การท่องเที่ยวโดยชุมชน

1. การท่องเที่ยวโดยชุมชน
โดย คุณวรพงษ์ ผูกภู่
โครงการฝึกอบรมหลักสูตรการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวและการจัดการ
วันที่ 26 - 29 มิถุนายน พ.ศ. 2557

2. การท่องเที่ยวโดยชุมชน
คือ “หมู่บ้านที่มีการท่องเที่ยว”
หรือ “ชุมชนที่มีการท่องเที่ยว” หรือ
หมู่บ้านที่เรียกว่า “การท่องเที่ยวโดย
ชุมชน” ซึ่งมักจะมีหลายชื่อเรียกและจะ
มีความแตกต่างกันอยู่ในรายละเอียดและ
การจัดการ

3. 1.หมู่บ้านสลักคอก
 เป็นหมู่บ้านท่องเที่ยวตั้งอยู่ที่ เกาะช้าง จ.ตราด ซึ่งมีความ
น่าสนใจในด้านการจัดการที่แตกต่างจากที่อื่นๆ เป็นการ
ประยุกต์จากสิ่งเดิมที่ชุมชนเคยมี
 มีการนาจุดเด่น โดยการบริการจัดการจะมีการให้คนใน
ชุมชนมาเป็นเจ้าของกิจการโดยต้องจ้างผู้จัดการ 1 คน
ซึ่งเป็นผู้ที่เข้าใจเรื่องอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว เพื่อมา
เป็นลูกจ้างของชาวบ้านในการติดต่อประสานงานกับ
บริษัททัวร์และการทาการตลาด
 รายได้ก็จะถูกตอบแทนเป็นเงินเดือนให้กับผู้ที่ทาหน้าที่
เป็นผู้จัดการ และส่วนต่างๆก็จะเป็นระบบปันผลให้แก่
สมาชิกที่มารวมหุ้นในการทาการท่องเที่ยวของหมู่บ้าน
ที่มา: Wikalender,2557

4. 2.หมู่บ้านร่องกล้า
หมู่บ้านที่ตั้งอยู่ในอุทยานแห่งชาติภูหินร่อง
กล้า ถือเป็นหมู่บ้านชาวม้ง
ชาวบ้านร่วมกับทางอุทยานฯในการพยายาม
ใช้การท่องเที่ยวเข้าไปเป็นเครื่องมือที่ทาให้
ความสัมพันธ์ระหว่างชาวบ้านและเจ้าหน้าที่
อุทยานฯมีความสัมพันธ์ที่ดีขึ้น
 เนื่องจากก่อนหน้านี้มีการขัดแย้งกันเรื่อง
การบุกรุกพื้นที่ต่างๆ จึงทาให้สามารถอยู่
ร่วมกันได้
มีการนาวัฒนธรรมบางอย่างมาเป็นกิจกรรม
หนึ่งที่ใช้ในการท่องเที่ยว เช่น พิธีรับขวัญ
นักท่องเที่ยว
ที่มา :FarmKaset ,2557

5. 3.วัดปงสนุก จังหวัดลำปำง
วัดปงสนุกเป็นวัดที่ได้รางวัลยูเนสโกใน
เรื่องการดูแลโบราณสถานและ
สถาปัตยกรรมโบราณ
 มีการเก็บรวบรวมโบราณวัตถุและ
สถาปัตยกรรมต่างๆที่อยู่ในยุคที่พม่ายัง
มีอานาจในการปกครองเมืองลาปาง
และเชียงใหม่
กลุ่มเป้ าหมายจึงเป็นกลุ่มเด็กนักเรียน
นักศึกษาในพื้นที่ จึงมีกิจกรรม
ท่องเที่ยวที่เป็นแหล่งเรียนรู้เพื่อมา
เรียนรู้วัดและพื้นที่รอบชุมชนที่มี
เรื่องราวน่าสนใจมากมาย
ที่มา: Chomthai,2557

6. 4.หมู่บ้ำนหนองแม่นำเขำค้อ จังหวัดเพชรบูรณ์
เป็นหมู่บ้านที่ชาวบ้านรวมตัวกันเพื่อ
ทาการท่องเที่ยวโดยเริ่มจากการเป็น
กลุ่มอนุรักษ์ป่ามาก่อน
มีการค้นพบแมงกะพรุนน้าจืดจึงมี
การสร้างกิจกรรมท่องเที่ยวการนั่ง
เรือเพื่อชมแมงกะพรุนน้าจืดในลาน้า
เข็ก
โดยมีการร่วมมือกันของชาวบ้านซึ่ง
มีการหมุนเวียนกันในการเป็นทั้งคน
พายเรือ ไกด์ เพื่อเป็นรายได้เสริม
ให้แก่ชาวบ้าน
ที่มา: khaoko , 2557

7. การท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือ : ในการพัฒนาและทางานกับ
ชุมชนในด้านต่างๆ เช่น หมู่บ้านอาข่าที่เลือกใช้การท่องเที่ยว
เป็นเครื่องมือในการรักษา ดูแล และอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณี
ของชาวอาข่าไว้
การท่องเที่ยวเป็นกระบวนการในการเก็บรักษาวัฒนธรรม
ท้องถิ่น ความภาคภูมิใจในการเป็นชาติพันธ์เนื่องจากมี
บุคคลภายนอกเข้าไปเยี่ยมชมและชื่นชมอยู่สม่าเสมอ เป็นต้น

