SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 4
Baixar para ler offline
გაკვეთილი № 20

  საშინაო დავალების შემოწმება:
  1.   V(სპირტი)=14,64ლ
  2.   m(შაქარი)=199,5კგ
  3.




                               პოლისაქარიდები
  პოლისაქარიდები მონოსაქარიდების პოლიკონდენსაციის შედეგად მიღებული
პროდუქტებია.      შესაძლებელია       რამოდენიმე   ათეულიდან    ასეულათასობით
მოლეკულამდე      მონოსაქარიდი    დაუკავშირდნენ    ერთმანეთს.   მონოსაქარიდების
მოლეკულების ნაშთები ერთმანეთს ჟანგბადის “ხიდის” საშუალებით უკავშირდებიან
და წარმოქმნიან როგორც “ხაზოვან” ისე “განტოტვილ” ჯაჭვებს. პოლისაქარიდებს,
რომლებსაც მაღალი მოლეკულკური მასა აქვთ და აღარ აქვთ ტკბილი გემო
არაშაქარმაგვარ პოლისაქარიდებსაც უწოდებენ.
  პოლისაქარიდებიდან        ყველაზე    მნიშვნელოვანია   სახამებელი.   სახამებელი
არაერთგვაროვანი შედგენილობისაა და რამოდენიმე ტიპის პოლისაქარიდისგან
შედგება, მაგრამ ყველა ეს პოლისაქარიდი         -გლუკოზის ნაშთისგან შედგება და
ერთმანეთისგან ჯაჭვის სიდიდით და აღნაგობით განსხვადებიან. სახამებლის
შედგენილობა ასე შეიძლება გამოვსახოთ: (C6H10O5)n. სახამებლის წარმოქნისას
გლუკოზის მოლეკულები 1, 4 ნახშირბადატომების ჰიდროქსილის ჯგუფების
საშუალებით უკავშირდებიან ერთმანეთს. მაგ:
-2-
  “ხაზოვანი” აღნაგობის სახამებელს ამილოზა ქვია. ამილოზა შეიძლება პირობითად
ასე ჩაიწეროს.


  არსებობს სახამებლის მეორე ფორმაც, რომელსაც განტოტვილი აღნგობა აქვს და მას
ამილოპექტინი ქვია. განშტოების ადგილას გლუკოზის ნაშთები 1-6 მდგომარეობაშია
ერთმანეთთან მიბმული.




  ამილოპექტინი ასეც შეიძლება ჩაიწეროს:
       და ა.შ.
  სახამებელი     თეთრი      ფერის   მყარი   ნივთიერებაა.   მას   შეიცავენ   პურეული
მცენარეების მარცვლები: ბრინჯი, სიმინდი, ხორბალი (80%-მდე). შედარებით მცირეა
სახამებლის შემცველობა კარტოფილში (20%)
  ამილოზა ცხელ წყალში იხსნება, ამილოპექტინი კი არა. მაგრამ სახამებელი
მთლიანად ჯირჯვდება და გვაძლევს სუსპენზიას, რომელიც იოდთან ლურჯად
იფერება.
  სახამებელი     მჟავების    მოქმედებით     თანდათანობით         ჰიდროლიზდება    და
წარმოქმნის ჯერ დექსტრინებს, შემდეგ მალტოზას (ორი მოლეკულა გლუკოზის
გადაბმის   შედეგად    მიღებული      დისაქარიდი)    და   ბოლოს      გლუკოზას.   იგივე
მიმდინარეობს სახამებლის შემცველი საკვების მიღებისას ნერწყვის შემადგენლობაში
შემავალი ფერმენტების გავლენით.


  ცელულოზა (უჯრედისი)
  ცელულოზა მცენარეული უჯრედის კედლების ძირითადი შემადგენელი ნაწილია.
ბამბის ბოჭკოს შემადგენლობაში ცელულოზა 90%-ია, ხოლო ხის მერქანში კი
დაახლოებით 50%.
  ცელულოზას მოლეკულა რამდენიმე ათას -გლუკოზის ნაშთს შეიცავს, რომლებიც
1-4 მდგომარეობაში არიან ერთმანეთთან დაკავშირებულნი.
-3-
  ცელულოზას, როგორც ავღნიშნეთ დიდი რაოდენობით შეიცავს ბამბის ბოჭკო.
აგრეთვე     სელი,     კანაფი     და   სხვა    მცენარეები.    ცელულოზის    გამოსაყოფად
დაქუცმაცებულ        ნაძვის     მერქანს   ამუშავებნ      კალციუმის   ჰიდროსულფიტით   –
Ca(HSO3)2. მდუღარე მასაში იხსნება “ლიგნინი”, რომელიც აკავშირებს მერქანს და
ცელულოზა ბოჭკოვანი მასის სახით რჩება. მისგან იღებენ ქაღალდს, ხელოვნურ
ბამბას და ვისკოზურ ბოჭკოებს.
  ცელულოზას მოლეკულის უმარტივეს რგოლში სამი ჰიდროქსილის ჯგუფია. ამ
ჯგუფების ერთი ნაწილის ეთერიფიკაციით მიიღება შესაბამისი რთული ეთერები,
რომელთაგანაც ხელოვნური (ვისკოზური) ბოჭკოები მზადდება. კერძოდ ძმრის
ანჰიდრიდთან (CH3CO)2O მიიღება აცეტატური ბოჭკო – “ხელოვნური აბრეშუმი”,
აზოტმჟავასთან კი ნიტრობოჭკო.


