1. Përmbledhje nga e drejta tregtare - jurisprudence
1
E drejta tregtare – merret me poziten juridike të subjekteve ekonomike dhe komerciale si dhe me afarizmin e tyre në
treg.
Shoqëritë Tregtare janë: 1. B.I. Biznesi Individual, 2. O.P. Ortakëria e Përgjithshme, 3. Sh.K.M. Shoqëria Komandite, 4.
SH.P.K. – Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar dhe 5. SH.A. Shoqëria Askonare.
1. Biznesi individual – është shoqëri tregtare i cili nuk është i ndarë nga pronari i saj. Ka përgjegjësi të pa kufizuar
personale për të gjitha borxhet dhe detyrimet. Biznesi individual nuk është person juridik, pavarësisht kësaj ai
mund të lidh kontrata, të posedoj pronë, të ushtroj padi apo të jetë ii paditur. Duhet të regjistrohet patjetër
në ARBK.
2. Ortakëria e përgjithshme – është shoqëri e dy apo më shumë personave në ushtrimin e veprimtarisë tregtare
pa marr parasysh a lidhin marrëveshje me shkrim, gojore apo me mirëkuptim. Fitimi dhe detyrimet e
përbashkëta. Nuk është person juridik. Përgjegjësia e ortakeve mund të rregullohet edhe me marrëveshje.
Mund të shpërndahet dhe likujdohet me shumicë votash.
3. Shoqëria Komandidte – është formë e ortakërisë që përveç një ose ma shumë ortakeve të përgjithshëm ka
edhe një ose më shumë ortak të kufizuar. Ortaket e përgjithshëm janë në të njëjtat pozita sikur ortaket e
ortakërisë së përgjithshme. Ortaket e kufizuar si aksionaret e një korporate, kanë përgjegjësi të kufizuar nuk
kanë kompetenca ekzekutive dhe menaxhuese. Nuk e ka cilësinë e personit juridik, por mund të lidh kontrata,
të padis dhe të jetë e paditur. Ortaket e përgjithshëm janë përgjegjës për borxhet dhe detyrimet e Shoqërisë
Komandite. Duhet të regjistrohet në ARBK. Është e detyruar të ketë një marrëveshje si dokument ligjor që
rregullon çështjet e brendshme ndërmjet ortakeve të përgjithshëm dhe atyre të kufizuar. Nuk bënë të mbetet
pa së paku një ortak të përgjithshëm dhe një të kufizuar, përndryshe shuhet.
4. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar – është formë e organizimit që ofron përgjegjësi të kufizuar për të gjithë
bashkëpronaret. Është person juridik dhe ka personalitet juridik të ndarë nga bashkëpronaret. Është
përgjegjëse për të gjitha borxhet dhe detyrimet e saj me të gjitha asetet që posedon, por jo me ato personale
të bashkëpronareve. Themelohet pas regjistrimit të statutit të saj në ARBK, statut që është dokument
themelues dhe konstitutiv i SHPK-së. Cdo SHPK duket të ketë një marrëveshje të nënshkruar nga pronaret të
evidentuar në statutin themelues që përmban dispozitat që rregullon menaxhimin dhe veprimtarinë e
shoqërisë. (drejtoret menaxhues të zgjedhur nga pronaret menaxhojnë SHPK-në)
5. Shoqëria Aksionare – është person juridik në pronësi të aksionareve të saj., por juridikisht e ndarë dhe e
veçantë nga aksionaret. Aksionari i një shoqërie aksionare nuk është bashkëpronar. SH.A. mund të ketë vetëm
një aksionar. (praktikisht është korporatë). Aksionaret janë të lirë të bartin interesin e tyre pronësor dhe të
shesin aksionet e tyre pesonave tjerë në çdo kohë. Sh.A. është përgjegjëse për detyrimet dhe borxhet me të
gjitha asetet dhe pasurinë e saj, por jo me pasurinë personale të aksionareve. Themelohet pas regjistrimit të
statutit të saj në ARBK, statut që është akt themelues dhe konstitutiv. Aksionaret dhe bordi i drejtoreve
hartojnë dhe nxjerrin rregullore për funksionimin e SH.A-së. Kapitali themeltar për një shoqëri aksionare është
10.000 euro.
6. ARBK – regjistron emrat tregtar të bizneseve në Kosovë, është Agjenci e pavarur që funksionon në kuadër të
MTI-së. Nuk ka përjgegjësi ekzekutive, për kontrollimin e vërtetësisë së informacioneve që paraqesin
regjistruesit të bizneseve, por ju mbetet përgjegjësia paraqitësve. ARBK thjesht regjistron dokumentin, nuk
verifikon informatën. Për regjistruesin lëshon certifikatën e regjitstrimit me emrin tregtar.
