Konpostatzearen inguruko erakusketa panelak.

1. Konposta. hondakinak ongarri
“Txerri-janarekin” konposta?
Naturak dena birziklatzen du
“Txerri-jana”, janari soberakinak... organikoa
Landare, xomorro edo abere, naturako izaki guztiak jaio, hazi, ugaritu eta hil egiten dira,
hildakoan desegin eta biziaren ongarri bihurtzeko.
Jateko aprobetxatu ondoren, hondakinak mundu osoko gizakiek betidanik erabili dituzte,
edo abereei emateko edo lurrean uzteko ongarri gisa.
La naturaleza lo recicla todo. Sean vegetales, microbios o animales, todos los seres vivos nacen, crecen, se multiplican y mueren,
tras lo cual se descomponen y convierten en abono para otros seres.
¿Qué es el orgánico sino ‘txerri-jana’? Desde siempre las personas de todo el mundo han aprovechado
los restos de su comida para alimentar a los animales o para abono.
Familia bateko hondakinen %40 organikoa da
Hondakinak bereizi gabe, orduan bai zaborra
Fruitu eta barazkien azalak, otorduetako soberakinak (haragi, arrain, ogi...), orbelak, landare
zimelduak... Dena bihur dezakegu ongarri erraz eta merke.
Organikoa ondo bereizita lurrarentzako bizia den bezala, hori paper, plastiko, lata
eta gainerakoekin nahastuta jaurtiz gero bihurtzen da zabor kutsakorra.
El 40% de los residuos de una familia es orgánico: pieles y hojas de frutas y verduras, restos de carne, pescado, o pan, plantas y flores marchitas, etc.
que de modo fácil y barato podemos convertir en abono.
Basura = residuos mezclados. El orgánico bien separado se transforma en abono para la tierra;
ese orgánico mezclado con papel, plásticos, latas y demás se convierte en basura contaminante.
Udalek eta mankomunitateek egiten dute
modu industrialean
Familiek bakarka edo auzolanean
erraz eta merke egin dezakete
Familietako hondakinak gaika txukun bereizita biltzen dituzten herriek
hondakin organikoa bidaltzen dute konposta egiteko lantegi industrialetara.
Gero eta herritar gehiagok nork bere “txerri-jana” konpost bihurtzen du etxe ondoan,
edo nork bere baratzean (auto-konposta), edo herri-lurretan auzolanean (auzo-konposta).
Los municipios con una buena recogida selectiva de sus residuos envían el orgánico generado a plantas de compost con tecnología industrial.
Hondakin onena, sortzen ez dena
Cada vez más familias convierten sus residuos en compost de modo autogestionado junto a sus domicilios:
de modo individual (auto-konposta) o comunitario (auzo-konposta).
Argitaratzailea:
Gipuzkoa Zero Zabor
Ideia eta edukiak:
Hernanin Zero Zabor eta Usurbil Zero Zabor
Diseinua:
Antza komunikazio grafikoa
Laguntzailea

2. Konposta. hondakinak ongarri
Nola egin, hitz bitan
Naturak egingo du, guk lagunduta
Konpost-ontzira zizareak
lurretik sartuko dira
Bakterioek, onddoek, xomorro txikiek... guztien artean desegin eta eraldatuko dituzte
gure sukaldeko soberakinak. Gure esku dago horiek tarteka nahastea eta arreta pittin bat jartzea.
Konpostagailua zuzenean lurzoruaren gainean jarri. Materia organikoa desegitean sortzen den
zukua lurrera isurtzen da eta azpitik zizareak sartuko zaizkio.
La naturaleza sabe cómo hacerlo. Bacterias, hongos y otros microorganismos se encargan de la descomposición y transformación de los restos
de nuestras comidas. A nosotros no nos piden más que mezclar la masa de vez en cuando y cuidar de que todo vaya bien.
Colocamos la compostadora sobre la tierra, que absorberá cualquier exceso de líquidos
y dará paso libre a las lombrices, las verdaderas trabajadoras del reciclaje.
