SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 15
САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЭД
СУРГУУЛЬ
ӨДРИЙН ХӨТӨЛБӨР
САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ
ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ
АЖЛЫН ТАЙЛАН
Эрдмийн ажлын нэр:Таваарын биржидтоон болон чанарын
шинжилгээг ашиглах нь
Тэмцээний нэр: Эрдмийн шувуу
Гүйцэтгэсэн: ……………………………… /Ц.Дэмбэрэлням /
Зөвлөх багш: …………………………………./С.Өнөржаргал/
Улаанбаатар хот
2014 оны 3 дугаар сар 21
АГУУЛГА
2
АГУУЛГА...................................................................................................................................... 1
Өмнөтгөл........................................................................................................................................ 3
Судалгааны зорилго.................................................................................................................. 3
Таваар ба таваарын биржийн тухай ойлголт болон арилжаалагдах бүтээгдэхүүн ................ 5
Таваарын ангилал.................................................................................................................. 6
Шинжилгээний хэсэг.................................................................................................................... 8
Хонин сүргийн тоо /1000 толгой/............................................................................................ 8
Ходрик-Прескотын Шүүлтүүр ............................................................................................ 8
Хистограмм ........................................................................................................................... 8
Ирээдүйн хонин сүргийн тоо толгойн таамаглал ихдээ, багадаа..................................... 9
Хонин сүргийн тоо толгой өсөлтийн математик загвар.................................................... 9
Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс........................................................................ 11
Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс.................................................................... 11
Хистограмм ......................................................................................................................... 11
Монгол хонины ноосны гарцын математик загварчилгаа.............................................. 12
Ходрик-Прескотын Шүүлтүр ............................................................................................ 13
Жишээ бодлого: ...................................................................................................................... 14
3
Өмнөтгөл
Хөдөө аж ахуйн бирж байгуулагдаж үнэт цаасны зах зээлийн үйл ажиллагаа
өргөжин тэлж байгаатай холбоотойгоор энэхүү судалгааны ажлаа ноосны секторт
хийсэн.Энэ судалгааны ажлын материал нь ХАА-н гаралтай бүтээгдэхүүний биржийн
арилжаанд оролцогч, сонирхогч этгээдүүдэд биржийн арилжааны явцад ашиглаж
болохуйц онол практикын ач холбогдолтой хийгдэх, ингэснээр иргэдийн оролцоо
болон энэ чиглэлээр суралцдаг оюутан, сонирхогч оролцогчдын оролцоо нэмэгдэж
хөрөнгийн зах зээлийн үйл ажиллагаа өргөжин тэлж монголын эдийн засгийн хөгжилд
хувь нэмэрээ оруулах.
Судлаач оюутан миний бие юуны өмнө энэхүү судалгааг хийхэд мэдээллээр
хангаж гүн туслалцаа үзүүлсэн ҮХААЯ-ны ажлын албаны мэргэжилтэн Н.Бямбасүрэн
болон СЭЗДС-ийн “Санхүүгийн Удирдлагын Тэнхим”-ийн багш С.Өнөржаргал багш
нартаа гүн талархал илэрхийлье.
Судалгааны зорилго
Ноосны салбарт дахь үнийн өөрчлөлтөд судалгаа хийх, регрессийн шинжилгээ хийх,
судалгааны үр ашигт мэдээлэлийн нэмэлт шалгуур, чанарын шалгуур, зах зээлд
арилжаалагдаж болох хэрэгслүүдийг тодорхойлох
4
Дээрх урсгалын бүдүүвчийн оролцогч талуудын тайлбар:
1. Малчид хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд болох мах ноос, арьс шир г.м.
зүйлсийг бэлтгэдэг том төлөөлөгч.
2. Малчдын хоршоо малчдын түүхий эдийг татан төвлөрүүлэх.
3. ХАА-н хоршоо малчдаас татан төвлөрүүлсэн түүхий эдийгстандартын /бэлтгэх,
хадгалах, тээвэрлэх, баглаа боодлын/ дагуу бэлтгэн сумын мал эмнэлэг,
үржлийн тасагт бүртгүүлж, мэргэжлийн хяналтын байцаагчийн дүгнэлт
гаргуулсан бараа, түүхий эдийг арилжих шинжилгээ хийж зэрэглэл тогтоож
ангилан ялгаж баглаа боодол /богц/ болгох процесс.
4. Түүхий эдээ борлуулагч талын захиалгын процесс эдгээр захиалга нь үүсмэл
үнэт цааснуудаар баталгаажижБиржийн арилжааны зуучлагч /брокер/ нь
үндэсний хөрөнгө оруулалт давамгайлсан хуулийн этгээд болох биржийн
байнгын гишүүн оролцогчоорзуучлуулан арилжигдна.
5. Бирж СЗХорооны тусгай зөвшөөрөлтэй төрийн өмчит компани юм. Энэ нь
арилжаанд оролцогч талуудын эрх ашгийг хамгаална.
6. Малчдын нь тухайн орон нутагт байрлах арилжааны банкаар дамжуулан
хоршооноос түүхий эдийн ангилалтай тухайлсан баримтаараа төлбөр тооцоогоо
хийнэ.
1
61
11
2c
v2
1
81
91
3
4 5 7
5
7. Үндэсний үйлдвэрлэгчийн талын захиалгын процесс нь үүсмэл үнэт
цааснуудаар баталгаажиж брокероор зуучлуулан арилжигдна.
8. Мэргэжлийн хяналтын газрын тусгай зөвшөөрөлтэй тээврийн хэрэгслээр түүхий
эдийг үйлдвэрт хүргэнэ.
9. Үйлдвэрийн газар өөрсдийн түүхий эдээ татан авахын тулд брокероор
дамжуулан худалдан авах гэрээ хийдэг тал.
Таваар ба таваарын биржийн тухай ойлголт болон
арилжаалагдах бүтээгдэхүүн
Таваарын зах зээл нь аливаа улс орны санхүүгийн зах зээлийн нэн чухал
бүрэлдэхүүн хэсэг болдог.
Идэвхтэй, хөрвөх чадвар сайтай таваарын зах зээлийг бий болгож хөгжүүлэх нь улс
орнуудын хувьд тун чухал.
Таваарын зах зээлийн өсөлт нь улс орны эдийн засгийн хөгжлийн нэг шинж
болдог.
Өнөө үед таваарын арилжаа ихэвчлэн таваарын бирж дээр стандартчилагдсан
гэрээний үндсэн дээр хийгдэж байна.
Таваарын бирж нь чанарын шаардлага хангасан олон төрлийн таваарыг худалдагч
талаас худалдан авагч талд дамжуулах төвлөрсөн төв юм.
Таваарын бирж нь таваарын арилжааг тогтсон журмын дагуу зориулалтын байранд,
эсвэл цахим сүлжээгээр дуудлага худалдааны хэлбэрээр зохион байгуулдаг.
Таваарын бирж дээр төрөл бүрийн таваар болон таваарын гэрээнүүд арилжаалдаг.
Тавааргэдэг нь үйлдвэрлэх, худалдан авах, худалдах ба хэрэглэх боломжтой
