1. BAB 4
ERGONOMIK
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

2. PENGENALAN ERGONOMIK
• Bahasa Greek
• Ergon-kerja
Ergon-
• Nomos- undang-undang “undang-undang kerja”
• Amalannya
 “Prinsip sains (undang-undang) yang
digunakan untuk meminimunkan tekanan
fizikal yang berkaitan dengan tempat
pekerjaan”
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

3. DEFINISI ERGONOMIK
• DEFINISI ERGONOMIK
• Menurut Geotsh (1999)
• “Ergonomic is the science of conforming the
workplace and all of its elements to the worker”
(Geotsh, 1999)
• Ergonomik adalah sains untuk penyesuaian
tempat kerja serta elemen-elemennya terhadap
pekerja
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

4. PERKEMBANGAN ERGONOMIK
• Diperkenalkan oleh “Human Research Group” pada
12 Julai 1949.
• 16 Febuari 1950 lahirlah displin ergonomik.
• Sejarah
• Perang Dunia Pertama
• 1915-Jawatankuasa Kesihatan Pekerja
• Ahli-ahlinya melibatkan bidang-bidang
• Fisiologi
• Psikologi
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

5. PERKEMBANGAN ERGONOMIK
• Tamat perang
• “Industrial Fatigue Research Board (IFRB)
• menitik beratkan
 Pesesuaian tubuh badan
 cahaya, hawa dan sebagainya
 dengan kata lain sistem kerja
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

6. SKOP ERGONOMIK
• Penyatuan bidang-bidang
 Fisiologi
 Anatomi
 Psikologi
 Fizik
 Kejuruteraan
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

7. SKOP ERGONOMIK
• Asas fungsi ergonomik melibatkan
• mengenai sistem tubuh badan
• keupayaan fizikal
• cara atau sistem kerja
• Contohnya: Kerjaya seorang jurutaip
a. Kedudukan
b. Pandangan/ruangan
c. Persekitarannya
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

8. SKOP ERGONOMIK - samb
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

9. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal
• duduk ↔ berdiri
• tetap ↔ bergerak
• tinggi ↔ rendah ( large /small )
• keperluan/kehendak kekuatan @ kuasa
• Baik ↔ buruk
• Kawasan horizontal kerja (horizontal work area)
• Baik ↔ buruk
• Kawasan vertikal kerja(vertical work area)
• Pergerakan yg berulang↔tidak berulang
• tinggi↔rendah (low-high)
• perhubungan permukaan
• Kehadiran↔ketidakhadiran
• Faktor persekitaran
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

10. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Grahl split-back ergonomic chair
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

11. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Computer Work Ergonomic Factors
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

12. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Ergonomic Workstation
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

13. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Standing Ergonomically
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

14. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Kawasan horizontal kerja (horizontal work area)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

15. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Keperluan/kehendak kekuatan @ kuasa
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

16. Faktor berkaitan dengan tekanan fizikal - samb
Pergerakan yg berulang↔tidak berulang
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

17. Program analisa ergonomik ditempat kerja
• Melibatkan pasukan ergonomik
3. Mengumpul maklumat dari punca-punca yg
berkaitan.
• membuat analisa terhadap rekod-rekod
• mengenalpastikan punca-punca
5. Kajian secara pemantauan
• Membuat senarai semak (checklist)
• Mengenalpasti faktor risiko ergonomik
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

18. Program analisa ergonomik ditempat kerja
E r g o n o m ic E m p lo y e e S y m p t o m s
S u r v e y C h e c k lis t
Employee Name: Job Position
Years in present position: ____ Years with company: Department:
Previous jobs:
Date of Survey:
1. Are you experiencing or have recently experienced any numbness, pain,
tingling, soreness, discomfort,or fatigue during or after work? Circle one:
YES NO
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

