1. TEMA 11: UN MUNDO BIPOLAR:
GUERRA FRÍA E DESCOLONIZACIÓN
(1945-1991)
1. A formación de bloques antagónicos (1945-1947)
2. Guerra Fría e coexistencia pacífica (1945-1975)
3. A descolonización
4. Estados Unidos, líder do mundo capitalista
5. A Unión Soviética e o bloque socialista
6. A volta á tensión entre os bloques (1975-1985)
7. Crise e afundimento do comunismo (1985-1991)
Antía Sanmarco Martínez

2. 1. A FORMACIÓN DE BLOQUES
ANTAGÓNICOS (1945-1947)
 1.1. A CONSOLIDACIÓN DOS BLOQUES
 División de Europa en dúas zonas de influencia
 Dous modelos antagónicos: capitalismo liberal
(EUA) e socialismo comunismo (URSS)
 Estados Unidos expulsa os gobernos comunistas
das súas áreas de influencia
 A URSS impulsou a instauración dun sistema
comunista nos países baixo a súa influencia

3. 1.2. A RUPTURA: O PANO DE ACEIRO
 Doutrina Truman
 Intervención americana para frear o comunismo en
Europa
 Plan Marshall*
 Aceptación polos países occidentais e
rexeitamento dos países do Leste
 Proposición soviética do informe Jdanov
 Creación do Kominform*
 División polo Pano de Aceiro*
 Creación da OTAN polos aliados de USA
 Creación do Pacto de Varsovia polos aliados da
URSS

4. 1.3. A PARTICIÓN DE ALEMAÑA
 Primeiro enfrontamento en Alemaña
 División de Alemaña en catro zonas ocupadas
 Os tres aliados occidentais forman o Estado
federal alemán
 Consecuencia: bloqueo da cidade de Berlín
 Aceleramento da división de Alemaña pola crise en
dous estados:– República Federal de Alemaña–
República Democrática de Alemaña

6. 2. GUERRA FRÍA E COEXISTENCIA
PACÍFICA (1945- 1975)
 2.1. QUE É A GUERRA FRÍA?
 Definición
 Enfrontamento tenso
 Desenvolvemento dunha gran carreira de
armamentos
 Tensión entre os bloques
 Emprego do xogo sucio, da propaganda hostil
contra o inimigo e da espionaxe

8. 2.2. OS CONFLITOS DA GUERRA FRÍA
 Rivalidade en conflitos bélicos afastados dos seus
territorios
 A GUERRA DE COREA
 Tras a independencia división de Corea en dous
Estados
 Invasión de Corea do Sur por parte de Corea do
Norte coa axuda soviética
 Tras a guerra de tres anos firmase a Paz de
Panmunjon
 Consolidación da división das dúas Coreas

9. A GUERRA DE VIETNAM
 Independencia do Vietminh declarada polas forzas
comunistas
 Guerra entra a guerrilla comunista e o exército
colonial francés
 Remate da guerra, derrota francesa e
consolidación da división de Vietnam en Norte e
Sur: goberno comunista e pro-occidental
 Incorporación de USA á guerra
 Obxectivo: evitar a reunificación de Vietnam nun
réxime comunista
 USA perde a guerra
 Unificase Vietnam e instaurase o comunismo

11. A CRISE DOS MÍSILES
 Réxime revolucionario en Cuba dirixido por Fidel
Castro
 Boicot económico a Cuba
 Apoio da URSS a Cuba
 Bloqueo marítimo para evitar a instalación de
mísiles nucleares en Cuba
 Retirada da URSS

12. 2.3. COEXISTENCIA PACÍFICA E
DISTENSIÓN ENTRE OS BLOQUES
 Coexistencia pacífica
 Nova xeración de dirixentes: Jruschov na URSS e
Kenedy en EUA
 Intento da solución do conflito por vía pacífica
 Relacións directas entre mandatarios = teléfono
roxo
 Acordos para frear a carreira de armamentos
(Acordos SALT)
 Relacións de EUA coa China comunista e as dúas
Alemañas

14. 3. A DESCOLONIZACIÓN
 3.1. AS CAUSAS DA DESCOLONIZACIÓN
 Desexo da independencia
 Movementos nacionalistas
 Diminuición do prestixio das potencias coloniais
 Opinión internacional contraria á colonización que
se manifesto una Carta do Atlántico*
 O apoio á descolonización por parte de EUA e a
URSS

