2. W Kościele trzeba pilnie szukać odpowiedzi na
pytanie o kryterium rozróżniania proroków i ich
wypowiedzi. Prywatne objawienia są w swej istocie
pewnym imperatywem, jak w określonej sytuacji
chrześcijaństwa należy postępować; nie są one żadnym
istotnie nowym twierdzeniem, lecz pewnego rodzaju
nowym rozkazem Boga. Jest koniecznością wsłuchiwać
się dziś w te Boże wezwania.
Karl Rahner (1958)
3. Bruce Yocum, Dar Proroctwa, Warszawa 1983
Robert DeGrandis, Dar proroctwa, tłum. J.
Bartosik, Warszawa 1994
Włodzimierz Cyran, Co mówi Duch do Kościoła,
Częstochowa 2012
6. Kim byli egipscy prorocy
Kapłani
Mędrcy
Pisarze
Kapłan: relief z Medinet Habu, Teby – Na długą
lub krótką szenit zakładano często trójkątny,
przypominający piramidę fartuszek. Na
przedstawieniach fartuszek wyraźnie sterczy z
przodu. Przypuszczalnie był mocno
ukrochmalony. Kapłani nosili również tunikę z
podwiniętymi rękawami i skórę lamparta.
Kapłani
Mędrcy
Pisarze
8. Maat – określała
idyliczną
przeszłość, którą
wykorzystywało
środowisko
prorockie Egiptu
do opisywania
przyszłości. Była
jej wzorem.
Natura profetyzmu egipskiego
9. Lekanomancja (Rdz 44,5)
Wszak to wy skradliście srebrny
puchar, ten, z którego pija pan mój i z
którego potrafi wróżyć (ַׁשחָנ). Źle
postąpiliście, dopuszczając się takiego
czynu!»
Natura profetyzmu egipskiego
11. Kapłani
Nadworni wróżbici
Mahhu - mężczyzna lub
kobieta
Kim byli mezopotamscy
prorocy
.
Zachowane zabytki z połowy trzeciego tysiąclecia pne przedstawiają
cztery rodzaje stroju: sięgającą połowy łydki przepaskę biodrową,
wierzchnie okrycie w formie peleryny o połach spinanych metalową
spinką lub broszą, wierzchnie okrycie drapowane, oraz różne odmiany
tuniki
12. Lusage-se-na-a („Ludzie stojący u wezgłowia śpiącego” ), byli to
kapłani, którzy interpretowali znaczenie snu innym snem.
Essebu – ekstatyczni kapłani.
Baru – nadworny kapłan wróżbita. Funkcja poprzedzona inicjacją
doktrynalną i ceremonialną.
Mahhu – Mahhutum przepowiadali wyrocznie w stanie uniesienia
ekstatycznego graniczącego z szałem.
Wróżbiarstwo oparte o hepatoskopie, ornitomancję, na zjawiskach
atmosferycznych, astrologicznych itd.
Techniki mezopotamskich
proroków
13. Czynnikiem istotnym w działalności prorockiej wyrażał
asyryjski termin zaqigu – „wiatr”, „demon”.
Mezopotamczycy odczuwali działanie złowieszczych
istot, chcieli więc poprzez magie je zneutralizować w tym
celu musieli przewidzieć i określić ich działanie.
Chęć poznania przyszłości.
Prawie nie występują proroctwa z inicjatywy Boga.
