1. IPDET
Модуль 1:
Хөгжлийн үнэлгээний талаар
танилцуулах нь

2. Оршил
• Үнэлгээ гэж юу вэ?
• Үнэлгээний аргын үүсэл ба түүх
• Хөгжлийн үнэлгээний агуулга
• Хөгжлийн үнэлгээний зарчим ба
стандартууд
2
IPDET © 2009

3. Үнэлгээг хэрхэн
тодорхойлох вэ?
OECD байгууллагаас гаргасан үнэлгээний
тодорхойлолт:
• үйл ажиллагаа, бодлого, эсвэл хөтөлбөрийн
үнэ цэнэ буюу ач холбогдлыг тодорхойлох
үйл явц
• төлөвлөсөн, хэрэгжиж байгаа эсвэл
хэрэгжиж дууссан үйл ажиллагааг аль
болох системтэй, бодитойгоор үнэлэх явдал
юм 3
IPDET © 2009

4. Үнэлгээний төрлүүд
• Форматив үнэлгээ
– Төсөл, хөтөлбөр эсвэл бодлогыг хэрэгжүүлэхийн өмнө эсвэл
түүний явцад үр дүнгийн ахиц өөрчлөлтөд төвлөрдөг
• Сумматив үнэлгээ
– үр дагаварт төвлөрдөг (үр дүн, ач холбогдол)
• Проспектив үнэлгээ
– санал болгосон үйл ажиллагаанд гарч болох үр дагаварт
үнэлгээ өгдөг
• Энэ хөтөлбөр/төсөл/бодлогод үнэлгээ хийх нь ач
холбогдолтой эсэх?
• Ийм амжилтын төлөө хүчин зүтгэл гаргаж, нөөц эх үүсвэр
зарцуулах нь үр дүнтэй эсэх?
4
IPDET © 2009

5. Үнэлгээний хэрэглээ
• Нөөц эх үүсвэрийн хуваарилалтын талаар шийдвэр
гаргахад туслах
• Хүндрэл бэрхшээлийн шалтгааныг дахин авч
үзэхэд туслах
• Үүсч буй хүндрэл бэрхшээлийг тодорхойлох
• Өрсөлдөхүйц эсвэл хамгийн сайн хувилбарын
талаар шийдвэр гаргахад туслах
• Төрийн захиргааны шинэчлэл, өөрчлөлтөд
дэмжлэг үзүүлэх
• Хүндрэл бэрхшээлийн шалтгаан болон түүнийг
хэрхэн шийдвэрлэх талаар зөвшилцөлд хүрэх
5
IPDET © 2009

6. Үнэлгээ нь дараах мэдээллээр
хангадаг. Үүнд:
• Стратеги –
– Зөв зүйлс хийгдэж байгаа эсэх?
• Үйл ажиллагаа –
– Юмсыг зөв хийж байгаа эсэх?
• Суралцах –
– Бид юу сурч байна?
– Үүнээс илүү сайн арга зам байгаа эсэх?
6
IPDET © 2009

7. Хяналт-шинжилгээ,
үнэлгээ
• Хяналт-шинжилгээ
– нэг хэвийн, тасралтгүй бөгөөд гол шалгуур
үзүүлэлтүүдийг ажиглах дотоод үйл ажиллагаа
– Дотоод үйл ажиллагаа
– хөтөлбөрийн үйл ажиллагаа ба гарц, мөн хөтөлбөрийн
үр дүнг хэмжих үр дагаврын талаарх мэдээлэл
цуглуулахад хэрэглэгддэг
• Үнэлгээ
– Тодорхой хугацаагаар хийх ба цаг хугацааны хязгаартай
– дотоод, гадаад эсвэл оролцооны хэлбэртэй байх
– Гол оролцогч талуудыг шинэчилсэн мэдээллээр
тодорхой хугацаанд хангах
7
IPDET © 2009

8. Хэн үнэлгээ хийдэг вэ
• Дотоодын үнэлгээний мэргэжилтэн
• Гадны үнэлгээний мэргэжилтэн
• Оролцооны үнэлгээний мэргэжилтэн
• Тус бүр давуу ба сул талуудтай
8
IPDET © 2009

9. Үнэлгээ ба Бие даасан
байдал
• Бие даасан үнэлгээ (OECD байгууллагын нэр
томьёоны тайлбар толиос):
– байгууллага, иргэдээс хийж буй үнэлгээ нь
тухайн үнэлгээг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх
ажлыг хариуцсан талуудын хяналтаас
хамааралгүй байна
– Үнэлгээний найдвартай байдал нь түүнийг
хэр зэрэг бие даан гүйцэтгэснээс зарим
талаар хамаарна
9
IPDET © 2009