  შემდეგ დი- და ტრიაცეტილცელულოზაც მიიღება.


  თუ აზოტმჟავა ეთერს წარმოქმნის ცელულოზას ჯაჭვის ჰიდროქსილის ჯგუფების
დიდ ნაწილთან, მაშინ მიიღება ძლიერი ასაფეთქებელი ნივთიერება, რომელსაც
“პიროქსილინს” ანუ “უკვამლო დენთს” უწოდებენ.


  ამოცანა: რამდენი კილოგრამი გლუკოზა შეიძლება მივიღოთ 100კგ ბრინჯის
გადამუშავებით, თუ ბრინჯში სახამებლის შემცველობაა 82%.
                                             ამოხსნა:
  მოც:        m(ბრინჯი)=100კგ
                  (სახამებელი)=82%
  ––––––––––––––––––––––––––––––––––
  უ.გ.        m(C6H12O6)


  M(C6H12O6)=180გ/მოლი
  ხოლო C6H10O5 ფრაგმენტისათვის პირობითად შეგვიძლია დავწეროთ, რომ M=162
         გ/მოლი


   =82%       ანუ    ρ=0,82
-4-
  m(სახამებელი) = (სახამებელი) m(ბრინჯი) = 0,82 100= 82კგ
  სახამებლიდან გლუკოზას მიღების რეაქციის განტოლებაა:


  რეაქციის ტოლობიდან გამომდინარე შეგვიძლია შევადგინოთ პროპორცია:
  n 162გ სახამებელი წარმოქმნის n 180გ გლუკოზას
  82კგ “–––––––––––––––––––––––“ x “––––“


  პასუხი: m(C6H12O6) = 91,1კგ


  ცელულოზა ადვილად ჰიდროლიზდება. ჰიდროლიზის საბოლოო პროდუქტი
არის -გლუკოზა. თუმცა ჩვენი ნერწყვის შემადგენლობაში შემავალ ფერმენტებს ამის
უნარი არ აქვთ, ამიტომ ცელულოზის “მონელება” ჩვენ არ შეგვიძლია. ცელულოზას
ითვისებენ ბალახისმჭამელი ცხოველები.
  ცელულოზას ჰიდროლიზით მიღებული             -გლუკოზის სპირტული დუღილის
გზით მიღებული ეთილის სპირტი მხოლოდ ტექნიკური მიზნებისთვის გამოიყენება.




  საშინაო დავალება:
  1.   რამდენი ლიტრი ლუდი შეიძლება დამზადდეს 100კგ ქერის გადამუშავებით
       თუ ქერი 80% სახამებელს შეიცავს, ხოლო ლუდი 2% ეთილის სპირტს.
        (ლუდის)≈1გ/სმ3
  2.   რამდენი ლიტრი სპირტი შეიძლება დამზადდეს 100კგ მერქნის ქიმიური
       გადამუშავებისას თუ გარდაქმნის რეაქციაა


       ხოლო V(სპიტრი)=0,8გ/სმ3, ხოლო მერქანში ცელულოზა 50%-ია.
 3. რა განსხვავებაა სახამებელსა და ცელულოზას შორის?