Natura profetyzmu
mezopotamskiego
14. Zjawiska atmosferyczne - astrologia (Iz 47,12-15)
areomancja (2 Sm 5,22-25)
Zjawiska w oparciu o przedmioty – rabdomancja (Oz, 4, 12)
- kleromancja (Joz 7, 17-18)
-hepatoskopia (Ez 21,26-27)
Oniromancja (inkubacja) – sny (Rdz 20, 3)
Mezopotamskie techniki prorockie
w Biblii
15. Kiedy Elizeusz zapadł na chorobę śmiertelną, przyszedł do
niego Joasz, król izraelski, i płacząc pochylony nad jego twarzą
mówił: «Ojcze mój! Ojcze mój! Rydwanie Izraela i jego
jeźdźcze!» Elizeusz zaś rzekł do niego: «Weź łuk i strzały!» I
przyniósł do niego łuk i strzały. Wtedy on rzekł do króla
izraelskiego: Połóż rękę swą na łuk! Król położył swą rękę, a
Elizeusz nałożył ręce swoje na ręce króla i powiedział: «Otwórz
okno na wschód. Kiedy otworzył, Elizeusz rzekł: «Strzelaj! - i
strzelił, a on rzekł: «Strzała zwycięstwa od Pana! Strzała
zwycięstwa przeciw Aramowi! Pobijesz Aram w Afek,
doszczętnie!» Następnie rzekł: Weź strzały! Kiedy je wziął,
rzekł do króla Izraela: Uderz o ziemię! A on uderzył trzy razy i
zaprzestał. Wtedy mąż Boży rozgniewał się na niego i rzekł:
«Trzeba było uderzyć pięć albo sześć razy! Wtedy byś pokonał
Aram doszczętnie, teraz zaś pokonasz Aram tylko trzy razy!»
(2 Krl 13,14-19).
Zjawiska w oparciu o przedmioty -
belomancja
17. Mahhu – Mahhutum przepowiadali
wyrocznie w stanie uniesienia
ekstatycznego graniczącego z szałem.
Nie musieli być kapłanami.
Adada apilum – przepowiadał
przyszłość
Sangum – kapłani prorocy.
Kim byli prorocy z Mari
18. Prorocy z Mari uważali się za
posłanych przez bóstwo i
przepowiadających w ich imię.
Czasami popadali w ekstazę, co
świadczyło o obecności bóstwa.
Techniki proroków i natura
proroctw z Mari
20. Wzięli więc cielca i oprawili go,
a potem wzywali imienia Baala od
rana aż do południa, wołając: O
Baalu, odpowiedz nam! Ale nie było
ani głosu, ani odpowiedzi. Zaczęli
więc tańczyć przyklękając przy
ołtarzu, który przygotowali (1 Krl
18, 26).
Kim byli prorocy Kanaanu
21. Potem wołali głośniej i
kaleczyli się według swojego
zwyczaju mieczami oraz
oszczepami, aż się pokrwawili (1
Krl 18, 28).
Kim byli prorocy Kanaanu
24. Teraz więc weźcie i przygotujcie nowy
wóz i dwie mleczne krowy. Zwrócicie
jednak uwagę na to: jeżeli skieruje się ona
do swego kraju, to jest do Bet-Szemesz,
wiedzcie, że to On sprowadził na nas
nieszczęście, a jeśli nie, to będziemy
wiedzieli, że nie Jego ręka nas dotknęła, a
to, co się stało, było przypadkiem (1 Sm
6,1-12).
Natura profetyzmu
kananejskiego - ornitomancja
25. Następnie Manoach przyniósł koźlę oraz ofiarę
pokarmową i na skale ofiarował je Panu, który
działa tajemniczo. A Manoach i jego żona
patrzyli. Gdy płomień unosił się z ołtarza ku
niebu, Anioł Pan wstąpił w płomień ołtarza, a
Manoach i jego żona widząc to padli twarzą na
ziemię. Wówczas poznał Manoach, że to był
Anioł Pana. Potem rzekł Manoach do żony: Z
całą pewnością pomrzemy, bowiem ujrzeliśmy
Boga (Sdz 13, 19-23).
Natura profetyzmu
kananejskiego - kapnomancja i
libanomancja
26. Nie znajdzie się pośród ciebie nikt, kto by przeprowadzał przez
ogień swego syna lub córkę, uprawiał wróżby, gusła, przepowiednie
i czary; nikt, kto by uprawiał zaklęcia, pytał duchów i widma,
zwracał się do umarłych (Pwt 18, 10-11).
Wróżby ( ַםסָק) – praktykować magię, czarować, radzić się wyroczni.
Gusła ( ַןנָע) – interpretować zaobserwowane zjawiska, przepowiadać
losy spokojnym głosem, recytować magiczne zaklęcia.
Przepowiednie (ַׁשחָנ) – magiczne przekleństwo, omen.
Czary (ָׁשַףכ) – uprawiać czary, czarować, przywoływać anioły.
Uprawiał zaklęcia (ַרבָח) – czarować czar.