10. Үнэлгээний бие даасан
байдлын шалгуур
• Зохион байгуулалтын хувьд бие даасан
байх
• Үйл ажиллагаа нь бие даасан байх
• Гадны нөлөөнөөс хамгаалагдсан байх
• Ашиг сонирхлын зөрчилгүй байх
10
IPDET © 2009

11. Үнэлгээний мэргэжилтний
үйл ажиллагаа
• Чухал хэрэглэгч болон бүх гол оролцогч талуудтай
зөвлөлдөх
• Өөрчлөлтийн тухай онолыг шинэчлэх эсвэл шинээр
боловсруулах
• Үнэлгээг төлөвлөх
• Үнэлгээний төсвийг удирдан зохицуулах
• Үнэлгээ хийх (эсвэл үнэлгээний мэргэжилтнийг
гэрээгээр ажиллуулах)
• Үр ашигтай ажиллагааны стандартуудыг тодорхойлох
• Тоо мэдээлэл болон үр дүнг цуглуулах, шинжилгээ
хийх, тайлбарлах болон тэдгээрийг тайлагнах
11
IPDET © 2009

12. Хөгжлийн үнэлгээ нь:
• Сонгодог үнэлгээний салбар сэдэв юм.
• Төрөл бүрийн аргачлал болон практик
үйл ажиллагааг мөрддөг.
• Холимог арга зүй нь хамгийн
тохиромжтой.
12
IPDET © 2009

13. Хөгжлийн үнэлгээний
үүсэл
• Аудитын уламжлал
• Нийгмийн шинжлэх ухааны уламжлал
13
IPDET © 2009

14. Үнэлгээний мэргэжлийн
холбоодын өсөлт
• 2009 оны байдлаар 35 холбоо
байгуулагдсан байв.
• Байгууллагууд дэмжлэг үзүүлэх
тогтолцоог бүрдүүлж мэргэжлийн
үйл ажиллагааг дэмжих болов.
• Олон улсын хөгжлийн үнэлгээний
ассоциаци (ОУХҮА-IDEAS)
14
IPDET © 2009

15. Яагаад зарчим, стандартууд
хэрэгтэй гэж?
• Хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах
• Харьцуулах боломжоор хангах
• Үйлчилгээний найдвартай байдал болон
чанарыг сайжруулах
15
IPDET © 2009

16. Хөгжлийн туслалцааг үнэлэх
Хөгжлийн туслалцааны хороо
(ХТХ)-ны шалгуурууд
• Холбогдолтой байх
• Үр дүнтэй байх
• Үр ашигтай байх
• Үр нөлөөтэй байх
• Тогтвортой байх
16
IPDET © 2009

17. ХТХ-ны Үнэлгээний чанарын
стандартууд (туршилтын үе шат)
• Үндэслэл, зорилго ба • Бие даасан байдал
зорилтууд • Үнэлгээний ёс зүй
• Үнэлгээний хүрээ • Чанарын баталгаа
• Агуулга • Үнэлгээний үр дүнгийн
• Үнэлгээний аргачлал холбогдолтой байдал
• Мэдээллийн эх • Иж бүрэн байдал
сурвалж
http://www.oecd.org/dataoecd/30/62/
36596604.pdf
17
IPDET © 2009

18. Үнэлгээний бусад
стандартууд
• Америкийн Үнэлгээний Холбоо (АҮХ-АEA):
– Стандартууд http://www.eval.org/EvaluationDocuments/progeval.html
– АҮХ-ны удирдлага болгох зарчмууд
http://www.eval.org/Publications/GuidingPrinciples.asp
• Африкийн Үнэлгээний Холбоо:
– Африкийн үнэлгээний заавар
http://www.geocities.com/afreval/documents/aeg.htm
• Австрали-Азийн Үнэлгээний Нийгэмлэг
– Үнэлгээ хийхэд баримтлах ёс зүйн дүрэм
www.aes.asn.au/about/Documents%20-
%20ongoing/guidelines_for_the_ethical_conduct_of_evaluations.pdf
18
IPDET © 2009

19. Үнэлгээний стандартууд
(үргэлжл.)
• НҮБ-ын системийн байгууллагын
Үнэлгээний хэм хэмжээ
– http://www.unevaluation.org/papersandpubs/documentdetail.jsp?d
oc_id=21
• НҮБ-ын системийн байгууллагын
Үнэлгээний стандартууд
– http://www.iom.int/jahia/webdav/site/myjahiasite/shared/shared/m
ainsite/about_iom/eva_techref/UNEG_Standards_for_Evaluation.p
df
19
IPDET © 2009

20. Төгсгөлийн ишлэл….
“Өнгөрсөн хугацааны үнэлгээ нь
ирээдүйн төсөөлөлд хүрэх эхний
алхам юм”
-- Крис Вайденер, мотивацийн илтгэгч бөгөөд зохиогч
Асуулт?
20
IPDET © 2009