Txerri-janari gehitu iharra:
orbelak, adar txikituak, lastoa...
Tarteka nahastu, ontzi barrukoak
arnasa har dezan
Sukaldetik eramandako organikoari nahastu hostoak, belar lehorra, inausketa-hondarrak, lastoa,
txirbila... Atal lehorrak dira, karbono asko dute.
Hezea eta iharra nahasturik, konposta egiteko prozesua abian dago.
Ontzen jarrita daukagun pilaren goiko geruza irauli behar dugu tarteka.
Pila aireztatu egiten da, hondakin organikoen geruzak ez dira trinkotzen, usainak desagertzen dira.
Añadimos estructurante (hojarasca o restos de poda) al orgánico generado en nuestra cocina.
La mezcla de seco y húmedo, carbono y nitrógeno, comenzará pronto el proceso de transformación.
Con cierta regularidad mezclamos los residuos de la capa superior de la pila, para que se airee, la masa no se compacte y se eviten los olores.
Hezetasuna zaindu:
ez lehorregi eta ez bustiegi
Hilabete gutxiren bueltan
ongarririk onena zure eskuetan
Bakterio, onddo eta gainerakoak beren lana egiten ari dira. Pila nahasteaz gain, ez dute eskatzen
hezetasuna zaintzea besterik. Bustiegi dagoela pila? Iharra gehitu. Lehorregi? Ura bota.
Sukaldeko hondakinak gehitu ahala, pila tarteka berotu egin da, gero hoztu.
Bakterioen ondoren onddoek egin dute lana, azken ukitua zizareek eman diote...
eta baratzean bezala loreetan erabiltzeko ongarri gozoa oparitu dizute!
Hay que prestar un poco de atención a la humedad, que la pila no esté ni chorreando agua ni demasiado seca.
Si está demasiado húmeda, añadimos estructurante; si está demasiado seca, basta añadir un poco de agua.
Hondakin onena, sortzen ez dena
El montón de residuos se calentará y enfriará una y otra vez, señal de que bacterias y hongos hacen su trabajo.
La tarea final corre a cargo de las lombrices. Y como resultado, has obtenido un abono fantástico para tus flores o tu huerto.
Argitaratzailea:
Gipuzkoa Zero Zabor
Ideia eta edukiak:
Hernanin Zero Zabor eta Usurbil Zero Zabor
Diseinua:
Antza komunikazio grafikoa
Laguntzailea

3. Konposta. hondakinak ongarri
Lurra konpost gosez daukagu
Etxeko loreentzat eta baratzerako
Gero eta ortu gehiago dago hirietan ere
Abereen simaur onduarekin egindakoa bezala, sukaldeko hondakin organikoekin egiten den
konposta ongarririk ederrena da baratze eta balkoietako ontzietako lurra aberasteko.
Baratzeak ugaritu dira Euskal Herrian bezala mundu osoan (argazkian, New Yorken, terraza gaineko
ortua). Etxeko organikoz egindako konposta gure janari bihurtzen dute landareek.
El compost fabricado con los residuos orgánicos de nuestras cocinas es el mejor alimento
que puedes dispensar tanto a las plantas de tu balcón como a tu huerto.
Los huertos urbanos están en boga, en Euskal Herria y en todo el mundo. Huertos sobre terreno firme, pero también en balcones y terrazas
(la foto muestra uno enorme instalado en un ático de Brooklyn, Nueva York). Los residuos orgánicos convertidos en compost son el alimento de sus hortalizas.
Pinudiek, eukaliptoak eta nekazaritzak
ahitutako lurrak
Higadura da XXI. mendeko
arazo larrienetakoa
Era intentsibo eta industrialean ustiatzen diren baso eta soroetako lurzorua pobretuta dago,
bizi gabetua. Ongarri organikoa eskatzen du.
Lurzoru galera asko handitu da urteotan. Urteko eta hektareako 10 tona lur galtzen du Suediak,
40 tona Frantziak, 60 Espainiak, 100 Magrebek. Materia organiko behar handia dago.
