1. Εκατονταπυλιανή
Παναγία
Πάρου

2. Κατά το σχολικό έτος 2012-13 διενεργήθηκε στο Γυμνάσιο Πάρου
το πολιτιστικό πρόγραμμα με τίτλο «Βυζαντινά μνημεία του
τόπου μας (και όχι μόνο...), με τη συμμετοχή μαθητών της
Β’ τάξης.
΢τα πλαίσια του προγράμματος, οι μαθητές
 επισκεφτήκαμε το ναό,
 ξεναγηθήκαμε σ' αυτόν,
 φωτογραφίσαμε κάθε γωνιά του,
 εντοπίσαμε αρχιτεκτονικά μέλη από κάθε οικοδομική φάση
του, ακόμα και από κτίσματα αρχαιοελληνικά πάνω στα οποία
οικοδομήθηκε,
 μελετήσαμε στοιχεία της ιστορίας και της τέχνης του.
΢την παρουσίαση που ακολουθεί παρουσιάζεται η δουλειά μας.

3. ΢υμμετέχοντες
Τπεύθυνη
Καθηγήτρια
Φρυσούλα Κοσμά
(φιλόλογος)
Μαθητές της Β’ τάξης
Γυμνασίου Πάρου
Μαρίνα Αλσαμαήλ
Άρτεμις Βενάρδου
Ζωή Γεωργιάδου
Παναγιώτης Δόγκας
Μαρία Έσκη
Βαρβάρα Ζουμή
Δέσποινα Καπούτσου
Αχιλλέας Καρατζάς
Κώστας Καλαφατάς
Αντρέας Καραγκούνης
΢ταύρος Λάμπρου
Μαρία Μπαρμπαρή
Θάνος Πατρίκης

4. Η «Αγία ΢οφία» του τόπου μου
Λίγα χρόνια μετά την ανοικοδόμηση του υπέρλαμπρου ναού
της Αγίας ΢οφίας στην Κωνσταντινούπολη, ο Ιουστινιανός και
η Θεοδώρα προχωρούν στην ανακαίνιση ενός άλλου ναού, ο
οποίος είχε καταστραφεί από πυρκαγιά. Ο νέος ναός που
κτίζεται στα ερείπια του παλαιότερου δε βρίσκεται σε κανένα
μεγάλο αστικό κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά σε
ένα μικρό αιγαιοπελαγίτικο νησί. Έχει ωστόσο πολλές
ομοιότητες με την Αγία ΢οφία Κωνσταντινουπόλεως.
Σόσες, που δίκαια ονομάστηκε "Η Αγία ΢οφία του Αιγαίου"

5. Παναγία
Εκατονταπυλιανή
EEEEEE
w Ο ναός των δυο μεγάλων αυτοκρατόρων
w Σο στολίδι της Πάρου και όλου του Αιγαίου
w Ένα από τα σπουδαιότερα σε μέγεθος
παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ελλάδας
w Η Παναγιά του τόπου μας!!

6. Σο Βυζαντινό μνημείο του τόπου μου
Η Ι΢ΣΟΡΙΑ ΣΟΤ
ΜΝΗΜΕΙΟΤ
΢ΤΝΣΟΜΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

7. Η ΑΡΧΗ…
Η ιστορία του ναού ξεκινάει
τον 4ο αιώνα. ΢ύμφωνα με
την παράδοση, η Αγία Ελένη
ταξιδεύοντας προς τα
Ιεροσόλυμα κάνει στάση
λόγω κακοκαιρίας στην
Πάρο. ΢το μικρό ναό της
Παναγίας που βρίσκει εκεί
προσεύχεται στην Παναγία
κάνοντας τάμα να Σης χτίσει
ένα μεγάλο ναό, αν τη
βοηθήσει να βρει τον Σίμιο
΢ταυρό.

8. Ο ΠΡΩΣΟ΢ ΝΑΟ΢, του Μ. Κωνσταντίνου
(4ος αι)
Σο τάμα της μητέρας του
αναλαμβάνει να εκπληρώσει
ο αυτοκράτορας γιος
της, Μέγας Κωνσταντίνος.
Ο νέος ναός που κτίζεται τον
4ο αι είναι μία μεγάλη
βασιλική σε σχήμα
σταυρού, με ξύλινη στέγη, μια
ξυλόστεγη σταυρική
βασιλική, αφιερωμένη στην
Κοίμηση της Θεοτόκου.