арилжааны өртөг бүхий бүтээгдэхүүн юм. Таваар нь үндсэндээ эдийн засгийн анхдагч
секторын бүтээгдэхүүнүүд байдаг. Эдийн засгийн анхдагч сектор гэдэг нь эдийн
засгийн хоѐ рдогч секторын үндсэн орцууд болдог металл, эрчим хүчний түүхий эдийг
гарган авах секторууд болон хөдөө аж ахуйн сектор юм. Таваарт хөдөө аж ахуйн
бүтээгдэхүүн, эрчим хүчний болон аж үйлдвэрийн түүхий эд материалууд багтана.
6
Таваарын ангилал
Дээрх урсгалын бүдүүвчид бид хэрхэн ямар санхүүгийн хэрэгсэл ашиглаж ажил
гүйлгээ хийж болохыг брокерийн зүгээс тайлбарлана. Брокерийн статустай оролцох
бидний хувьд харилцагч талууд минь гэвэл үндэсний үйлдвэрлэгчид, ХХА-н хоршоод,
СЗХороо зэрэг байх юм.
4 ба 7-р урсгал нь биржээр зориулалтын байранд, эсхүл цахим сүлжээг ашиглан
дуудлага худалдааны хэлбэрээр дараах төрлийн гэрээг арилжина:
7
Шууд арилжих гэрээ /спот/
Хугацаат гэрээ /форвард/
Нэг загварын гэрээ /фьючерс/
Ирээдүйд худалдах, худалдан авах гэрээ /опцион/
Бараа, түүхий эдийг тогтоосон үнээр шууд, биет байдлаар нийлүүлэх гэрээг
“шууд арилжих гэрээ” гэнэ.
Бараа, түүхий эдийг тогтоосон хугацаанд, тохиролцсон нөхцөлөөр, биет
байдлаар ирээдүйд нийлүүлэх болон төлбөр гүйцэтгэх гэрээг “хугацаат гэрээ” гэнэ.
Бараа, түүхий эдийг тогтоосон хугацаанд, тохиролцсон үнээр ирээдүйд
нийлүүлэх стандарт нөхцөл бүхий гэрээг ”нэг загварын гэрээ” гэнэ.
Иргэний хуулийн 269.1-д заасан гэрээг ”ирээдүйд худалдах, худалдан авах
гэрээ” гэнэ.
Жишээ нь: 1995 оноос 2012 он хүртэлх “Статистикын эмхэтгэл”-ээс хонин тоо
толгой /1000 толгой/ болон бэлтгэсэн ноосны/1000 тонн/ хэмжээнд регрессийн
шинжилгээ хийж ирээдүйн үнийн болон түүхий эдийн нийлүүлэлтийн хандлага, гадаад
орчинд шинжилгээ хийж түүхий эдийн фьчерс гэрээ хийж болохыг бодит жишээн дээр
харуулья.
8
Шинжилгээний хэсэг
Хонин сүргийн тоо /1000 толгой/
Ходрик-Прескотын Шүүлтүүр
-4,000
-2,000
0
2,000
4,000
10,000
12,000
14,000
16,000
18,000
20,000
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
SER01 Trend Cycle
Hodrick-Prescott Filter (lambda=100)
Хистограмм
0
1
2
3
4
5
10000 12000 14000 16000 18000 20000
Series: SER01
Sample 1995 2012
Observations 18
Mean 14491.13
Median 14323.00
Maximum 19274.70
Minimum 10636.60
Std. Dev. 2510.939
Skewness 0.305761
Kurtosis 2.341707
Jarque-Bera 0.605481
Probability 0.738791
9
Ирээдүйн хонин сүргийн тоо толгойн таамаглалихдээ, багадаа
4,000
8,000
12,000
16,000
20,000
24,000
97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
SER01F ± 2 S.E.
Forecast: SER01F
Actual: SER01
Forecast sample: 1995 2012
Adjusted sample: 1997 2012
Included observations: 16
Root Mean Squared Error 652.8073
Mean Absolute Error 537.0543
Mean Abs. Percent Error 3.819975
Theil InequalityCoefficient 0.022144
Bias Proportion 0.085866
Variance Proportion 0.043229
Covariance Proportion 0.870906
Хонин сүргийн тоо толгой өсөлтийн математик загвар
-2,000
-1,500
-1,000
-500
0
500
1,000
1,500
8,000
10,000
12,000
14,000
16,000
18,000
20,000
97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12
Residual Actual Fitted
Dependent Variable: SER01
10
Method: Least Squares
Date: 03/16/14 Time: 20:08
Sample (adjusted): 1997 2012
Included observations: 16 after adjustments
Convergence achieved after 228 iterations
MA Backcast: OFF (Roots of MA process too large)
Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.
C 14567.59 231.7036 62.87166 0.0000
@TREND^2 -56.15463 26.86719 -2.090082 0.0631
@TREND^3 4.641685 1.985345 2.337974 0.0415
AR(1) 1.341887 0.243762 5.504915 0.0003
AR(2) -1.030021 0.291083 -3.538576 0.0054
MA(1) -2.039484 0.711518 -2.866385 0.0168
R-squared 0.935393 Mean dependent var 14597.57
Adjusted R-squared 0.903089 S.D. dependent var 2652.519
S.E. of regression 825.7431 Akaike info criterion 16.55044
Sum squared resid 6818517. Schwarz criterion 16.84016
Log likelihood -126.4035 Hannan-Quinn criter. 16.56528
F-statistic 28.95625 Durbin-Watson stat 2.229846
Prob(F-statistic) 0.000012
Inverted AR Roots .67+.76i .67-.76i
Estimated AR process is nonstationary
Inverted MA Roots 2.04
Estimated MA process is noninvertible
Дээрх үр дүнг тайлбарлавал энэ хүү процесс нь кублаг трендтэй бөгөөд өмнөх
үеийн 1-р утга болон 2-р утга нь дараагийн үедээ нөлөөлдөг гэдгийг илтгэдэг юм.
Энэхүү шинжилгээний 93.53 хувийн ач холбогдолтой байна.
Ходрик-Прескотын шүлтүүрийн үр дүнг нягталж үзвэл хонин тоо толгой өсөх
хандлагатай байна. Харин 2000 оноос 2004 он хүртэл трендээсээ доош байгаа нь 1999
он болон 2000 онуудыг дамнасан зудын гамшиг нөлөөлөлөөс үүдэлтэй хонины тоо
толгойны өсөлт саарсан гэж болно. 2009, 2010, 2011 онуудад шокын нөлөө байна. Энэ
нь тогтвортой хандлагаас огцом доош байх хэсгийг тайлбарлавал бидний мэдэх бас л
зудийн гамшиг бөгөөд энэ үед Хангайн бүс болон Төвийн бүсийг дамнасан их цасан
бүрхүүлээс үүдэлтэй хонин сүргийн тоо толгойн огцом бууралт бөгөөд Зудыг давахын
тулд нийтийн мэдээллээр хандив цуглуулах гэх мэт нэвтрүүлэгүүд тодхон санагдаж
байна.
Форекастийн график Ходрик-Прескотын утгуудаас 2012 оноос ихлэн хонин
сүргийн тоо толгой өсөлтөд нааштай хандлага ажиглагдаж байна. Энэ нь түүхий эдийн
гарц нэмэгдэх нааштай хандлагатайг давхар илтгэж байна. Харин үүний нөлөөллөөр
түүхий эдийн нийлүүлэлт ихсэж дотоодод түүхий эдийн үнэ буурахгүй юм. Учир нь
гадаад зах зээл төдийгүй дотоодын ноос, ноосон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл эрчимтэй
хөгжиж байгаа мөн барилгын салбар ч энэ чиглэлд анхааралдаа хандуулж байна. Учир
нь хонины ноосоор хямд төсөр барилгын дулаалгын материал үйлдвэрлэх технологи
нэвтрүүлэх шатандаа явж байна энэ нь түүхий эд худалдан авагч тал болох
11
үйлдвэрлэгчдийн зүгээс гэвэл түүхий эдийн үнийн өсөлтөөс хамгаалах үүднээс
ирээдүйд худалдаж авах гэрээгээ өнөөдөр байгуулах болж байна.
Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс
Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс
Хистограмм
0
1
2
3
4
5
1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7
Series: SER01
Sample 1995 2012
Observations 18
Mean 1.358400
Median 1.387350
Maximum 1.658700
Minimum 1.066500
Std. Dev. 0.187911
Skewness -0.105182
Kurtosis 1.970090
