Przedmieście Odrzańskie Masterplan
•
1 gostou•7,050 visualizações
Przedmieście Odrzańskie Masterplan
Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Destaque
Destaque (20)
Semelhante a Przedmieście Odrzańskie Masterplan
Semelhante a Przedmieście Odrzańskie Masterplan (20)
Przedmieście Odrzańskie Masterplan
- 1. 1 Masterplan dla Nadodrza K o n c e p c j a
- 2. 2
- 3. Zespół autorski: Grażyna Adamczyk-Arns Piotr Górka Hanna Ruman Paweł Wojdylak Wykonawca: Wrocławska Rewitalizacja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ul. Kuźnicza 56 50-138 Wrocław www.w-r.com.pl Wrocław, grudzień 2012 Zleceniodawca: Miasto Wrocław pl. Nowy Targ 1/8 50-138 Wrocław www.wroclaw.pl Przedmieście Odrzańskie M a ste r p l a n K o n c e p c j a W Wrocławska Rewitalizacja
- 5. 5 Spis treści Wprowadzenie 7 · Obszar objęty Masterplanem 8 Masterplan 9 Masterplan, część koncepcyjna: struktura 10 Konsultacje społeczne 12 Cele strategiczne i operacyjne 19 · Nadrzędny cel strategiczny dla Nadodrza 20 · Cele operacyjne 21 Kontekst ponadlokalny 22 Regulacje formalno-prawne 30 Układ urbanistyczny 32 Funkcje użytkowe 34 Mieszkalnictwo 38 Podwórza 44 Przestrzeń publiczna 52 · Ulice 62 · Elementy przestrzeni 66 · Eksperymenty w przestrzeni 71 Zieleń na Nadodrzu 74 Zabudowa 80 · Strefy parterów 82 · Elementy reklamy 83 · Zabudowa oficynowa 84 Zagadnienia społeczne 88 · Akcje i programy społeczne 90 · Bezpieczeństwo 93 · Bezrobocie i pomoc społeczna 96 · Nadodrze – miejsce życia 98 · Infrastruktura społeczna 100 · Informowanie o życiu osiedla 102 Menadżer kwartału 103 Gospodarka 108 · Turystyka 117 Kultura i sztuka 120 Środowisko 124 Źródła 128
- 6. 6
- 7. 7 Wprowadzenie Dzięki szeroko zakrojonym działaniom ostatnich lat słowa „Nadodrze” i „rewitalizacja” stały się ściśle powiązane – można powiedzieć, że Nad- odrze zostało symbolem rewitalizacji we Wrocławiu. Pojedyncze realiza- cje zaczynają składać się w logiczną całość i zdają się być coraz bardziej dostrzegane w przestrzeni miejskiej. Zrealizowane już projekty stają się impulsem dla kolejnych działań, motywacją dla eksperymentów i inno- wacji, które właśnie na Nadodrzu zdają się mieć szanse na pomyślne przyjęcie. O rewitalizacji Nadodrza regularnie ukazują się artykuły prasowe, toczą ożywione dyskusje na tematycznych forach internetowych, poświęcona jej została niejedna strona www. Rewitalizacja Nadodrza stanowi też sta- ły przedmiot dyskusji publicznej angażującej wielu uczestników – zarów- no miłośników, jak i sceptyków. Nadodrze już od dłuższego czasu cieszy się zainteresowaniem również w środowiskach naukowych – w ostatnich latach powstało wiele prac (w tym licencjackich i magisterskich) porusza- jących wieloaspektowo problematykę rewitalizacji tej części Wrocławia – zarówno z ekonomicznego punktu widzenia, jak i przestrzennego czy architektonicznego. Zabiegano też o promocję tych prac np. w ramach wystaw projektów etc. Powoli zmienia się więc wizerunek osiedla – nie tylko ten materialny, wi- doczny dla odwiedzających, ale też sam sposób, w jaki się o Nadodrzu mówi i myśli. Nie znaczy to jednak, iż proces odnowy jest już zakończony czy choćby wprowadzony na właściwe tory. Podjęte inicjatywy trafiły na podatny grunt – lecz aby można było mówić o trwałych, długofalowych zmianach, trzeba jeszcze dołożyć wielu starań, a przede wszystkim okre- ślić jasną wizję dalszego rozwoju. Konieczne jest zatem stworzenie instrumentu, w ramach którego – w oparciu o rzetelną wiedzę pozyskaną na temat obszaru – możliwe bę- dzie stworzenie odpowiednich metod postępowania i skoordynowana realizacja działań, które pomogą w osiągnięciu sformułowanych celów.