9. Ο ναός του Κωνσταντίνου έχει όλα τα χαρακτηριστικά των
παλαιοχριστιανικών βασιλικών:
r αίθριο,
r σύνθρονο μέσα στο Ιερό Βήμα (αμφιθεατρικά
καθίσματα για τους ιερείς μέσα στο Ιερό Βήμα)
r Βαπτιστήριο, με μαρμάρινη σταυρική
κολυμπήθρα, στοιχείο σπάνιο στην Φριστιανική
Μεσόγειο.
Σο νέο οικοδόμημα περιλαμβάνει και τον παλαιότερο
μικρό ναό όπου είχε προσευχηθεί η Αγία
Ελένη, δίνοντάς του θέση στη βόρεια πλευρά του Ιερού
Βήματος του μεγάλου ναού.

10. Ίχνη στο δάπεδο από το
αίθριο του παλαιότερου ναού

11. ΢ύνθρονο Ιερού
Βήματος
΢ύνθρονο Αγ. Νικολάου

12. Σο Βαπτιστήριο

13. ο παλαιότερος
μικρός ναός
(σημερινός Αγ.
Νικόλαος)
το
Βαπτιστήριο

14.  Σον 6ο αιώνα, η ξυλόστεγη βασιλική
καταστρέφεται, πιθανότατα από πυρκαγιά. Σότε
αποφασίζεται από τον Ιουστινιανό η μεγαλοπρεπής
ανακαίνισή του.
 Η μεγάλη καινοτομία του έργου είναι η μετατροπή της
ξυλόστεγης σταυρικής βασιλικής σε σταυρική βασιλική
με τρούλο. Ο τρούλος είναι το νέο στοιχείο που
προστίθεται στο οικοδόμημα και το λαμπρύνει ακόμα
περισσότερο, θυμίζοντας την αρχιτεκτονική της Αγίας
΢οφίας Κωνσταντινουπόλεως.
Ο ΔΕΤΣΕΡΟ΢ ΝΑΟ΢, του Ιουστινιανού
(6ος αι)

15. Ο τρούλος της
Εκατονταπυλιανής

16. Ο Άγιος Νικόλαος
Σην ίδια
πιθανόν
εποχή, ο
παλαιός μικρός
ναός που είχε
βρει η Αγία
Ελένη στην
Πάρο
μετονομάζεται
σε ναό του
Αγίου
Νικολάου, ονομ
ασία που
διατηρεί μέχρι
σήμερα.

17. Η ΟΝΟΜΑ΢ΙΑ ΣΟΤ ΝΑΟΤ
΢ε όλη τη διάρκεια της ζωής του, ο ναός πορεύτηκε με δύο παράλληλες
ονομασίες:
I. «Παναγία Καταπολιανή»: ονομασία που οφείλεται στην τοποθεσία
του αρχικού ναού «κατά τήν πόλιν», δηλαδή προς την αρχαία πόλη.
Σο τοπωνύμιο αυτό συναντάται και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων
II. «Παναγία Εκατονταπυλιανή»: ονομασία αρχαιοπρεπής, που
παραπέμπει στην αρχαία πόλη «Ἑκατόμπυλον» και υποδηλώνει τη
μεγαλοπρέπεια του οικοδομήματος.

18. Η ΟΝΟΜΑ΢ΙΑ ΣΟΤ ΝΑΟΤ
Σύμφωνα με την παράδοση, ο ναός έχει εκατό πύλες,
από τις οποίες έχουν βρεθεί οι ενενηνταεννέα.
Όταν βρεθεί η εκατοστή, οι Έλληνες θα πάρουνε την Πόλη!