Jarque-Bera 0.828726
Probability 0.660761
1 хониноос авах ноосны гарцийн хэмжээг дээрээс графикаас харвал дунджаар
1.35 кг, стандарт өөрчлөлт 0.18 кг, хамгийн ихдээ 1.65 кг, хамгийн багадаа 1.06 кг ноос
авдаг гэсэн үр дүн гарсан хэдий ч дээрх үр дүнд итгэхгүй байх магадлал нь 66% байгаа
тул ач холбогдол муутай ажиглалт байна.
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
1990
он
1995
он
1996
он
1997
он
1998
он
1999
он
2000
он
2001
он
2002
он
2003
он
2004
он
2005
он
2006
он
2007
он
2008
он
2009
он
2010
он
2011
он
2012
он
kg per sheep
12
Монголхонины ноосны гарцын математик загварчилгаа
-.15
-.10
-.05
.00
.05
.10
1.0
1.2
1.4
1.6
1.8
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
Residual Actual Fitted
Dependent Variable: SHEEP
Method: Least Squares
Date: 03/16/14 Time: 19:51
Sample (adjusted): 1996 2012
Included observations: 17 after adjustments
Convergence achieved after 296 iterations
MA Backcast: OFF (Roots of MA process too large)
Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.
C 1.287791 0.093543 13.76684 0.0000
@TREND 0.068445 0.034197 2.001519 0.0685
@TREND^2 -0.005099 0.001971 -2.586702 0.0238
AR(1) 0.277152 0.300466 0.922406 0.3745
MA(2) -3.901709 0.963615 -4.049032 0.0016
R-squared 0.944610 Mean dependent var 1.356018
Adjusted R-squared 0.926147 S.D. dependent var 0.193413
S.E. of regression 0.052562 Akaike info criterion -2.813719
Sum squared resid 0.033153 Schwarz criterion -2.568656
Log likelihood 28.91661 Hannan-Quinn criter. -2.789359
F-statistic 51.16137 Durbin-Watson stat 1.635541
Prob(F-statistic) 0.000000
Inverted AR Roots .28
Inverted MA Roots 1.98 -1.98
Estimated MA process is noninvertible
Дээрх утгуудыг дахин загварчилсан бөгөөд дээрх регрессийн ач холбогдлын
зэрэг 94.46 хувь, итгэхгүй байх магадлал нь 0% тул ач холбогдолтой байна.
13
Ходрик-Прескотын Шүүлтүр
-.2
-.1
.0
.1
.2
.3
.0
.1
.2
.3
.4
.5
.6
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
LSHEEP Trend Cycle
Hodrick-Prescott Filter (lambda=100)
Ходрик-Прескотын Шүүлтүүрийн үр дүнгээс тренд нь тогтвортой хэдий ч доош
гулзайсан байдал нь ажиглалтын сүүлийн жилүүдэд нэг хониноос авах гарцын хэмжээ
буурах төлөв ажигладаж байгаа хэдий ч МУ-ын статистикын эмхэтгэлийн ХАА-н
гаралтай бүтээгдэхүүний ноос бэлтгэлийн хэсгийг тухайн жилийн нийт хонин тоо
толгой хуваасан үр дүнд харьцуулсан үр дүн нь 2010 оноос өсөх төлөв ажиглагдсан
юм. Тиймээс ч дээрх үр дүнгүүд зөрчилдөж байна гэж үзэж байна.
Харин дээрх зөрчилийг тайлбарлавал:
Судлаач оюутан миний судалгааны өгөгдлүүд нь 1995-2012 онуудад хамаарах
өгөгдөл тул улсын ноос бэлтгэлийн агентлагын бүртгэлгүй шууд хятад ченжийн гар
дамжин экспортлогддог байсан монгол хонины ноосны дундаж гарц бодитой бус
илэрхийлэгдсэн гэж үзэж байна.
14
Харин 2012 онд ХАА гаралтай түүхий эдийг биржээр арилаалах хууль гарч 2013
оны 6-р сараас туршилтын арилжаа нь хийгдээд одоо үйл ажиллагаа нь төлөвшилтийн
шатандаа яваа өнөө үед дээрх тоон утгуудаас бодитой үр дүн гарна гэдэгт итгэж байна.
Жишээ:
Биржийн арилжааны 11 дүгээр сарын тойм мэдээ
Хөдөө Аж Ахуйн бирж 2013 оны 11 дүгээр сард нийт 5 удаагийн арилжааг зохион
байгуулж нийт 140 /1 богц=100 кг/ богц буюу 14 тонн хонины ноосыг 37,8 сая
төгрөгөөр арилжсан байна. /Нэг богцийн үнэ нь 270,000 төгрөг/
Одоогоор Монгол улсад барилгын салбар эрчимтэй хөгжиж байгаа бөгөөд энэ
салбарийн дулаалгын материалыг монгол улсад 4 сарын дараагаас үйлдвэрлэж эхлэх
гэж байгаа бөгөөд зах зээл ноосон таваарын эрэлт огцом ихэсч ноосны үнэ 20%-иар
өснө гэсэн хүлээлттэй байгаа гэж үзье.
Хийх зүйл: Ноос, ноосон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч компаниуд энэ тохиолдолд ямар
гэрээ хийх шаардлагатай вэ?
Ирээдүйд үнэ өснө гэсэн хүлээлттэй байгаа учир үнийн эрсдэлээ бууруулж 290,000
төгрөгөөр богцийг худалдан авах фьчерс гэрээ хийсэн гэвэл богц тус бүрээс
270,000(20%) - (290,000-270,000) = 34,000₮ -ийн алдагдлаа буурууллаа гэсэн үг.
Дүгнэлт
Дээрх тоон шинжилгээнүүдийн үр дүнгээс хонин сүргийн тоо толгойн өсөлт нь 1 болон
2 дахь жилийн сүргийн тоо хэмжээнээс хамаардаг байна тиймээс ирэх жилийн түүхий
эдийн нийлүүлэлтийг энэ жилийн болон өмнөх жилийн хонин сүргийн тоо толгойнд
суурилж тооцох нь үр дүнтэй байна. Харин мал аж ахуйн салбарт тохиолдож болох
хамгийн том эрсдэл нь байгалийн эрсдэл бөгөөд энэ нь зуд юм. Тоон шинжилгээний
графикаас харвал зудын нөлөөлөл нь шокыг үүсгэдэг буюу математик
загварчилгаанаас хэт давсан өөрлөлт нь энэ зудын тохиолуудтай давхацдаг нь
ажиглагдсан.
Судлаач оюутан миний судалгааны өгөгдлүүд нь 1995-2012 онуудад хамаарах
өгөгдөл тул улсын ноос бэлтгэлийн агентлагын бүртгэлгүй шууд хятад ченжийн гар
дамжин экспортлогддог байсан монгол хонины ноосны дундаж гарц бодитой бус
илэрхийлэгдсэн гэж үзэж байна.
Харин 2012 онд ХАА гаралтай түүхий эдийг биржээр арилаалах хууль гарч 2013
оны 6-р сараас туршилтын арилжаа нь хийгдээд одоо үйл ажиллагаа нь төлөвшилтийн
шатандаа яваа өнөө үед дээрх тоон утгуудаас бодитой үр дүн гарна гэдэгт итгэж байна.
15
Эх сурвалж:
 (МУ-ын Үндэсний Статистикын Хорооны эмхэтгэл 1995-2012)
 Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эдийн биржийн тухай хууль
 Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль
 Хөдөө аж ахуйн биржийн арилжааны зуучлагч /Брокер/-ийн тусгай
зөвшөөрлийн түр журам
 http://en.wikipedia.org/wiki/Futures_contract
 http://en.wikipedia.org/wiki/Wool
 http://en.wikipedia.org/wiki/Derivative_%28finance%29
 http://en.wikipedia.org/wiki/Margin_%28finance%29
 http://en.wikipedia.org/wiki/Option_%28finance%29
 http://news.barilga.mn/r/123#.UyHGR4UVqZQ
 http://www.dnn.mn/?vfile=7&vmet_id=15807&vmet_main=5503&vdate&vl=archive
 https://www.facebook.com/CabinetOfficeRegulatoryCommitteeMCE
 http://www.mace.mn/index.php/news/view/155
 http://www.legalinfo.mn
 http://www.mace.mn/index.php/news/view/161
 http://www.frc.mn
 http://cashmer.miniih.com/index.php/home/post/4
 http://www.mce.mn/pagesContent.aspx?pageID=4
 http://www.mce.mn/pagesContent.aspx?pageID=32
 http://www.mofa.gov.mn
 http://www.mofa.gov.mn/new/index.php?option=com_content&view=article&id=16
&Itemid=135