A causa de la agricultura industrial y las plantaciones de pinos y eucaliptos,
los suelos sobreexplotados y empobrecidos de nuestros campos y bosques sufren una carencia de materia orgánica.
La erosión de los suelos constituye uno de los grandes problemas del mundo del siglo XXI.
Suecia pierde 10 toneladas al año de suelo fértil por hectárea, Francia pierde 40, España 60, el Magreb 100.
Europar Batasunak dio:
hondakin organikoa ezin da alferrik galdu
Konposta eginez Lurra hozten laguntzen dugu
Lehengai askorekin batera, nekazaritzak behar duen Fosforoa ere urritzen hasi da. Europar
Batasunak eskatu du hondakin organikoa konpostatzea, fosforoa eskaintzeko baserritarrei.
Lurzoruaren geruza bejetalak karbonoa finkatzen laguntzen du. Konpostarekin humusa
gehitzen diogunez lurrari, planetaren beroketa gutxitzen laguntzen dugu.
La Unión Europea ha hecho un llamamiento para que compostemos nuestros residuos orgánicos para prevenir la penuria de Fósforo. Al igual que ocurre
con los combustibles y muchas materias primas, también este mineral, tan necesario para la agricultura, comenzará a escasear en el presente siglo.
Generando compost ayudamos a enfriar el planeta Tierra: aumentamos el contenido en humus del suelo vegetal,
que constituye un gran depósito de carbono y contribuye a fijar el carbono emitido a la atmósfera, responsable de la crisis climática.
Hondakin onena, sortzen ez dena
Argitaratzailea:
Gipuzkoa Zero Zabor
Ideia eta edukiak:
Hernanin Zero Zabor eta Usurbil Zero Zabor
Diseinua:
Antza komunikazio grafikoa
Laguntzailea

4. Konposta. hondakinak ongarri
Auzo-konposta: elkarlanean berrerabili
Usurbilen hasi ziren 2011ko azaroan
2013ko urrian, Gipuzkoan, 2.000 familiatik
gora dira auzo-konpostean
Usurbilgo sei familia izan dira aitzindariak: 2011ko azaroan ekin zioten konpostatzeari
udalak lagatako lurzoru txiki batean. 2013an 170 ari dira.
2013ko urrian, Gipuzkoan, 2.000 familiatik gora dira auzo-konpostean.
Horiez gain beste 10.000k nork bere baratze edo lorategian egiten du auto-konposta.
Seis familias de Usurbil han sido nuestras pioneras en el compostaje colectivo (auzo-konposta).
Comenzaron en noviembre de 2011; hoy en Usurbil son 170 familias las que lo hacen.
En octubre de 2013 más de 2.000 familias reciclan su orgánico mediante compost colectivo (auzo-konposta) en Gipuzkoa
y otras 10.000 familias más lo hacen de modo individual en su huerto o jardín.
Sakana: “5. edukiontzia”... auzo-konposta da!
Herriaren lur publikoan, udalak lagunduta
Sakanako agintariek ederki azaldu bezala, “5. edukiontzia” deituarekin erosoago ibiliko litzatekeela
uste duen herritarrak auzo-konpostarekin dauka komeni zaion formula.
Auzo-konposta sustatzen duten udalek familiei eskaintzen dizkie,
lur publikoaz gain, laguntza, tresneria eta zergetan hobariak.
Como explican las autoridades de la mancomunidad de Sakana (Nafarroa),
las instalaciones colectivas de compostaje interesan a las personas partidarias del llamado “5º contenedor”.
Los ayuntamientos que promueven el compostaje comunitario ofrecen a las familias interesadas
suelo público, asesoramiento, material y bonificaciones en las tasas.
Konpost guneak,
elkarbizitza hobetzen duten txoko horiek
Zero Zabor herri txikiak: iraunkortasun eredu
Auzolanean konpostatzen hasi diren herritar askok nabarmendu dute hondakinak ongarri
bihurtzeko txoko horiek laguntzen dutela herrietako jendeen arteko harremanak hobetzen.