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

ტესტები
ტესტებიტესტები
ტესტებიbarambo
 
გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4datiko43
 
გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44datiko43
 
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016enuqishvili
 
გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5datiko43
 
გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12datiko43
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14datiko43
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8datiko43
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10datiko43
 
გაკვეთილი III
გაკვეთილი IIIგაკვეთილი III
გაკვეთილი IIIqimia
 
გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48datiko43
 
стереотипи та їх роль в житті людини
стереотипи та їх роль в житті людинистереотипи та їх роль в житті людини
стереотипи та їх роль в житті людиниmaroussiavorona
 
გაკვეთილი № 32
გაკვეთილი № 32გაკვეთილი № 32
გაკვეთილი № 32datiko43
 
გაკვეთილი № 52
გაკვეთილი № 52გაკვეთილი № 52
გაკვეთილი № 52barambo
 
გაკვეთილი I
გაკვეთილი Iგაკვეთილი I
გაკვეთილი Iqimia
 
გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17datiko43
 
ამოცანა 11-15
ამოცანა 11-15ამოცანა 11-15
ამოცანა 11-15barambo
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8barambo
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14barambo
 
გაკვეთილი №1
გაკვეთილი №1გაკვეთილი №1
გაკვეთილი №1datiko43
 

Mais procurados (20)

ტესტები
ტესტებიტესტები
ტესტები
 
გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4გაკვეთილი №4
გაკვეთილი №4
 
გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44გაკვეთილი № 44
გაკვეთილი № 44
 
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები-ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-2016
 
გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5
 
გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10
 
გაკვეთილი III
გაკვეთილი IIIგაკვეთილი III
გაკვეთილი III
 
გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48გაკვეთილი № 48
გაკვეთილი № 48
 
стереотипи та їх роль в житті людини
стереотипи та їх роль в житті людинистереотипи та їх роль в житті людини
стереотипи та їх роль в житті людини
 
გაკვეთილი № 32
გაკვეთილი № 32გაკვეთილი № 32
გაკვეთილი № 32
 
გაკვეთილი № 52
გაკვეთილი № 52გაკვეთილი № 52
გაკვეთილი № 52
 
გაკვეთილი I
გაკვეთილი Iგაკვეთილი I
გაკვეთილი I
 
გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17
 
ამოცანა 11-15
ამოცანა 11-15ამოცანა 11-15
ამოცანა 11-15
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14
 
გაკვეთილი №1
გაკვეთილი №1გაკვეთილი №1
გაკვეთილი №1
 

Destaque

გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9barambo
 
გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3barambo
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14barambo
 
გაკვეთილი № 6
გაკვეთილი № 6გაკვეთილი № 6
გაკვეთილი № 6barambo
 
ამოცანა 28-32
ამოცანა 28-32ამოცანა 28-32
ამოცანა 28-32barambo
 
გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18barambo
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10barambo
 
გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16barambo
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8barambo
 
გაკვეთილი № 4
გაკვეთილი № 4გაკვეთილი № 4
გაკვეთილი № 4barambo
 
გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5barambo
 
გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17barambo
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14barambo
 
გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18barambo
 
გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12barambo
 
ამოცანა 1 5
ამოცანა 1 5ამოცანა 1 5
ამოცანა 1 5barambo
 
Rédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de Mulhouse
Rédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de MulhouseRédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de Mulhouse
Rédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de MulhouseYellow Dolphins
 

Destaque (18)

გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9გაკვეთილი № 9
გაკვეთილი № 9
 
გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3გაკვეთილი № 3
გაკვეთილი № 3
 
Ara 013
Ara 013Ara 013
Ara 013
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14
 
გაკვეთილი № 6
გაკვეთილი № 6გაკვეთილი № 6
გაკვეთილი № 6
 
ამოცანა 28-32
ამოცანა 28-32ამოცანა 28-32
ამოცანა 28-32
 
გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18
 
გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10გაკვეთილი № 10
გაკვეთილი № 10
 
გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16გაკვეთილი № 16
გაკვეთილი № 16
 
გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8გაკვეთილი № 8
გაკვეთილი № 8
 
გაკვეთილი № 4
გაკვეთილი № 4გაკვეთილი № 4
გაკვეთილი № 4
 
გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5გაკვეთილი № 5
გაკვეთილი № 5
 
გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17გაკვეთილი № 17
გაკვეთილი № 17
 
გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14გაკვეთილი № 14
გაკვეთილი № 14
 
გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18გაკვეთილი № 18
გაკვეთილი № 18
 
გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12გაკვეთილი № 12
გაკვეთილი № 12
 
ამოცანა 1 5
ამოცანა 1 5ამოცანა 1 5
ამოცანა 1 5
 
Rédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de Mulhouse
Rédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de MulhouseRédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de Mulhouse
Rédaction web et référencement naturel - la Licence Pro de Mulhouse
 

Mais de barambo

G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02barambo
 
G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01barambo
 

Mais de barambo (20)

G008 2
G008 2G008 2
G008 2
 
G007 1
G007 1G007 1
G007 1
 
G006 1
G006 1G006 1
G006 1
 
G010 1
G010 1G010 1
G010 1
 
G009 1
G009 1G009 1
G009 1
 
G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02G042 111031003556-phpapp02
G042 111031003556-phpapp02
 