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

чек ба төлбөрийн ордер
чек ба төлбөрийн ордерчек ба төлбөрийн ордер
чек ба төлбөрийн ордерNomin-Erdene Gantur
 
Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/
Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/
Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/Adilbishiin Gelegjamts
 
Мөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээ
Мөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээМөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээ
Мөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээByambadrj Myagmar
 
Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020
Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020
Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020hicheel2020
 
санхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсбсанхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсбNomin-Erdene Gantur
 
Lecture 6,7
Lecture 6,7Lecture 6,7
Lecture 6,7Bbujee
 
Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidal
Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidalLekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidal
Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidalByambadrj Myagmar
 
арилжааны банкууд
арилжааны банкуударилжааны банкууд
арилжааны банкуудNomin-Erdene Gantur
 
Lecture11
Lecture11Lecture11
Lecture11Bbujee
 
Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...
Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...
Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...Adilbishiin Gelegjamts
 
Lecture4,5
Lecture4,5Lecture4,5
Lecture4,5Bbujee
 
Lecture 10
Lecture 10Lecture 10
Lecture 10Bbujee
 
Lecture.7
Lecture.7Lecture.7
Lecture.7Tj Crew
 
Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...
Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...
Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...Adilbishiin Gelegjamts
 
Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]
Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]
Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]Byambadrj Myagmar
 
Санхүүгийн тайланг унших аргууд
Санхүүгийн тайланг унших аргуудСанхүүгийн тайланг унших аргууд
Санхүүгийн тайланг унших аргуудByambadrj Myagmar
 
2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх
2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх 2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх
2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх The Business Council of Mongolia
 

Mais procurados (20)

чек ба төлбөрийн ордер
чек ба төлбөрийн ордерчек ба төлбөрийн ордер
чек ба төлбөрийн ордер
 
Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/
Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/
Байршил ба байршилтын сонголт-Үйл ажиллагааны менежмент /Хураангуй/
 
Мөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээ
Мөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээМөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээ
Мөнгөн гүйлгээний тайлангийн шинжилгээ
 
Marketing management 11 lekts 2010 хуваарилалтын суваг
Marketing management 11 lekts 2010 хуваарилалтын сувагMarketing management 11 lekts 2010 хуваарилалтын суваг
Marketing management 11 lekts 2010 хуваарилалтын суваг
 
Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020
Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020
Sanhuugiin undes L12.2019 - 2020
 
санхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсбсанхүүгийн зах зээл, ббсб
санхүүгийн зах зээл, ббсб
 
Lecture 6,7
Lecture 6,7Lecture 6,7
Lecture 6,7
 
Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidal
Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidalLekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidal
Lekts 6 sanhuugiin togtwortoi baidal
 
лекц №7
лекц №7лекц №7
лекц №7
 
арилжааны банкууд
арилжааны банкуударилжааны банкууд
арилжааны банкууд
 
Lecture11
Lecture11Lecture11
Lecture11
 
Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...
Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...
Санхүүгийн шинжилгээ /санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ, харьцаа, санхүүгийн хү...
 
Lecture4,5
Lecture4,5Lecture4,5
Lecture4,5
 
Lecture 10
Lecture 10Lecture 10
Lecture 10
 
Fm 06
Fm 06Fm 06
Fm 06
 
Lecture.7
Lecture.7Lecture.7
Lecture.7
 
Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...
Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...
Мөнгөний үүрэг, онол болон эрэлт, нийлүүлэлт /Тооны онол, Кейнс, Фрейдман гэх...
 
Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]
Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]
Lekts 5 tulburiin chadwar [repaired]
 
Санхүүгийн тайланг унших аргууд
Санхүүгийн тайланг унших аргуудСанхүүгийн тайланг унших аргууд
Санхүүгийн тайланг унших аргууд
 
2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх
2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх 2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх
2011.11.30 Гамшиг, гамшигын удирдлагын тухай, С. Хүрэлсүх
 

Destaque

Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...
Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...
Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...batnasanb
 
С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...
С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...
С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...batnasanb
 
Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...
Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...
Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...batnasanb
 
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүйсудалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүйNaraa_06
 
102 tushaal shaardlaga gantuya
102 tushaal shaardlaga gantuya102 tushaal shaardlaga gantuya
102 tushaal shaardlaga gantuyaTumuruu Shiileg
 
A.bayartsetseg holland uwchin ba mongolyn ediin zasag
A.bayartsetseg   holland uwchin ba mongolyn ediin zasagA.bayartsetseg   holland uwchin ba mongolyn ediin zasag
A.bayartsetseg holland uwchin ba mongolyn ediin zasagbatnasanb
 
งานนำเสนอ อาย
งานนำเสนอ อายงานนำเสนอ อาย
งานนำเสนอ อายjintana pinjaikul
 
О.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах нь
О.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах ньО.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах нь
О.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах ньbatnasanb
 
วิธีตรวจสอบไวรัส
วิธีตรวจสอบไวรัสวิธีตรวจสอบไวรัส
วิธีตรวจสอบไวรัสsilanee1
 
Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...
Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...
Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...batnasanb
 
Torquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering Pune
Torquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering PuneTorquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering Pune
Torquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering PuneOmkar Yarguddi
 
Ж.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээ
Ж.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээЖ.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээ
Ж.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээbatnasanb
 
งานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุล
งานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุลงานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุล
งานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุลjintana pinjaikul
 
Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА ЭНЭ ХЭСГИЙН...
Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА  ЭНЭ ХЭСГИЙН...Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА  ЭНЭ ХЭСГИЙН...
Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА ЭНЭ ХЭСГИЙН...batnasanb
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...batnasanb
 
Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...
Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...
Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...batnasanb
 
Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...
Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...
Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...batnasanb
 
จินตนา ปินใจกุล
จินตนา ปินใจกุลจินตนา ปินใจกุล
จินตนา ปินใจกุลjintana pinjaikul
 
Torquest ’13 elims answers
Torquest ’13 elims answersTorquest ’13 elims answers
Torquest ’13 elims answersOmkar Yarguddi
 
О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...
О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...
О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...batnasanb
 

Destaque (20)

Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...
Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...
Ж.МӨНХГЭРЭЛ - ОЛОН УЛСЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ ДЭЭР ХУВЬЦАА ГАРГАСАН МОНГОЛЫН КОМПАН...
 
С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...
С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...
С.Уянга С.Сарнай - ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЭДЭЭЛЛИЙН ХЭРЭГСЛИЙГ СА...
 
Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...
Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...
Г.Халиунаа - МОНГОЛЫН ҮНЭТ ЦААСНЫ БАГЦ СОНГОЛТ, ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ, ХУВЬЦААНЫ Х...
 
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүйсудалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
судалгааны ажил гүйцэтгэх арга зүй
 
102 tushaal shaardlaga gantuya
102 tushaal shaardlaga gantuya102 tushaal shaardlaga gantuya
102 tushaal shaardlaga gantuya
 
A.bayartsetseg holland uwchin ba mongolyn ediin zasag
A.bayartsetseg   holland uwchin ba mongolyn ediin zasagA.bayartsetseg   holland uwchin ba mongolyn ediin zasag
A.bayartsetseg holland uwchin ba mongolyn ediin zasag
 
งานนำเสนอ อาย
งานนำเสนอ อายงานนำเสนอ อาย
งานนำเสนอ อาย
 
О.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах нь
О.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах ньО.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах нь
О.Энхбаяр - Магадлалын тусламжтайгаар үнэт цаасны үнийн модыг байгуулах нь
 
วิธีตรวจสอบไวรัส
วิธีตรวจสอบไวรัสวิธีตรวจสอบไวรัส
วิธีตรวจสอบไวรัส
 
Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...
Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...
Э.АНАРДАРЬ, Г.СОЛОНГО - БҮС НУТАГ ДАХЬ АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ПАРКАД ТҮШИГЛЭН ЛОГИСТИК...
 
Torquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering Pune
Torquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering PuneTorquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering Pune
Torquest ’13 finals, MindSpark, College of Engineering Pune
 
Ж.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээ
Ж.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээЖ.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээ
Ж.Индра - Үнийг экологи, чанарын параметрүүдээс хамааруулан тогтоох шинжилгээ
 
งานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุล
งานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุลงานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุล
งานนำเสนอ จินตนา ปินใจกุล
 
Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА ЭНЭ ХЭСГИЙН...
Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА  ЭНЭ ХЭСГИЙН...Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА  ЭНЭ ХЭСГИЙН...
Отгонзаяа, Байгальмаа - МОНГОЛЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЭЭДРЭЭТ БАЙДАЛ БА ЭНЭ ХЭСГИЙН...
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
 
Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...
Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...
Zandargiiraa - НИЙСЭЛЛИЙН НИЙТИЙН ТЭЭВРИЙН ГАЗРЫН ТӨЛБӨР ТООЦООНЫ СИСТЕМИЙГ Ш...
 
Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...
Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...
Баатар-Очирын Наранцацрал - БАЙГУУЛЛАГАД ЗАН ТӨЛӨВ, ХАРИЛЦААНЫ ДЭВШИЛТЭД ЗАГВ...
 
จินตนา ปินใจกุล
จินตนา ปินใจกุลจินตนา ปินใจกุล
จินตนา ปินใจกุล
 
Torquest ’13 elims answers
Torquest ’13 elims answersTorquest ’13 elims answers
Torquest ’13 elims answers
 
О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...
О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...
О.Нямцэцэг - Боловсролын салбарт Мэдээлэл харилцаа холбоо технологийн Хөрөнгө...
 

Mais de batnasanb

Red arrow international company presentation
Red arrow international company presentationRed arrow international company presentation
Red arrow international company presentationbatnasanb
 
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalMtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalbatnasanb
 
Bei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner BrosBei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner Brosbatnasanb
 
Saskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol AsiaSaskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol Asiabatnasanb
 
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian MarketJargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Marketbatnasanb
 
Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2batnasanb
 
Dai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures TelevisionDai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures Televisionbatnasanb
 
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property RightsDelgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rightsbatnasanb
 
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television IndustryKhishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industrybatnasanb
 
David Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry TechnologiesDavid Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry Technologiesbatnasanb
 
Peter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital eraPeter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital erabatnasanb
 
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтБ.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтbatnasanb
 
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдЦ.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдbatnasanb
 
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаА.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаbatnasanb
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...batnasanb
 
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭБ.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭbatnasanb
 
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...batnasanb
 
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...batnasanb
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...batnasanb
 
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛГ.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛbatnasanb
 

Mais de batnasanb (20)

Red arrow international company presentation
Red arrow international company presentationRed arrow international company presentation
Red arrow international company presentation
 
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr finalMtvf panel on piracy and copyright mr final
Mtvf panel on piracy and copyright mr final
 
Bei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner BrosBei Bei Fan - Warner Bros
Bei Bei Fan - Warner Bros
 
Saskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol AsiaSaskia van Lier - Endemol Asia
Saskia van Lier - Endemol Asia
 
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian MarketJargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
Jargalan.B - Hollywood movie supply in Mongolian Market
 
Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2Final overview img mongolia v2
Final overview img mongolia v2
 
Dai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures TelevisionDai Huang - Sony Pictures Television
Dai Huang - Sony Pictures Television
 
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property RightsDelgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
Delgertsoo.D - Legal regulation of Intellectual Property Rights
 
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television IndustryKhishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
Khishigsuren Yadamsuren - Current Overview of Mongolian Television Industry
 
David Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry TechnologiesDavid Kao - Television Industry Technologies
David Kao - Television Industry Technologies
 
Peter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital eraPeter Markey - Building success in the digital era
Peter Markey - Building success in the digital era
 
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалтБ.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
Б.БАЛГАНСҮРЭН - Өргөн нэвтрүүлгийн зохицуулалт
 
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилдЦ.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
Ц.ЖАДАМБАА - Телевизийн шинэчлэл улсын хөгжилд
 
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлагаА.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
А.Анхбаяр - Алтны үнийн хэтийн төлөв хандлага
 
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
М.Маргадмөн Х.Нямжаргал - ВАЛЮТЫН ОНОВЧТОЙ БАГЦ БҮРДҮҮЛЖ, ИРЭЭДҮЙН ТААМАГЛАЛЫ...
 
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭБ.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б.ЗАМАНДИЙЖАВ - КОМПАНИЙ ҮНЭ ЦЭНЭД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
 
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
Э.Энхжаргал Г. Энхзаяа - БАГАНУУР ХУВЬЦААТ КОМПАНИЙ ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ШИ...
 
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
Ч.Сосорбарам С.Дашзэвэг - Валютын ханшинд нөлөөлөгч хүчин зүйлсийг тодорхойло...
 
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн  салбарт ...
С.Сарангэрэл - Технологийн түвшний үнэлгээний арга зүйг уул уурхайн салбарт ...
 
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛГ.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
Г.Мөнгөнцэцэг - CAPM ЗАГВАР ба ӨРГӨТГӨЛ
 

