ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН СТАНДАРТ ХӨТӨЛБӨР

ХҮМҮҮНЛЭГИЙН УХААНЫ ИХ СУРГУУЛИЙН
ХАРЬЯА БИЛИГ ДЭЭД СУРГУУЛЬ

Олон Улсын Харилцааны тэнхим

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН
СТАНДАРТ ХӨТӨЛБӨР

Батлав:

ОУХ-ны тэнхимийн зөвлөх профессор,
Шинжлэх Ухааны доктор (Sc.D):

Хянасан:

Сургалтын албаны эрхлэгч:

.................

. . . . . . . . . . . . . . . Б. Өлзийсайхан
...............

Боловсруулсан багш:

Б. Мягмаржав

Т. Асель

Сургуулийн хаяг:
Сүхбаатар дүүрэг, 8-р хороо, Залуучуудын өргөн чөлөө 7/4
Утас: 11-321942
Факс: 976-11-321942
И-мэйл хаяг: bilig@biliginstitute.mn
Вэб хаяг:
- http://www.biliginstitute.mn
- http://www.humanities.mn/

Улаанбаатар хот
2013 он

Батлав: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Б. Мягмаржав /ХИС-ийн харъяа Билиг
дээд сургуулийн ОУХ-ны тэнхимийн зөвлөх профессор, ШУ-ны доктор (Sc.D)/
I бүлэг: ХӨТӨЛБӨРИЙН СТАНДАРТ
Улирал ( хавар, намар )
Хичээлийн нэр

Хичээлийн
код

Хэлбэр

Кр

Багш

Эдийн засгийн
онол

SB109

2/2/0

3.0

Т. Асель

Хөтөлбөрийн
кредит
тодорхойлолт

Агуулгын
стандарт

Зорилго
Өмнөх ба давхар
холбоо
Сургалтын
орчинд
тавигдах
шаардлага

Энэ нь мэргэжлийн бус ангийн оюутнуудад эдийн засгийн
ухааны үндсэн ойлголтуудыг өгөх, эдийн засгийн харилцааны мөн
чанар, түүнд оролцогч субьектуудын үйл хөдлөлийн талаар микро
болон макро түвшинд суурь мэдлэг олгох лекц, семинарын
хэлбэрээр хэрэгжих хөтөлбөр юм.
- Эдийн засгийн онолын үндсэн ойлголтууд
- Эрэлт нийлүүлэлтийн онол, мэдрэмжийг тооцох аргачлал
- Хэрэглэгчийн зан төлөв, хэрэглэгчийн сонголт, хэрэглэгчийн
ханамж, таашаал, төсвийн хязгаарлалт, хэрэглэгчийн оновчтой
сонголтын онол
- Пүүсийн онол, өрсөлдөөний хэлбэрүүд, төгс өрсөлдөөнт зах
зээл, цэвэр монополь зах зээл, монополь өрсөлдөөнт зах зээл,
олигополь зах зээл
- Ашгийг хамгийн их байлгах арга механизм, зардлыг хамгийн
бага байлгах онол
- Үйлдвэрлэлийн нөөцүүд, ашиглалт ба үнэ бүрдэлт
- Үндэсний тооцооны систем, нийт үйлдвэрлэлийг тооцох
- Эдийн засгийн тогтворгүй байдал, эдийн засгийн мөчлөг,
ажилгүйдэл, инфляци
- Нийт эрэлт, нийт нийлүүлэлт, эдийн засгийн тэнцвэрийн
Кейнсийн загвар
- Улсын төсөв, сангийн бодлого
- Мөнгө ба банкны систем, мөнгөний бодлого
- Олон улсын худалдаа, худалдааны бодлогууд, хориг саадууд
- Төлбөрийн баланс, валютын ханш
- Эдийн засгийн өсөлт
Энэ хичээлийг үзсэнээр оюутнууд микро болон макро түвшний
эдийн засгийн харилцаа хэрхэн явагддагийг ойлгож, зах зээлийн
эдийн засгийн тогтолцооны талаар тодорхой ойлголттой болно.
Үгүй
Оюутнууд хичээлд бүрэн сууж багшийн өгсөн үүрэг даалгаврыг
хугацаанд нь биелүүлэх, хичээлд шаардлагатай ном, сурах бичиг,
материалыг бэлтгэж ирэх шаардлагатай.

Үнэлэх арга
хэлбэр,
үнэлгээний
индекаторууд

Хичээлийн явцад оюутан багшаас 70 оноог дараах байдлаар
цуглуулна. Үүнд:
 Ирц 30 удаа* 0,5 удаа =15 оноо
 Явцын шалгалт 2 удаа *10 оноо = 20 оноо



Гэрийн даалгавар 15 удаа*1оноо = 15 оноо
Шүүлэг 1 удаа*10 оноо = 10 оноо



Бие даалт 1 удаа *10 оноо = 10 оноо
Хичээлийн явц: 70 оноо
Улирлын шалгалт (тестээр=батлах+нотлох+нөхөх) 30 оноо
Улирлын нийт дүн: 100 оноо



Долоо хоног бүрийн хичээлийн агуулга
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14

