang ilalaan ng gobyerno para sa mga pamilyang
nasa National Insurance Health Program, 62.6 B para sa mga pamilya at estudyanteng
nasa ilalim ng CCT at Expanded CCT, 10.7 B para sa suportang teknikal sa mga
magsasaka, 5.5 B upang palaguin ang turismo, 44.6 B para sa pagpapatayo ng mga
klasrum, 13 B para sa Calamity Fund, 20 B para sa Rehabilitation Construction
Program at 80 B para sa pagpapatuloy sa pagpapatayo ng mga masimulang
impratruktura.
Sa pambansang bagyet ngayong taon, ang rehiyong may pinakamalaking
matatanggap na salaysay ay ang Region IV na pinangalawahan ng NCR at sinundan ng
Region 3, Region 6 at Region 5. Mapapansing ang mga rehiyon sa parteng Visayan at
Mindanao ang tumatanggap ng may pinakamaliit na pondo mula sa pamahalaan. Bilang
6. resulta, tumitindi ang kahirapan at kagutuman sa mga rehiyong nabanggit sapagkat
nakasentro ang badyet ng pamahalaan sa Luzon.
Gayunpaman, gaano man kaayos o kaganda ang badyet ng isang bansa,
nakasalalay pa rin ang lahat sa mga mamamayan nito. Tayo ang nagluluklok sa mga
pulitikong naghahawak ng ating pera kaya’t responsibilidad nating bumoto ng taong
karapat-dapat sa posisyon. Kung tayo man ngayon ay naghihirap, wala tayong dapat
sisihin kundi ang ating mga sarili sapagkat nagpaloko tayo sa mga perang alok ng mga
buwayang walang nais gawin kundi ang magnakaw sa kaban ng bayan.