Ц.Дэмбэрэлням - Таваарын биржид тоон болон чанарын шинжилгээг ашиглах нь

  • 1. САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЭД СУРГУУЛЬ ӨДРИЙН ХӨТӨЛБӨР САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГЫН ТЭНХИМ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ АЖЛЫН ТАЙЛАН Эрдмийн ажлын нэр:Таваарын биржидтоон болон чанарын шинжилгээг ашиглах нь Тэмцээний нэр: Эрдмийн шувуу Гүйцэтгэсэн: ……………………………… /Ц.Дэмбэрэлням / Зөвлөх багш: …………………………………./С.Өнөржаргал/ Улаанбаатар хот 2014 оны 3 дугаар сар 21 АГУУЛГА
  • 2. 2 АГУУЛГА...................................................................................................................................... 1 Өмнөтгөл........................................................................................................................................ 3 Судалгааны зорилго.................................................................................................................. 3 Таваар ба таваарын биржийн тухай ойлголт болон арилжаалагдах бүтээгдэхүүн ................ 5 Таваарын ангилал.................................................................................................................. 6 Шинжилгээний хэсэг.................................................................................................................... 8 Хонин сүргийн тоо /1000 толгой/............................................................................................ 8 Ходрик-Прескотын Шүүлтүүр ............................................................................................ 8 Хистограмм ........................................................................................................................... 8 Ирээдүйн хонин сүргийн тоо толгойн таамаглал ихдээ, багадаа..................................... 9 Хонин сүргийн тоо толгой өсөлтийн математик загвар.................................................... 9 Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс........................................................................ 11 Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс.................................................................... 11 Хистограмм ......................................................................................................................... 11 Монгол хонины ноосны гарцын математик загварчилгаа.............................................. 12 Ходрик-Прескотын Шүүлтүр ............................................................................................ 13 Жишээ бодлого: ...................................................................................................................... 14
  • 3. 3 Өмнөтгөл Хөдөө аж ахуйн бирж байгуулагдаж үнэт цаасны зах зээлийн үйл ажиллагаа өргөжин тэлж байгаатай холбоотойгоор энэхүү судалгааны ажлаа ноосны секторт хийсэн.Энэ судалгааны ажлын материал нь ХАА-н гаралтай бүтээгдэхүүний биржийн арилжаанд оролцогч, сонирхогч этгээдүүдэд биржийн арилжааны явцад ашиглаж болохуйц онол практикын ач холбогдолтой хийгдэх, ингэснээр иргэдийн оролцоо болон энэ чиглэлээр суралцдаг оюутан, сонирхогч оролцогчдын оролцоо нэмэгдэж хөрөнгийн зах зээлийн үйл ажиллагаа өргөжин тэлж монголын эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмэрээ оруулах. Судлаач оюутан миний бие юуны өмнө энэхүү судалгааг хийхэд мэдээллээр хангаж гүн туслалцаа үзүүлсэн ҮХААЯ-ны ажлын албаны мэргэжилтэн Н.Бямбасүрэн болон СЭЗДС-ийн “Санхүүгийн Удирдлагын Тэнхим”-ийн багш С.Өнөржаргал багш нартаа гүн талархал илэрхийлье. Судалгааны зорилго Ноосны салбарт дахь үнийн өөрчлөлтөд судалгаа хийх, регрессийн шинжилгээ хийх, судалгааны үр ашигт мэдээлэлийн нэмэлт шалгуур, чанарын шалгуур, зах зээлд арилжаалагдаж болох хэрэгслүүдийг тодорхойлох
  • 4. 4 Дээрх урсгалын бүдүүвчийн оролцогч талуудын тайлбар: 1. Малчид хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эд болох мах ноос, арьс шир г.м. зүйлсийг бэлтгэдэг том төлөөлөгч. 2. Малчдын хоршоо малчдын түүхий эдийг татан төвлөрүүлэх. 3. ХАА-н хоршоо малчдаас татан төвлөрүүлсэн түүхий эдийгстандартын /бэлтгэх, хадгалах, тээвэрлэх, баглаа боодлын/ дагуу бэлтгэн сумын мал эмнэлэг, үржлийн тасагт бүртгүүлж, мэргэжлийн хяналтын байцаагчийн дүгнэлт гаргуулсан бараа, түүхий эдийг арилжих шинжилгээ хийж зэрэглэл тогтоож ангилан ялгаж баглаа боодол /богц/ болгох процесс. 4. Түүхий эдээ борлуулагч талын захиалгын процесс эдгээр захиалга нь үүсмэл үнэт цааснуудаар баталгаажижБиржийн арилжааны зуучлагч /брокер/ нь үндэсний хөрөнгө оруулалт давамгайлсан хуулийн этгээд болох биржийн байнгын гишүүн оролцогчоорзуучлуулан арилжигдна. 5. Бирж СЗХорооны тусгай зөвшөөрөлтэй төрийн өмчит компани юм. Энэ нь арилжаанд оролцогч талуудын эрх ашгийг хамгаална. 6. Малчдын нь тухайн орон нутагт байрлах арилжааны банкаар дамжуулан хоршооноос түүхий эдийн ангилалтай тухайлсан баримтаараа төлбөр тооцоогоо хийнэ. 1 61 11 2c v2 1 81 91 3 4 5 7
  • 5. 5 7. Үндэсний үйлдвэрлэгчийн талын захиалгын процесс нь үүсмэл үнэт цааснуудаар баталгаажиж брокероор зуучлуулан арилжигдна. 8. Мэргэжлийн хяналтын газрын тусгай зөвшөөрөлтэй тээврийн хэрэгслээр түүхий эдийг үйлдвэрт хүргэнэ. 9. Үйлдвэрийн газар өөрсдийн түүхий эдээ татан авахын тулд брокероор дамжуулан худалдан авах гэрээ хийдэг тал. Таваар ба таваарын биржийн тухай ойлголт болон арилжаалагдах бүтээгдэхүүн Таваарын зах зээл нь аливаа улс орны санхүүгийн зах зээлийн нэн чухал бүрэлдэхүүн хэсэг болдог. Идэвхтэй, хөрвөх чадвар сайтай таваарын зах зээлийг бий болгож хөгжүүлэх нь улс орнуудын хувьд тун чухал. Таваарын зах зээлийн өсөлт нь улс орны эдийн засгийн хөгжлийн нэг шинж болдог. Өнөө үед таваарын арилжаа ихэвчлэн таваарын бирж дээр стандартчилагдсан гэрээний үндсэн дээр хийгдэж байна. Таваарын бирж нь чанарын шаардлага хангасан олон төрлийн таваарыг худалдагч талаас худалдан авагч талд дамжуулах төвлөрсөн төв юм. Таваарын бирж нь таваарын арилжааг тогтсон журмын дагуу зориулалтын байранд, эсвэл цахим сүлжээгээр дуудлага худалдааны хэлбэрээр зохион байгуулдаг. Таваарын бирж дээр төрөл бүрийн таваар болон таваарын гэрээнүүд арилжаалдаг. Тавааргэдэг нь үйлдвэрлэх, худалдан авах, худалдах ба хэрэглэх боломжтой арилжааны өртөг бүхий бүтээгдэхүүн юм. Таваар нь үндсэндээ эдийн засгийн анхдагч секторын бүтээгдэхүүнүүд байдаг. Эдийн засгийн анхдагч сектор гэдэг нь эдийн засгийн хоѐ рдогч секторын үндсэн орцууд болдог металл, эрчим хүчний түүхий эдийг гарган авах секторууд болон хөдөө аж ахуйн сектор юм. Таваарт хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, эрчим хүчний болон аж үйлдвэрийн түүхий эд материалууд багтана.