19. ΒΤΖΑΝΣΙΝΗ ΚΤΡΙΑΡΦΙΑ
΢τους επόμενους αιώνες ο ναός ακολουθεί τη μοίρα του
ίδιου του νησιού.
t Κατά την εποχή της Βυζαντινής κυριαρχίας, θα
γνωρίσει την εγκατάλειψη, εξαιτίας των αδιάλειπτων
πειρατικών επιθέσεων στα νησιά. Σον 10ο μάλιστα αιώνα
θα βρει καταφύγιο στο εσωτερικό του
εγκαταλελειμμένου ναού μια γυναίκα που κατάφερε να
δραπετεύσει από την αιχμαλωσία των πειρατών. Θα
ζήσει εκεί ασκητικά για σαράντα περίπου χρόνια, ως το
θάνατό της. Είναι η Αγία Θεοκτίστη η Λεσβία, η οποία
συγκαταλέγεται στους τοπικούς αγίους και τιμάται
πανηγυρικά η μνήμη της στις 9 Νοεμβρίου.

20. ΕΝΕΣΟΚΡΑΣΙΑ
t Αργότερα στην Ενετοκρατία (13ος-16ος αι), η ύπαρξη
του ναού θα ενισχύσει το θρησκευτικό φρόνημα των
κατοίκων του νησιού, οι οποίοι θα προβάλουν σθεναρή
αντίσταση στην προσπάθεια Υράγκων μοναχών να
τους προσηλυτίσουν στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
΢ε αντίθεση με άλλα ενετοκρατούμενα νησιά, όπως η
Νάξος, η Σήνος, η ΢ύρος, η ΢αντορίνη, η σύγχρονη
απουσία καθολικών χριστιανών στην Πάρο αποδίδεται
στην ισχυρή παρουσία της Παναγίας
Εκατονταπυλιανής.

21. ΣΟΤΡΚΟΚΡΑΣΙΑ
t Επί Σουρκοκρατίας
(16ος-19ος αι), χάρη στα
προνόμια που παραχώρησε
η Οθωμανική διοίκηση στα
νησιά, σημειώνεται
σημαντική αύξηση της
οικοδόμησης ναών στο
νησί, ενώ ο ναός της
Εκατονταπυλιανής
γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη.
Σα κελιά που χτίστηκαν
ολόγυρά του τον 17ο αιώνα
μαρτυρούν τη λειτουργία
του ως μοναστηριού.

22. ΣΟΤΡΚΟΚΡΑΣΙΑ
t Σον 18ο αιώνα ο
ηγεμόνας της
Μολδοβλαχίας, Νικόλα
ος
Μαυρογένης, παριανός,
θείος της ηρωίδας
Μαντώς
Μαυρογένους, θα κάνει
δωρεά στο ναό τις τρεις
μεγάλες εικόνες του
τέμπλου με επάργυρη
επικάλυψη, που κοσμούν
ως σήμερα το ναό.

23. t Ο 20ος αιώνας βρίσκει το ναό
με την εξωτερική του μορφή
αλλοιωμένη και τα βυζαντινά
του χαρακτηριστικά καλυμμένα.
΢ΤΓΦΡΟΝΗ ΕΠΟΦΗ

24. Η ΑΝΑ΢ΣΗΛΨ΢Η
Ένας μεγάλος
αρχιτέκτονας και
αρχαιολόγος, ο
Αναστάσιος
Ορλάνδος, θα
αναλάβει στη
δεκαετία του '50
να αναστηλώσει
το ναό και να του
προσδώσει την
Ιουστινιάνεια
μορφή του.

25. ΢ Η Μ Ε Ρ Α …
Χάρη στις εργασίες του
Ορλάνδου, μπορούμε πλέον να
θαυμάζουμε το μεγαλοπρεπές αυτό
κτίσμα και να απολαμβάνουμε την
κατανυκτική ατμόσφαιρα που η
βυζαντινή αρχιτεκτονική μπορεί
να δημιουργεί σε κάθε της
οικοδόμημα.

