AKP cumhurbaşkanı adayı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Seçim Beyannamesi ve CHP cumhurbaşkanı adayı Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun Ortak Politikalar Mutabakat Metni’nde geçen sürdürülebilirlik ve enerji temaları incelenmeye çalışılmıştır.

1. Türkiye Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği Seçimleri 14 Mayıs 2023
1
AKP cumhurbaşkanı adayı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Seçim Beyannamesi ve
CHP cumhurbaşkanı adayı Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun Ortak Politikalar Mutabakat Metni’nde geçen
sürdürülebilirlik ve enerji temaları incelenmeye çalışılmıştır.

2. Sürdürülebilirliğin Yüzyılı
Devamlılık, daim olma, kendine yetme…
Türkiye Yüzyılı’nda canlı ve cansız tüm yaşamları
kucaklayan ekosistemi bu üç hedefin odağında
destekleyen projeler ile güçlendireceğiz.
Sürdürülebilirliğin ana eksenini oluşturan çevre koruma,
ekonomik kalkınma ve sosyal tekamülde
bakanlıklarımızın yürüttüğü her faaliyet ve geliştirdikleri
proje Türkiye Yüzyılı’na doğru atılan adımları işaret
etmektedir. Türkiye Yüzyılı’nda sürdürülebilirliği doğru
adımlarla kesintisiz kılacağız. Sosyal, ekonomik ve
çevresel konularda önemli etkiler yaratan ve ortak
geleceğimize sahip çıkacak her iş modeli Türkiye Yüzyılı
yatırım planlamalarının önceliklerinden olacaktır.
2

3. ● Öğrencilerimizin iklim değişikliği alanında farkındalıklarını ve bilinç düzeylerini artırarak çevreye duyarlı
yetişmesini sağlayıcı tedbirler alacağız.
● Ulusal Risk Kalkanı Modelini, okul öncesi eğitimden başlayarak eğitim sistemimizde gerekli uyarlamaları
yaparak gelecek nesilleri bilinçlendirme çalışmalarını sağlayacağız.
● Okullarda doğal afetlere karşı gerekli ekipmanlar ile temel araç-gereçlerin hazır bulunmasını sağlayacağız.
● Eğitim müfredatını yeniden ele alacak, yeşil ve dijital dönüşüm ile ilgili konuları eğitim müfredatına dahil
edeceğiz.
● Yeşil dönüşüm ve dijital dönüşüm konusunda üniversitelerin ihtiyaçlarını tespit edecek ve altyapıları
geliştirecek, üniversite-sanayi iş birliğini güçlendireceğiz.
● Hayat boyu öğrenme kapsamında yeşil ve dijital becerilerin geliştirilmesine yönelik eğitimler vereceğiz.
● Yeşil dönüşüm ve dijitalleşmeyi merkeze alan ve modern çağın sunduğu imkânlarla genç çiftçilerimizi
güçlü bir şekilde destekleyerek genç çiftçilerimizle tarımda yeni bir atılım sağlayacağız.
3

4. ● Verimliliği önceleyen, sürdürülebilir, kapsayıcı ve güçlü bir büyüme dinamiğini yeşil ve dijital dönüşüme
uyumlu bir şekilde tesis edecek, ülkemizin üst gelir grubuna yükselmesini sağlayacağız.
● Sürekli ve güçlü büyüme hedefiyle, Türkiye’nin önündeki fırsat penceresini kullanarak, 2024-2028 dönemi
arasında yıllık ortalama yüzde 5,5 seviyesinde büyüme ile 2028 yıl sonunda 1,5 trilyon dolar milli gelir
büyüklüğüne ve 16 bin dolarlık kişi başı gelir düzeyine ulaşmayı öngörüyoruz.
● Yurt içi tasarruflarımızın daha da artırılarak üretken alanlara yönlendirilmesi, özel sektör yatırımlarının
artırılması ve işgücü verimliliğimizin geliştirilmesi suretiyle istikrarlı büyümeyi devam ettireceğiz. Bu kapsamda
finansal sistemin dışında tutulan varlıkların sisteme kazandırılmasının teşvik edici düzenlemeler yapmayı
sürdüreceğiz.
● Kamu yatırımlarımızın, özel sektör yatırımlarının önünü açarak, üretim kapasitesinin artmasına ve verimlilik
bazlı büyüme dinamiğine katkı sağlayacağız.
● Makroekonomik istikrarı sürdürerek daha iyi bir iş ortamının oluşturulmasını, işgücümüzün niteliğinin
yükseltilmesini, teknoloji ve yenilik geliştirme kapasitemizin artırılmasını, fiziki altyapımızın daha da
güçlendirilmesini, kurumsal kalitemizin iyileştirilmesini sağlayacağız.
4

5. ● Enerji, sanayi, üretim ve ticaret dahil tüm alanlarda ve tüm süreçlerde yeşil ve dijital dönüşümü
gerçekleştireceğiz.
● Teknoloji yoğun yüksek katma değerli sektörlerin ekonomimizdeki payını artırarak ülkemizi daha rekabetçi bir
konuma taşıyacağız.
● Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini özel sektör ve KOBİ odaklı olacak şekilde artıracak, ticarileştirme ve markalaşma
süreçlerini hızlandırarak katma değer artışı sağlayacağız.
● Ekonominin tüm kritik alanlarında dijital dönüşümün gerçekleşmesi için altyapıyı güçlendireceğiz.
● Yeşil OSB ve Yeşil Endüstri Bölgelerini yaygınlaştıracak, mevcut OSB, EB ve KSS’lerde ortak kullanıma yönelik
yeşil dönüşüm merkezleri kuracağız.
● Ekonomide artışının olmazsa olmazlarından olan döngüsel ekonomi ve endüstriyel simbiyoz uygulamalarını
öncelikli olarak destekleyeceğiz. Bu çerçevede, bir tesisin atığını diğer bir tesis için girdiye dönüştürerek
çevresel açıdan fayda üreteceğimiz gibi ekonomimizin ihtiyaç duyduğu girdi tedarikinin daha etkin ve verimli
sağlanmasını temin edeceğiz.
● Sürdürülebilir mobilite, batarya yatırımları, yeşil hidrojen, karbon yakalama, yeni nesil nükleer reaktörler,
dijital tarım, ray ötesi sistemler, atık yönetimi vb. yeni teknolojilerin geliştirilmesine yönelik yürütülecek ArGe ve
yenilik çalışmalarını destekleyeceğiz. Bu yatırımların hem teknoloji transferi hem de nitelikli istihdam artışları ile
ülkemizde ciddi katma değer oluşturmasını sağlayacağız.
● Enerji verimliliği uygulamalarını, yenilenebilir enerji yatırımlarını ve kullanımını, hidrojen enerjisi gibi temiz
enerji üretimini ve kullanımını teşvik edeceğiz.
5

6. ● Bina/inşaat sektöründe Yeşil Bina Sertifika (YES-TR) sistemi başta olmak üzere sertifikasyon uygulamalarını
yaygınlaştıracağız. Afet risklerini dikkate alarak inşaat malzemelerinin standartlarını ve inşaat teknolojilerini
geliştirmeyi sürdüreceğiz.
● KOBİ’lerin verimlilik ve üretkenliğini artıracak, finansmana erişimini kolaylaştıracak, kurumsallaşmalarını
güçlendirecek, yeşil ve dijital dönüşümlerini hızlandıracak yeni mekanizmalar oluşturacağız.
● Yenilebilir enerji, geri kazanım, sanayide yeşil dönüşüm gibi alanlarda ‘Yeşil Yakalı’ olarak sınıflandırılan işlere
avantaj sağlayacak politikalar geliştireceğiz.
● Finansal alanda yapacağımız yeniliklerle girişimcilik ekosistemini desteklemeye devam edeceğiz. Gençler
başta olmak üzere, iyi projesi olup sermayeye ihtiyaç duyan kesimleri güçlü bir şekilde teşvik edeceğiz.
● Etki yatırımcılığı, harmanlanmış finans gibi yenilikçi finansman olanakları geliştirerek finansmana erişimi
kolaylaştıracağız.
● Sürdürülebilir kalkınma yatırımlarının finansmanı kapsamında ihraç edilen yeşil sermaye piyasası araçlarının
ihraç maliyetini azaltarak bu tür araçların ihracının artmasını sağlayacağız.
● Büyümenin kaynaklarının yeşil bileşenlerini ayrıştırmaya olanak sağlayacak veri tabanı altyapısına geçerek
yeşil büyümeyi analize imkân tanıyacak göstergeler üreteceğiz.
● İşgücü piyasasının yeşil ekonomi, döngüsel ve dijital ekonomi ile iklim değişikliğine uyumunu hızlandıracak;
ortaya çıkan beceri ihtiyaçlarını karşılayarak yeni istihdam olanakları sağlayacağız.
● Yeşil işlerin payını artıracağız. Belirlenecek yeşil işlerde özel sektörün Mesleki Yeterlilik Kurumu sertifikası olan
kişilerin istihdamını sağlayacağız.
● Aktif işgücü piyasası politika araçlarının etki değerlendirmelerini gerçekleştirerek iyileştirecek, aktif işgücü
programları içinde işbaşı eğitim programları ile yeşil beceriler odaklı faaliyetlerin payını artıracağız..
6