G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01G015 110926065817-phpapp01
G015 110926065817-phpapp01
 
G 011 1
G 011 1G 011 1
G 011 1
 
Ara 021
Ara 021Ara 021
Ara 021
 
Ara 022
Ara 022Ara 022
Ara 022
 
Ara 018
Ara 018Ara 018
Ara 018
 
Ara 017
Ara 017Ara 017
Ara 017
 
Ara 016
Ara 016Ara 016
Ara 016
 
Ara 020
Ara 020Ara 020
Ara 020
 
Ara 019
Ara 019Ara 019
Ara 019
 
Ara 011
Ara 011Ara 011
Ara 011
 
Ara 014
Ara 014Ara 014
Ara 014
 
Ara 013
Ara 013Ara 013
Ara 013
 
Ara 012
Ara 012Ara 012
Ara 012
 
Ara 011
Ara 011Ara 011
Ara 011
 

გაკვეთილი № 20

  • 1. გაკვეთილი № 20 საშინაო დავალების შემოწმება: 1. V(სპირტი)=14,64ლ 2. m(შაქარი)=199,5კგ 3. პოლისაქარიდები პოლისაქარიდები მონოსაქარიდების პოლიკონდენსაციის შედეგად მიღებული პროდუქტებია. შესაძლებელია რამოდენიმე ათეულიდან ასეულათასობით მოლეკულამდე მონოსაქარიდი დაუკავშირდნენ ერთმანეთს. მონოსაქარიდების მოლეკულების ნაშთები ერთმანეთს ჟანგბადის “ხიდის” საშუალებით უკავშირდებიან და წარმოქმნიან როგორც “ხაზოვან” ისე “განტოტვილ” ჯაჭვებს. პოლისაქარიდებს, რომლებსაც მაღალი მოლეკულკური მასა აქვთ და აღარ აქვთ ტკბილი გემო არაშაქარმაგვარ პოლისაქარიდებსაც უწოდებენ. პოლისაქარიდებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია სახამებელი. სახამებელი არაერთგვაროვანი შედგენილობისაა და რამოდენიმე ტიპის პოლისაქარიდისგან შედგება, მაგრამ ყველა ეს პოლისაქარიდი -გლუკოზის ნაშთისგან შედგება და ერთმანეთისგან ჯაჭვის სიდიდით და აღნაგობით განსხვადებიან. სახამებლის შედგენილობა ასე შეიძლება გამოვსახოთ: (C6H10O5)n. სახამებლის წარმოქნისას გლუკოზის მოლეკულები 1, 4 ნახშირბადატომების ჰიდროქსილის ჯგუფების საშუალებით უკავშირდებიან ერთმანეთს. მაგ:
  • 2. -2- “ხაზოვანი” აღნაგობის სახამებელს ამილოზა ქვია. ამილოზა შეიძლება პირობითად ასე ჩაიწეროს. არსებობს სახამებლის მეორე ფორმაც, რომელსაც განტოტვილი აღნგობა აქვს და მას ამილოპექტინი ქვია. განშტოების ადგილას გლუკოზის ნაშთები 1-6 მდგომარეობაშია ერთმანეთთან მიბმული. ამილოპექტინი ასეც შეიძლება ჩაიწეროს: და ა.შ. სახამებელი თეთრი ფერის მყარი ნივთიერებაა. მას შეიცავენ პურეული მცენარეების მარცვლები: ბრინჯი, სიმინდი, ხორბალი (80%-მდე). შედარებით მცირეა სახამებლის შემცველობა კარტოფილში (20%) ამილოზა ცხელ წყალში იხსნება, ამილოპექტინი კი არა. მაგრამ სახამებელი მთლიანად ჯირჯვდება და გვაძლევს სუსპენზიას, რომელიც იოდთან ლურჯად იფერება. სახამებელი მჟავების მოქმედებით თანდათანობით ჰიდროლიზდება და წარმოქმნის ჯერ დექსტრინებს, შემდეგ მალტოზას (ორი მოლეკულა გლუკოზის გადაბმის შედეგად მიღებული დისაქარიდი) და ბოლოს გლუკოზას. იგივე მიმდინარეობს სახამებლის შემცველი საკვების მიღებისას ნერწყვის შემადგენლობაში შემავალი ფერმენტების გავლენით. ცელულოზა (უჯრედისი) ცელულოზა მცენარეული უჯრედის კედლების ძირითადი შემადგენელი ნაწილია. ბამბის ბოჭკოს შემადგენლობაში ცელულოზა 90%-ია, ხოლო ხის მერქანში კი დაახლოებით 50%. ცელულოზას მოლეკულა რამდენიმე ათას -გლუკოზის ნაშთს შეიცავს, რომლებიც 1-4 მდგომარეობაში არიან ერთმანეთთან დაკავშირებულნი.