15. 3.2. O PROCESO DESCOLONIZADOR
 Primeira etapa no Oriente
Próximo:– Independencia de
Líbano, Siria e Xordania–
Formación de Israel
 Independencia da India e
Indonesia● Segunda etapa no
Norte de África
 Libia accede á soberanía
 Independencia de Marrocos e
Tunisia
 Intento de Francia de manterse
en Alxeria
 Terceira fase na áfrica
subsahariana
 Proclamación da independencia
das colonias británicas,
francesas e belgas
 Última fase no Cono Sur africano
 Descolonización de Angola e
Mozambique
 Independencia de Namibia
 Independencia de África do Sur
polos colonos brancos
 Mantemento do apartheid*
ata1993

17. 3.3. O XURDIMENTO DO TERCEIRO
MUNDO
 Neocolonialismo*
 Conferencia de Bandung: representantes de 29
países africanos e asiáticos
 Líderes como Sukamo, Nehru e Nasser
 Acordo duna serie de principios
 Establecemento dunha alianza de Estados
independentes
 Instauración duna corrente neutralista
 Conferencia de Belgrado e Movemento de Países
Non Aliñados

18. 4. ESTADOS UNIDOS, LÍDER DO
MUNDO CAPITALISTA
 A AFIRMACIÓN DA POTENCIA ESTADOUNIDENSE
 Hexemonía estadounidense sobre o mundo capitalista
 Superioridade tecnolóxica e económica de EUA
 Prestixio político e unha enorme potencia militar
 Dous obxectivos de actuación: primacía sobre o mundo
capitalista e frear a expansión comunista
 Desenvolveu un programa de axuda á reconstrucción
posbélica
 Organismo para a reconstrucción (FMI* e BIRD*)
 Programa de axuda á Europa (Plan Marshall)

19. 4.2. A EVOLUCIÓN POLÍTICA E SOCIAL
 Dous grandes partidos políticos em EUA: demócratas e
republicanos
 En 1960 gana as eleccións o demócrata John F.
Kennedy
 Asasinato do presidente (1963)
 Modelo de vida basado na abundancia e no consumo
 Amplos sectores sociais quedaban excluídos da
opulencia
 Modelo social contestado
 Defensa dos dereitos negros (BlackPanters*),
movemento hippie
 Perda da hexemonia estadounidense no ámbito
internacional

20. 4.3. EUROPA: CRECEMENTO
ECONÓMICO E DEMOCRACIA
 Plan Marshall motor da reconstrucción
 Crecemento económico da Europa occidental
(taxas anuais de crecemento do PNB)
 Gran desenvolvemento socioeconómico
 Terciarización da poboación activa
 Crecemento económico en Europa occidental =
sistemas políticos democráticos

21. 4.4. XAPÓN, O CAPITALISMO ASIÁTICO
 Sistema político inspirado nas democracias
occidentais
 Xapón mellor aliado asiático de EUA
 Xapón converteuse na segunda potencia
económica mundial
 Causas deste “milagre económico”
 Combinación de grupos industriais e financieiros

22. 5. A UNIÓN SOVIÉTICA E O BLOQUE
SOCIALISTA
 5.1. A RECONSTRUCIÓN ECONÓMICA
 A URSS sae perxudicada no aspecto material e
líder dos países comunistas
 Reconstrución da súa economia
 Prioridade á industria pesada, á de armamento e
ás comunicacións
 Obxectivo converterse na gran potencia industrial
 Orixinouse un modelo profundamente
desequilibrado
 Produciuse unha debilidade na industria de
consumo

23. 5.2. A SOCIEDADE SOVIÉTICA
 Dous grandes grupos sociais: asalariados e
campesiños contrapostos a intelectuais e
profesionais
 Mellora do nivel de vida da poboación a partir de
1956
 Garantemento dos dereitos básicos
 A clase dominante vinculada ó Partido Comunista
(PCUS)

25. 5.3. A DESESTALINIZACIÓN DA URSS
 Stalin dirixente que conduciu a URSS á victoria
 Culto á personalidade
 Persecución de disidentes*
 Terror do Estado
 Morte de Stalin e abertura dun período de cambios
 Inicio da desestalinización
 Chegada de Jruschov e o seu programa de reformas
 Política exterior de coexistencia pacífica
 Reformas paralizadas e destitución do dirixente
 Nova dirección por Brezmev
 Impúxose o inmobilismo