7. ● Sürdürülebilir kalkınma hedefimizin önünde en önemli engel olan cari açığı ortadan kaldırmaya kararlıyız.
İhracat odaklı üreten ve büyüyen Türkiye’de, sürdürülebilir ihracat artışı sağlayarak küresel ihracattaki payımızı
artırmak önceliğimizdir. Nitekim küresel kriz, salgın ve jeopolitik gelişmelerden kaynaklı dışsal faktörler ve
şoklara rağmen uyguladığımız doğru stratejiler ile ekonomimiz ve ihracatçılarımızın dinamik yapısı sayesinde
gerekli tedbirleri hızlı ve işlevsel bir şekilde devreye aldık.
● Önümüzdeki dönemde de, yüksek büyüme hedefimizi güçlü bir ödemeler dengesi bilançosuyla
gerçekleştirmek için geliştireceğimiz programlarla, kaynaklarımızı üretken alanlara yönlendirecek, hedef pazar
ve hedef sektörlere odaklanmış bir bakış açısıyla, ihracatta katma değerin arttırılması, yüksek teknolojili
ürünlere doğru uzmanlaşmanın gerçekleştirilmesi ve bu sürecin yeşil dönüşüm, dijitalleşme, Ar-Ge, inovasyon
ve markalaşma faaliyetleri ile desteklenmesine yönelik çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
● Katma değerli ve yüksek teknolojili ve çevre dostu ürünlerin ihracat içindeki payını artıracak ve ülkemizin
küresel değer zincirindeki konumunu güçlendirecek, ihracatta bölgesel bağımlılığı azaltarak ürün ve pazar
çeşitlendirmesini destekleyeceğiz.
● Emisyon Ticaret Sistemi’nin (ETS) hayata geçmesiyle ilgili sektörlerin rekabetçiliğini de dikkate alacak
politikalar uygulayacak, AB ile uyumlu ETS oluşturulmasını sağlayacağız.
● Uzay ve havacılık, çip, elektronik, yapay zeka, biyoteknoloji, sentetik biyoloji, aşı, ilaç ve tıbbi cihaz sektörleri
başta olmak üzere, kamu-özel sektör işbirliklerine hız kazandırarak, mega yatırım projelerini hayata geçireceğiz
● Türkiye’nin otomobili projesi gibi mobilite teknolojilerinde çığır açacak yeni markalar oluşturacağız.
● Fintek, siber güvenlik, e-ticaret ve oyun sektörleri başta olmak üzere değeri 1 milyar doların üzerinde yenilikçi
Türk şirketleri çıkarmaya yönelik proje bazlı teşvik sistemimiz geliştireceğiz.
7

8. ● Küresel markaların ülkemizde üretim yapmalarını güçlü bir şekilde teşvik etmek üzere, doğrudan yabancı
yatırımlara yönelik ülkemizi daha cazip kılacak bir strateji oluşturacağız.
● Yeşil Mutabakat Eylem Planını etkin bir şekilde uygulamaya devam edeceğiz.
● Kurulacak Emisyon Ticaret Sistemi, karbon fiyatlama mekanizmaları gibi fonların ilgili sektörlerin yeşil
dönüşüm projelerine aktarılmasını sağlayacağız.
● Karbon ayak izi hesaplama ve doğrulama mekanizmaları ile karbon borsası ve karbon muhasebesi
uygulamalarını geliştireceğiz.
● İhracatın finansmanında yeşil taksonomi ekseninde uygun koşullu kredi imkânını sağlayacak mekanizmalar
oluşturacağız
● Enerjide dışa bağımlılığı azaltıcı politikalarımıza paralel bir şekilde vatandaşlarımıza yansıyan enerji
maliyetlerinde düşüş sağlayıcı bir yaklaşım sergileyeceğiz.
● Program kapsamında yer alan eylemlerimizi; sermaye piyasaları, sigortacılık, katılım finans, sürdürülebilir
finans, finansal teknolojiler, risk yönetimi ve finansal eğitim olarak 7 tema altında topladık. Bahse konu
alanlardaki altyapımızı daha da çeşitlendirmeye ve güçlendirmeye devam edeceğiz.
●Sürdürülebilir finansman imkânlarının geliştirilmesini teminen Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ESG) piyasalarına
katılmayı hedefliyoruz. Bu kapsamda Kalkınma ve Yatırım Bankası ile Eximbank’ı uluslararası en iyi uygulama
örneklerini dikkate alarak güçlü bir kurumsal reform sürecine tabi tutacağız.
● Avrupa Yeşil Mutabakatına uyum kapsamında yeşil bankacılık uygulamalarının geliştirilmesi için strateji
oluşturma, kurumsal yapılanma, risk yönetimi, raporlama ve kamuoyunu bilgilendirici rehberleri hazırlayacağız.
● Yeşil dönüşüm ışığında, sürdürülebilir tüketim, ürünlerin çevresel etkileri gibi konularda tüketicilerin doğru
bilgilendirilmesine yönelik uygulamalarımızı geliştireceğiz.
● Yeşil dönüşümü KOBİ’lere yaygınlaştıracak yenilikçi programları hayata geçireceğiz.
8

9. ● AK Parti olarak yüzyılın enerjisini hayatımızın her alanında hissedeceğimiz Türkiye Yüzyılında yerli ve
yenilenebilir enerji kaynaklarımızı en üst düzeyde değerlendiren, yeşil dönüşümü enerji ve madencilik
sektörünün merkezine koyan, enerji verimliliğini ve enerjinin depolanmasına dair imkânları artırmayı
hedefleyen, nükleer teknolojiyi elektrik üretiminde kullanarak kaynak çeşitliliğine katkı sağlayan, çevresel
etkileri en aza indiren enerji ve madencilik politikalarımızı ve stratejilerimizi geliştirmeye devam edeceğiz.
Enerji alanında dışa bağımlılığı azaltarak cari açık sorununa kalıcı çözüm üretme politikalarına güçlü bir destek
vereceğiz.
● Bu kapsamda, dünyada 12’nci sırada olduğumuz elektrik kurulu gücünde dünyada ilk 10 ülke arasına
gireceğiz.
● 2021 yılı itibarıyla yüzde 71 olan birincil enerjide dışa bağımlılık oranımızı, 2028 yılında yüzde 56’ya,
2053 yılında ise yüzde 13 seviyesine indireceğiz.
● Elektrik kurulu gücümüzü 2028 yılında 135 GW’ın üzerine çıkaracağız.
● 2022 yılında kurulu güç içinde yüzde 54,3 olan yenilenebilir enerji kaynaklarımızın payını 2028 yılına kadar
yüzde 60’ın üzerine çıkaracağız.
● Güneş enerjisinde kurulu gücümüzü 27 GW’a, rüzgâr enerjisinde ise 16 GW’a ulaştıracağız.
● 2022 yılında elektrik üretiminde yüzde 42,2 olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payını 2028 yılında
yüzde 50 seviyelerine çıkaracağız.
● Yenilenebilir mevcut durumda 137 TWh olan yıllık elektrik üretim toplamını 192 TWh seviyesinin üzerine
çıkaracağız.
● 2028 yılında toplam elektrik üretimimizin 423,7 TWh’ye ulaşmasını öngörüyoruz.
● Yerli ve yenilenebilir kaynaklara öncelik vererek kaynak çeşitlendirmesini sağlayacağız, bu kaynaklarımızdan
azami ölçüde faydalanılmasını teşvik edeceğiz.
9