- 8. 8 Obszar objęty Masterplanem Pl. Staszica Pl. Powstańców Wielkopolskich Tomasza Pierwszego Ołbińska Ołbińska Kręta Kręta Kręta Słowiańska Roosevelta Nowowiejska Wygodna Kluczborska Oleśnicka Prusa Prusa Drobnera Poniatowskiego JednościNarodowej JednościNarodowej Kilińskiego Niemczewicza Probusa Drobnera Łokietka Pl. Św. Macieja Trzebnicka Trzebnicka Chrobrego Chrobrego Jagiellończyka Św. Wincentego Rydygiera Rydygiera Nobla Jagiellończyka Paulińska Pobożnego Brodatego Dubois Dubois Kurkowa Otwarta Kaszubska Ptasia Pl. StaszicaPl.Strzelecki Pl.Staszica Pl.Staszica Pomorska Pomorska Cybulskiego Strażnicza SkładowaKurkowa KurkowaŁowiecka Brodatego Pomorska Drobnera Żeromskiego Ołbińska Daszyńskiego Jedności Narodowej Wąska Pomorska Warzywnicza Na Szańcach Bema
- 9. 9 Masterplan Pod pojęciem Masterplanu rozumie się strategiczny dokument plani- styczny, którego celem jest określenie sposobu przyszłego postępowania na danym obszarze miasta – a zatem opracowanie logicznego systemu przygotowania i realizacji działań planistycznych, inwestycyjnych i niein- westycyjnych. Ze względu na fakt, iż rewitalizacja jest zagadnieniem wie- lodyscyplinarnym, dla pomyślnego sterowania tym procesem koniecz- ne jest stworzenie dokumentu uwzględniającego różnorodne aspekty i zjawiska, które doprowadziły dany obszar do stanu kryzysowego i wska- zanie środków służących trwałemu wyprowadzeniu go z tego stanu. Zjawiska kryzysowe w najbardziej wyrazisty sposób uwidaczniają się w sferach funkcjonalno-przestrzennej, społecznej, gospodarczej i środo- wiskowej – rzetelne pozyskanie wiedzy o Nadodrzu w kontekście tych sfer jest konieczne w celu opracowania stosownych metod postępowa- nia w przyszłości. Tym samym fundamentalnym elementem Masterplanu są analizy, któ- re udokumentowano w części I Masterplanu, w oddzielnej publikacji. Dostarczyły one materiału wyjściowego do konsultacji społecznych i fa- chowych, prowadzonych w trakcie opracowywania niniejszej części kon- cepcyjnej. Dopiero na tej podstawie możliwe było określenie celu strate- gicznego i celów operacyjnych dla odnowy i rozwoju Nadodrza – a co za tym idzie, zdefiniowanie głównych pól działalności. Zaproponowane działania są bezpośrednią konsekwencją koncepcji for- mułowanych dla poszczególnych pól działalności. Ich uporządkowanie według czasu realizacji pomoże stworzyć projekty priorytetowe, które powinny być realizowane w pierwszej kolejności, przy jednoczesnym za- pewnieniu listy projektów rezerwowych. Masterplan, odnoszący się do problematyki Nadodrza w sposób interdy- scyplinarny, jest dokumentem niezbędnym do podejmowania decyzji za- rządczych. Będzie on pełnił funkcję „mapy działań w procesie rewitaliza- cji“ pozwalającej prowadzić prace etapami, ale w sposób skoordynowany i zgodny z założonymi celami. W oparciu o Masterplan możliwe będzie wykonanie szczegółowych projektów koncepcyjnych dla podobszarów, kwartałów lub obiektów, stworzenie harmonogramów dla poszczegól- nych działań, określenie nakładów finansowych i pozyskiwanie funduszy. Masterplan • wytycza drogę całego procesu • zapewnia kompleksowe spojrzenie na problematykę • definiuje pola działań i kompetencje • tworzy hierarchię działań • pośredniczy między nadrzędnymi wytycznymi a konkretnymi działaniami • ułatwia komunikację i