19. Program analisa ergonomik ditempat kerja
Yes No
2. What time does your pain or discomfort regularly occur? Mornings [ ][ ]
Afternoons [ ][ ]
Evenings [ ][ ]
Night [ ][ ]
No Pain/Discomfort [ ][ ]
3. Does Discomforts in your wrist, arm, or shoulder interfere with your daily
activities (eating, writing, spots, etc?) [ ][ ]
4. Have you ever received medical treatment for this pain and/or discomfort? [ ][ ]
5. Have you ever received medical help (either company or private doctor) for any
of the following:
Carpal tunnel syndrome? [ ] [ ]
Ganglionic cysts? [ ] [ ]
Tendinitis? [ ] [ ]
Thoracic outlet syndrome? [ ] [ ]
Back injuries? [ ] [ ]
Cervical strain? [ ]MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)
[]

20. Program analisa ergonomik ditempat kerja - samb
1. Membuat analisa hazad terhadap kerja (ergonomik)
 membuat analisa stesen kerja (workstation analysis)
 mengenalpasti hazad-hazad yg terlibat spt hazad
angkutan.
 kaedah pita video
3. Kajian mengenai ergonomik secara berkala
• dapatkan maklumbalas
• buat susulan
• analisa hala/ haluan (trend)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

21. Penunjuk/penanda wujudnya masalah umum
ergonomik (common indicators of ergonomics problems)
a. Rungutan pekerja
b. Kualiti rendah
c. Kadar lantikhenti tinggi
d. Kadar ketidakhadiran tinggi
e. Hala/haluan yang nyata dlm kemalangan dan kecederaan
f. Pekerja menghasilkan/melakukan perubahan
g. Pengendalian bahan/muatan secara manual
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

22. Mengenalpasti masalah khusus ergonomik
a. Pemerhatian secara am/umum
b. Soal selidik
c. Temuduga
d. Gambar
e. Video
f. Lakaran/lukisan
g. Pengukuran persekitaran kerja
h. Memahami tahap kesesuaian ergonomik
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

23. Kawalan dan Halangan Hazad
a. Rekabentuk stesen kerja
b. Rekabentuk kaedah/prosedur kerja
c. Rekabentuk perkakasan dan pengendalianya
d. Latihan
e. Pendidikan
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

24. Kawalan dan Halangan Hazad - samb
Rekabentuk stesen kerja
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

25. Kawalan dan Halangan Hazad - samb
Rekabentuk Kaedah/Prosedur Kerja
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

26. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik
• Menurut National Safety Council, masalah ini boleh diatasi
melalui kombinasi:
• Kerja berulang secara duduk dengan komponen ringan
(Seated Repetitive Work With Light Parts)
• Memasukkan tugas lain untuk mengurangkan kerja
berulang
• Penggunaan kerja secara bergilir
• Menentukan tahap tinggi permukaan
• Menggunakan kerusi fleksibel
• Memastikan ruang yang mencukupi
• Menggunakan perkakas bercirikan ergonomik
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

27. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Kerja secara duduk dengan peralatan besar/berat
(Seated work with larger parts)
• Menggunakan teknologi
• Menggunakan lampu tambahan
• Menggunakan kerusi fleksibel dan permukaan kerja yang
sesuai.
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

28. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Kerja kawalan secara duduk (Seated control work)
• Menggunakan kerusi fleksibel dengan sokongan
belakang dan tempat duduk
• Menyediakan tempat yang selesa untuk kerja kawalan.
• Menggunakan alatan kawalan yang menepati standard.
• Melaras tempat kawalan supaya wujud pemandangan
yang jelas antara kerja dengan pekerja.
• Menyediakan tangga jika tempat kerja lebih daripada 14
inci dari aras tanah
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

29. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
Kerja kawalan secara duduk (Seated control work)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

30. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Kerja secara berdiri (Standing work)
• Menggunakan mesin dan tempat kerja yang boleh dilaras
untuk memastikan tinggi yang optimum.
• Apabila membeli mesin baru, pastikan alas bawah kaki
berada di dalam keadaan rehat dan juga cari mesin yang
menpunyai kawalan yang mudah dicapai.
• Menyediakan kawasan lapang yang cukup untuk kerja
mengalih barang.
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

31. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Berdiri untuk mengangkat barang berat dan
angkutan (Standing for heavy lifting and carrying)
• Elakkan angkutan manual dengan menggunakan
pelbagai teknologi angkutan
• Jika perlu mengangkut secara manual, latih pekerja
dengan cara angkutan yang betul
• Sediakan tapak yang cukup di sekeliling objek untuk
memudahkan angkutan.
• Bekalkan peralatan perlindungan persendirian
• Pastikan lantai di sekeliling bahan yang hendak diangkat
bersih dan kering.
• Jangan benarkan angkutan manual secara menaiki
tangga terhadap barang berat. (PH 3083)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1

32. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Kerja dengan tangan di atas paras dada (Work with
hands above the chest)
• Elakkan angkutan manual dengan cara meningkatkan
paras tempat kerja dengan menggunakan pelbagai
teknologi.
• Gunakan sokongan atau tiang apabila tingkat kerja itu
tidak dapat dicapai.
• Apabila membeli mesin baru, pilih mesin yang
mempunyai kawalan mudah dicapai.
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

33. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Kerja dengan peralatan tangan (Work with hand tools)
• Pilih peralatan yang direka untuk mengekalkan tangan
pada posisi rehat.
• Kurangkan tekanan pada tangan dengan memilih alatan
yang sesuai.
• Pilihlah alatan yang mempunyai permukaan cengkaman
yang baik.
• Elakkan pusingan tangan dengan memilih alatan yang
mempunyai had yang boleh dicapai.
• Untuk alatan yang tidak melibatkan pusingan, pilih
pemegang yang berbentuk bujur.
• Pilih alatan yang mempunyai pemegang yang keras.
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

34. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
Kerja Dengan Peralatan Tangan (Work with hand tools)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

35. Strategi Mengatasi Masalah Ergonomik- samb
• Kerja dengan VDT (Work with VDTs)
• Letakkan papan kekunci dengan betul.
• Laraskan tinggi meja.
• Laraskan tinggi papan kekunci.
• Galakkan pekerja menekan kekunci dengan lembut.
• Elakkan pekerja menggunakan tempat letak tangan.
• Letakkan tetikus pada tempat yang mudah dicapai.
• Buang habuk pada bebola tetikus.
• Letakkan VDT pada ketinggian dan jarak yang sesuai.
• Kurangkan pancaran skrin.
• Kurangkan sinaran cahaya
• Buang habuk pada skrin VDT
• Elakkan menyelit gagang telefon
• Rehat sebentar semasa menaip
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

36. Kerja dengan VDT (Work with VDTs)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

37. KECEDERAAN REGANGAN YANG
BERULANG Repetitive Strain Injuries(RSI)
• RSI ialah satu istilah payung yang meliputi “gangguan
kecederaan / kesakitan dalaman berganda” (Cumulative
Trauma Disorder - CTD)
• Kecederaan adalah disebabkan paksaan terhadap pergerakan
berulang
• KLASIFIKASI RSI / Classifications of RSIs
• Gangguan terhadap otot dan tendon
• Gangguan saraf dan sirkulasi (peredaran darah)
• Sindrom saluran (tunnel syndrome)
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)

38. KECEDERAAN REGANGAN YANG
BERULANG Repetitive Strain Injuries(RSI) - samb
• PENCEGAHAN RSI / Preventing RSI
 Mendidik pekerja mengenai tanda amaran
 Mendidik pekerja melakukan regangan
 Mendidik pekerja memulakan kerja dengan
cermat
 Elakkan penggunaan alat penyokong tangan
 Mulakan latihan berkumpulan
 Pilih peralatan yang betul dan sesuai
MM/FS/CK/ZH - OSH 1 (PH 3083)