10. ● Yenilenebilir enerji üretim tesislerinin kurulumlarını hızlandıracak, Güneş ve Rüzgâr Yenilenebilir Enerji
Kaynak Alanları (YEKA) uygulamalarını yaygınlaştırmaya devam edeceğiz. Böylece yerlileştirme, teknoloji
transferi, yerli üretim ve Ar-Ge faaliyetlerini geliştireceğiz.
● Elektrik iletim şebekesinin altyapısının yeni teknolojilerle güçlendirilmesine devam edeceğiz. Elektrik arzında
bölgesel yeterlilik sağlamaya çalışacak, elektrik iletim yatırımlarımızı sistemin güvenliğini ve bölgelerin arz-talep
durumlarını gözetecek şekilde hayata geçirmeye devam edeceğiz.
● Vatandaşlarımız tarafından elektrik şebekelerinde meydana gelen arıza ve kesinti ihbarlarına daha hızlı cevap
verilmesini teminen mobil uygulamaları yaygınlaştıracağız.
● Enerji verimliliği kapsamında, mevcut hidroelektrik santrallerimizin ekonomik ömrünü tamamlamış
ekipmanlarını yerli ve milli imkânlarımızla daha verimli olacak biçimde tasarlayıp üreteceğiz.
● Başta tarımsal sulama alanları ve afet bölgelerinde kullanılmak üzere tasarlamış olduğumuz enerji depolamalı
mobil güneş santrallerinin seri üretimine geçeceğiz.
● Doğal gazın ulaşmadığı kırsal kesimlerde hayvancılıkla uğraşan çiftçilerin büyükbaş hayvanlarının ürettiği
atıktan üretilen gazın mutfaklarda kullanılabilmesi için tasarlanmış olan BİOGAZ ünitesinin seri üretimine
başlayacağız.
● Ülkemiz kurulu güç portföyünde bulunmayan pompaj depolamalı hidroelektrik santrallerini kuracağız.
● Yerli ve milli imkânlarımız ile ürettiğimiz hidrolik santral jeneratör ve türbinimizi yaygınlaştıracağız.
● Akkuyu Nükleer Güç Santralinin tam kapasiteyle devreye alınmasını sağlayacak, ilave nükleer santraller
kurulmasına yönelik çalışmalara devam edeceğiz.
● Küçük modüler reaktörler (SMR) ve 4. nesil reaktörlerin kurulması ve yerlileştirilmesi yönünde adımlar
atacağız.
10

11. ● Nükleer Yakıt Üretim Tesisi, Ulusal Nükleer Araştırma Merkezi ve İnsan Kaynağı Eğitim Merkezi tesis edeceğiz.
● Enerji, nükleer ve maden teknolojileri alanlarında yüksek teknolojilerin geliştirilmesi ve katma değeri yüksek
stratejik ürünlerin ülkemizde üretilmesini sağlamak amacıyla Araştırma ve Pilot Uygulama Merkezleri kuracağız.
● Tüm ilçeleri doğal gaz ile buluşturacağız.
● TANAP doğal gaz boru hattının kapasitesini iki katına çıkaracağız.
● Yurt içi ve yurt dışı petrol ve doğal gaz arama faaliyetlerini aralıksız sürdüreceğiz. Bu bağlamda, ülkemizde
daha önce terör nedeniyle arama yapılmayan sahalar başta olmak üzere potansiyel gördüğümüz tüm sahalarda
arama faaliyeti yürütürken hem Karadeniz’de hem de Akdeniz’de arama ve sondaj faaliyetlerimize kararlılıkla
devam edeceğiz.
● Türkiye Yüzyılında enerji bağımsızlığımızın sembolü haline gelmiş olan Karadeniz doğal gazını vatandaşımıza
ulaştıracağız. Yapılacak çalışmalar neticesinde mevcut 710 milyar m3’lük rezerve ilave yeni keşiflerle birlikte
ülkemizin geleceği, yüzyılın enerjisi ile daha da aydınlanacaktır.
● 2023 yılının ilk yarısında, 1’inci fazda yaklaşık günlük 10 milyon m3’lük üretime bağlı olarak milletimizin
hizmetine sunacağımız yerli doğal gazımız, 2’nci fazda günlük 40 milyon m3’e çıkacaktır. Böylece ülkemizin doğal
gaz ihtiyacının yaklaşık dörtte birini yerli doğal gazımızdan karşılamış olacağız. Sadece bir yılda üreteceğimiz
doğal gaz bugüne kadar ülkemizde üretilen doğal gazın da tamamına karşılık gelecek.
● Yerli doğal gazımız, halkımızın daha güvenli ve maliyet etkin bir şekilde doğal gaza erişimini sağlamanın yanı
sıra, ülkemizin yeni doğal gaz sözleşmelerine dair müzakerelerde daha avantajlı kontratlar yapmasına imkân
sağlayacaktır.
● Altyapı çalışmalarını tamamlayıp Türkiye Yüzyılında enerjide merkez ülke hedefine ulaşacağız.
11

12. ● Uluslararası enerji ticaretinde sahip olduğumuz stratejik konumu güçlendireceğiz. Bu çerçevede ülkemizde,
sağlam bir altyapı ile kaynak ülkelerden gelecek doğal gazın hem fiziki teslimatının yapılacağı hem de finansal
enstrümanlar aracılığıyla ticarete konu edileceği, rekabetçi bir enerji ticaret merkezi tesis edeceğiz.
● Kazan-kazan esasına dayalı enerji diplomasisi sayesinde, ülkemizin refahını artırma hedefiyle ikili ve çok taraflı
ilişkilerde aktif rol almaya devam edeceğiz. Enerji ve madencilik alanında iş birliği yaptığımız ülkelerin sayısını
artıracağız ve bu ülkelerin sahip olduğu enerji ve maden kaynaklarına ilişkin karşılıklı arama, üretim ve ticaret
konularında iş birliğimizi güçlendireceğiz.
● Enerji ve madencilik alanında faaliyet gösteren kamu iktisadi teşebbüslerinin ve diğer kamu işletmelerinin
kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde faaliyet göstermelerine, ülkemiz kaynaklarını etkin ve verimli kullanmak
suretiyle işletmecilik yapmalarına önem vereceğiz.
● TPAO, BOTAŞ ve bunların bağlı şirketleri hem ülkemizde hem de diğer birçok ülkede yürüttükleri petrol ve
doğal gaz üretim, depolama, iletim ve ticaret faaliyetlerinde elde ettikleri teknik, mali ve operasyonel tecrübe
sayesinde, global enerji şirketleri ile çok daha etkin rekabet edecektir.
● 2053 Net Sıfır Emisyon hedefimiz doğrultusunda, enerji verimliliği ile daha az karbon salımı sağlayıp bir
yandan çevreyi korurken diğer yandan da daha az girdi kullanımıyla rekabet gücümüzü artırarak enerjide yeşil
dönüşümü gerçekleştireceğiz.
● Birincil enerji yoğunluğumuzu 2000 yılına göre 2053 yılında yüzde 69 azaltacağız.
● 2017 yılı baz alındığında, 2053 yılına kadar elektrik ve ısı üretimi sektöründe yüzde 71 emisyon azaltımı
sağlayacağız.
12

13. ● Karbondioksit tutma, dönüştürme/tekrar kullanma ve depolama teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik
Ar-Ge çalışmaları yürüteceğiz.
● Enerji verimliliği ve emisyon azaltımı hedeflerimize yönelik olarak hazırlanan Türkiye Enerji Verimliliği 2030
Stratejisi ve Vizyonu politika belgesi ile 2024-2030 dönemini kapsayacak İkinci Enerji Verimliliği Eylem Planı’nı
açıklayacağız.
● Merkezi ve yerel yönetime ait kamu bina ve hizmetlerde enerji verimliliği artırmaya devam edeceğiz. Enerji
performans sözleşmelerinin daha yaygın kullanımı için gerekli teknik ve idari altyapıyı geliştirerek
enerji verimliliği yatırımlarını hızlandıracağız.
● Kamu binalarında enerji verimliliği yatırımlarına devam edeceğiz. Kamu binaları için 2023 sonuna kadar yüzde
15 tasarruf hedefine yönelik çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
● Sanayide ısı pompası kullanımının artırılması yoluyla doğal gaza bağımlılığın azaltılmasını sağlayacağız
● Hidrojen, net sıfır hedefimiz için önemli alternatiflerden olup hidrojen değer zinciri oluşturarak başta yerli
elektrolizörün ve batarya sistemlerinin geliştirilmesi olmak üzere, hidrojen teknolojilerinde ve ekonomisinde
öncü bir ülke olacağız. Elektrolizör kapasitemizi 2028 yılında 1,5 GW’a, 2035 yılında 5 GW’a, 2053 yılında ise
70 GW seviyesine ulaştıracağız.
● Madencilik sektörünün geleceği için gerekli tüm yasal adımları atmaya devam edeceğiz.
● İnsanımızı merkeze alan bir anlayış içinde maden kazalarının önlenmesine ilişkin oluşturduğumuz yasal ve
kurumsal çerçeveyi etkili bir şekilde uygulamaya devam edeceğiz.
● Jeotermal, Doğal Mineralli Sular ve Isı Kanunu hazırlıkları tamamlanmış olup yeni dönemde TBMM’ye
gönderilecektir.
13