współpracę pomiędzy uczestnikami procesu • jest instrumentem elastycznym dzięki możliwości i konieczności aktualizacji Niezwykle istotną rolę dokument ten powinien odegrać w celu poglądo- wej prezentacji planowanych zmian, co umożliwi aktywniejsze włączenie mieszkańców i potencjalnych inwestorów w proces rewitalizacji. W tym kontekście celem Masterplanu jest wskazanie pól działania i kon- kretnych zamierzeń, do realizowania których należy dążyć w założonej perspektywie czasowej i w ramach możliwych do zaangażowania środ- ków. Kompleksowe spojrzenie umożliwi uporządkowanie, wzajemne skoordy- nowanie i ewentualne uzupełnienie zadań z różnych dziedzin, a elastycz- ny charakter dokumentu pozwoli na jego konieczną aktualizację w celu reagowania na zmieniające się uwarunkowania. Wobec wielu niewiadomych występujących przy tego typu wieloaspek- towych, długofalowych projektach transformacji, jest to idealny instru- ment sterowania pośredniczący pomiędzy dalekosiężnymi, nadrzędnymi priorytetami a konkretnymi działaniami.
- 10. 10 Analizy Cele operacyjne Koncepcja Sposób realizacji Koncepcja: pola działalności • Aspekty formalnoprawne • Dziedzictwo kulturowe • Kontekst ponadlokalny • Transport i komunikacja • Przestrzeń publiczna • Kwartały zabudowy • Tereny zielone • Aspekty społeczne • Infrastruktura społeczna • Aktywność gospodarcza • Turystyka • Kultura i sztuka • Aktywność społeczna • środowisko • pozyskanie wiedzy • interpretacja • konsultacje społeczne • konsultacje fachowe • cel strategiczny • cele operacyjne Masterplan, część koncepcyjna: struktura Sposób realizacji • Obszary bez konieczności interwencji • Obszary koniecznych interwencji • Działania na przestrzeni 1-5 lat • Działania na przestrzeni 5-10 lat • Działania na przestrzeni 10-15 lat • Projekty priorytetowe Cel strategiczny Cele operacyjne Powyżej: cały Masterplan składa się z części analiz (przedstawionej w oddzielnej publikacji) i części koncepcyjnej (przedstawionej niniejszej publikacji). Analizy – czyli pozyskanie wiedzy o obszarze – to fundamentalny element Masterplanu, ponieważ stanowi materiał wyjściowy do konsultacji społecznych i fachowych. Dopiero na tej podstawie możliwe jest określenie celu strategicznego i celów operacyjnych dla rozwoju i odnowy Nadodrza – a co za tym idzie, zdefiniowanie głównych pól działalności. Zaproponowane działania są bezpośrednią konsekwencją koncepcji formułowanych dla poszczególnych pól działalności. Ich uporządkowanie według czasu realizacji pomoże stworzyć projekty priorytetowe, które powinny być realizowane w pierwszej kolejności, przy jednoczesnym zapewnieniu listy projektów rezerwowych. Część I Część II
- 11. 11 Pola działalności Pola działalności Pola działalności Pola działalności Pola działalności Działania Działania Działania Działania Działania Cel strategiczny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny Cel operacyjny PROJEKTY priorytetowe W celu zapewnienia kompleksowości procesu konieczne jest określenie celów operacyjnych, których realizacja w długofalowej perspektywie doprowadzi do osiągnięcia celu strategicznego. Finalnym krokiem jest wybór projektów priorytetowych i rezerwowych, tak aby zagwarantowana była możliwość dopasowywania ich realizacji do aktualnych możliwości. Zadaniem projektów priorytetowych