8. สมาชิกในหมู่บ้านหรือเป็นผู้นาชุมชน: จะสามารถวิเคราะห์ได้ว่า
หมู่บ้านนั้นๆมีต้นทุนทางธรรมชาติที่ดีและสวยงาม หรือ วัฒนธรรมที่
น่าสนใจและมีความแตกต่างทางวัฒนธรรม สถานที่ที่ถ่ายรูปสวยงาม มี
ของที่ระลึกจาหน่าย
คนในพื้นที่ศูนย์เสียความเป็นส่วนตัวของชุมชน: การท่องเที่ยวเช่นนี้
คนในชุมชนจะตกอยู่ในสถานะของผู้ที่ถูกท่องเที่ยวซึ่งหลายหมู่บ้านเป็น
เช่นนี้ทาให้คนในพื้นที่สูญเสียความเป็นส่วนตัวจากการถูกรบกวนจาก
นักท่องเที่ยว มีเพียงคนบางกลุ่มเท่านั้นที่ได้รับประโยชน์จากการท่องเที่ยว
หรือได้รับผลตอบแทนที่ไม่คุ้มค่า

9. กิจกรรมการท่องเที่ยว: การให้บริการ และแหล่งท่องเที่ยวในชุมชน
นั้นจะอยู่บนฐานทั้งทรัพยากรและวัฒนธรรม ด้านวัฒนธรรมจาเป็น
จะต้องมีองค์ความรู้ในท้องถิ่นที่จะมีในตัวบุคคล ไม่ว่าจะเป็นภูมิ
ปัญญาท้องถิ่น เช่น การทอผ้า การทาแคน เป็นต้น ทาให้สิ่งเหล่านี้
สามารถยกระดับและความสาคัญมากขึ้น
การถ่ายทอดสู่คนในรุ่นต่อไป: เป็นกระบวนการที่ทาให้คนในชุมชน
ตื่นตัวและเห็นความสาคัญนาไปสู่กระบวนการถ่ายทอดสู่คนรุ่นต่อไปได้
สิ่งเหล่านี้เป็นคุณค่าที่มีอยู่ในชุมชนที่นามาใช้ในการท่องเที่ยว

10. การท่องเที่ยวช่วยในเรื่องของการพัฒนาคุณภาพชีวิตเมื่อมีการท่องเที่ยว
เข้าไปช่วยเป็นตัวกระตุ้นทาให้ชาวบ้านเห็นว่าเป็นเรื่องสาคัญที่จะไม่สามารถใช้
ชีวิตที่ไม่ถูกสุขอนามัยได้ เนื่องจากจะมีบุคคลภายนอกเข้ามา ทาให้เกิดความ
ใส่ใจที่ทาให้เกิดประโยชน์กับคนในชุมชนในการพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น

11. การท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นการท่องเที่ยวคานึงถึงความยั่งยืน:
ของสิ่งแวดล้อม สังคม วัฒนธรรม และชุมชนเป็นผู้กาหนดทิศทางของ
ตนเอง เช่น เพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สร้างการเรียนรู้ให้กับเด็กและ
เยาวชน เป็นต้น
ดาเนินการตามทิศทางและเป้ าหมายที่กาหนดไว้แล้วชัดเจน จัดการ
ชุมชนเพื่อให้ชุมชนมีบทบาทและสิทธิในการจัดการดูแลแหล่งท่องเที่ยว
เพื่อให้เกิดการเรียนรู้แก่ผู้มาเยือน

12. จุดเริ่มต้นสำคัญในกำรทำกำรท่องเที่ยวโดยชุมชนนั้นคือ
กำรวำงเป้ำหมำย ซึ่งสำมำรถสรุปได้5 เรื่อง ได้แก่
•
1.ใช้การท่องเที่ยวโดยชุมชนเป็นเครื่องมือในการสร้าง
ความมีส่วนร่วมในชุมชน นากระบวนการในการท่องเที่ยว
สร้างการทางานร่วมกัน
2.ใช้การท่องเที่ยวในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในการสื่อสาร
กับผู้คนภายนอก
3.การฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและ
สิ่งแวดล้อม
4.การสร้างรายได้เสริมให้แก่ชุมชน
5.เป็นกระบวนการในการพัฒนาคนอีกด้วย

13. สรุป
การท่องเที่ยวโดยชุมชนไม่จาเป็นต้องให้ที่พักแบบ
โฮมสเตย์ก็ได้ หลายหมู่บ้านจะสร้างเป็นรีสอร์ชุมชน
โดยมีการบริหารจัดการร่วมกันของคนในชุมชน อาหาร
ท้องถิ่นและกิจกรรมท่องเที่ยวที่อยู่บนเรื่องราวของ
วัฒนธรรมและวิถีชีวิตชุมชน มัคคุเทศก์ชุมชนเพื่อผู้
ถ่ายทอดองค์ความรู้และพัฒนาความสามารถของคน
ในท้องถิ่น