14. ● Yerli kömürün değerlendirilmesi için temiz kömür teknolojilerinin uygulanması çalışmalarına hız vereceğiz.
Yeni nesil termik santrallerle yerli kömür kaynaklarını azami verimlilik esası göz önünde bulundurularak
değerlendireceğiz.
● Maden atıklarını değerlendirerek ekonomiye kazandıracağız. Maden atık/artık/pasalarında yer alan ileri teknoloji
elementlerin potansiyelinin belirlenmesine yönelik proje gerçekleştireceğiz.
● Ülkemizin ihtiyacı olan madenlerin yurtdışında aranması ve işletilmesi ile ilgili faaliyetlerimize devam edeceğiz.
● Sürdürülebilir madencilik politikalarını yaygınlaştırılacak, “Hem Madencilik Hem Çevre” bilincini yerleştireceğiz.
● Karadeniz doğal gazımız ve Gabar bölgesi petrollerimiz başta olmak üzere, hidrokarbon üretimi alanında
yapacağımız atılımlar ile altın üretiminde yapacağımız atılımlar neticesinde ülkemiz, cari açığını olumsuz etkileyen
enerji ve altın ithalatı konusundaki makûs talihini de yenmiş olacaktır.
●Türkiye Yüzyılı, yerli ve milli Ar-Ge ve Ür-Ge faaliyetleri neticesinde uç ürünlerin geliştirilmesinden
ticarileştirilmesine kadar enerji ve maden teknolojilerinin her aşamada atılım yapacağı, bu alanlarda yaşanan dijital
dönüşümün ve yapay zekâ uygulamalarının verimliliği zirveye taşıyacağı ve ülkemizin teknoloji geliştirme
konusunda küresel bir merkez haline geleceği bir dönem olacaktır.
● Türkiye Yüzyılı, maden cevheri keşiflerine ilişkin müjdelerimiz ile uç ürüne dayalı üretim tesislerimizin açılışlarını
sıklıkla milletimizle paylaşacağımız bir sürece dönüşecek olup madencilik sektörümüzün GSYH içindeki payını ve
ihracat gelirini istikrarlı ve çevreyle uyumlu bir şekilde artıracağız. Madencilik sektörünün GSYH içerisindeki payını
yüzde 2’ye yükselteceğiz.
● Elektrikli araçların kullanımının ve elektrik depolama ihtiyacının artmasına bağlı olarak küresel ölçekte kritik
önem kazanan lityum iyon pillerin temel hammaddesi olan lityum karbonatın ülkemizde üretimini sağlayacak;
Eskişehir/Kırka’da 600 ton/yıl, Balıkesir/Bandırma’da ise 100 ton/ yıl olmak üzere toplam 700 ton/yıl kapasiteli
Lityum Karbonat Üretim Tesislerini milletimizin hizmetine sunacağız. Böylece ülkemizin bu alandaki ithalatının
yaklaşık yüzde 50’si yerli üretim ile karşılanmış olacaktır.
14

15. ● Eskişehir/Beylikova’da keşfedilen ve havacılık, savunma, uzay sanayi, biyomedikal gibi alanlarda kullanılacak
694 milyon ton nadir toprak elementinin ülkemiz ekonomisine kazandırılmasını teminen yıllık 1.200 ton cevher
işleyecek pilot üretim tesisi kuracağız. Tesisin tam kapasiteye ulaşması neticesinde tesiste yıllık 570 bin ton cevher
işlenecektir.
● Ülkemizin Sürdürülebilirlik ve İklim Değişikliği konusundaki vizyonu çerçevesinde, hidrojenin üretimi,
depolanması ve güvenli bir şekilde taşınmasına imkân sağlayacak Sodyum Bor Hidrür Üretim Tesisi kuracağız.
● Maden sahalarında uç ürün şartlı ihalelere devam ederek katma değeri daha yüksek bir sektör oluşturacağız.
● Savunma sanayiinin yeşil dönüşümünü sağlayacak projeleri destekleyecek, elektrikli ve hibrit sistemler,
biyoyakıtların dâhil edilmesi gibi savunma sanayii ürünleriyle yeşil dönüşümü sağlayacağız.
● Teknoloji yoğun üretime geçiş ile tedarik zincirinin karbonsuzlaşması ve yeşil dönüşüm için farkındalık ve
danışmanlık desteklerimizi artıracağız.
● İklim değişikliği ile mücadele ve Avrupa Yeşil Mutabakatına uyum kapsamında Türkiye İmalat Sanayinin Yeşil
Dönüşümü Projesi’ni hayata geçireceğiz.
● İmalat sanayi sektörlerinin yeşil mutabakata uyumu konusunda Çelik, Alüminyum, Çimento ve Gübre üretiminde
karbonsuzlaştırma yol haritalarını geliştireceğiz. Hidrojen alanında ulusal atılım sürecimizi başlatarak, ulaşım
araçlarına entegre olacak Milli Hidrojen Güç Sistemini geliştireceğiz.
● Karbon salınımının nerdeyse sıfır olduğu, radyasyon ve yüksek sıcaklık ihtiyacı olmayan yenilikçi füzyon teknoloji
ile daha önce dünyada kullanılmamış sürdürülebilir ve kompakt bir nükleer reaktör üretimini gerçekleştireceğiz.
●Şehirlerimizi enerji, tarım, biyoçeşitlilik, mobilite gibi unsurların birbirleriyle bağlantılı olduğu, verimli ve ileri
teknolojiyle donatılmış akıllı şehirler haline dönüştüreceğiz.
15

16. ● Hızlı şarj teknolojileri, enerji yoğunluğu yüksek batarya hücre teknolojileri, havayolu ulaşımına alternatif
ulaşım sistemleri ve tam otonom (sürücüsüz) mobilite sistemlerinde öncü bir ülke olacağız.
● Türkiye’yi yeni nesil elektrikli otomobil üssü haline getirme hedefimiz doğrultusunda, yerli otomobilimiz
TOGG’un seri üretimini yıllar içinde artırarak 2030 yılına kadar 1 milyon araca ulaşacağız.
● Yerli otomobilimiz TOGG başta olmak üzere elektrikli otomobil üretimi ve kullanımındaki gelişmeleri dikkate
alarak yüksek hızlı şarj istasyonlarının 81 ilimizin tamamında yaygınlaştırılması konusunda ilave adımlar
atacağız.
● Elektrikli araç stoğunun 2 milyonu, şarj istasyonu sayısının 200 bini aşmasını sağlayacağız. Batarya modül ve
paketi ile alt komponentlerinin geliştirilerek batarya üretim yatırımlarının tamamlanmasını sağlayacağız.
● Ülkemizde bir batarya test merkezi kurulmasını teşvik edeceğiz.
● Yerli aktif olmayan malzemeler ile batarya hücre üretim yatırımının yapılmasını sağlayarak “Bölgesel Batarya
Üretim Merkezi” olacağız.
● Toplu taşıma ve şehir içinde kullanılan kamu hizmet araçlarının yerli ve elektrikli araçlar olmasını sağlamak
üzere kamu alım programları uygulayacağız.
● Ülkemizin en önemli sermayesi, sürdürülebilir kalkınma ve gelişime öncülük edecek olan insanımızın
güçlendirmek hedefiyle, proje odaklı erken yaş eğitimleri ve teknoloji yarışmaları gibi uygulamalarımızı
yaygınlaştıracağız.
● 2053 net sıfır emisyon hedeflerimiz doğrultusunda, emisyon salınımının yoğun olduğu sektörlerden biri olan
ulaştırma sektöründe yatırımlarımızı yeni teknolojileri en üst düzeyde kullanarak ve yeşil dönüşüme uyumu
dikkate alarak gözden geçirecek, akıllı ve sürdürülebilir ulaşım uygulamalarını geliştireceğiz.
16

17. ● Net sıfır hedefine ulaşmada, elektrikli araçların kullanımının yaygınlaşması ile karayollarında yeşil dönüşümü
sağlayacak politikaları hayata geçirirken elektrikli araçların yanı sıra hibrit, plug-inhibrit, yakıt hücreli, hidrojen
yakıtlı araç ve hidrojen kritik komponent teknolojileri için gerekli Ar-Ge çalışmalarını destekleyeceğiz.
● Alternatif yakıtlı araçların vergi indirimi, emisyona bağlı vergilendirme sisteminin geliştirilmesi, düşük
emisyonlu araç bölgelerinin (Low Emission Zones) oluşturulmasını sağlayacağız.
● Yeşil dönüşüm sürecinde yeni teknolojilere uyumu sağlamak üzere gerekli altyapıyı (şarj, batarya sistemleri,
vb.) ve destekleri sağlayacağız.
● Kamu alımlarında alternatif yakıtlı araçlara öncelik vereceğiz.
● Uluslararası standartlarda, kaliteli, etkin, güvenli, konforlu, insana ve çevreye duyarlı ileri teknolojiye sahip
altyapı ve sistemler ile nitelikli insan gücüne dayalı, sivil havacılığın sürdürülebilir gelişimine hizmet eden, tüm
paydaşlara açık ve küresel ölçekte rekabet gücüne sahip Havacılık sektörümüzü dünya lideri haline getireceğiz●
Jeotermal kaynaklarımızın yanı sıra, rüzgâr, güneş ve biyokütle gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının da
kullanılacağı Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerini hızla yaygınlaştıracağız.
● Bitkisel üretimde su kısıtı ve toprak analizi dikkate alınarak parsel bazlı planlama ve işletme bazlı yönetime
geçeceğiz. Üretimde arz güvenliğini, sürdürülebilirliği ve öngörülebilirliği sağlamak amacıyla çiğ süt ve kırmızı et
üreticisinin gelirini garanti altına alacak modeli hayata geçireceğiz.
17