  • 3. -3- ცელულოზას, როგორც ავღნიშნეთ დიდი რაოდენობით შეიცავს ბამბის ბოჭკო. აგრეთვე სელი, კანაფი და სხვა მცენარეები. ცელულოზის გამოსაყოფად დაქუცმაცებულ ნაძვის მერქანს ამუშავებნ კალციუმის ჰიდროსულფიტით – Ca(HSO3)2. მდუღარე მასაში იხსნება “ლიგნინი”, რომელიც აკავშირებს მერქანს და ცელულოზა ბოჭკოვანი მასის სახით რჩება. მისგან იღებენ ქაღალდს, ხელოვნურ ბამბას და ვისკოზურ ბოჭკოებს. ცელულოზას მოლეკულის უმარტივეს რგოლში სამი ჰიდროქსილის ჯგუფია. ამ ჯგუფების ერთი ნაწილის ეთერიფიკაციით მიიღება შესაბამისი რთული ეთერები, რომელთაგანაც ხელოვნური (ვისკოზური) ბოჭკოები მზადდება. კერძოდ ძმრის ანჰიდრიდთან (CH3CO)2O მიიღება აცეტატური ბოჭკო – “ხელოვნური აბრეშუმი”, აზოტმჟავასთან კი ნიტრობოჭკო. შემდეგ დი- და ტრიაცეტილცელულოზაც მიიღება. თუ აზოტმჟავა ეთერს წარმოქმნის ცელულოზას ჯაჭვის ჰიდროქსილის ჯგუფების დიდ ნაწილთან, მაშინ მიიღება ძლიერი ასაფეთქებელი ნივთიერება, რომელსაც “პიროქსილინს” ანუ “უკვამლო დენთს” უწოდებენ. ამოცანა: რამდენი კილოგრამი გლუკოზა შეიძლება მივიღოთ 100კგ ბრინჯის გადამუშავებით, თუ ბრინჯში სახამებლის შემცველობაა 82%. ამოხსნა: მოც: m(ბრინჯი)=100კგ (სახამებელი)=82% –––––––––––––––––––––––––––––––––– უ.გ. m(C6H12O6) M(C6H12O6)=180გ/მოლი ხოლო C6H10O5 ფრაგმენტისათვის პირობითად შეგვიძლია დავწეროთ, რომ M=162 გ/მოლი =82% ანუ ρ=0,82
  • 4. -4- m(სახამებელი) = (სახამებელი) m(ბრინჯი) = 0,82 100= 82კგ სახამებლიდან გლუკოზას მიღების რეაქციის განტოლებაა: რეაქციის ტოლობიდან გამომდინარე შეგვიძლია შევადგინოთ პროპორცია: n 162გ სახამებელი წარმოქმნის n 180გ გლუკოზას 82კგ “–––––––––––––––––––––––“ x “––––“ პასუხი: m(C6H12O6) = 91,1კგ ცელულოზა ადვილად ჰიდროლიზდება. ჰიდროლიზის საბოლოო პროდუქტი არის -გლუკოზა. თუმცა ჩვენი ნერწყვის შემადგენლობაში შემავალ ფერმენტებს ამის უნარი არ აქვთ, ამიტომ ცელულოზის “მონელება” ჩვენ არ შეგვიძლია. ცელულოზას ითვისებენ ბალახისმჭამელი ცხოველები. ცელულოზას ჰიდროლიზით მიღებული -გლუკოზის სპირტული დუღილის გზით მიღებული ეთილის სპირტი მხოლოდ ტექნიკური მიზნებისთვის გამოიყენება. საშინაო დავალება: 1. რამდენი ლიტრი ლუდი შეიძლება დამზადდეს 100კგ ქერის გადამუშავებით თუ ქერი 80% სახამებელს შეიცავს, ხოლო ლუდი 2% ეთილის სპირტს. (ლუდის)≈1გ/სმ3 2. რამდენი ლიტრი სპირტი შეიძლება დამზადდეს 100კგ მერქნის ქიმიური გადამუშავებისას თუ გარდაქმნის რეაქციაა ხოლო V(სპიტრი)=0,8გ/სმ3, ხოლო მერქანში ცელულოზა 50%-ია. 3. რა განსხვავებაა სახამებელსა და ცელულოზას შორის?