26. ΞΕΝΑΓΗ΢Η
΢ΣΟ ΜΝΗΜΕΙΟ
Σο Βυζαντινό μνημείο του τόπου μου

27. Η είσοδος στον νεότερο περίβολο –
η δυτική άποψη του ναού

28. Από την
Κωνσταντίνεια
μορφή του
ναού
διακρίνονται:
I. Ίχνη του
δαπέδου
II.Δύο
μαρμάρινοι
πεσσοί
ΙΙ
ΙΙ
Ι
το
αίθριο

29. ο νάρθηκας
το τρίβηλο
εισόδου
από το
αίθριο
τα σταυροθόλια της οροφής
με τους χρωματιστούς
πωρόλιθους
ταφικό
μνημείο στη
βόρεια κόγχη
και η Παναγία
Πλατυτέρα
με το Φριστό
στη νότια
κόγχη

30. ο κυρίως ναός
Η κυρία είσοδος στον κυρίως
ναό από το νάρθηκα

31. Δίπλα διακρίνονται:
 το κεντρικό κλίτος που στο
ανατολικό άκρο του καταλήγει
στην αψίδα του Ιερού Βήματος.
 οι κιονοστοιχίες του ισογείου
και οι πεσσοστοιχίες του
γυναικωνίτη.
 τα μεγάλα τόξα που στηρίζουν
τον τρούλο, στο σημείο τομής
των κεραιών του σταυρού, τα
σφαιρικά τρίγωνα με τα
σεραφείμ και τα παράθυρα του
τρούλου.
 τα υλικά που κυριαρχούν:
μάρμαρο και πωρόλιθος.
΢την Ιουστινιάνεια μορφή του, ο ναός
αποκτά το ρυθμό της σταυρικής
βασιλικής με τρούλο.

32. εγκάρσιο
κλίτος, νότια
κεραία του
σταυρού
κεντρικό
κλίτος, ανατ
ολική κεραία
του σταυρικού
σχήματος του
ναού
εγκάρσιο
κλίτος, βόρεια
κεραία του
σταυρού

33. κεντρικό
κλίτος,
δυτική
κεραία
του
σταυρού
νότια
κιονοστοιχία
βόρεια
κιονοστοιχία

34. μαρμάρινα
κιονόκρανα

35. Κτητορικά μονογράμματα σκαλισμένα σε τόξα
του κεντρικού κλίτους και σε κιονόκρανο
«YΛΑ΢ΙΟΤ (ή ΒΛΑΣΙΟΥ)
ΕΠΙ΢ΚΟΠΟΤ»

36. ο
τρούλος
του
ναού
Ο τρούλος είναι
ελλειψοειδής. Σο
γεγονός αυτό είναι μια
απόδειξη ότι ο ναός
αρχικός δεν έφερε
τρούλο, διότι εάν αυτό
συνέβαινε θα έπρεπε
κανονικά να
σχηματίζουν
τετράγωνο τα σημεία
επαφής των πεσσών
με το δάπεδο.

37. ΢τα δυο ανατολικά
σφαιρικά
τρίγωνα, που
βρίσκονται κάτω από
τον
τρούλο, απεικονίζοντ
αι αντί δυο από τους
τέσσερις
Ευαγγελιστές, όπως
αυτό συνηθίζεται
στους βυζαντινούς
και μετέπειτα
ναούς, ανά ένα
εξαπτέρυγο
΢εραφείμ.
΢φαιρικά τρίγωνα τρούλου με ΢εραφείμ

38. Η σπάνια απεικόνιση των
΢εραφείμ στα σφαιρικά τρίγωνα
απαντάται επίσης και στην Αγ.
΢οφία Κωνσταντινουπόλεως

39. Σο Ιερό Βήμα
Η «Ωραία Πύλη», η κεντρική είσοδος στο Ιερό Βήμα

40. το τέμπλο

41. Ο ΢ταυρός στην
κορυφή του
τέμπλου,
«τα λυπητερά»
(Παναγία,
Άγιος Ιωάννης)
και οι εικόνες του
Δωδεκάορτου

42. Γλυπτός διάκοσμος του τέμπλου:
φυτικά θέματα στο επιστύλιο και
περίτεχνοι σταυροί στα θωράκια

43. Εικόνες του Φριστού και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
από το τέμπλο.
Δωρεά της οικογένειας Νικολάου Μαυρογένους (18ος αι)

44. Δωρεά της οικογένειας
Νικολάου Μαυρογένους
(18ος αι)

45. Ο ΑΡΦΑΓΓΕΛΟ΢
ΓΑΒΡΙΗΛ
Θαυμάσια
εικονογράφηση της
θύρας της Προθέσεως
στο Ιερό Βήμα.
΢την εικόνα υπάρχει η
χρονολογία ΑΧξς (1666)