18. ● Orman alanımızı genişleterek dünya ortalaması olan yüzde 30’un üzerine çıkaracağız.
● Su kaynaklarını güvence altına almak için Su Kanunu’nu çıkaracağız.
● Yerleşim yerleri ve tarım alanlarını taşkın, sel ve benzeri felaketlerden koruyacağız.
● Sürdürülebilir bir turizm anlayışıyla ülkemizin dünya turizmindeki payını artıracak insan odaklı, güvenilir,
yenilikçi ve çevreye duyarlı bir bakış açısıyla, geçmişten aldığımız güç ve sahip olduğumuz tecrübe ile turizmde
lider bir Türkiye’nin inşası ve ihyası yönünde çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
● Turizm sektörümüzü uzun vadede daha da güçlü bir hale getirmek amacıyla, Küresel Sürdürülebilir Turizm
Konseyi ile başlatılan iş birliği kapsamında uluslararası standartlara uygun bir şekilde hazırladığımız Türkiye
Sürdürülebilir Turizm Programı ile dünyada sürdürülebilir turizm konusunda örnek alınacak bir ülke olacağız.
Sürdürülebilir Turizm Programı ile konaklama tesislerimiz ile sektörde faaliyet gösteren tüm kuruluşları aşamalı
şekilde çevreye daha duyarlı hale getireceğiz.
● Çevreyi koruyan ve yöre halkına istihdam sağlayarak refahını artırmayı amaçlayan eko-turizmi
yaygınlaştıracağız.
● Sıfır atık yönetim sisteminin uygulanması ile ülkemiz evsel atık geri kazanım oranını arttırarak yüzde 43’e
çıkaracağız. Bu bağlamda sıfır atık yönetim sistemini uygulayarak atıkların daha aktif yönetilmesini ülke geneline
yaygınlaştıracak, Sıfır Atık Eylem Planını hayata geçireceğiz.
● Döngüsel ekonomi prensipleri gereği uygulamaları teşvik edecek mevzuat düzenleme çalışmalarını
tamamlayacağız.
● Atık suyun yeniden kullanımın yaygınlaştırılması için teşvik mekanizmalarına ağırlık vereceğiz. 2028 yılına
kadar arıtılmış atık suyun yüzde 11’inin, 2030 yılına kadar yüzde 15’inin yeniden kullanımını sağlayacağız.
● Tüm denizlerimizde gerçekleştirilecek ölçüm ve analizler sayesinde deniz kirliliğine hassas ve riskli alanlar ile
kirlilik kaynaklarını belirleyecek, bu alanlarda deniz suyu kalitesinin korunmasına yönelik ilave tedbirler
alınmasını sağlayacağız.
18

19. ● Çevreye duyarlı, enerji verimliliği yüksek, net sıfır enerjili bina stoğu oluşturacağız. Yenilenebilir enerji
kullanım oranı ve enerji verimliliği yüksek binaların yaygınlaştırılmasını sağlayacağız.
● Yeşil bina ve yerleşmeler hakkında toplumsal farkındalığın oluşturulmasını ve yeni yapılacak orta ve büyük
ölçekli kamu binalarının Ulusal Yeşil Sertifika almasını sağlayacağız.
● 2053 Net sıfır Emisyon Hedefi kapsamında sektörlerin yeşil dönüşümünü gerçekleştirmek üzere karbon
fiyatlandırma araçları ile finansman ve teşvik mekanizmalarını kuracağız.
● Bu bağlamda Emisyon Ticaret Sistemini kuracak ve İklim Finansman Stratejisi ve Yeşil Taksonomi mevzuatını
hazırlayacağız.
● Su havzalarında faaliyet gösteren ilgili tüm sektörlerin bütünleşik olarak çalışmasıyla, orman, mera, toprak, su
ve diğer doğal kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını sağlayarak kırsal kalkınmaya, çölleşme ve iklim değişikliği
ile mücadeleye yönelik 10 adet entegre havza projesi hazırlayacağız.
● Sürdürülebilir arazi yönetimi ve çölleşme/arazi tahribatıyla mücadele çalışmalarında karbon depolama
işlevlerini dikkate alan uygulamaların yapılması ve ilgili örnek uygulamalar yoluyla tutulan karbon miktarının
tespit edilmesi ve karbon stoklarındaki değişimlerin izlenmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır.
19

20. Türkiye Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği Seçimleri 14 Mayıs 2023
20
AKP cumhurbaşkanı adayı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Seçim Beyannamesi ve
CHP cumhurbaşkanı adayı Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun Ortak Politikalar Mutabakat Metni’nde geçen
sürdürülebilirlik ve enerji temaları incelenmeye çalışılmıştır.

21. 21
https://chp.org.tr/yayin/ortak-politikalar-mutabakat-metni/Open

22. •Türkiye Tarım Veri ve Bilgi Sistemi kurarak, hayvan kayıt, süt kayıt, çiftçi kayıt gibi tüm veri tabanları
uygulamalarını entegre edeceğiz.
•Tarımda indirimli elektrik tarifesi uygulayacağız.
•Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri‘ne tahsis edilecek GES lisansıyla üretilecek elektriği işletme, amortisman ve
elektrik nakil maliyetleri karşılığına tekabül edecek cüzi miktarda bir bedelle tarımsal sulama amaçlı
kullandıracağız.
•Denizlerimizde ve iç sularımızda sürdürülebilir su ürünleri yetiştiriciliğini ve avcılığını destekleyeceğiz.
•Yerel yönetimlerle iş birliği halinde karbon ayak izini en aza indirecek ve taşıma marjlarını düşürecek stratejiler
oluşturacak, soğuk zincir altyapısını güçlendireceğiz.
• Makine imalat, elektronik, endüstriyel robot imalatı, teknik tekstil, organik ürünler imalatı, geri dönüşümlü
ürünler, enerji tasarrufu sağlayan ürünler, akıllı ürünler, ilaç, aşı, elektrikli otomotiv, otonom araçlar, otonom
hava yer su araçları, raylı ulaşım, sinyalizasyon, hava ve uzay sanayi, gübre, yazılım, medikal, yarı iletkenler,
yapay zekâ ve veri teknolojileri, akıllı şehir teknolojileri, sanal gerçeklik, yenilenebilir enerji teknolojileri, dijital
ve yüksek teknolojik tarım, biyoteknoloji ve gıda, nanoteknoloji, su üstü araçları, ileri kompozitler, yeni nesil saç,
mühendislik plastiği, karbon fiber, yenilikçi inşaat yan sanayi ürünleri ve alüminyum gibi sektörlere ve ürünlere
yönelik mevcut destekleri artıracak ve yeni teşvikler sağlayacağız.
•Sağlık teknolojileri, nükleer füzyon, pil teknolojisi, biyo-mühendislik, uzay gibi derin teknolojiler, fintek ve blok
zincir teknolojileri, haberleşme ve bulut teknolojileri, yeşil ekonomi, performans sanatları, tasarım ve dijital
oyun sektörü, yayıncılık, kültürel miras, mimari ve festivaller gibi alanları bir araya getiren, yaratıcı endüstriler
gibi teknoloji alanlarını destekleyeceğiz.
22

23. • Yeni nesil Yeşil OSB’lerin kurulmasını ve mevcut olanların dönüştürülmesini sağlayacak, tüm OSB’ler
bünyesinde Dijital ve Yeşil Dönüşüm Merkezleri kuracağız.
• Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde sanayinin dönüşümünü sağlayacak ve yeşil ekonomi temelli teknoloji,
finans ve servis şirketlerimizi destekleyeceğiz.
• Yeşil Dönüşüm’den olumsuz etkilenmesi muhtemel sanayi tesislerinin bu dönüşüme uyum sağlayabilmesi için
‘Yeşil Dönüşüm Ar-Ge Destek Paketi’ hazırlayacağız.
• Çevreci ürünler ve sürdürülebilir üretime yönelik özel finansman yöntemleri geliştirecek ve bu alanda
uluslararası finansman imkanlarından daha fazla yararlanılmasını sağlayacağız.
• Yeşil dönüşümde en iyi uygulamalara sahip öncü firmaların deneyimlerini ve finansmana erişim imkânlarını
KOBİ’lere aktarmalarını sağlayacak araç ve platformlar geliştireceğiz.
• Teşvik ve destekleri; üretim zincirinin bütünselliği, ölçek ekonomisi, verimlilik, dijital ve yeşil dönüşüm, küresel
rekabet ortamı, net katma değer, sıçrama ve büyüme potansiyeli, kayıtlılığa özen gösterme, finansman,
kurumsal kapasite, bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltma ve sürdürülebilirlik unsurlarını dikkate alan
bütüncül bir yaklaşımla sunacağız.
• Enerji yönetiminde şeffaflık ve hesap verilebilirliği artırmak için, ETKB’nın tüm mevzuat değişikliği ve ihale
sonuçları ile EPDK’nın tüm Kurul Kararlarını bir hafta içerisinde gerekçeleriyle birlikte yayımlayacağız.
• Elektrik, doğalgaz ve akaryakıt piyasalarındaki yoğun tüketici şikayetlerinin tek bir merkezden takibi için bir
‘Enerji Tüketici Portalı’ kuracağız.
• Enerji sektöründe arz-talep dengesini bozacak teşvik ve sübvansiyonlar yerine bütçeden doğrudan maddi
destekler vererek vatandaşları, sanayiciyi ve esnafı yüksek fiyatlar altında ezdirmeyeceğiz.
• Kalıcı yaz saati uygulamasına son vereceğiz.
• Enerji alanında özel sektör ve kamu arasında farklı iş ve işbirliği modellerinden etkili biçimde yararlanacağız.
23

