Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлогыг Дархан-Уул аймагт хэрэгжүүлэх боломжийг судлах нь /Мөнх-Эрдэнэ.Д/

1. ЭМИЙН ТАЛААР ТӨРӨӨС БАРИМТЛАХ БОДЛОГЫГ
ДАРХАН-УУЛ АЙМАГТ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ БОЛОМЖИЙГ СУДЛАХ НЬ
Мөнх-Эрдэнэ.Д1
, Чулуунхишиг.Б2
1
АШУҮИС-Дархан АУС, 2
ХУИС
Munkherdene.d@mnums.edu.mn,
Үндэслэл
Монгол Улсын эмийн үндэсний бодлогын тулгуур зарчмыг 1993 онд
хуралдсан эмийн үндэсний бодлогын анхдугаар бага хурлаас томъѐолсон байдаг.
ДЭМБ 1970-аад оны дунд үеэс хүн амынхаа эмийн үндсэн хэрэгцээг хангах,
хүн амд үзүүлэх эрүүл мэндийн тусламжийн хүрээнд үйлчилгээний өндөр
идэвхтэй, хор аюул багатай, боломжийн үнэтэй эмээр хангах бодлогыг дэвшүүлсэн
нь Монгол Улс хэрэгжүүлж эхлэх үндэслэл болсон юм.
2002 онд Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлого батлагдаж байсан 2014
онд дахин шинэчлэгдэн батлагдаад байна. Энэ бодлого нь хэрэглэгчийн эрүүл
мэндийн хэрэгцээнд нийцсан эмчилгээний өндөр идэвхтэй, аюулгүй, чанарын
баталгаатай эмээр хангахад төрөөс баримтлах бодлогыг тодорхойлох үндсэн
баримт бичиг болох ба 2014-2018 онд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөгдсөн.
Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлого нь 1 зорилго бүхий 8 зорилтын
хүрээнд үйл ажиллагаагаа хэрэгжүүлэх юм. Энэхүү зорилтуудын 1 болох “Хүн
амын эрүүл мэндийн хэрэгцээнд нийцсэн эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх”
асуудал бидний хувьд тулгамдсан асуудлын нэг юм. Эмийн зохистой хэрэглээг
төлөвшүүлэхэд “Эмч-Эм зүйч-хэрэглэгч” нь маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Эмийг
замбараагүй хэрэглэснээс өвчин архагших, өвчинд дасал болох, дараа хэрэглэхэд
эм үйлчлэхгүй байх, эмийн хордлогод орох зэрэг сөрөг үр нөлөө гардаг. Одоогийн
байдлаар монгол улс нь эмийг замбараагүй хэрэглэдэг орны тоонд багтдаг бөгөөд
энэ нь ард иргэд эмийн талаарх мэдлэг боловсрол хангалтгүй байгаатай
холбоотой юм. Мөн сүүлийн үед эмийн пүүс, компаниуд олноор нэмэгдэж 1 эмийг
олон янзын нэршлээр нэрлэх, түүнд агуулагдах үйлчлэгч бодисын давхцал зэрэг
нь мэргэжилтнүүдийг төөрөгдөлд оруулж байна.

2. Судалгааны ажлын зорилго
Төрөөс эмийн талаар баримтлах бодлогын хүрээнд Дархан-Уул аймгийн
иргэдэд эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх
Судалгааны ажлын зорилт
Эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэхдээ дараах зорилтуудыг дэвшүүлэв. Үүнд:
1. Сургалт явуулах
 СӨБ-ийн багш нарыг сургалтанд хамруулах
 ЕБС-ийн багш нарыг сургалтанд хамруулах
 Байгууллагын сургалтуудыг зохион байгуулах
 Ахмад настны сургалтыг зохион байгуулах
 Хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сошиал сүлжээнүүдийг ашиглах
2. Сурагчдын дунд уралдаант, тэмцээнийг зохион байгуулах
 Гар зургийн уралдаан /СӨБ, ЕБС сурагчид
 Дэвжээ тэмцээнийг сурагч, оюутнуудын дунд зохион байгуулах
 АХА тэмцээн зохион явуулах
Практик ач холбогдол
Эмийн зохистой хэрэглээний сургалтуудыг явуулснаар гэр бүлийн гишүүдэд
эмийн хэрэглээний зөв хандлага төлөвшиж, өрхийн эмийн хэрэглээний үргүй
зардлыг бууруулахад чиглэнэ.
Шинэлэг тал
Энэхүү судалгаа нь эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэхэд гэр бүлийн бүх
гишүүдийг ажлын байр, орчинд нь сургалтанд хамруулж байгаа нь шинэлэг юм.
Өөрөөр хэлбэл хүүхэд болон сурагчдад тэднийг асран хамгаалж байгаа багш, эцэг
эхтэй хамтарсан сургалт явуулж байгаагаараа онцлогтой.
Үндсэн хэсэг
Эмийн зохистой хэрэглээний тухай ДЭМБ-ын баримт бичгүүдэд зөвлөмж
болгохдоо:

3.  Аливаа өвчний үед тохирох өндөр идэвхитэй, гаж нөлөө багатай эмийг
оновчтой сонгож авах
 Эмчилгээний үр дүнг хэрхэн хянах хийгээд үр дүнгээс хамааруулан цаашид
тэрхүү эмийн хэрэглээг хэрхэн зохицуулах
 Эмийн хэрэглээний явцад үүсч болох сөрөг нөлөөнөөс хэрхэн сэргийлэх
 Эмүүдийг өөр хооронд нь болон хоол ундтай хэрхэн уялдуулан хэрэглэх
зэрэг асуудлыг нэн чухалчилсан байдаг байна.
Хуулийн томъёололоор:
 “Эм” гэж хүний болон мал, амьтны өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, өвчнийг
оношлох, эмчлэх, дархлаажуулах зориулалттай, үйлчлэл нь эм судлал,
эмнэлзүйн сорилт туршилтаар нотлогдсон, нийлэг буюу амьтан, ургамал,
эрдсийн гаралтай бодисыг тодорхой хэлбэрт оруулсан, зохих тун,
хэмжээгээр хэрэглэдэг бэлдмэлийг;
 “эмийн зохистой хэрэглээ” гэж эмийг шаардлагатай тохиолдолд эмч, эм
зүйчийн заавар, зөвлөмжийн дагуу зөв хэрэглэхийг;
хэлнэ.
Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн 2-р бүлгийн 4.2-т эмийн үндэсний
бодлого нь эрүүл мэндийн байгууллага, мал эмнэлэг, хүн амыг өндөр идэвхтэй,
чанарын баталгаатай, эмийн бүртгэлд бүртгэгдсэн эмээр тасралтгүй, хүртээмжтэй,
жигд хангах, эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэхэд чиглэнэ, 4.4-т Эмийн
үндэсний бодлого нь Засгийн газар, төрийн захиргааны төв болон нутгийн
захиргааны байгууллагын бодлогод тусаж, тэдгээрийн үйл ажиллагаагаар дамжин
хэрэгжинэ гэж заасан байгаа нь орон нутагт төлөвлөлтийг зөв зохион байгуулах нь
чухал ач холбогдолтойг харуулж байна.
Монгол улсын хэмжээнд зохисгүй хэрэглэж буй эмийн хэрэглээнд
антибиотик болон тарилгын эмийн хэлбэрүүд хамгийн их хувийг эзэлдэг байна.
Тухайлбал: Антибиотикийг жоронд бичих хувь Африкийн улс оронд 29-63%, Латин
америкийн улс оронд 27-30%, Азийн улсуудад 75% байдаг бол Монголд томоохон
клиникийн эмнэлгийн дундаж 48,5% байсан ба аймгийн эмнэлгийн дундаж 25,3%,
сумын эмнэлэг 20,6%, өрхийн эмнэлэг 19,4% тус тус байсан байна.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хууль (шинэчилсэн найруулга)