Эдийн засгийн шинжлэх ухааны үндсэн ойлголтууд
Эрэлт ба нийлүүлэлт, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс
Зах зээлийн тэнцвэр
Хэрэглэгчийн онол
Үйлдвэрлэлийн зардал ба пүүсийн онол
Зах зээлийн төрөл хэлбэрүүд
Үйлдвэрийн хүчин зүйлсийн зах зээл
Эдийн засгийн харилцаанд оролцогч талууд
Макро эдийн засгийн үндсэн ойлголтууд, арга хэрэгсэл
Үндэсний тооцооны систем
Нийлмэл эрэлт ба нийлүүлэлт тэдгээрт нөлөөлөх хүчин зүйлс
Ажилгүйдэл ба инфляци
Улсын төсөв, сангийн бодлого, татварын тогтолцоо
Мөнгө, мөнгөний бодлого, санхүүгийн зах зээл
Эдийн засгийн хөгжлийн асуудал
ба эдийн засгийн өсөлт, Олон Улсын
15
худалдаа
Сургалтын материал
Монгол хэлээр:
1. Эдийн засаг., Л. Анхныбаяр., УБ., 2012 он.
2. Эдийн засгийн онолын үндэс: онол, бодлого, дасгал, тест., ШУТИС, УУИС., УБ.,2011 он.
3. Эдийн засгийн ухааны зарчимууд., Альфред Маршалл., Монсудар хэвлэлийн компани., УБ.,
2011 он.
4. Эдийн засгийн ухааны эдүгээчлэгдсэн замнал., Марк Скаузэн., Монсудар хэвлэлийн компани.,
УБ., 2010 он.
5. Микро эдийн засаг, бодлого, дасгал, тест., МУИС-ийн ЭЗС-ийн ЭЗО-ын тэнхим., УБ., 2007 он.
6. Микро ба макро эдийн засаг дадлага, бодлого, тест, нөхцөл байдал., ХҮИС., УБ., 2007 он.
7. Макро экономикс., Б. Баярдаваа., Д. Гансүлд., УБ, 2006 он.
8. Микроэкономикс., Б.Баярдаваа., Д.Гансүлд., УБ., 2005 он.
9. Макро эдийн засгийн бодлого, дасгал, тест., МУИС ЭЗС Эдийн засгийн онолын тэнхим.,
УБ.,2005.
10. Эдийн засгийн онолын тест., ХУИС Болдбаатар., УБ., 2005 он.
11. Микро эдийн засаг., Б. Алтанцэцэг, Б. Отгонтөгс., УБ., 2002 он.
12. Экономикс., Б. Сувд., Б. Алтанцэцэг., УБ., 2000 он.

13. Эдийн засгийн ухаан., А. Бакей., Р. Оросоо., УБ., 2000 он.
14. Эдийн засгийн суурь ухаан., Р. Амаржаргал, Ж. Батхуяг, Д. Батжаргал., УБ., 2000 он.
15. Макро эдийн засаг., Д. Гэрэлмаа., УБ., 2000 он.
16. Эдийн засгийн онол., П. Жасрай., УБ., 2002 он.
17. Микро эдийн засаг., Ц. Даваадорж, Да. Ганболд., УБ., 2000 он.
18. Эдийн засгийн сэтгэлгээний товч түүх., Х.Цэвэлмаа, Б. Алтанцэцэг., УБ., 1997он.
19. Үндэсний тооцооны систем., Б. Батмөнх., Б. Машир., УБ., 1995 он.
20. Р. Кэмбелл, Макконнель, Стэнли Л. Брю., Экономикс-2., Москва., 2007 он.
22. Р. Кэмбелл, Макконнель, Стэнли Л. Брю., Микро макро эдийн засгийн хөтөч.,УБ., 2005 он.
23. Марк Скаузан., Эдийн засгийн эдүүгээчлэгдсэн замнал.,УБ., 2003 он.
24. Макконелл Р. К., Брю Л.С., Экономикс,, УБ., 2002 он.
25. Грегори Н.Менькю., Макро эдийн засаг., УБ., 1998 он.
Гадаад хэлээр:
26. Michael Parkin Economics, sixth edition, Addision Wesley Publishing Company
27. Gregory N. Mankiw Principles of Economics, American Samoa, Amerka, Dryden Press
28. Robert Frank, Ben Bernanke Principles of Economics, second edition, New-York, McGraw Hill
29. Gregory N. Mankiw Principles of Economics
30. Gregory N. Mankiw Macroeconomics, fifth edition. New-York, Worth Publishers
31. McConnel, Brue. Microeconomics, fifteenth edition
32. McConnel, Brue. Microeconomics: study guide, fifteenth edition
33. McConnel, S. Brue Macroeconomics, McGraw Hill

II бүлэг: ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН

ХӨТӨЛБӨРИЙН АГУУЛГА
Лекц №1
Хичээлийн сэдэв: ЭДИЙН ЗАСГИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТУУД

Лекц

Хичээлийн хэлбэр:
Сэдвийн зорилго:

Эдийн засаг нь бие даасан шинжлэх ухаан болсон түүх,

хөгжлийн үе шатуудыг судлахаас гадна тухайн улсын эдийн засаг нь зах зээлд
тогтвотрой байхын тулд үндсэн гурван асуултанд

хариулт өгөх зорилгоор

эдийн засгийн судалгааны ямар аргыг ашиглаж байгааг судлах, эдийн засгийн
тогтолцоо, түүний хэлбэрийн талаар суурь мэдлэгтэй болох нь лекц №1
сэдвийн хүрээн дахь гол зорилго юм.
Нэр томьёо
Эдийн засаг
Эдийн засгийн нөөц

Economy
Resources economy

Экономика
Ресурсы экономик

Хэрэгцээ

Wants (need)

Потребность

Капитал

Capital

Капитал

Хөдөлмөр
Зах зээл

Labor
Market

Эдийн засгийн сэтгэлгээ

Economic thought

Труда
Рынок
Экономическое

Төвлөрсөн эдийн засаг

Centralized economy

Шинэ сонгодог эдийн
засаг
Сонгодог эдийн засаг

Neoclassical economics
Classical economics

мышление
Централизованная
экономика
Неоклассическая
экономия
Классическая экономия
Централизованная