24. • Elektrik üretim ve dağıtım şirketleriyle yapılan sözleşmeleri inceleyecek bir komisyon oluşturacak,
sözleşmelere aykırı davranan, sözleşmelerdeki yatırım, hizmet kalitesi ve benzeri hususlardaki taahhütlerini
yerine getirmeyen şirketler hakkında sözleşme feshi dahil hukuk çerçevesinde gerekli tüm adımları atacağız.
• Elektrik dağıtım şirketleri tarafından kaynağı elektrik faturalarına yansıtılmak suretiyle sağlanan yatırımları
inceleyecek, önceliği ve yerindeliği sorunlu yatırım projeleri için verilen onayları iptal edecek, bu yolla elektrik
faturaları üzerindeki yükü hafifleteceğiz.
• Dağıtım şirketlerinin mal ve hizmet alımlarında rekabet ve şeffaflığı sağlayacak, şirket sahipleriyle ilişkili
firmalardan alımlarını düzenleyeceğiz.
• Elektrik dağıtım şirketlerinin denetimiyle ilgili yasal ve kurumsal kapasiteyi güçlendireceğiz.
• Dağıtım ve iletim yatırımlarını arttırarak ve dağıtım şirketlerinin taahhütlerine uymalarını sağlayarak kayıp-
kaçak oranını azaltacağız.
• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması’nı (YEKDEM) değişen piyasa şartlarına ve fiyatlarına
bağlı bir şekilde tekrar tasarlayacağız.
24

25. • Yenilenebilir enerjiye sağlanacak teşvikleri yeşil enerji dönüşümünü dikkate alarak düzenleyeceğiz.
• Üretim yapamayan, çalışması durumunda ekosisteme zarar veren, tarımı olumsuz etkileyen hidroelektrik
santrallerinin mevcut durumunu ve sözleşme detaylarını gözden geçireceğiz.
• Rüzgar enerjisinde yatay, dikey, kara ve deniz üstü olmak üzere tüm alternatifleri değerlendirecek, Ar-Ge ve
yatırım faaliyetlerini destekleyeceğiz
• Kendi enerjisini üreten bina yatırımlarını teşvik edeceğiz.
• Ulaşımdaki karbon emisyonunu düşürmek ve otomotiv sektörümüzde elektrikli araç ekosistemini geliştirmek
için ‘Elektrifikasyon Stratejisi’ hazırlayacağız.
• Elektrikli araç şarj istasyonu ağını 2025 itibariyle tüm Türkiye’de hazır hale getireceğiz.
• Düşük karbonlu yakıtlar kullanan demiryolu, kara ve deniz ulaştırma araçlarının yaygınlaşmasının önündeki
idari engelleri kaldıracağız.
• Gazlaştırma teknolojilerini destekleyerek yerli kömür ve linyitlerimizi ekonomiye kazandıracağız.
• Mevcut kömür santrallerindeki baca gazı arıtma tesislerinin çalıştırılmasını titizlikle takip edeceğiz.
• Jeotermal potansiyeli yüksek bölgelerde jeotermal enerjinin bölgesel ısıtma ve seracılık
projelerinde kullanımına yönelik teşvik paketi hazırlayacağız.
• Enerji verimliliğinin sağlanması amacıyla, enerji tüketimi düşük her türlü alet, ekipman, makine-teçhizat,
beyaz eşya ve benzeri ürünlerin yurt içinde üretilmesini ve kullanımını teşvik edeceğiz.
• Enerji verimliliğine yönelik yatırımların ESCO modellerine dayalı yenilikçi finansman mekanizmalarıyla
destekleyeceğiz.
• Doğalgaz depolama tesislerinin kapasitesini kanuni zorunluluk olan %20 seviyesine çıkaracağız.
• Petrol ürünleri depolama kapasitesini artıracak ve çeşitlendirecek adımları atacağız.
• Doğalgaz arz güvenliğinin temini ve ülkemizin Enerji Ticaret Merkezi’ne dönüştürülmesi için, yeraltı doğalgaz
depolama, LNG terminali ve FSRU tesislerini üçüncü tarafların erişimine açacağız.
25

26. • Doğalgaz ithalatında belli ülkelere/şirketlere bağımlılık riskini azaltmak ve doğalgaz ithalat maliyetini
düşürmek için yeni kaynak ülkelerle anlaşmalar yapacağız.
• Sanayide enerji arz güvenliğinin sağlanması, konut ve ticarethanelerde ise elektrik maliyetinin düşürülmesi
için, düşük faizli ‘Çatı Üstü / Cephe GES Kredi Paketleri’ hazırlayacağız.
• Enerji arz güvenliğinde esnekliğin arttırılması ve iletim sistemindeki kayıp oranlarının düşürülmesi için, gerekli
alt yapı yatırımlarını gerçekleştirecek ve ‘dağıtık enerji’ yatırımlarının önünü açacak teşvikleri hayata geçireceğiz.
• Yeni nesil enerji teknolojilerine ilişkin Ar-Ge ve inovasyon ekosistemini “enerji teknoloji merkezileri” ile
geliştireceğiz.
• İthalata bağımlılığın yüksek olduğu enerji yazılım ve ekipmanların yerlileştirilmesi için kamu – özel sektör –
üniversite – sanayi işbirliğiyle ‘Enerji İhtisas Ar-Ge Merkezleri’ kuracağız.
• Türkiye için Yeşil Hidrojen Enerjisi Yol Haritası hazırlayacağız.
• Elektrik depolama ve batarya teknolojilerinin geliştirilmesini ve plazma, hidrojen gibi gelişmeye açık enerji
türlerinin kullanılmasını destekleyeceğiz.
• Endüstriyel atıklardan ve Biyogazdan enerji üretim merkezleri kurarak, özellikle kentsel ve kırsal alanların
elektrik üretiminde etkin şekilde kullanılmasını sağlayacak, bu amaçla faaliyet gösterecek özel sektör,
belediyeler ve ilgili kurumları destekleyeceğiz.
• Nükleer enerjide yerli teknolojilerin geliştirilmesinin önünü açacak insan kaynağının yetiştirilmesi için, yeni
nesil nükleer teknolojilere dayalı Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi kurarak ‘Türkiye Nükleer Ekosistemi’
geliştireceğiz.
• Nükleer Enerji Düzenleme Kurumunu daha bilimsel ve aktif çalışan bir kurum haline getireceğiz.
• Daha güvenli ve daha hızlı inşa edilebilir yeni nesil ‘Küçük Modüler Reaktörler” kuracağız.
26