2. Përmbledhje nga e drejta tregtare - jurisprudence
2
7. Ndërmarrjet Publike – NP janë në pronësi të Republikës së Kosovës apo Komunave përkatëse (ndërmarrjet
publike qendrore dhe lokale. Organizohen si shoqëri aksionare. Pronar ekskluziv është Qeveria e Rep. së
Kosovës për NPQ ndërsa për NPL është Komuna. Një ndërmarrje publike mund të themelohet vetëm me
vendim të Qeverisë. Çdo N.P. qendrore do të ketë 5-7 drejtor në bordin e drejtoreve, ndërsa N.P. Lokale 5
drejtor.
8. Kontrata për Akreditivin – është instrument i pagesave që e detyron bankën që sipas urdhërit të Komitentit
të kryej pagesën, ose ta detyroj bankën tjetër që të ia bëjë pagesën personit të tretë (shfrytëzuesit të
akreditivit)
9. Koncensionet – Kontratë e lidhur ndërmjet autoritetit kontraktues dhe një koncensionari ku objekt kryesor
është zbatimi i një projekti të infrastrukturës, e ku përmbushja e kontratës nga koncesionari shpërblehet
tërësisht ose pjesërisht me dhënien e të drejtës së shfrytëzimit të infrastrukturës. Autoriteti kontraktues
përfshin autoritetet publike.
10. Pronësia Intelektuale ndahet në: 1. Pronësi Industriale ky hyjnë: a. Markat tregtare, b. Emrat tregtar, c.
Patentat, d. Dizajnet industriale, e. Treguesit gjeografik etj... dhe 2. Të drejtat e autorit.
11. Incotermet – Rregullat incoterms (International Commercial Terms) termet ndërkombëtare tregtare, janë
rregulla që janë zbatuar gjerësisht në transaksionet ndërkombëtare apo proceset e prokurimit. Janë të
destinuara kryesisht për të komunikuar në mënyrë të qartë detyrat, kostot dhe rreziqet që lidhen në
transportin dhe shpërndarjen e mallrave.
12. Kontrata mbi licencën – dhënësi i licencës ja kalon marrësit të licencës të drejtat e shfrytëzimit të shpikjes,
patentës, përvojës dhe dijes teknike, mostrën ose modulin, kurse fituesi i licencës e jep kompensimin e
caktuar.
13. Kontrata për urdhërin – dekretin – me ketë kontratë dekretmarrësi obligohet që të kryej punë të caktuara
për dekretdhënësin. Mund të përfshij kryerjen e punëve faktike dhe juridike. Është e dy anshme dhe
konsensuale, është me shpërblim dhe komutative.
14. Konfondimi – kur i njëjti person person bëhet edhe debitor edhe kreditor.
15. Kontrata për Komisionin – është kontratë jo formale edhe pse rekomandohet forma me shkrim. Këtu
komisionari obligohet që me kompensim të lidh kontratë në emër të vet por në llogari të tjetrit, kurse
komitenti detyrohet të ja paguaj provizionin e kontraktuar. Në qarkullimin e mallrave komisionet paraqiten si
komisione të shitjes, blerjes dhe transportit.
16. Kontrata e Frashizingut – është kontratë me prestime të përhershme dhe e dy anshme sepse lidhet për një
periudhë relativisht të gjatë, disa vjeçare. Në bazë të kësaj kontrate vendosen marrëdhëniet afariste në
momentin kur frashingdhënësi i jep frashingmarrësit një grup të caktuar të shërbimeve afariste dhe të
drejtave të mbrojtura, e që pranuesi i frashinges ka të drejtë ti shfrytëzoj. Është kontratë formale.
17. Kontrata për Lizing – dhënësi i lizingut e jep sendin në shfrytëzim te marrësi i lizingut për një kohë të caktuar
me kompensim, me të drejtën që marrësi i lizingut ta blej sendin pas skadimit të afatit të lizingut, ose ta
vazhdoj kontratën e shfrytëzimit.
18. Kontrata Know – How – është kontratë mbi bartjen e dijes dhe përvojës në një lëmi të caktuar të teknikës ose
afarizmit në tërësi. Është produkt i praktikes afariste Amerikane. Krijon marrëdhënie juridike në mes të
bartësit të dijes dhe përvojës me fituesin apo shfrytëzuesin e dijës apo përvojës. Është me shpërblim.
19. Kontrata për menaxhment – pronari i ndërmarrjes ia beson një personi tjetër menaxhimin dhe kontrollin e
afarizmit të asaj ndërmarrje për një periudhë me kompensim të caktuar.