Төвлөрсөн эдийн засаг

Centralized economy

Позитив эдийн засаг
Норматив эдийн засаг
Микро, макро эдийн

Positive economics
Normative economic
Micro and Macro

экономика
Позитивная экономика
Нормативная экономика
Микро и макро

засаг

economics

экономика

Сэдвийн агуулга:
-

Эдийн засгийн хөгжлийн түүх

-

Эдийнм засгийн шинжлэх ухааны судлах зүйлс

-

Эдийн заасгийн нөөц, орчил эргэлтиййн загвар

-

Эдийн засгийн тогтолцоо

-

Эдийн засгийн судалгааны аргууд

Оюутанд эзэмшүүлэх мэдлэг, чадвар:
-

Эдийн засгийн хөгжлийн түүхийн талаарх мэдлэгтэй болно.

-

Эдийн засгийн нөөц ба орчил эргэлтийг тайлбарлаж чаддаг болно.

-

Эдийн засгийн судалгааны аргуудыг эзэмшинэ.

-

Эдийн засгийн тогтолцооны хэлбэрийг ялган дүгнэх чадвартай болно.

Лекцийн хүрээнд ашиглах материал:
1. Л. Анхныбаяр., Эдийн засаг., УБ., 2012 он.
2. ШУТИС, УУИС., Эдийн засгийн онолын үндэс: онол, бодлого, дасгал, тест.,
УБ.,2011 он.
3. МУИС-ийн ЭЗС-ийн ЭЗО-ын тэнхим., Микро эдийн засаг: бодлого, дасгал,
тест,УБ., 2007 он.
4. ХҮИС., Микро ба макро эдийн засаг дадлага, бодлого, тест, нөхцөл байдал.,
УБ., 2007 он.
6. Н. Грегори Мэнкью., Экономиксын үндэсүүд., тэрггүн дэвтэр., Адмон, 2007
он, 3-51 тал.
7. Б. Баярдаваа., Д. Гансүлд., Макро экономикс., УБ, 2006 он.
9. Б.Баярдаваа., Д.Гансүлд., Микроэкономикс., УБ., 2005 он, 3-13 тал
10. МУИС ЭЗС Эдийн засгийн онолын тэнхим.,Макро эдийн засгийн бодлого,
дасгал, тест., УБ.,2005.
11. ХУИС Болдбаатар., Эдийн засгийн онолын тест., УБ., 2005 он.
12. Р. Кэмбелл, Макконнель, Стэнли Л. Брю., Микро макро эдийн засгийн
хөтөч.,УБ., 2005 он.
13. Б. Сувд, Б.Алтанцэцэг., Экономикс, УБ.,2000 он, 1-16 тал.
14. Р. Амаржаргал, Ж. Батхуяг, Д. Батжаргал., Эдийн засгийн ухаан., УБ., 2000
он, 1-19 тал.
15. А. Бакей, Р. Оросоо., Эдийн засгийн ухаан., УБ., 1998 он, 7-14 тал.
Лекц №2
Хичээлийн сэдэв: ЭРЭЛТ БА НИЙЛҮҮЛЭЛТ, ТҮҮНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС


Лекц


Зах зээлийн үйл явцын гол механизм болох эрэлт,

нийлүүлэлт, тэдгээрийн харилцан үйлчлэл, мөн зах зээлийн харилцаанд
оролцогч талууд болох хэрэглэгч ба пүүсүүдийн үйл хөдлөл тэдгээрт нөлөөлдөг
бусад хүчин зүйлсийн талаар мэдлэгтэй болж, бараа бүтээгдэхүүний болон
пүүс, салбарын эрэлт, нийлүүлэлтийг тодорхойлох чадварыг лекц №2 сэдвийн
хүрээнд эзэмших.
-

Хэрэглэгч зах зээл дээр бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг хэрхэн худалдан авдаг,
худалдан авах бүтээгдэхүүнийхээ хэмжээг яаж тодорхойлж болох
талааронолын мэдлэгтэй болж өөрийнхөө болон гэр бүлийнхээ хэрэглээг
тооцох чадвар эзэмштнэ.

-

Бараа

бүтээгдэхүүний

зах

зээлийн

эрэлт

ба

пүүсийн

эрэлтийг

тодорхойлох, эрэлт ба үнийн хоорондын хамаарлаас тэдгээрийн
шийдвэр гаргалтыг хэрхэн хийдэг, пүүс орлогоо нэмэгдүүлэхийн тулд
эрэлтийн хүчин зүйлсээ яаж өөрчлөх зэргийн талаар мэдлэгтэй болж,
эрэлт, эрэлтийн мэдрэмжийг тооцох чадвар эзэмшинэ.