27. 5.4. AS DEMOCRACIAS POPULARES DE
EUROPA DO LESTE
 Estados do Leste goberno
da fronte nacional
 Desenvolvemento de
programas de reconstrución
 Repartición das terras
entre os campesiños
 Nacionalización da empresa
e da banca e inicio da
industria pesada
 Evolución cara un
aliñamento coa URSS
 Imposición dunha vía
socialista e aliñamento coa
política exterior soviética
 Países controlados pola
URSSi ntégranse no
COMECON*
 Pacto de Varsovia = os
exércitos baixo o mando
soviético
 Lenvantamento contra a
presenza soviética en
Hungría
 En Checoslovaquia ponse
en marcha a Primavera de
Praga
 O Pacto de Varsovia
acabou co intento

28. 6. A VOLTA Á TENSIÓN ENTRE OS
BLOQUES (1975- 1985)
 6.1. A EXPANSIÓN Á INFLUENCIA SOVIÉTICA
 Triunfo da revolución cubana en América Latina
 Impulsa a creación de guerrillas comunistas e
antiimperialistas
 Triunfo a revolución sandinista en Nicaragua
 Influencia comunista expándese en Asia
 Siria e Exipto recibiron axuda militar da URSS
 Algúns estados do Magreb adoptan réximes
socializantes: Alxeria e Libia
 Influencia soviética en Etiopía e África
subsahariana

30. 6.2. ESTADOS UNIDOS: A LOITA POR
MANTER AHEXEMONÍA
 Influencia estadounidense no Terceiro Mundo
 Grave crise económica en 1973(crise do petróleo):
depresión económica e afundimento do comercio
 Perigo da posición de EUA no mundo pola invasión
soviética de Afganistán
 Ronald Reagan reafirmou unha política exterior
intervencionista
 USA apoia aos sectores disidentes dos países
socialistas

31. 6.3. UN NOVO TIPO DE CONFLITOS
 Os conflitos e problemas van máis alá da política
de bloques =loita entre EUA e a URSS
 Revolución de Jomeini en Irán =república islámica
fortem
 Manifestación dun emerxente mundo islámico
 África e os problemas de pobreza
 China nova potencia mundial apartada dos
intereses dos bloques

32. 7. CRISE E AFUNDIMENTO DO
COMUNISMO (1985- 1991)
 7.1. OS PROBLEMAS DOMODELO SOVIÉTICO
 Economía da URSS estancada e tecnoloxía
atrasada
 Nivel de vida baixo
 Grandes gastos militares
 Serios problemas políticos en Europa do Leste
 No PCUS os privilexiados controloaban o poder e
impedían as reformas

33. 7.2. AS REFORMAS DE GORBACHOV
 Gorbacov secretario do PCUS
 Inicio dun proceso reformista
 Proposición da perestroika*
 Suprimiuse a censura e o monopolio do poder do
PCUS (oglasnost)
 Primeiras eleccións libres en1990
 Presidente Boris Yeltsin
 Avance no desarmamento con EUA na política
exterior

34. 7.3. A DESAPARICIÓN DO BLOQUE DO
LESTE
 Movemento reformista
 Eleccións en Polonia gañadas polo sindicato
católico de Solidariedade, enfrontado ao PCUS
 Novo goberno de Lech Walesa
 Caída dos réximes comunistas de Hungría,
Checoslovaquia (dúas repúblicas) e Bulgaria
 Alzamento popular en Romanía e remate da
ditadura de Nicola e Ceausescu
 Alemaña Oriental
 Caída do muro de Berlín 1989
 Eleccións en 1990 gañados polos partidarios de
reunificar Alemaña = tratado de unificación

36. 7.4. A DISOLUCIÓN DA URSS
 Golpe de estado militar en Moscova
 Yeltsin e a supresión do réxime comunista
 Disolvese o PCUS
 Independencia das repúblicas bálticas de Ucraína e
Bielorrusia
 A URSS dividiuse en 15 repúblicas independentes
 Dimisión de Gorbachov
 A Federación Rusa herda problemas da URSS
 Enfrontamentos entre etnias e crise económica
(causa: pola rápida privatización)

38. 7.5. A DESINTEGRACIÓN DO BLOQUE
COMUNISTA
 Crise nos países comunistas
 Países do Terceiro Mundo com réximes
socializantes desapareceron ou introduciron
cambios
 Cuba, Vietnam ou China mantiveron o carácter
comunista
 Desaparicion do bloque comunista