Zwracać się do umarłych ( ׁש ֵֹ֖ר דאֶל־ִֽיםתַמה ) – „szukać rady u zmarłych”
Pytać duchów i widma ( ֵ֥לֹא ׁשאֹוב ) – duch zmarłego?.
Natura profetyzmu
kananejskiego
27. „Wzięli sobie żony, każdy po jednej. Nauczyli je czarów i
zaklęć i pokazali jak wycinać korzenie i drzewa. Wtedy
ziemia poskarżyła się na nieprawych. Nastała wielka
niegodziwość i wielki nierząd. Pobłądzili, a wszystkie ich
drogi stały się zepsute. Amezarak wyuczył zaklinaczy i
nacinaczy korzeni, Armaros [nauczył] odklinania, Barakiel
[wychowywał] astrologów, Kokabiel złowieszczów, Tamiela
wyuczał astrologów, Asradel nauczał dróg księżyca”.
Księga Henocha Etiopska (Księga Czuwających)
Natura profetyzmu
kananejskiego
28. Duch zmarłego (’ob)
Technika przywoływania dusz zmarłych była
wykorzystywana przez Kananejczyków (Pwt
18,9-10), Egipcjan (Iz 19,3) oraz samych
Izraelitów (1 Sm 28,3-5; 2 Krl 21,8; Iz 8,19; 65,4).
Wynikała ona z przekonania, że umarli żyją
innym życiem po śmierci, oraz tym, że są
posiadaczami nadprzyrodzonych mocy i wiedzy.
Przedmioty profetyczne
29. Poszukajcie mi kobiety wywołującej duchy ( ֶתׁשֵ֣אַתלֲעַבֹוב ֔־א
- kobiety pani/władczyni ob), chciałbym pójść i jej się
poradzić»... Przybywając do tej kobiety w nocy, rzekł:
«Proszę cię, powróż mi przez ducha i spraw, niech
przyjdzie ten, którego ci wymienię (ֹוב ָ֔אב)...Spytała się
więc kobieta: «Kogo mam wywołać?» Odrzekł:
«Wywołaj mi Samuela». Gdy zobaczyła kobieta
Samuela, zawołała głośno do Saula: «Czemu mnie
oszukałeś?.Widzę istotę pozaziemską, wyłaniającą się z
ziemi».Wychodzi starzec, a jest on okryty płaszczem».
Saul poznał, że to Samuel, i upadł przed nim twarzą na
ziemię, i oddał mu pokłon. Samuel rzekł do
Saula:Dlaczego nie dajesz mi spokoju i wywołujesz
mnie? (1Sam 28, 6-17).
Duch zmarłego (’ob)
30. Urim - Turim
Radził się Saul Pana, lecz Pan
mu nie odpowiadał ani przez
sny, ani przez urim (δῆλος),
ani przez proroków. (1 Sm 28,
6)
Inne przedmioty profetyczne
31. Urim – turim (1 Sm 14, 41) – technika przypominająca
rzut np. monetą
- to były losy w postaci dwóch kulek lub patyczków o
tych samych kształtach, które różniły się kolorem i
ewentualnie miały napisy: tak-nie;
- dwie strzały oznaczone w jakiś sposób;
- dwa kamyczki oznaczone literami (א) i (ת), lub jeden
płaski kamień posiadający te same litery, jedną z
jednej strony, a drugą z drugiej;
- fragmenty czciny, na których można było zapisywać
np. imiona, aby następnie losować je.
Inne przedmioty profetyczne
32.
33. Postawiono dwóch: Józefa, zwanego Barsabą, z
przydomkiem Justus, i Macieja. I tak się pomodlili:Ty,
Panie, znasz serca wszystkich, wskaż z tych dwóch
jednego, którego wybrałeś by zajął miejsce w tym
posługiwaniu i w apostolstwie, któremu sprzeniewierzył
się Judasz, aby pójść swoją drogą. I dali im losy (κλῆρος),
a los padł na Macieja. I został dołączony do jedenastu
apostołów (Dz 1, 23-26).
Inne przedmioty profetyczne
34. Efod (ֹד פ)א
Odezwał się Dawid do Abiatara, kapłana,
syna Achimeleka: Przynieś mi - proszę -
efod. I Abiatar przyniósł efod Dawidowi.