Таашаал
Үнэ бүрдэлт

Нэр томьёо
Tastes
Pricing

Ахиу ашигт чанар

Marginal utility

Эрэлт
Нийлүүлэлт
Эрэлтийн хууль
Нийлүүлэтийн хууль
Эрэлт ба нийлүүлэлтийн

Demand
Supply
Law of demand
Law of supply
Demand and supply

муруй
Ашиг
Эрэлтийн мэдрэмж
Таамаглал

curve
Profit
Demand elasticity
Hypothesis

Эрэлт нийлүүлэлтийг

Determinants factors of

тодорхойлогч хүчин зүйлс

demand and supply

Үнийн түвшин
Калькуляц

Price level
Pricing

-

Эрэлт, эрэлтийн хууль

-

Эрэлтэнд нөлөөлөх үнийн ба үнийн бус хүчин зүйлс

-

Нийлүүлэлт, нийлүүлэлтийн хууль

Склонность
Ценообразовэние
Предельная
полезность
Спрос
Предложение
Закон спрос
Закон предложение
Кривая спроса и
предложение
Прибыль
Эластичность спроса
Гипотеза
Определяющие
факторы спроса и
предложение
Уровень цен
Калькуляция

-

Нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх үний ба үнийн бус хүчин зүйлс

-

Эдийн засгийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж буй зах зээлд эрэлт
нийлүүлэлтийн зохицуулах, эрэлт нийлүүлэлтийн үнийн ба үнийн бус
хүчин зүйлсийн нөлөөлөлийг судлах чадвар эзэмших ба онолын мэдлэгээ
нэмэгдүүлэн батлах.

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.
8. Б.Баярдаваа., Д.Гансүлд., Микроэкономикс., УБ., 2005 он.
Лекц №3
Хичээлийн сэдэв: ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ТЭНЦВЭР


Лекц

-

Зах зээлийн оролцогч болох пүүс нь үйлдвэрлэлийнхээ хэмжээг хэрхэн
тогтоодог талаар онолын мэдлэгтэй болох, зах зээлийн тэнцвэр яагаад
тогтдогийг тайлбарлах чадвар эзэмшин, зах зээл дэх пүүсийн үйл
хөдлөлийг зөв үнэлэх эрмэлзлэлтэй байна.

-

Пүүсийн болон зах зээлийн нийлүүлэлтийн, бараа бүтээгдэхүүний зах
зээлийн тэнцвэрийн хэлбэрүүдийн талаар мэдлэгтэй, олон тэнцвэр
тогтоох нөхцөл болон тэнцвэр тогтохгүй байх нөхцлүүдийг тайлбарлах
чадвартай болж, эрэлт нийлүүлэлт, тэдгээрийн тэнцвэрийг зөв үнэлэх
эрмэлзлэлтэй болно.
Нэр томьёо

Ханамж
Ашиг
Татвар
Татаас
Үнийн дээд түвшин
Үнийн доод түвшин
Эдийн засгийн өсөлт
Илүүдэл
Хомсдол
Хэрэглэгчийн хожоо
Хэрэглэгчийн
хүлээлт
Зах зээлийн үнэ
Хэрэглээний ханамж
Мөнгөний урсгал

Utility
Profit
Tax
Subsidy
Price selling
Price floor
Economic growth
Surplus
Shortage
Consumer’s advantage

Полезность
Прибыль
Налог
Дотация
Максимальная цена
Минимальная цена
Экономический рост
Излишек
Редкость
Подребитель ......

Consumer expectations

Ожидание потребителей

Market price
Propensity to

Рыночная цена

consumer
Money flows

Склонность потребителя
Денежный поток

-

Зах зээлийн тэнцвэр

-

Зах зээлийн тэнцвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлс

-

Зах зээлийн тэнцвэрт төрийн зохицуулалтын үзүүлэх нөлөөлөл

-

Зах зээл дахь илүүдэл ба хомсдол

-

Зах зээлийн тэнцвэр тогтоох нөхцлийн талаарх ойлголт авч, тэнцвэрийн
график, дүрслэлийг тайлбарлах чадвартай болно.

-

Зах зээлийн тэнцвэрт нөлөөлөх хүчин зүйлсийг тодорхойлж, зах зээлийн
тэнцвэрийн цэгийн шилжилтийг графикт дүрслэн үзүүлэх

УБ.,2011 он.

УБ., 2007 он.

Лекц №4
Хичээлийн сэдэв: ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ОНОЛ


Лекц

Сэдвийн зорилго: Эдийн засгийн үйл ажиллагаанд оролцогч нэг гол субьект
болох өрх гэр нь өөрт байгаа эдийн засгийн нөөцүүд буюу үйлдвэрлэлийн
хүчин зүйлсийг хүчин зүйлийн зах зээлд нийлүүлэх замаар орлого олж, өөрийн
хэрэгцээт бүтээгдэхүүн үйлчилгээг бүтээгдэхүүн үйлчилгээний зах зээлээс
худалдан авч байдаг тул эдийн засгийн үндсэн асуудлуудыг (хэрэглэгч ямар
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг, ямар хэмжээтэй, яаж хэрэглэх вэ?) хэрэглэгчийн
хувьд тодорхойлон тооцоох, онолыг судлаж дүгнэлт өгөх чадвар эзэмшүүлэх.

Хэрэглэгч
Орлого
Төсөв

Нэр томьёо
Consumer
Income
Budget

Покупатель
Доход
Бюджет

Төсвийн шулуун
Таашаал
Ялгаагүйн муруй
Ханамж
Ахиуц ханамж
Нийт ханамж

Line of budget
Tastes
Indifferent curve
Propensity
Marginal utility
Total utility

Линия бюджета
Кривая безраз личий
Предельная полезность
Общие полезность

-

Хэрэглэгчийн онолын судлах зүйл

-

Хэрэглэгчийн төсвийн хязгаарлалт

-

Хэрэглэгчийн таашаал

-

Хэрэглэгчийн ханамж

-

Хэрэглэгчийн оновчтой сонголт

-

Хэрэглэгчийн төсвийн хязгаарлалтан дахь сонголт болон оновчтой
сонголт

-

Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хэрэглэснээс авах хэрэглэгчийн таашаал
ханамжийг тодорхойлох

-

Төсвийн шулуун, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс, төсвийн шулууны
өөрчлөлтийг тодорхойлох

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.