46. Σο κιβώριο
της Αγίας Σράπεζας

47. Σο σύνθρονο και ο
δεσποτικός θρόνος του
 Σο σύνθρονο είναι
αμφιθεατρικά καθίσματα
για τους ιερείς πίσω από
την Αγία Σράπεζα.
 Η ύπαρξη σύνθρονου
παραπέμπει στην
παλαιοχριστιανική εποχή.
 Σο συγκεκριμένο
προέρχεται από την
Κωνσταντίνεια μορφή του
ναού

48. Σο κιβώριο
και το
σύνθρονο

49. Σο μικρό κιβώριο
της Πρόθεσης

50. Η πηγή του αγιάσματος
κάτω από την Αγία Σράπεζα

51. Σοιχογραφίες του Ιερού:
΢κηνές από τον Ακάθιστο Ύμνο

52. Εξωτερική άποψη της αψίδας του Ιερού
Μαρμάρινο τρίλοβο παράθυρο

53. Αγία Σριάς και η
χειροτονία Ιακώβου του
Αδελφοθέου
(18ος αι)
Υορητές
εικόνες

54. Παναγία Δεομένη
΢ύμφωνα με διηγήσεις,
βρέθηκε στο πηγάδι του ναού
και θεωρείται έργο
του Ευαγγελιστού Λουκά.
΢την πραγματικότητα, είναι
πολύ νεότερη (16ος αι).
΢ίγουρα όμως η παλαιότερη
εικόνα μέσα στο ναό.

55. Η Παναγία
του Πάθους
Η Παναγία
Βρεφοκρατούσα, φέρουσα
την επιγραφή
«Η ΑΜΨΛΙΝΣΟ΢».
Δεξιά και αριστερά της
οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και
Γαβριήλ φέρουν τα σύμβολα
του Θείου Πάθους:
σταυρό, λόγχη, σπόγγο
(16ος αι)

56. Γυναικωνίτης

57. Ίχνη τοιχογραφιών στο
γυναικωνίτη

58. Σα Παρεκκλήσια
Οι Άγιοι Ανάργυροι
(νότια του Ιερού του κυρίως ναού,
με το οποίο επικοινωνεί)
Πάνω από το παρεκκλήσιο
υπήρχε ένα μικρό δώμα όπου
άλλαζε ρούχα ο δεσπότης
(«μυτατώριο»). Αυτός ο χώρος
είχε επικοινωνία με το
γυναικωνίτη.

59. Σα Παρεκκλήσια
Ο Άγιος Υίλιππος
(νότια των Αγίων
Αναργύρων)
΢ήμερα λειτουργεί
ως εξομολογητήριο

60. ΠΡΟ΢ΘΕΣΑ ΚΣΙ΢ΜΑΣΑ
t Άγιος Νικόλαος
t Βαπτιστήριο
Σο Βυζαντινό μνημείο του τόπου μου

61. Άγιος Νικόλαος
Εξωτερική άποψη της
ανατολικής πλευράς:
η αψίδα του Ιερού

62. Ιστορία και Αρχιτεκτονική
h Σο αρχαιότερο τμήμα του
συγκροτήματος.
h Ο ναός όπου προσευχήθηκε η Αγία Ελένη
στο πέρασμά της από την Πάρο.
h Αρχικά ήταν αφιερωμένος στην Παναγία.
Αργότερα, όταν κτίστηκε ο ναός ο
αυτοκρατορικός, συμπεριελήφθηκε σ’
αυτόν και αφιερώθηκε στον προστάτη των
ναυτικών Άγιο Νικόλαο.

63. Η αρχική του
μορφή ήταν
τρίκλιτη δρομική
ξυλόστεγη
βασιλική (4ος αι)
Ση σημερινή του
μορφή έλαβε επί
Ιουστινιανού
(6ος αι):
τρίκλιτη δρομική
βασιλική με
τρούλο
Ιστορία και Αρχιτεκτονική

64. Ιστορία και Αρχιτεκτονική
Φτίστηκε με αρχιτεκτονικά μέλη του αρχαίου
κτίσματος το οποίο υπήρχε στην τοποθεσία
αυτή («Γυμνάσιον»)
Η μετατροπή αυτή ειδωλολατρικών ναών σε
χριστιανικούς, ή η κατάργησή
τους, εξοικονομούσε έτοιμο και άφθονο
οικοδομικό υλικό για την ανέγερση των ναών
της νέας θρησκείας.