Dawid radził się Pana, pytając: «Czy mam
ścigać tę zgraję? Czy ją dosięgnę?» I dał mu
odpowiedź: Ścigaj, gdyż na pewno
dogonisz i łup odbierzesz (1 Sm 30,7-8; ).
Inne przedmioty profetyczne
35. Terafim (ִיםפ ָרְּ)ת
Albowiem król babiloński stanął na
rozdrożu, na początku obydwu
dróg, aby się pytać wyroczni;
potrząsa strzałami, zapytuje posążki
bóstw i przypatruje się wątrobie (Ez
21,26).
Inne przedmioty profetyczne
38. Prorocy z Izraela uważali się za
posłanych przez Boga Jahwe i
przepowiadających w Jego imię.
Przekonanie o szczególnym
wybraniu czerpali z ich
powołania.
Natura profetyzmu izraelskiego
39. I odpowiedział Amos Amazjaszowi: «Nie
jestem ja prorokiem ani nie jestem
uczniem proroków, gdyż jestem
pasterzem i tym, który nacina sykomory.
Od trzody bowiem wziął mnie Pan i
rzekł do mnie Pan: "Idź, prorokuj do
narodu mego, izraelskiego!" (Am 7, 14-
15)
Powołanie Amosa
40. Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim
przyszedłeś na świat, poświęciłem cię, prorokiem dla
narodów ustanowiłem cię. I rzekłem: Ach, Panie Boże,
przecież nie umiem mówić, bo jestem młodzieńcem! Pan
zaś odpowiedział mi: «Nie mów: "Jestem młodzieńcem",
gdyż pójdziesz, do kogokolwiek cię poślę, i będziesz
mówił, cokolwiek tobie polecę. Nie lękaj się ich, bo jestem
z tobą, by cię chronić» - wyrocznia Pana. I wyciągnąwszy
rękę, dotknął Pan moich ust i rzekł mi: «Oto kładę moje
słowa w twoje usta. Spójrz, daję ci dzisiaj władzę nad
narodami i nad królestwami, byś wyrywał i obalał, byś
niszczył i burzył, byś budował i sadził (Jr 1, 5-10).
Powołania Jeremiasza
41. Słowem („słowem posłanca”; „wyrocznią
Jahwe”). Wyróżniamy przynajmniej kilkanaście
gatunków literackich, które charakteryzują
teksty z wypowiedzimi proroków.
Słowo prorockie na piśmie – „ Weź sobie zwój
do pisania i napisz w nim wszystkie słowa, jakie
powiedziałem do ciebie (Jr 36, 2).
Czynności symboliczne rozumiane jako „znak”.
Formy przekazu prorockiego
42. A ty, synu człowieczy, weź sobie tabliczkę glinianą, połóż ją
przed sobą i narysuj na niej miasto Jerozolimę. Następnie
przedstaw jego oblężenie, zbuduj naprzeciw niego szaniec,
usyp naprzeciw niego wał, uszykuj przeciwko niemu obóz
nieprzyjacielski i ustaw przeciwko niemu tarany dokoła. Potem
weź sobie patelnię żelazną i uczyń z niej jakby mur żelazny
pomiędzy sobą a miastem i skieruj wzrok swój na nie, tak
jakby było oblężone i jakbyś ty je oblegał. To będzie
znakiem dla domu Izraela. Połóż się na lewym boku, a Ja
złożę winę Izraelitów na ciebie. Przez tyle dni będziesz
znosił ich winę, przez ile będziesz na nim leżał (Ez 4, 1-4).
Czynność symboliczna
43. Kapłan (ֶןהֹּ )כ
Na to odrzekł Doeg Edomita, przełożony sług
Saula: «Widziałem syna Jessego, gdy przybył do
Achimeleka, syna Achituba: ten zaś radził się Pana
o niego, obdarzył go żywnością, dał mu też miecz
Filistyna Goliata. Wtedy Saul kazał wezwać
kapłana Achimeleka, syna Achituba, z całym
rodem jego ojca, to jest kapłanów z Nob: wszyscy
oni przybyli do króla. (1 Sam 22, 9-11)
Inne postacie profetyzmu
izraelskiego
44. Anioł Jahwe (ָהוְהי ְַךאְלַמ)
Ale wtedy Anioł Pański zawołał
na niego z nieba i rzekł:
Abrahamie, Abrahamie!» A on
rzekł: «Oto jestem (Rdz 22, 11)
Inne postacie profetyzmu
izraelskiego
46. Theomanties – inspirowani mantrą
Chresmodoi – śpiewajacy prorocy
Osoby wieszczące pod wpływem np.
duch Aleksandra Wielkiego lub
wyrażające przesłanie poprzez sztukę
(Syria - Marta)
Wielu wieszczy posługiwało się
technikami mezopotamskimi.