Лекц №5
Хичээлийн сэдэв: ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ЗАРДАЛ


Лекц


Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны зорилго болон

хэрэгжилтийн үйл явцад дүгнэлт өгөх, нийгмийн гишүүн болон нийгэмд
зайлашгүй хэрэгцээтэй материаллаг болон материаллаг бус эд баялгийг бүтээх
аргууд, зохицуулалт хийхэд ашиглаж буй орлого зарлагын хувиарлалтыг
таамаглан тооцох аргуудыг онолын хувьд судлах нь лекц №5 гол зорилго юм.

Үйлдвэрлэл
Зардал
Тогтмол зардал
Хувьсах зардал
Нийт зардал
Ахиу зардал
Нийт орлого

Нэр томьёо
Production
Cost
Fixed cost
Variable cost
Total cost
Ultimate cost
Total revenue

Производство
Расходы
Постоянные расходы
Переменные расходы
Общие издержки
Предельные расходы
Общие доход

Ахиу орлого

Ultimate revenue

Эдийн засгийн ашиг

Economics profit

Дундаж хувьцах зардал

Average variable cost

Нягтлан бодох бүртгэлийн
ашиг

Account profit

Предельные доход
Экономический
прибыль
Средные предельные
издержки
Бугалтерского доход

-

Үйлдвэрлэл, изоквант ба изокост

-

Богино хугацааны үйлдвэрлэлийн зардал

-

Урт хугацааны үйлдвэрлэлийн зардэл

-

Пүүсийн ашиг

-

Зардлын төрлүүд тэдгээрийг тооцоолох

-

Зардал ба орлого, ашигийн график дүрслэл, тэдгээрийн уялдаа холбоо

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №6
Хичээлийн сэдэв: ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ТӨРӨЛ ХЭЛБЭРҮҮД


Лекц
Пүүсийн зах зээл дэх үйл ажиллагааны ашигт ажиллагааг

нэмэгдүүлэх зорилгоор зах зээлийн хэлбэрүүдийн нөлөөлөл, бодлого, арга зам,
онолын урсгал үр дүнгийн судлах нь энэхүү сэдвийн гол зорилго нь юм.

Зах зээл
Төгс өрсөлдөөнт зах
зээл
Төгс бус өрсөлдөөнт
зах зээл
Монополь зах зээл
Монопольт
өрсөлдөөн
Олигополь зах зээл
Аж үйлдвэрийн
Төрийн санхүүгийн
бодлого

Нэр томьёо
Market
Рынок
Perfect competition
Совершенная конкуренция рынок
market
Imperfect
Несовершенная конкуренция рынок
competition market
Monopoly market
Монополия рынок
Monopolistic
Монополитическая
competition
Oligopoly market
Олигополия рынок
Industral
Промышленной
Fiscal policy

Фискальная политика

-

Зах зээлийн тухай ойлголт

-

Төгс өрсөлдөөнт зах зээл

-

Монополь зах зээл

-

Монополист өрсөлдөөнт зах зээл

-

Олигополь зах зээл

-

Олигополийн үеийн үндсэн тэнцвэр

-

Зах зээл, зах зээлийн төрөл хэлбэрүүд тэдгээрийн онцлогийг таньж
мэднэ.

-

Зах зээл тус бүр дээрх ашиг хамгийн байх нөхцөл

-

Зах зээл тус бүрийн эрэлт, орлого, зардлын муруйн график дүрслэл

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №7
Хичээлийн сэдэв: ҮЙЛДВЭРИЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛСИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

үйлдвэрүүд

Лекц
Зах зээлд үйл ажиллагаа явуулж буй пүүс компани,

бүтээгдэхүүн

үйлдвэрлэх,

үйлчилгээ

явуулахад

тодорхой

хэмжээний үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийг ашиглан үр өгөөжийг нэмэдүүлэх
зорилгоор үйл ажиллагаа явуулдаг. Тиймээс үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсийн
талаар онолын мэдлэгтэй болхоос гадна практикт онолыг хэрэглээ болгох
талаас нь судлах нь энэ сэдвийн гол зорилго нь юм.

Үр ашиг буурах
Нөөц
Өртөг
Хөдөлмөр
Капитал
Рент
Цалин
Хөдөлмөрийн эрэлт,
нийлүүлэлт
Бодит цалин
Өртгийг
тодорхойлох
Үнэлгээ хийх

Нэр томьёо
Reduction efficient
Resources
Value
Labor
Capital
Rent
Wage
Labor supply and

Снижение эффетивности
Ресурсы
Стоимость
Труда
Капитал
Рент
Зарплата
Трудовой спрос и

demand
Actual wage

предложения
Реальная зарплата

Evaluation

Опеределение стоимости

Estimation

Оценивание

-

Хүчин зүйлийн зах зээлийн тухай ойлголт

-

Капиталын зах зээл

-

Газрын зах зээл

-

Хөдөлмөрийн зах зээл

-

Хүчин зүйлийн ахиу бүтээгдэхүүний орлого ба зардал

-

Хөдөлмөрийн зах зээл түүний тэнцвэр

-

Капиталын ирээдүйн ба өнөөгийн үнэ цэнийг тодорхойлох

-

Газрын рент ба үнийг тооцох

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №8
Хичээлийн сэдэв: ЭДЙИН ЗАСГИЙН ХАРИЛЦААНД ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУД

Лекц


Эдийн засгийн үйл ажиллагаанд оролцогч талуудын эрх

үүрэг, орлоцогчдын харилцан хамаарлын талаар суурь мэдлэгтэй болж,
тэдгээрийн үйл хөдлөлтэй холбоотой асуудлыг эдийн засгийн үүднээс
тайлбарлах, талуудын зорилго, үүрэг, хариуцлага тэдгээрт учрах саад
бэрхшээл болон давуу талуудын талаарх онолыг судлан танилцаж, дүн
шинжилгээ хийх.
Нэр томьёо
Үйлдвэрлэлийн цикл

Production cycle
Factor of economic

Производственный цикл
Факторы экономического

өсөлтийн хүчин зүйлс

growth
Economic cycle and

роста
Экономического цикл и

Эдийн засгийн үндсэн

crisis
The fundamental

кризис
Основные проблемы

асуудал
Тэгш эрх
Орлого
Ажил эрхлэлт
Үл үзэгдэгч гар
Удирдлага
Менежмент
Маркетинг
Зорилго, зорилт

economic problem
Equalitarianism
Income
Employment
Invisible hand
Management
Management
Marketing
Purpose, objective

экономики
Равенство
Доход
Занятость
Невидимая рука
Управление
Менежмент
Маркетинг
Цель, задача

Мөчлөг ба хямарл

-

Эдийн засгийн харилцаанд оролцогч талуудын үүрэг

-

Бизнесийн нэгжүүд ба өрх гэрүүд

-

Пүүс, пүүсийн ашиг алдагдал

-

Менежмент ба маркетингийн оролцоо

-

Эдийн засгийн онолд оролцогч талуудын үүрэг.

-

Эдийн засгийн нөөц ба орчил эргэлтийг тайлбарлаж чаддаг болно.

-

Үр өгөөжийг нэмэгдүүлэхийн тулд менежментийн зохион байгуулалтыг
ашиглах нь

-

Маркетингийн иж бүрдэл нь пүүсийн ашигт ажиллагаанд хэрхэн нөлөөг
судлан дүгнэх чадвартай болно.

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц № 9
Хичээлийн сэдэв: МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТУУД, АРГА ХЭРЭГСЭЛ


Лекц

Сэдвийн зорилго: Улс орны хэмжээний эдийн засгийн байдал, өсөлт, хөгжил,
эдийн засгийн бодлого, арга хэрэгслүүдийн талаар үндсэн мэдлэгтэй болж,
ажилгүйдэл, инфляци мөнгө зэрэг эдийн засгийн үзэгдлүүдийн мөн чанарыг
ойлгон, тайлбарлах чадвар эзэмшинэ, улс орны хөгжлийн зөв хандлагыг
тодорхойлж эрмэлзлэл, хандлагатай болгоход оршино.
Нэр томьёо
Макро эдийн засаг

Macroeconomics

Макроэкономика

Микро эдийн засаг

Microeconomics

Микроэкономика

Улсын өр

Federal debt

Гүйлгээний шинэ зах

Open new market

Открыт новой рынка

Сонгодог эдийн засгийн

Theory of classical

Теория классическая

онол

economics

экономия


Economic growth

Ажилгүйдэл

Unemployment

Безработица

Инфляци

Inflation

Инфляция

Мөчлөгийн хямрал

Crisis cycle

Циклический кризис

Гасударственный
долг

Экономического
роста

-

Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн ойлголтууд

-

Макро эдийн засгийн онолын урсгалууд

-

Макро эдийн засгийн бодлого арга хэрэгслүүд

-

Макро эдийн засгийн судалгааны аргууд

-

Эдийн засгийг улс орны түвшинд судлах арга зүй

-

Макро эдийн засгийн онолын урсгалуудын талаарх анхан шатны
мэдлэгтэй болно.

-

Макро эдийн засгийн асуудлуудыг шийдвэрлэх арга замуудын талаарх
үндсэн ойлголтыг авна.

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №10
Хичээлийн сэдэв: ҮНДЭСНИЙ ТООЦООНЫ СИСТЕМ


Лекц

Сэдвийн

Улс

зорилго:

орны

нийт

эдийн

засгийн

байдлыг

илтгэх

үзүүлэлтүүдийн талаар мэдлэг эзэмшин, тэдгээрийг тооцох, үнэлэх чадвартай
болж, эдийн засгийн бодит байдлыг зөв үнэлэх хандлага тогтооно.
Нэр томьёо
Үндэсний тооцооны систем
Хэрэглээ
Үндэсний нийт
Нэмэгдсэн өртөг
Хөрөнгө оруулалт
Цэвэр экспорт
Үндэсний цэвэр
Үндэсний орлого
Хувийн орлого
Эцсийн бүтээгдэхүүн ба

National accounts

Национальные счёта

system
Consumption

система
Добавленная стоимость
Валовой национальный

Cross national product
Value added
Investment
Net export
Net national product

үйлчилгээ
Бүтээгдэхүүний гаргалт

продукт
Добавленная стоймость
Инвестиция
Чыстый экспорт
Национальный чистый

National income
Personal income
Final goods and

продукт
Национальный доход
Личный доход
Конечный продукт и

services
Output

услуг
Выпуск продукции

-

Үндэсний тооцооны системийн тухай ерөнхий ойлголт

-

Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, түүнийг тооцох арга зүй

-

Үндэсний тооцооны бусад үзүүлэлтүүд

-

Үнийн индекс ба дефлятор

Улс орны эдийн засгийн өсөлт, бууралт тэдгээрийн шалтгааныг
тайлбарлах, бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагаа, төлөвлөлт, стратегийг зөв
оновчтой шийдвэр гаргах арга замуудын үндсийг эзэмшинэ.