65. Χηφιδωτό δάπεδο από το αρχαίο
«γυμνάσιον» που ανασκάφηκε στο
χώρο της Εκατονταπυλιανής:
εικονίζονται οι άθλοι του
Ηρακλή
(Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου)

66.  Η ανομοιομορφία
των
αρχιτεκτονικών
μελών:
συνυπάρχουν
κίονες ιωνικού και
δωρικού ρυθμού
 Η κιονοστοιχία δεν
φέρει κανένα
χριστιανικό
σύμβολο ή
διακόσμηση
΢ΣΟΙΧΕΙΑ
ΠΑΛΑΙΟΣΗΣΑ΢
ΣΟΤ ΝΑΟΤ

67.  Σα θυρώματα των
δύο εισόδων του
ναού από τον
κυρίως ναό της
Εκατονταπυλιανής
που θυμίζουν
αρχαίο ναό
΢ΣΟΙΧΕΙΑ
ΠΑΛΑΙΟΣΗΣΑ΢
ΣΟΤ ΝΑΟΤ
Η είσοδος στο μεσαίο
κλίτος
Η είσοδος στο νότιο
κλίτος

68. ΢ΣΟΙΧΕΙΑ ΠΑΛΑΙΟΣΗΣΑ΢ ΣΟΤ ΝΑΟΤ
 Η ανομοιομορφία των αρχιτεκτονικών
μελών: συνυπάρχουν κίονες ιωνικού και
δωρικού ρυθμού
 Η κιονοστοιχία δεν φέρει κανένα
χριστιανικό σύμβολο ή διακόσμηση
Σο κεντρικό κλίτος
και το μαρμάρινο τέμπλο
του Αγ. Νικολάου

69. Εικονίζεται πιθανόν
η Αγία Άννα
Ίχνη τοιχογραφίας
από το βόρειο κλίτος
του ναού.

70. Γενική άποψη του ναού
του Αγ. Νικολάου από
το γυναικωνίτη

71. Σο σύνθρονο
του Ιερού Βήματος

72. Σο Βαπτιστήριο
Εξωτερική άποψη της
ανατολικής πλευράς:
η αψίδα του Ιερού
Εξωτερική άποψη της
δυτικής πλευράς

73.  Σα Βαπτιστήρια άρχισαν να
οικοδομούνται από τον 3ο αι. ως χώροι
τέλεσης του βαπτίσματος.
 Αρχικά στο Βαπτιστήριο βαπτίζονταν
άνθρωποι σε μεγάλη ηλικία. Αργότερα
όμως (τον 6ο αι.) που καθιερώθηκε ο
νηπιοβαπτισμός, έπαψαν να
οικοδομούνται.
 Η ύπαρξή τους επομένως μαρτυράει
παλαιοχριστιανική τέχνη.
Ο χώρος, η λειτουργία και οι συμβολισμοί του

74. Ο χώρος, η λειτουργία και οι συμβολισμοί του
Σο Βαπτιστήριο της
Εκατονταπυλιανής ανήκει
στην Κωνσταντίνεια φάση
του ναού (4ος αι).
Αρχικά οικοδομήθηκε σε
ρυθμό τρίκλιτης ξυλόστεγης
βασιλικής και επί
Ιουστινιανού (6ος αι)
μετατράπηκε σε τρίκλιτη
βασιλική με τρούλο.
Είναι το μοναδικό σε όλη την
Ελλάδα με την μορφή ναού.

76. Ο χώρος, η λειτουργία και οι συμβολισμοί του
Από τα πλάγια κλίτη
το βόρειο
ονομάζεται
παρεκκλήσιο του
Αγίου Πνεύματος
και το νότιο
παρεκκλήσιο του
Αγίου Μύρου.