Zjawiska profetyczne świata
śródziemnomorskiego
47. Celus – przeciwnik chrześcijan, pisał
rozprawy naukowe: „ja jestem bóg,
jestem synem bożym, ja jestem boski
duch ja mam przyjść ponieważ świat
jest zdeprawowany i wy ludzie giniecie
za swoje winy”.
Zjawiska profetyczne świata
śródziemnomorskiego
48. Engastrimythoi – medium
Kiedyśmy szli na miejsce modlitwy, zabiegła nam
drogę jakaś niewolnica, opętana przez ducha
(pneuma pyhton), który wróżył. Przynosiła ona
duży dochód swym panom. Ona to, biegnąc za
Pawłem i za nami wołała: Ci ludzie są sługami Boga
Najwyższego, oni wam głoszą drogę zbawienia.
Czyniła to przez wiele dni, aż Paweł mając dość tego,
odwrócił się i powiedział do ducha: Rozkazuję ci w
imię Jezusa Chrystusa, abyś z niej wyszedł. I w tejże
chwili wyszedł (Dz 16, 16-18).
Zjawiska profetyczne świata
śródziemnomorskiego w NT
49. Dar proroctwa - ἄλλῳ [δὲ] προφητεία (1 Kor 12, 10)
W tym czasie właśnie przybyli z Jerozolimy do
Antiochii prorocy (προφῆται/προφήτης). Jeden z
nich imieniem Agabos przepowiedział z natchnienia
Ducha, że na całej ziemi nastanie wielki głód. Nastał
on za Klaudiusza (Dz. 11, 27-28).
Zjawiska profetyczne świata
śródziemnomorskiego w NT
51. - działanie przypisywane jest Duchowi Świętemu
- człowiek pośrednik, przekazuje przesłanie słowne
przypisywane Bogu
- grupa osób lub osoba podejmuje się
interpretowania różnego rodzaju wizji celem
zrozumienia woli Boga
- grupa osób lub osoba podejmuje się
interpretowania różnego rodzaju znaków celem
zrozumienia woli Boga
Współczesne chrześcijańskie
zjawiska profetyczne - Odnowa
Charyzmatyczna
52. Uważa się/ przyjmuje się, że:
- współczesne „proroctwa” nie odnoszą się do
kwestii doktrynalnych
- współczesne „proroctwa” wskazują naturę Boga
- współczesne „proroctwa” wskazują na działanie
łaski Boga
- uważa się, że współczesne „proroctwa” powinny
zawierać tylko i wyłącznie przesłanie „miłości”
- współczesne „proroctwa” nie powinny być
kierowane względem drugiego człowieka
Współczesne chrześcijańskie zjawiska
profetyczne - Odnowa Charyzmatyczna
53. „My zaś pragniemy całkowicie zaufać
Zbawicielowi, który nas wzywa do
rozpoznania znaków czasu. Dlatego też
wśród gęstych ciemności dostrzegamy
liczne oznaki, które wydają się nam
zwiastować nadejście lepszych czasów dla
Kościoła i rodzaju ludzkiego” Jan XXIII
Współczesne chrześcijańskie
zjawiska profetyczne – Znak Czasu
54. „Kościół zmierza ku jednemu tylko, a
mianowicie, by pod kierownictwem Ducha
Świętego Pocieszyciela prowadzi dalej dzieło
samego Chrystusa, który przyszedł na świat,
żeby zbawić, a nie sądzić, żeby służyć, a nie żeby
Jemu służono. Aby takiemu zadaniu sprostać,
Kościół zawsze ma obowiązek badać znaki czasu
i wyjaśnić je w świetle Ewangelii..:” (Gaudium et
spes)
Współczesne chrześcijańskie
zjawiska profetyczne – Znak Czasu