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №11
Хичээлийн сэдэв: НИЙЛМЭЛ ЭРЭЛТ БА НИЙЛҮҮЛЭЛТ, НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС

Лекц


Нийлмэл эрэлт нийлмэл нийлүүлэлт хоёрын нөлөөлөл нь

макро эдийн засгийн тэнцвэрт хэрхэн нөлөөлж байгааг онолын хувьд судлах нь
лекц №11 гол зорилго нь юм.

Нийлмэл эрэлт

Нэр томьёо
Aggregate demand

Хэрэглээний ханамж

Propensity to consumer

Хэрэглэгчийн ялгаагүйн

Consumer indifference

муруй
Үнийн оновчтой санал

curve
Retionaling incentive

Нийлмэл нийлүүлэлт муруй

Aggregate supply curve

Дундаж хувьсах зардал

Average variable cost

Совокупного спрос
потребителя
Кривая безраз личий
потреб ителя
Рациональное мнение
цен
Кривая совокупного
предложения
Средные переменные
издержки

-

Нийлмэл эрэлт, түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс

-

Нийлмэл нийлүүлэлтэнд нөлөөлөх хүчин зүйлс

-

Макро эдийн засгийн тэнцвэр

Засгийн газар, пүүс, өрх гэрийн худалдан авахад бэлэн байгаа бараа
үйлчилгээний бодит хэмжээг хэмжих үнэлэлт өгөх чадвартай болох ба
эдгээрт

нөлөөлөх

хүчин

зүйлсийн

нөлөөллийг

тооцон,

график

дүрслэлээр илэрхийлэх чадвар эзэмшинэ.

УБ.,2011 он.

УБ., 2007 он.

Лекц №12
Хичээлийн сэдэв: АЖИЛГҮЙДЭЛ БА ИНФЛЯЦИ


Лекц

Сэдвийн зорилго: Эдийн засгийн тогтворгүй байдлын талаар онолын үндсэн
мэдлэгтэй болох, энэхүү тогтворгүй байдлыг илэрхийлэх үзүүлэлтүүдийг
тодорхойлж, тайлбарлах чадвар эзэмшинэ.

Ажилгүйдэл
Инфляци
Цалин
Халамжийн төлбөр
Валютын ханш
Валютны ханшны
хөдөлгөөн
Үнэ өртөг буурах
Оукений хууль
Аж байдал ба
ядуурал
Төлбөрийн чадвар
зогсох
Мөчлөгийн хямрал
мөчлөг

Нэр томьёо
Unemployment
Inflation
Wage
Transfer payments
Exchange rate
Floating exchange
rate
Deprecation
Okuns law

Безработица
Инфляция
Зарплата
Трансфертные платёжи
Валютный курс
Движение валютного курса
Снижение стоимости
Закон Окуня

Welfare and poverty

Благосостояние и бедность

Insiolvency of

Прекращение

poverty
Crisis cycle

платёжеспособности
Циклический кризис

Economic cycle

Экономический цикл

-

Эдийн засгийн хэлбэлзэл, эдийн засгийн мөчлөг

-

Хэвийн өсөлтийн түвшин

-

Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний алдагдал

-

Ажилгүйдэл, түүний хэлбэрүүд, шалтгаан үр дагавар

-

Инфляци, түүний шалтгаан үр дагаврууд

-

Дефляци, стагфляци

-

Ажилгүйдэл ба инфляцийн харилцан хамаахал

-

Ажилгүйдлийг хэмжих тодорхойлох аргачлал

-

Ажилгүйдлийн нийгэм, эдийн засгийн үр дагавар

-

Ханш уналт, ханш уналтын түвшинг тодорхойлох


УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №13
Хичээлийн сэдэв: УЛСЫН ТӨСӨВ, САНГИЙН БОДЛОГО, ТАТВАРЫН ТОГТОЛЦОО


Лекц
Эдийн засаг нь бие даасан шинжлэх ухаан болсон түүх,

хөгжлийн үе шатуудыг судлахаас гадна тухайн улсын эдийн засаг нь зах зээлд
тогтвотрой байхын тулд үндсэн гурван асуултанд

хариулт өгөх зорилгоор

эдийн засгийн судалгааны ямар аргыг ашиглаж байгааг судлах, эдийн засгийн
тогтолцоо, түүний хэлбэрийн талаар суурь мэдлэгтэй болох нь лекц №1
сэдвийн хүрээн дахь гол зорилго юм.

Төсөв
Улсын төсөв
Татвар
Татварын дарамт
Татварын хөнглөлт
Өртгийн хэмжүүр

Нэр томьёо
Budget
State budget
Tax
Burden some taxes
Tax relief
A standard of

Улсын өр
Алдагдал

value
Federal debt
Deficit

Улсын нөөцийн норм

Federal funds rate

Мөнгөний эмисс
Мөнгөний нэгж
Мөнгөний бодлого

Monetary emission
Monetary unit
Monetary policy

Бюджет
Государственный бюджет
Налог
Налоговая аминистия
Налоговые льготы
Мерило стоимости
Гасударственный долг
Дефицит
Норма государственного
резерва
Денежная эмиссия
Денежная единицы
Денежная политика

-

Улсын төсвийн ерөнхий ойлголт

-

Улсын төсвийн орлого, зарлага

-

Төсвийн алдагдал ба түүнийг бууруулах арга зам, мөнгөний эмисс

-

Татварын тогтолцоо, Лафферийн муруй

-

Эдийн засгийн тогтворжуулах бодлого, сангийн бодлого

-

Улсын төсвийн талаарх мэдлэгтэй болно.

-

Төрийн сангийн бодлогуудыг удирдах аргуудыг эзэмшинэ.