4. Хүн амаас авсан асуумж судалгаагаар: 45,8% нь эмийг жоргүй худалдан
авдаг гээд жоргүй худалдан авах боломжийг тайлбарлахдаа 41,4% нь эмийн
сангаас асуухад хангалттай гэсэн байх ба 68,5% нь эмийн сангаас жоргүйгээр эм
худалдан авахад бэрхшээлгүй гэсэн нь антибиотик эмийн хэрэглээ зохисгүй
байгааг харуулж байна.
Дэлхийн олон орон ялангуяа хөгжиж буй орнуудад ууж хэрэглэх эмнээс
тарилгыг илүү чухалчилж, тарилгын эмийн буруу хэрэглээ газар авч байна ДЭМБ
болон эрүүл мэндийн салбарын мэргэжилтнүүд тодорхойлжээ.
Манай улсын хувьд тарилгын эмийн хэлбэрийг хэрэглэж буй тоогоор
дэлхийд дээгүүр ордог ба хийгдэж буй тарилгын тоог нэг хүнд тооцож үзэхэд
дунджаар 13 удаа тариулдаг, эмнэлэгт хэрэглэж буй эмийн 43.4%, хэвтэн
эмчлүүлэгсдийн 90% нь тариа хийлгэдэг, импортын эмийн 23%, дотоодын эмийн
үйлдвэрлэлийн 46%-ийг тарилгын эмийн хэлбэр эзэлдэг гэсэн судалгаа байдаг.
Тарилгын эмийг зөвхөн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэгсэд хэрэглэж байгаа бус
амбулаторын эмчилгээнд өрхийн эмнэлэгт, гэр орны нөхцөлд хэрэглэх нь түгээмэл
байна.
Тарилгын эмийг хэрэглэж буй гол шалтгаан нь аль ч тохиолдолд
эмчилгээний зорилго агуулдаг боловч гэрийн нөхцөлд хийгдэж буй тарилга нь
аюулгүй, ариун нөхцөлд хийх дүрэм зааврыг зөрчиж, эмчийн заалтгүй,
шаардлагагүй тарилга хийж байгаа нь эмийн зохисгүй хэрэглээг үүсгэж байдаг.
Эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх SWOT шинжилгээ
Дотоод хүчин зүйлс Гадаад хүчин зүйлс
Давуу тал (S) Сул тал (W) Боломж-Таатай
нөхцөл (O)
Эрсдэл -Таагүй
нөхцөл (T)
 ДУА нь АШУҮИС-
ийн салбар
сургуультай
 Боловсон хүчний
хувьд хос
 Хүн амын
суурьшлын
нягтрал их
 Боловсролын
салбар дахь
 Бүх шатны
боловсролын
байгууллагын
багш нар
хамрагдана
 ТВ, FM-ээр түгээж
буй мэдээллийг цаг
тухайд нь хүлээн
авах
боломжгүйгээс

5. мэргэжилтэй
/Эмч-багш, эм
зүйч-багш/
 Хувийн хэвшлийн
эмнэлэг, эмийн
сан харьцангуй
олон
 Нийтэд
зориулсан
сургалтын багц
хөтөлбөр
боловсруулах
боломж
хангагдсан
 Хэрэглэх
субъектив хүчин
зүйл ихтэй
 Төвийн бүсийн
байршилтай тул
интернет орчин
сайн хөгжсөн
эмнэлгийн
боловсон
хүчний
мэргэжлийн
түвшин өөр өөр
/дипломын
боловсролтой
бага эмч,
бакалаврын
зэрэгтэй
сувилагч/
 Бүх шатны
эмнэлэг болон
АУ-ны сургууль
хамтран
ажиллах
боломжтой
 Гэр бүлийн бүх
гишүүд
хамрагдах
боломжтой
 Сургуулийн эмч
нар давтан
сургалтанд
хамрагдах
боломжтой
хязгаарлагдмал
мэдээлэлтэй байх
 Эмч нарын 
эмийн
жор*
бичих
стандарт
шаардлага
хангахгүй
 Эмийн сангийн эм
бараа
борлуулалтанд
сөргөөр нөлөөлөх
Судалгааны ажлын таамаглаж буй үр дүн
Энэхүү судалгааны ажлын үр дүнд гэр бүлийн бүх гишүүд эмийн зохистой
хэрэглээний зөв хандлагыг эзэмшиж, зөв эмээр, зөв тунгаар, зөв замаар, зөв цагт
хэрэглэх нь эмчилгээний өндөр ач холбогдолтой. Эмийг зохисгүй хэрэглэвэл эдийн
засгийн болоод биемахбодоороо хохирох аюултай байдаг.

Эмийн жор гэж эмчээс эм зүйч, эм найруулагчид хандан эмийг тухайн өвчтөнд зориулан бэлтгэх,
олгох, хэрэглэх аргыг заасан баримт бичгийг хэлнэ

6. Номзүй
1. Батхуяг П. Клиник эм судлалын үндэс. “Мөнхийн үсэг”, УБ., 2000 он
2. Одончимэг Д. Эрүүл мэндийн холбогдолтой хууль эрхийн актын
эмхэтгэл. 2008 он
3. Батхуяг П, Оргил Б. Эмийн зохистой хэрэглээ ба эмийн эмчилгээний
гарын авлага. УБ., 2009 он
4. Эмийн мэдээлэл сэтгүүл 2008/06
5. Эмийн мэдээлэл сэтгүүл 2012/02
6. Эрүүл мэндийн тухай хууль (шинэчилсэн найруулга 2010)
7. Төрийн мэдээлэл 2014 он №53/856/
8. www.legalinfo.mn
9. http://www.moh.mn/
10.http://www.darkhan-uul.moh.mn/