  • 6. 6 Таваарын ангилал Дээрх урсгалын бүдүүвчид бид хэрхэн ямар санхүүгийн хэрэгсэл ашиглаж ажил гүйлгээ хийж болохыг брокерийн зүгээс тайлбарлана. Брокерийн статустай оролцох бидний хувьд харилцагч талууд минь гэвэл үндэсний үйлдвэрлэгчид, ХХА-н хоршоод, СЗХороо зэрэг байх юм. 4 ба 7-р урсгал нь биржээр зориулалтын байранд, эсхүл цахим сүлжээг ашиглан дуудлага худалдааны хэлбэрээр дараах төрлийн гэрээг арилжина:
  • 7. 7 Шууд арилжих гэрээ /спот/ Хугацаат гэрээ /форвард/ Нэг загварын гэрээ /фьючерс/ Ирээдүйд худалдах, худалдан авах гэрээ /опцион/ Бараа, түүхий эдийг тогтоосон үнээр шууд, биет байдлаар нийлүүлэх гэрээг “шууд арилжих гэрээ” гэнэ. Бараа, түүхий эдийг тогтоосон хугацаанд, тохиролцсон нөхцөлөөр, биет байдлаар ирээдүйд нийлүүлэх болон төлбөр гүйцэтгэх гэрээг “хугацаат гэрээ” гэнэ. Бараа, түүхий эдийг тогтоосон хугацаанд, тохиролцсон үнээр ирээдүйд нийлүүлэх стандарт нөхцөл бүхий гэрээг ”нэг загварын гэрээ” гэнэ. Иргэний хуулийн 269.1-д заасан гэрээг ”ирээдүйд худалдах, худалдан авах гэрээ” гэнэ. Жишээ нь: 1995 оноос 2012 он хүртэлх “Статистикын эмхэтгэл”-ээс хонин тоо толгой /1000 толгой/ болон бэлтгэсэн ноосны/1000 тонн/ хэмжээнд регрессийн шинжилгээ хийж ирээдүйн үнийн болон түүхий эдийн нийлүүлэлтийн хандлага, гадаад орчинд шинжилгээ хийж түүхий эдийн фьчерс гэрээ хийж болохыг бодит жишээн дээр харуулья.
  • 8. 8 Шинжилгээний хэсэг Хонин сүргийн тоо /1000 толгой/ Ходрик-Прескотын Шүүлтүүр -4,000 -2,000 0 2,000 4,000 10,000 12,000 14,000 16,000 18,000 20,000 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 SER01 Trend Cycle Hodrick-Prescott Filter (lambda=100) Хистограмм 0 1 2 3 4 5 10000 12000 14000 16000 18000 20000 Series: SER01 Sample 1995 2012 Observations 18 Mean 14491.13 Median 14323.00 Maximum 19274.70 Minimum 10636.60 Std. Dev. 2510.939 Skewness 0.305761 Kurtosis 2.341707 Jarque-Bera 0.605481 Probability 0.738791
  • 9. 9 Ирээдүйн хонин сүргийн тоо толгойн таамаглалихдээ, багадаа 4,000 8,000 12,000 16,000 20,000 24,000 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 SER01F ± 2 S.E. Forecast: SER01F Actual: SER01 Forecast sample: 1995 2012 Adjusted sample: 1997 2012 Included observations: 16 Root Mean Squared Error 652.8073 Mean Absolute Error 537.0543 Mean Abs. Percent Error 3.819975 Theil InequalityCoefficient 0.022144 Bias Proportion 0.085866 Variance Proportion 0.043229 Covariance Proportion 0.870906 Хонин сүргийн тоо толгой өсөлтийн математик загвар -2,000 -1,500 -1,000 -500 0 500 1,000 1,500 8,000 10,000 12,000 14,000 16,000 18,000 20,000 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Residual Actual Fitted Dependent Variable: SER01
  • 10. 10 Method: Least Squares Date: 03/16/14 Time: 20:08 Sample (adjusted): 1997 2012 Included observations: 16 after adjustments Convergence achieved after 228 iterations MA Backcast: OFF (Roots of MA process too large) Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C 14567.59 231.7036 62.87166 0.0000 @TREND^2 -56.15463 26.86719 -2.090082 0.0631 @TREND^3 4.641685 1.985345 2.337974 0.0415 AR(1) 1.341887 0.243762 5.504915 0.0003 AR(2) -1.030021 0.291083 -3.538576 0.0054 MA(1) -2.039484 0.711518 -2.866385 0.0168 R-squared 0.935393 Mean dependent var 14597.57 Adjusted R-squared 0.903089 S.D. dependent var 2652.519 S.E. of regression 825.7431 Akaike info criterion 16.55044 Sum squared resid 6818517. Schwarz criterion 16.84016 Log likelihood -126.4035 Hannan-Quinn criter. 16.56528 F-statistic 28.95625 Durbin-Watson stat 2.229846 Prob(F-statistic) 0.000012 Inverted AR Roots .67+.76i .67-.76i Estimated AR process is nonstationary Inverted MA Roots 2.04 Estimated MA process is noninvertible Дээрх үр дүнг тайлбарлавал энэ хүү процесс нь кублаг трендтэй бөгөөд өмнөх үеийн 1-р утга болон 2-р утга нь дараагийн үедээ нөлөөлдөг гэдгийг илтгэдэг юм. Энэхүү шинжилгээний 93.53 хувийн ач холбогдолтой байна. Ходрик-Прескотын шүлтүүрийн үр дүнг нягталж үзвэл хонин тоо толгой өсөх хандлагатай байна. Харин 2000 оноос 2004 он хүртэл трендээсээ доош байгаа нь 1999 он болон 2000 онуудыг дамнасан зудын гамшиг нөлөөлөлөөс үүдэлтэй хонины тоо толгойны өсөлт саарсан гэж болно. 2009, 2010, 2011 онуудад шокын нөлөө байна. Энэ нь тогтвортой хандлагаас огцом доош байх хэсгийг тайлбарлавал бидний мэдэх бас л зудийн гамшиг бөгөөд энэ үед Хангайн бүс болон Төвийн бүсийг дамнасан их цасан бүрхүүлээс үүдэлтэй хонин сүргийн тоо толгойн огцом бууралт бөгөөд Зудыг давахын тулд нийтийн мэдээллээр хандив цуглуулах гэх мэт нэвтрүүлэгүүд тодхон санагдаж байна. Форекастийн график Ходрик-Прескотын утгуудаас 2012 оноос ихлэн хонин сүргийн тоо толгой өсөлтөд нааштай хандлага ажиглагдаж байна. Энэ нь түүхий эдийн гарц нэмэгдэх нааштай хандлагатайг давхар илтгэж байна. Харин үүний нөлөөллөөр түүхий эдийн нийлүүлэлт ихсэж дотоодод түүхий эдийн үнэ буурахгүй юм. Учир нь гадаад зах зээл төдийгүй дотоодын ноос, ноосон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж байгаа мөн барилгын салбар ч энэ чиглэлд анхааралдаа хандуулж байна. Учир нь хонины ноосоор хямд төсөр барилгын дулаалгын материал үйлдвэрлэх технологи нэвтрүүлэх шатандаа явж байна энэ нь түүхий эд худалдан авагч тал болох