27. • Türkiye’yi Doğu Avrupa–Kafkasya–Ortadoğu–Kuzey Afrika havzasının en büyük Enerji Ticaret Merkezi’ne
dönüştüreceğiz.
• Türkiye’nin doğalgazda bir “Merkez” olması için gerekli projeleri hayata geçirecek, enerji mevzuatının özellikle
AB ile uyumlu, istikrarlı ve güvenilir olmasını sağlayacağız.
• Ülkemizin Doğu Akdeniz doğal gazının Avrupa’ya taşınması için tek alternatif olması fırsatını etkili biçimde
değerlendireceğiz.
• Rusya Ukrayna savaşı sonrasında Rus doğalgazının batı ülkelerine naklinde önemi artan Karadeniz Münhasır
Ekonomik Bölgesinin ülkemiz lehine sonuçlar doğurması yönünde her türlü çalışmayı titizlikle yürüteceğiz.
• Akdeniz bölgesinde petrol ve petrol ürünleri ticaret merkezi oluşturacak, bu bölgede petrol ticaretine yönelik
liman altyapısının geliştirilmesinin yanı sıra çevre ülkelerden bölgeye petrol taşıyan boru hatlarının sayı ve
kapasitelerini arttıracağız.
• Uluslararası pazarlara yönelik üretim yapmak üzere yeni petrol rafinerileri ve petrokimya tesislerinden oluşan
bir organize petrol sanayi bölgesi tesis edeceğiz.
• Elektriğin Ortadoğu ve Kuzey Afrika Bölgesinden satışında Türkiye’nin yeni ve etkin bir “Uluslararası Pazar”
olmasını sağlayacağız.
• EPİAŞ’ı ‘bağımsız piyasa işletmecisi’ yapısına kavuşturup yakın coğrafyamızda fiyatları referans alınan
“Bölgesel Enerji Borsası” yapacağız.
• Elektrikte halen devam etmekte olan piyasa yapısına aykırı kapasite mekanizması yöntemine son verecek,
fiyat oluşumlarının esası olan fayda sıralamasının (merit order) sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlayacağız.
• Yurtdışında petrol, doğalgaz, metal ve değerli madenler ile kömür madeni arama faaliyetinde bulunacak
şirketlerimize kamu tarafından risk paylaşımı, finansman ve ortaklıklar yoluyla destek sağlayacağız.
• TPAO ve TPIC’in yurtiçi ve yurtdışı projelerde uluslararası/bölgesel enerji şirketleriyle stratejik ortaklıklar
kurmasını sağlayacağız.
27

28. • Tüm paydaşlar, odalar, üniversiteler, sendikalar ve işçilerin yer alacağı “Madencilik Zirvesini” toplayacak,
Ulusal Madencilik Strateji Belgesi ve Eylem Planını hazırlayacağız.
• Bu güne kadar sayısız kez değişikliğe uğramış ve bütünlüğü önemli ölçüde zedelenmiş olan 3213 Sayılı Maden
Kanunu yerine yeni bir maden yasası çıkaracağız.
• Demir, altın, bakır, nikel gibi sanayinin ana hammaddesi olan ürünlerin çıkartılması, izabesi gibi konulardaki
yatırımları destekleyeceğiz.
• Lityum, nadir toprak elementleri başta olmak üzere, önümüzdeki dönemin yeni ve kritik sanayi
hammaddelerinin aranması, üretimi ve değerlendirilmesine yönelik yurtiçi araştırmalara hız verecek, yurtdışı
yatırımları destekleyeceğiz.
• Doğalgaz, petrol ve kaya gazı kaynakları gibi kritik sektörlere yönelik yatırımları kamu kesiminin desteğini ve
katılımını da içeren iş modelleriyle gerçekleştireceğiz.
• Sürdürülebilir madencilik politikaları ile sanayiinin ihtiyacı olan hammaddeyi yerli kaynaklarla sağlayacağız.
28

29. • Maden işletmelerinde sosyal sorumluluk ve toplumsal bilinçlendirme çalışmalarını zorunlu hale getireceğiz.
• Ulaşımda elektrikli araç altyapısının en hızlı şekilde hayata geçirilmesini temin edecek iş ve
finansman modellerini hayata geçireceğiz.
• Şehirlerarası taşımacılıkta her 150 km’de bir elektrikli şarj istasyonları kurulmasını sağlayacağız.
• Limanlarımızda muhtelif kurumlar tarafından verilen gümrük, polis, turizm, kılavuzluk, römorkörcülük, gemi
trafik, sağlık ve benzeri hizmetlerin rekabetçi, verimli, sürdürülebilir, emniyetli, güvenli ve çevreci olarak tek
elden yürütülmesi için Liman Başkanlıklarının yetkisini artıracağız.
• Ekonomimizin sürdürülebilirliğini sağlamak, rekabetçiliğimizi artırmak ve olası ticaret ve yatırım kayıplarını
bertaraf etmek üzere Yeşil Mutabakata Hızlı Uyum Programı hazırlayacak ve uygulayacağız.
• Yeşil dönüşüm, dijitalleşme ve bölgesel kalkınma eksenlerinde, KOBİ’lerin Ar-Ge ve yenilikçilik, üretim,
pazarlama ve ihracat yeteneklerinin geliştirilebilmesi, rekabet güçlerinin arttırılabilmesi ve finansmana
erişiminin kolaylaştırılabilmesi için üretim odaklı, güvenli, adil, hızlı işleyen bir destek sistemi oluşturacağız.
• Başlatacağımız yerel turizm meclis ve şuralarının çıktılarını da dikkate alarak tüm paydaşların katılımıyla yeni
bir perspektifle, yeşil, sürdürülebilir, koruma-kullanma dengesini gözeten Turizm Stratejisi ve Master Plan
hazırlayacağız.
• Bireysel seyahatlere hitap eden butik, temalı, küçük kapasiteli, sürdürülebilir ve çevreye saygılı otellerin inşa
edilmesini destekleyeceğiz.
29

30. • İklim değişikliğiyle mücadeleyi yoksulları, kadınları, gençleri ve tüm dezavantajlı kesimleri koruyacak şekilde
adil dönüşüm ilkesi çerçevesinde yürüteceğiz.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nı “İklim, Çevre ve Orman Bakanlığı” şeklinde yeniden
yapılandıracağız.
• Gelecek nesillerin “ekosistem hakkı”nı anayasal güvence altına alacağız.
• Çevre Kanunu’nu doğa hakları temelinde yeniden düzenleyeceğiz.
• İklim Kanunu çıkartacak, ilgili düzenlemeleri bu kanunla uyumlu hale getireceğiz.
• İklim Özel Elçisi atayacağız.
• Paris İklim Anlaşması’nın hedefini ve gerekliliklerini yerine getirecek, anlaşma prensipleri doğrultusunda 2050
yılı Net Sıfır Karbon Emisyonu hedefi koyacağız.
• Yeşil dönüşümü destekleyecek müstakil ve uzmanlaşmış bir finansman kuruluşu olarak İklim Bankası
kuracağız.
• Bir yandan Avrupa Topluluğu’nun Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması düzenlemeleri sonucu Türkiye’nin
aleyhine oluşan durumu Gümrük Birliği çerçevesinde müzakere ederken, diğer yandan yurtiçinde etkin işleyen
karbon fiyatlama sistemlerini hayata geçirerek ihracatçı firmalarımızın Türkiye dışında vergi ödemesinin önüne
geçeceğiz.
• Hedeflediğimiz karbon fiyatlama sistemlerinin önemli bir unsuru olarak ülkemizde AB ile uyumlu Emisyon
Ticaret Sistemi (ETS) kurulmasına ilişkin çalışmaları hızlandıracak ve işler hale getireceğiz.
30

31. • AB’dekine benzer şekilde “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” uygulamasını hayata geçireceğiz.
• Karbon piyasasına işlerlik kazandırmak için Karbon Bankacılığı’nın ülkemizde gelişimi için çalışmalar
başlatacağız.
• Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum sağlamak için “Yeşil Ekonomiye Geçiş Programı”nı yürürlüğe koyacağız.
• Bu programın uygulamasını desteklemek amacıyla yurt içinde kuracağımız karbon fiyatlama sistemlerinden
elde edilecek gelirlerle sektörlerin dönüşümünü finanse edecek bir ”Yeşil Dönüşüm Fonu” kuracağız.
• 2050 yılında “net sıfır” emisyona hedeflerini tutturmak için belli bir program dahilinde en kısa sürede
kömürden çıkacağız.
• Tüm kamu ve özel sektör çalışanları ile vatandaşlarımıza iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik üzerine eğitimler
verecek, okul öncesi eğitimden başlayarak bireylerde pratik alışkanlıklar oluşturmayı hedefleyen güçlü bir çevre
bilinci verilmesini sağlayacak, bu alanlardaki eğitimi Milli Eğitim Bakanlığı müfredatına zorunlu dersler olarak
ekleyeceğiz.
• Bazı üniversitelerimizde mevcut olan ‘Çevre ve İklim Değişikliği Politikaları, Uygulama ve Araştırma
Merkezleri’ni güçlendirecek, bu merkezlerin belli coğrafi bölgelerde kurulmalarını ve desteklenmelerini
sağlayacağız.
• Çevresel korumaya ilişkin tedbirler, izinler ve süreçler hakkında vatandaşı güncel koşullar hakkında
bilgilendirecek ve süreçlerin şeffaf işlemesini sağlayacak yöntemleri araştırıp uygulamaya sokacağız.
• Çevre İhtisas Mahkemeleri kuracak, Türk Ceza Kanunu’ndaki çevre suçlarının kapsamını genişletip, cezalarını
artıracağız.
• Çevre, ekoloji, tarihi ve kültürel değerler, doğal ekosistemler ile halk ve çevre sağlığının korunması gibi
amaçlarla açılacak davaları kamu davası olarak kabul edip harçtan muaf tutacak, yürütmeyi durdurma ya da
iptal kararlarını uygulamayan kamu görevlileri ile proje sahiplerine uygulanacak yaptırımları daha ağır hale
getireceğiz.
31

32. • Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) ve Stratejik Çevre Etkisel Değerlendirmesi (SÇD) süreçlerini katılımcı ve
etkili hale getireceğiz.
• Kurumların, konutların kendi elektriklerini üretmelerine yönelik çözümler geliştirip, ihtiyaç
fazlası enerjinin, enerjiye erişim hakkı kısıtlı olan yoksullar ve dezavantajlı topluluklarla paylaşılmasını
sağlayacak dayanışma ağlarını destekleyeceğiz.
• Enerji verimliliği tedbirlerini sadece sanayide değil konutlarda da daha etkili biçimde uygulayacağız.
• Su, gıda, enerji ve diğer ihtiyaçları ekosisteme, doğal alanlara zarar vermeden yerel ölçekte
çözerek karbon salımlarını azaltacağız.
• Sera gazı salımını azaltmaya yönelik sınırlayıcı düzenlemeleri hayata geçireceğiz.
• Elektrikli araçlara geçiş planı hazırlayacak, kamu kurum ve kuruluşlarında kullanılan araçları kademeli biçimde
elektrikli araçlara dönüştüreceğiz.
• Toplu taşımacılık ağlarını geliştirecek, metro ve hafif raylı sistemleri yaygınlaştıracağız.
• Tüm kentlerde bisiklet yolu ağları yapacak, Trafik Kanunu’nda bu konuda düzenlemeler yapacağız.
32

33. • Döngüsel ekonomi prensiplerini benimseyeceğiz.
•Tüm atıkları kaynağında ayrıştırmayı teşvik edecek, ödüllendirme sistemlerini yaygınlaştıracak ve atıkları yaşam
döngüsüne dahil ederek ekonomiye yeniden kazandıracağız.
• Sürdürülebilir ve geri dönüşümlü ürünlerin üretilmesini ve kullanılmasını yaygınlaştıracağız.
•Tek kullanımlık plastikleri, tüm paydaşları sürece dahil ederek kademeli olarak hayatımızdan çıkartacağız.
• Plastik atık ithalatını bir takvim doğrultusunda kaldıracağız.
• Hava kalitesini her il ve ilçemizde ölçerek, ölçüm istasyonları sayısını arttıracak ve şehrin işlek caddelerinde
hava kalitesini büyük ekranlarda yansıtacağız.
• Gıda israfını azaltacak ve ekonomiye yeniden kazandıracağız.
• İklim teknolojilerine yatırım yapan işletmelere vergi teşvikleri ve finansal destek sağlayacağız
• Yeşil Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) kuracağız.
• Organize sanayi bölgelerinde sürdürülebilir bir anlayışı hâkim kılmak için bir tesisin atığını diğer tesisin girdi
olarak kullanacağı endüstriyel bir simbiyozun oluşturulmasını teşvik edeceğiz.
• Fabrika bacalarının çevreye yaydığı gazları filtrelemeyen, atıksuları ile çevreyi kirleten, ölçüm cihazı takmayan
işletmelere ağır idari ve cezai yaptırımlar getireceğiz.
• Kimyasal üretim süreçleri yerine, pek çok ürün elde edilmesini sağlayan mikroorganizma temelli üretimlere
öncelik vereceğiz.
• Ülkemizdeki tüm kentler için iklim ve afet konularında jeoloji, jeofizik ve meteoroloji gibi teknik verilerin analiz
edildiği veri tabanı geliştireceğiz.
33

34. • Kaynağında karbon yakalama ve depolama sistemlerine ilişkin ARGE çalışmalarını destekleyeceğiz.
• Bilimsel verileri temel alarak iklim değişikliği kaynaklı afetler için bütüncül bir planlama
yaklaşımı ile mekansal planlar hazırlayacağız.
• Hazırlayacağımız risk azaltma planları ile afet risklerinin önüne geçeceğiz.
•İklim değişikliğiyle mücadele politikalarıyla uyumlu, düşük sera gazı emisyonuna sahip yapı
malzemeleriyle üretilmiş, kullanım ömrü boyunca düşük sera gazı emisyonu ortaya çıkarmayı hedefleyen
yapılaşma standartlarına geçeceğiz.
• Koruma-kullanma dengesini gözeterek eko-kırım projelerinin karşısında duracağız.
• Siyanür, sülfürik asit, silika gibi zehirli toksik kimyasal maddelerin kullanımını içeren ayrıştırma tekniklerini
yasaklayacağız.
• Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu’nu sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı temelinde gözden
geçirerek yeniden düzenleyeceğiz
• Jeotermal enerji kaynaklarının işletiminde deşarj sistemini yasaklayacağız
• Jeotermal kaynakların kullanımında yer altı rezervuar çalışması yapılmadan yerüstü parseller bazında ruhsat
vermeyeceğiz.
34

35. • İklim krizinin başlıca sebebi olan karbon emisyonlarının azaltılması için ormansızlaşma,
arazi bozulması, atmosferin kirlenmesi alanlarında kapsamlı önlemleri hayata geçirerek titizlikle uygulayacağız.
• Glasgow’da COP 26’da onayladığımız “2030’a kadar ‘Ormansızlaşmayı tersine çevirme ve
sona erdirme’ taahhüdünün gereklerini yerine getireceğiz.
• Orman yangınları ile mücadelede Havadan Erken Müdahale ve Kurtarma Milli Filosu’nu kuracağız.
• Su havzalarını, sulak alanları ve su varlığımızı koruyacak, varlığını sürdürmesini sağlayacak,
ayrım gözetmeksizin herkesin ücretsiz, güvenilir suya erişim hakkını yasal güvenceye kavuşturacak bir
Su Kanunu’nu derhal çıkaracağız.
• Ülkemizin su haritası ve envanteri, arz-talep dengesi, kişi başına düşen su kullanımındaki
eşitsizlikler, su güvenliği, sınır aşan sular ve benzeri temel hususları iklim değişikliği ve nüfus artışı gibi etkenleri
de gözeterek değerlendirecek bir “Su Kaynakları Eylem Planı” hazırlayacağız.
• Kar amaçlı değil yaşamsal amaçlı hakça ve katılımcı su yönetimi politikası geliştirip, su kirliliğine kalıcı
çözümler üreteceğiz.
• Havza bazında ekolojik ve sürdürülebilir su yönetimi anlayışını benimseyecek, buna uygun
taşra teşkilatı oluşturacağız.
• Sulak alanların yönetim planlarını iklim krizi, su fakirliği, biyoçeşitlilik gibi öncelikleri gözeterek oluşturacağız.
• Su kaynaklarının ve sulak alanların mutlak korunmasını sağlayarak bu alanlara zarar verecek sanayi ve
yerleşim alanlarına ve maden, HES/baraj, diğer enerji yatırımlarına izin vermeyeceğiz.
35

36. • Belediyelerin yağmur sularının kanalizasyon suyu ile karışmasını önleyecek projelerine genel bütçeden destek
vereceğiz.
•Sanayi, endüstri alanları başta olmak üzere her alanda “Su Ayak İzi” hesaplamalarını dikkate alan projeleri
destekleyeceğiz.
•Tuzlu suyun arıtılması gibi tatlı su kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik teknolojik yatırımları destekleyecek ve
teşvik edeceğiz.
• Kamuda, özel kurum ve kuruluşlarda sensörlü aydınlatma ve musluk sistemlerinin kullanımını
yaygınlaştıracağız.
• Okul öncesinden itibaren suyun önemi ve verimli kullanılması konusunda okul müfredatlarına dersler
koyacağız.
• Bilgi-iletişim teknolojileri ve akıllı uygulamalarla hayatı kolaylaştıran, refah düzeyi yüksek,
sürdürülebilirlik ilkelerine uygun, tarihsel zenginliğini koruyan, turizm, tarım, lojistik, teknoloji ve sanayi
sektörlerinde uluslararası kentlerle rekabet edebilecek, afetlere dayanıklı, güvenli, katılımcı, doğaya saygılı,
gelecek nesillere gönül rahatlığı ile bırakabileceğimiz ve sağlıklı, mutlu ve marka şehirler inşa edeceğiz.
• Güvenli, akıllı ve sürdürülebilir ulaşımın sağlanması için Akıllı Ulaşım Sistemleri uygulamalarını yaygınlaştırarak
trafik güvenliği ve seyahat konforunun iyileştirilmesini ve kesintisiz trafik akım koşullarını sağlayacağız.
• İklim, coğrafya, kültür ve benzeri özelliklerle uyumlu kent ve konut planlamalarını esas alarak, yapı stoklarının
afete karşı dirençlerini artıracağız.
• Afet bilinci ve eğitiminin okul öncesinden başlayarak bütün topluma yaşam boyu verilmesini sağlayacağız.
36

37. 37
2023 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekilliği Seçimleri;
toprağı bereketli, ekonomisi güçlü, insanı mutlu bir Türkiye için
memleketimize ve milletimize hayırlı olsun.