Orendainek 2012an hasitako bidean sartu diren herriak dira Zero Zabor estrategian aitzindariak:
hondakin organiko guztia herritik atera gabe eta autogestioan kudeatzen dute.
Las zonas de compostaje colectivo, además de mejorar la gestión de los residuos, mejoran la calidad de las relaciones
entre las personas y familias en nuestros pueblos y ciudades.
Las localidades que siguen la estela marcada por Orendain en 2012 son las pioneras de la estrategia Residuo Cero:
reciclan todo su orgánico de modo autogestionado y en la propia localidad.
Hondakin onena, sortzen ez dena
Argitaratzailea:
Gipuzkoa Zero Zabor
Ideia eta edukiak:
Hernanin Zero Zabor eta Usurbil Zero Zabor
Diseinua:
Antza komunikazio grafikoa
Laguntzailea

5. Konposta. hondakinak ongarri
Mundu guztia organikoa aprobetxatzen
Saint Philbert, Frantziako herri eredugarria
Compost Citoyen sarea
2.700 biztanle dauzkan Frantziako Saint Philbert de Bouainen 2002. urtean
hasi ziren herri osoko organiko guztia konpost bihurtzen.
Hondakinak auzolanean kudeatzen aitzindariak izan dira Europan.
Compost Citoyen sareak biltzen ditu Frantzia osoko 70etik gora pertsonalitate eta elkarte
konpostatzea sustatzen dutenak (argazkian, auzo-konposta Parisko parke batean).
La localidad francesa de Saint Philbert de Bouaine, cerca de La Rochelle, ha sido pionera en Europa:
desde 2002 sus 2.700 habitantes gestionan todo su residuo orgánico en autogestión.
Más de 70 personalidades y asociaciones constituyen la red francesa Compost Citoyen,
que promueve el compostaje en comunidad (la foto muestra una instalación en París).
Community Compost Network,
Composta en Red...
Bestelako soluzioak,
bakoitzak bere neurrikoa eduki dezan
Espainiako estatuan Composta en Red elkartea, Britainia Handian Community Compost Network,
eta mundu osoan antzeko sare eta elkarte asko ari dira antzeko sustapen lanean.
Lur bejetalean egin nahi edo ezin duenak, balkoian bezala terrazan vermikonposta egin dezake:
zizareek irentsi eta bilakatuko diote organikoa ongarri.
El compostaje coletivo se extiende por todo el mundo,
gracias a redes como Composta en Red (Estado Español), Community Compost Network (Gran Bretaña), etc.
A falta de tierra, el vermicompost permite hacer compost directamente sobre el suelo del balcón o la terraza,
empleando para ello lombrices instaladas en recipientes preparados al efecto.
Noaingo oiloak, Orendaingo txerriak...
Mundu garbiagoa, osasuntsuagoa,
iraunkorragoa
Eta “txerri-jana” lege zaharrean erabili nahi duenak, organikoa zuzenean ematea dauka
txerriei (Gipuzkoako Orendain) edo oiloei (Nafarroako Noain).
“Hondakinik onena, sortzen ez dena” dio leloak.
Gure hondakinen gainerako atalak ondo bereizi ostean, sukaldeko organikoa geuk ongarri
bihurtzea: horra berrerabilpen bide erraz, merke eta osasuntsuena.
Otra alternativa consiste en dar nuestros residuos orgánicos directamente como alimento
a las gallinas (lo hacen en Noain, Nafarroa) o los cerdos (como hacen en Orendain, Gipuzkoa).
Hondakin onena, sortzen ez dena
Si bien es cierto que “El mejor residuo es aquel que no llega a generarse”, el mejor destino que podemos dar a los residuos de nuestras comidas
es el compostarlos: constituye la manera más fácil, económica y saludable de reutilizarlos.
Argitaratzailea:
Gipuzkoa Zero Zabor
Ideia eta edukiak:
Hernanin Zero Zabor eta Usurbil Zero Zabor
Diseinua:
Antza komunikazio grafikoa
Laguntzailea