  • 11. 11 үйлдвэрлэгчдийн зүгээс гэвэл түүхий эдийн үнийн өсөлтөөс хамгаалах үүднээс ирээдүйд худалдаж авах гэрээгээ өнөөдөр байгуулах болж байна. Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс Нэг хониноос бэлтгэх ноос гарцийн регресс Хистограмм 0 1 2 3 4 5 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Series: SER01 Sample 1995 2012 Observations 18 Mean 1.358400 Median 1.387350 Maximum 1.658700 Minimum 1.066500 Std. Dev. 0.187911 Skewness -0.105182 Kurtosis 1.970090 Jarque-Bera 0.828726 Probability 0.660761 1 хониноос авах ноосны гарцийн хэмжээг дээрээс графикаас харвал дунджаар 1.35 кг, стандарт өөрчлөлт 0.18 кг, хамгийн ихдээ 1.65 кг, хамгийн багадаа 1.06 кг ноос авдаг гэсэн үр дүн гарсан хэдий ч дээрх үр дүнд итгэхгүй байх магадлал нь 66% байгаа тул ач холбогдол муутай ажиглалт байна. 0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 1990 он 1995 он 1996 он 1997 он 1998 он 1999 он 2000 он 2001 он 2002 он 2003 он 2004 он 2005 он 2006 он 2007 он 2008 он 2009 он 2010 он 2011 он 2012 он kg per sheep
  • 12. 12 Монголхонины ноосны гарцын математик загварчилгаа -.15 -.10 -.05 .00 .05 .10 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 Residual Actual Fitted Dependent Variable: SHEEP Method: Least Squares Date: 03/16/14 Time: 19:51 Sample (adjusted): 1996 2012 Included observations: 17 after adjustments Convergence achieved after 296 iterations MA Backcast: OFF (Roots of MA process too large) Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. C 1.287791 0.093543 13.76684 0.0000 @TREND 0.068445 0.034197 2.001519 0.0685 @TREND^2 -0.005099 0.001971 -2.586702 0.0238 AR(1) 0.277152 0.300466 0.922406 0.3745 MA(2) -3.901709 0.963615 -4.049032 0.0016 R-squared 0.944610 Mean dependent var 1.356018 Adjusted R-squared 0.926147 S.D. dependent var 0.193413 S.E. of regression 0.052562 Akaike info criterion -2.813719 Sum squared resid 0.033153 Schwarz criterion -2.568656 Log likelihood 28.91661 Hannan-Quinn criter. -2.789359 F-statistic 51.16137 Durbin-Watson stat 1.635541 Prob(F-statistic) 0.000000 Inverted AR Roots .28 Inverted MA Roots 1.98 -1.98 Estimated MA process is noninvertible Дээрх утгуудыг дахин загварчилсан бөгөөд дээрх регрессийн ач холбогдлын зэрэг 94.46 хувь, итгэхгүй байх магадлал нь 0% тул ач холбогдолтой байна.
  • 13. 13 Ходрик-Прескотын Шүүлтүр -.2 -.1 .0 .1 .2 .3 .0 .1 .2 .3 .4 .5 .6 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 LSHEEP Trend Cycle Hodrick-Prescott Filter (lambda=100) Ходрик-Прескотын Шүүлтүүрийн үр дүнгээс тренд нь тогтвортой хэдий ч доош гулзайсан байдал нь ажиглалтын сүүлийн жилүүдэд нэг хониноос авах гарцын хэмжээ буурах төлөв ажигладаж байгаа хэдий ч МУ-ын статистикын эмхэтгэлийн ХАА-н гаралтай бүтээгдэхүүний ноос бэлтгэлийн хэсгийг тухайн жилийн нийт хонин тоо толгой хуваасан үр дүнд харьцуулсан үр дүн нь 2010 оноос өсөх төлөв ажиглагдсан юм. Тиймээс ч дээрх үр дүнгүүд зөрчилдөж байна гэж үзэж байна. Харин дээрх зөрчилийг тайлбарлавал: Судлаач оюутан миний судалгааны өгөгдлүүд нь 1995-2012 онуудад хамаарах өгөгдөл тул улсын ноос бэлтгэлийн агентлагын бүртгэлгүй шууд хятад ченжийн гар дамжин экспортлогддог байсан монгол хонины ноосны дундаж гарц бодитой бус илэрхийлэгдсэн гэж үзэж байна.
  • 14. 14 Харин 2012 онд ХАА гаралтай түүхий эдийг биржээр арилаалах хууль гарч 2013 оны 6-р сараас туршилтын арилжаа нь хийгдээд одоо үйл ажиллагаа нь төлөвшилтийн шатандаа яваа өнөө үед дээрх тоон утгуудаас бодитой үр дүн гарна гэдэгт итгэж байна. Жишээ: Биржийн арилжааны 11 дүгээр сарын тойм мэдээ Хөдөө Аж Ахуйн бирж 2013 оны 11 дүгээр сард нийт 5 удаагийн арилжааг зохион байгуулж нийт 140 /1 богц=100 кг/ богц буюу 14 тонн хонины ноосыг 37,8 сая төгрөгөөр арилжсан байна. /Нэг богцийн үнэ нь 270,000 төгрөг/ Одоогоор Монгол улсад барилгын салбар эрчимтэй хөгжиж байгаа бөгөөд энэ салбарийн дулаалгын материалыг монгол улсад 4 сарын дараагаас үйлдвэрлэж эхлэх гэж байгаа бөгөөд зах зээл ноосон таваарын эрэлт огцом ихэсч ноосны үнэ 20%-иар өснө гэсэн хүлээлттэй байгаа гэж үзье. Хийх зүйл: Ноос, ноосон бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч компаниуд энэ тохиолдолд ямар гэрээ хийх шаардлагатай вэ? Ирээдүйд үнэ өснө гэсэн хүлээлттэй байгаа учир үнийн эрсдэлээ бууруулж 290,000 төгрөгөөр богцийг худалдан авах фьчерс гэрээ хийсэн гэвэл богц тус бүрээс 270,000(20%) - (290,000-270,000) = 34,000₮ -ийн алдагдлаа буурууллаа гэсэн үг. Дүгнэлт Дээрх тоон шинжилгээнүүдийн үр дүнгээс хонин сүргийн тоо толгойн өсөлт нь 1 болон 2 дахь жилийн сүргийн тоо хэмжээнээс хамаардаг байна тиймээс ирэх жилийн түүхий эдийн нийлүүлэлтийг энэ жилийн болон өмнөх жилийн хонин сүргийн тоо толгойнд суурилж тооцох нь үр дүнтэй байна. Харин мал аж ахуйн салбарт тохиолдож болох хамгийн том эрсдэл нь байгалийн эрсдэл бөгөөд энэ нь зуд юм. Тоон шинжилгээний графикаас харвал зудын нөлөөлөл нь шокыг үүсгэдэг буюу математик загварчилгаанаас хэт давсан өөрлөлт нь энэ зудын тохиолуудтай давхацдаг нь ажиглагдсан. Судлаач оюутан миний судалгааны өгөгдлүүд нь 1995-2012 онуудад хамаарах өгөгдөл тул улсын ноос бэлтгэлийн агентлагын бүртгэлгүй шууд хятад ченжийн гар дамжин экспортлогддог байсан монгол хонины ноосны дундаж гарц бодитой бус илэрхийлэгдсэн гэж үзэж байна. Харин 2012 онд ХАА гаралтай түүхий эдийг биржээр арилаалах хууль гарч 2013 оны 6-р сараас туршилтын арилжаа нь хийгдээд одоо үйл ажиллагаа нь төлөвшилтийн шатандаа яваа өнөө үед дээрх тоон утгуудаас бодитой үр дүн гарна гэдэгт итгэж байна.
  • 15. 15 Эх сурвалж:  (МУ-ын Үндэсний Статистикын Хорооны эмхэтгэл 1995-2012)  Хөдөө аж ахуйн гаралтай бараа, түүхий эдийн биржийн тухай хууль  Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль  Хөдөө аж ахуйн биржийн арилжааны зуучлагч /Брокер/-ийн тусгай зөвшөөрлийн түр журам  http://en.wikipedia.org/wiki/Futures_contract  http://en.wikipedia.org/wiki/Wool  http://en.wikipedia.org/wiki/Derivative_%28finance%29  http://en.wikipedia.org/wiki/Margin_%28finance%29  http://en.wikipedia.org/wiki/Option_%28finance%29  http://news.barilga.mn/r/123#.UyHGR4UVqZQ  http://www.dnn.mn/?vfile=7&vmet_id=15807&vmet_main=5503&vdate&vl=archive  https://www.facebook.com/CabinetOfficeRegulatoryCommitteeMCE  http://www.mace.mn/index.php/news/view/155  http://www.legalinfo.mn  http://www.mace.mn/index.php/news/view/161  http://www.frc.mn  http://cashmer.miniih.com/index.php/home/post/4  http://www.mce.mn/pagesContent.aspx?pageID=4  http://www.mce.mn/pagesContent.aspx?pageID=32  http://www.mofa.gov.mn  http://www.mofa.gov.mn/new/index.php?option=com_content&view=article&id=16 &Itemid=135