jest wywołanie impulsów dla dalszych działań, również sektora prywatnego. W procesie rewitalizacji ważna jest każda inicjatywa – zarówno zagospodarowanie przestrzeni publicznych i podwórek, remonty kamienic i tworzenie przyjaznych warunków mieszkaniowych, ale też każda pojedyncza inicjatywa mieszkańców czy NGOsów jak festyn podwórkowy czy pomoc sąsiedzka. Tylko wspólna dbałość o obszar pozwala zabezpieczyć osiągnięcia procesu rewitalizacji. Przy tak złożonym, wielowątkowym i kosztownym procesie jakim jest proces rewitalizacji, konieczne jest „uporządkowanie” głównych pól działalności. Służą temu m.in. cele operacyjne. Cele operacyjne dotyczą różnych aspektów – odnoszą się zarówno do zagadnień o charakterze administracyjnym jak i przestrzenno-funkcjonalnym, gospodarczym, spo- łecznym czy środowiskowym. Ich suma tworzy zdefiniowany nadrzędny cel strategiczny dla Nadodrza. Cele operacyjne określono na podstawie przeprowadzonych analiz, w oparciu o doświadczenie i wiedzę specjali- styczną, a także kierując się wynikami konsultacji społecznych. W dalszej części Masterplanu dla każdego z celów operacyjnych okre- ślono pola działań, które w bardziej precyzyjny sposób opisują każdy z celów. W ten sposób stworzono podstawę do formułowania konkretnych pro- jektów, które uporządkowano w przedziałach czasowych 5, 10 i 15 lat. Następnym krokiem jest wybór i realizacja projektów priorytetowych o największym potencjale oddziaływania, do realizowania których należy dążyć w założonej perspektywie czasowej i w ramach możliwych do za- angażowania środków. Przyjęte do realizacji projekty wynikają więc z celu strategicznego oraz celów operacyjnych i przypisanych im pól działań. Zwrotnie – wszyst- kie podjęte kroki mają dążyć do opisanego zamierzenia i je systemowo współtworzyć. Istotnym jest przy tym kompleksowe spojrzenie i ela- styczność postępowania, tzn. aktualizacja zamierzeń w celu reagowania na zmieniające się uwarunkowania.
- 12. 12 Rewitalizacja jest złożonym, multidyscyplinarnym procesem. Choć prze- miany przestrzenno-funkcjonalne są najbardziej widoczne i niejednokrot- nie tworzą podstawy do realizacji procesu jako takiego, niemniej ważne są inne aspekty: odnowa gospodarcza, środowiskowa i społeczna obsza- ru. Ze względu na złożoność działań rewitaliacji, współudział lokalnych społeczności jest nieodzownym elementem każdego etapu procesu. Masterplan konsultowany był ze społecznością lokalną na trzech eta- pach: po opracowaniu części analiz, po opracowaniu wstępnych koncep- cji i zdefiniowaniu celów operacyjnych i kierunków planowanych zmian, a następnie po wprowadzeniu sugestii wynikłych w ramach konsultacji. Konsultacje społeczne adresowane były m.in. do mieszkańców oraz osób pracujących, inwestujących bądź realizujących własne projekty na Nad- odrzu, a także do pasjonatów i sympatyków osiedla. Niejaką trudnością było dyskutowanie nad tak ogólnym, abstrakcyjnym dokumentem jakim jest Masterplan – mimo to udało się osiągnąć najważniejszy cel konsulta- cji społecznych: rozpoczęcie dialogu w celu definiowania celów rewitali- zacji dla Nadodrza. Szczegółowy przebieg konsultacji społecznych jest załącznikiem do ni- niejszego Masterplanu. Dla podsumowania opinii, uwag i pomysłów zgło- szonych przez uczestników sporządzone zostało streszczenie