-

Татварын тогтолцоо ба ангилалын талаарх онолын мэдлэгтэй болно.

-

Төрийн сангийн бодлогын хэрэгжилтийн талаарх онолын мэдлэгтэй
болно.

-

Татварын тогтолцоонуудын үр ашигтай байдал

-

Татварын эдий засгийн болон нийгмийн үр дагаврууд


УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

Лекц №14

Хичээлийн сэдэв: МӨНГӨ, МӨНГӨНИЙ БОДЛОГО, САНХҮҮГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ


Лекц
Мөнгө, мөнгөний бодлогын зорилго, мөнгөний бодлогын

хэрэгжилтийн талаар үндсэн мэдлэгтэй болж, мөнгөний бодлогын арга
хэрэгслийг тодорхойлох чадвар эзэмшихээс гадна санхүүгийн тогтолцоо,
санхүүгийн зах зээлийн талаар мэдлэгтэй болж, эдийн засаг дахь мөнгөний

үүрэг, зохицуулалт, мөнгөний эрэлт, нийлүүлэлтийг тодорхойлж тайлбарлах
чадвар эзэмшинэ.
Нэр томьёо
Interest rate

Хүүгийн норм
Хадгаламжийн хэрэгсэл

Medium of saving

Банк
Мөнгө ба санхүүгийн

Bank
Monetary and fiscal

эмисс
Үнэт цаас

issues
Security

Хөрвөх үнэт цаас

Convertible securities

Мөнгө
Тооцооны мөнгө
Бэлэн мөнгө
Бараг мөнгө
Өртгийн хэмжүүр

Money
Token money
Effective money
Near money
A standard of value

Норма процента
Средество
сбережения
Банк
Денежный и
фискальный
Ценные бумаги
Конвертирумые
ценные
Деньги
Счетные деньги
Наличные деньги
Почти денег
Мерило стоимости

-

Мөнгөний мөн чанар, мөнгөний гүйцэтгэх үүрэг

-

Мөнгөний агрегатууд

-

Мөнгөний нийлүүлэлт ба эрэлт

-

Банкны, банкны тогтолцоо

-

Мөнгөний бодлогын арга хэрэгслүүд, шууд ба шууд бус арга хэрэгсэл

-

Санхүүгийн хөрөнгийн зах зээл, түүний төрлүүд, тэдгээрийн ялгаа ба
онцлогууд

-

Эдийн засгийн мөнгөний гүйцэтгэх үүрэг, түүний мөн чанар юу болох
талаарх мэдлэг эзэмших

-

Банкны тогтолцоо, банкны гүйцэтгэх үүрэг зорилгууд

-

Мөнгөний бодлогын арга хэрэгсэлийн талаарх ойлголт авна.

УБ.,2011 он.

УБ., 2007 он.

Лекц № 15
Хичээлийн сэдэв: ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨГЖЛИЙН АСУУДАЛ БА ЭДИЙН ЗАСГИЙН
ӨСӨЛТ, ОЛОН УЛСЫН ХУДАЛДАА


Лекц
Эдийн засгийн өсөлт, хөгжилтэй холбоотой орчин үеийн

эдийн засгийн асуудлуудын талаар мэдлэгтэй болох, эдгээр үзүүлэлтүүд нь
манай улсын хувьд ямар түвшинтэй байдгийг тодорхойлох чадвар эзэмшинэ,
дэлхийн эдийн засагт гарч буй шинэчлэлт, өөрчлөлт, Монгол улсын байр
суурийг тодорхойлох эрмэлзлэл төлөвшинө. Гадаад худалдаа явагдах нөхцлийн
талаар мэдлэгтэй болж, гадаад худалдааны ашиг, алдагдлыг тодорхойлож, улс
хоорондын худалдаа, эдийн засгийн харилцаанд хэрэглэгдэж буй мөнгөн
тооцооны мөн чанар, валютын ханш, валютын ханшны системүүдийн тухай

мэдлэгтэй болж, ханшны системүүдийн сул болон давуу талын тухай болон
валютын ханшны бодлогуудын талаар өрийн үнэлэлтийг өгөх чадвар
эзэмшинэ.
Нэр томьёо
Дотоодын нийт
Олон улсын худалдаа
Хөрөнгө оруулалт
Нэмэгдсэн өртөг
Харьцангуй давуу тал
Валютын ханш
Квот
Хаалтын ханш
Алтан стандарт
Бреттон Будсын
систем

Cross domestic
product
Economic growth
International trade
Investment
Value added
Comparative
advantage
Exchange rate
Quota
Closing price
Gold standard

Валовой национальный
продукт
Экономический рост
Международная торговля
Инвестиция
Добавленная стоимость
Относительное преимущество

Bretton-Woods system

Валютны курс
Квот
Курс закрытия
Золотой стандарт
Бреттон – Будсская система

-

Эдийн засгийн өсөлт, түүнийг тодорхойлох арга зүй

-

Эдийн засгийн өсөлтийн хүчин зүйлс

-

Эдийн засгийн өсөлтийн Солоугийн загвар

-

Эдийн засгийн өсөлт, түүнийг тодорхойлох аргууд

-

Эдийн засгийн өсөлтийн загваруудтай танилцана.

УБ.,2011 он.
УБ., 2007 он.

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН СТАНДАРТ ХӨТӨЛБӨР

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (11)

Similar to ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН СТАНДАРТ ХӨТӨЛБӨР

Similar to ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН СТАНДАРТ ХӨТӨЛБӨР (20)

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛ ХИЧЭЭЛИЙН СТАНДАРТ ХӨТӨЛБӨР