77. Ο χώρος, η λειτουργία και οι συμβολισμοί του
Η σταυροειδής κολυμπήθρα δήλωνε
την πίστη ότι ο βαπτιζόμενος με την
κατάδυσή του εντός του
ύδατος, συμμετέχει στο σταυρικό
θάνατο του Φριστού.
Ο βαπτιζόμενος έμπαινε εντός της
κολυμπήθρας από τη δυτική κεραία
του σταυρού κατεβαίνοντας τρείς
βαθμίδες και έβγαινε ανεβαίνοντας
πάλι τρείς βαθμίδες προς την
ανατολική. ΢υμβολικά, άφηνε πίσω
του το σκοτάδι της αμαρτίας και
ξαναγεννιόταν στο φως της ζωής.
Για το λόγο αυτό, ο χώρος όπου
βρισκόταν η κολυμπήθρα
ονομαζόταν «φωτιστήριο».

78. Οι καλύτερα
διατηρημένες
σταυρικές
κολυμπήθρες
είναι της
Εκατονταπυλιανής
και της Αγίας Ειρήνης
Κωνσταντινουπόλεως.

79. Ο χώρος, η λειτουργία και οι συμβολισμοί του
Η σταυρική κολυμπήθρα του
Βαπτιστηρίου είναι η μοναδική
με νησίδα στο μέσον της.
Για τη λειτουργία της νησίδας δεν
υπάρχει βεβαιότητα. Εικάζεται
ότι σε αυτήν ήταν ανεβασμένος
ο ιερέας που τελούσε το
μυστήριο της βάπτισης.

80. Η Αγία Θεοκτίστη
΢ε νεαρή ηλικία, όντας ήδη
μοναχή, αρπάζεται από πειρατές από
την πατρίδα της Λέσβο. ΢τον όρμο της
Νάουσας, όπου άραξαν προσωρινά οι
πειρατές, δραπετεύει και φτάνει με τα
πόδια διασχίζοντας πυκνή βλάστηση
στην Παροικία όπου βρίσκει καταφύγιο
στον ναό της Εκατονταπυλιανής. Εκεί
θα ασκητεύσει για 40 περίπου χρόνια.
Πειρατές θα αποπειραθούν ξανά να
την αιχμαλωτίσουν μέσα στο ναό και
κατά τη φυγή της το πόδι της θα
βουλιάξει στο μάρμαρο αφήνοντας
αποτύπωμα.
Η μνήμη της εορτάζεται στις 9
Νοεμβρίου.

81. Προσκολλημένο στο βόρειο τοίχο του
ναού της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται
το κελί όπου ασκήτευσε η αγία.

82. Σο αποτύπωμα του ποδιού και
ο τάφος της Αγίας Θεοκτίστης
μέσα στην Εκατονταπυλιανή

83. Σο παρεκκλήσιο της Αγίας Θεοδοσίας, βόρεια του ναού
Ο περίβολος

84. Μνημειακό νεομπαρόκ θύρωμα του 17ου αι
Σοποθετημένο αρχικά στην εξωτερική είσοδο
του συγκροτήματος, αφαιρέθηκε από τον Α.
Ορλάνδο και σήμερα βρίσκεται στο εσωτερικό
του βόρειου τείχους

85. Οι κωμικές μορφές του
θυρώματος συνδέονται με μια
τραγική παράδοση. ΢ύμφωνα με
αυτήν, ο πρωτομάστορας της
Εκατονταπυλιανής κάλεσε το
δάσκαλό του, πρωτομάστορα της
Αγια-΢οφιάς, να θαυμάσει το
έργο του. Από φθόνο εκείνος του
ζήτησε να ανέβουν στη στέγη
πάνω από το νάρθηκα να του
δείξει δήθεν ένα λάθος του. Σον
σπρώχνει τότε με δύναμη κάτω.
Πέφτοντας ο μαθητής
συμπαρασύρει και το
δάσκαλο, οπότε και οι δυο
σκοτώνονται μπροστά στην
είσοδο του ναού.
Λέγεται ότι οι δυο μορφές του
θυρώματος απεικονίζουν τα
τραγικά πρόσωπα της
παραπάνω διήγησης.
Ο αιματηρός
θρύλος

86. ΢ύγχρονη εξωτερική όψη

87. Ευχαριστούμε πολύ
για την προσοχή σας!