najistotniej- szych kwestii poruszonych w czasie konsultacji. Konsultacje społeczne – maj 2012 Pierwsze konsultacje odbyły się 24 maja 2012 r. w siedzibie Infopunktu przy ul. Łokietka 5. Spotkanie poprzedzone zostało dwutygodniową ak- cją informacyjną w miejscach i mediach takich jak ruchliwe punkty osie- dla, lokalna prasa, internetowe serwisy informacyjne i specjalistyczne, oficjalne strony Wrocławia, fora dyskusyjne. Informację wprowadzono w obieg za pomocą plakatów, ulotek, artykułów, ogłoszeń i zaproszeń. Przebieg spotkania w Infopunkcie podzielony został na dwie części: prezentację dotyczącą etapu analiz Masterplanu oraz moderowaną dyskusję, w której każdy miał możliwość zgłoszenia własnych uwag i pomysłów. Najwięcej uwagi poświęcono zagadnieniom takim jak: • mieszkania socjalne i mieszkaniowy zasób komunalny, • funkcjonowanie zarządców prywatnych i komunalnych, • lokale użytkowe, • Policja i bezpieczeństwo, • resocjalizacja i sprawy społeczne (w tym problem publicznej nietrzeź- wości i wandalizmów), • tereny zielone (ich bezpieczeństwo i czystość), • problemy z parkowaniem, • zagospodarowanie wnętrz kwartałowych, • akcje w przestrzeni miejskiej (w tym festyny), • inne tematy (m.in Dworzec Wrocław-Nadodrze, potrzeba informacji i zachowania bogatej struktury usługowej osiedla). Wszystkie zagadnienia poruszone podczas ponad 2,5-godzinnej dyskusji uwzględniono w fazie tworzenia części koncepcyjnej Masterplanu. Ponadto w Infopunkcie ustawiono skrzynkę na opinie, które można było zgłaszać przez kolejne dwa tygodnie. Spośród zebranych głosów domino- wały zagadnienia związane z następującymi aspektami: 1. Przestrzeń i zabudowa: • deficyt placów zabaw i urządzeń sportowych do uzupełnienia, • potrzeba kontynuacji remontów budynków/kamienic • zazielenienie osiedla (rośliny, kwiaty, drzewa), • zagospodarowanie podwórek (ogródki dla mieszkańców, oświetlenie, murale etc.), • zagadnienia komunikacyjne (stan nawierzchni, miejsca postojowe, sy- gnalizacja świetlna etc.) • modernizacja Dworca Wrocław-Nadodrze, • lokale mieszkalne i użytkowe (w tym przekształcanie pustostanów, uła- twienia w wykupie mieszkań etc.) Pozostałe głosy wyraziły poparcie dla prowadzonych działań rewitaliza- cji. Pojawiła się też propozycja częstszego wprowadzania nowej zabudo- wy i zachowania wypieranych przez galerie usług podstawowych w wy- remontowanych kamienicach – jak handel czy usługi. Konsultacje społeczne Powyżej: „skrzynka życzeń i zażaleń” umożliwiająca pisemny udział w dyskusji niezależnie od organizowanych spotkań
- 13. 13 2. Bezpieczeństwo: • poprawa bezpieczeństwa, • walka z nietrzeźwością i narkotykami, • Policja i Straż Miejska (współpraca, patrole, reakcje na zgłoszenia), • wprowadzenie całodobowego systemu monitoringu. Pojedyncze opinie wskazywały lokalną mniejszość narodową jako źródło braku poczucia bezpieczeństwa, domagały się zwiększenia bezpieczeń- stwa ruchu pieszych i obowiązkowej ciszy nocnej między 22.00 a 6.00. 3. Tematy społeczne i oferta czasu wolnego: • oferta Nadodrza (festyny, zajęcia dodatkowe adresowane do różnych grup wiekowych, wydarzenia kulturalne i artystyczne), • edukacja (np. promocja zdrowego trybu życia, postaw ekologicznych czy kultury osobistej), • ośrodki wsparcia (świetlice, ośrodki dziennego pobytu dla osób star- szych i ośrodki dla dzieci z rodzin niewydolnych wychowawczo), • postawy mieszkańców względem ich otoczenia (wsparcie dla oddol- nych inicjatyw opieki nad wyremontowanymi przestrzeniami, skutecz- ność wyroków eksmisji dla zadłużonych, walka z wandalizmem). 4. Czystość i estetyka: • nieczystości pozostawiane przez psy (edukacja właścicieli, zwiększenie liczby śmietników na odchody), • problem utrzymania czystości przestrzeni publicznej i podwórek, • niedobór śmietników i kontenerów do segregacji odpadów. Na festynie osiedlowym zaproszono mieszkańców do wypełnienia ankie- ty na temat mocnych i słabych stron Nadodrza. Połowa z dziesięciu pytań ankiety stanowiła pytania otwarte. Respondenci to osoby ze wszystkich grup wiekowych, choć przeważającą odpowiedzi uzyskanych zostało od dorosłych poniżej 60 roku życia. Spo- śród największych braków Nadodrza wskazywano: • niedobór terenów rekreacyjnych, • deficyt miejsc parkingowych, • potrzebę większej liczby miejsc kultury, • brak czystości, • zły stan techniczny budynków, • brak bezpieczeństwa, • publiczna nietrzeźwość, Poniżej: konsultacje społeczne w Infopunkcie w maju 2012 roku
- 14. 14 • nieuporządkowanie podwórek i terenów zielonych, • stan dróg i chodników, • deficyt oferty gastronomicznej, • słaby dostęp do informacji o działalności NGO-sów, • powszechne napotykanie psich odchodów na ulicach, Pozytywnie natomiast odniesiono się do: • miejsc takich jak Wyspa Słodowa, Park Staszica, Górka Słowiańska i inne tereny zielone, • dobrej komunikacji, • atrakcyjnej lokalizacji osiedla i bliskości Rynku, • dostępności usług i infrastruktury społecznej (szkoły, biblioteki etc.), • zabytkowej zabudowy, • dostępności do różnorodnych usług i handlu drobnego, • więzi sąsiedzkich. Częstotliwość i powszechność poszczególnych tematów wskazuje na ich naglący charakter. Zagadnienia związane z nietrzeźwością, brakiem bezpieczeństwa, zaniedbaniem budynków i terenów wokół nich, a także organizacją podwórek oraz przestrzeni publicznej (w tym parkowania) – należą do naglących problemów wymagających szczególnego uwzględ- nienia na etapie koncepcyjnym Masterplanu. Organizatorzy konsultacji stworzyli też możliwość wypowiedzi pisemnej na wskazany adres mailowy. Skorzystały z tego dwie osoby, dla których Nadodrze jest miejscem pracy i trzej mieszkańcy tego osiedla. Wszyscy brali udział w spotkaniu w Infopunkcie. W wypowiedziach powrócił te- mat mieszkalnictwa, który był również żywiołowo dyskutowany w czasie konsultacji, poruszony jednakże został z odmiennych punktów widzenia. Problemy zgłoszone w kolejnych mailach to: • powierzchowność remontów budynków (kontrast między ich ze- wnętrznym i wewnętrznym stanem, brak środków, które pozwoliłyby na poprawę warunków technicznych we wnętrzach kamienic), • potrzeba koordynacji działań jednostek Urzędu Miejskiego, szczególnie w temacie mieszkań komunalnych, • potrzeba prowadzenia akcji edukacyjnych i innych zaradczych wobec trwałej biedy dotychczasowych mieszkańców osiedla, • konieczność jednoznacznego określenia charakteru osiedla (np. jako dzielnicy artystów), • podwyższenie jakości życia w celu przyciągnięcia nowych, młodych mieszkańców. • konieczność uzupełnienia analiz Masterplanu o informacje dotyczące stanu technicznego budynków oraz zdolności wspólnot mieszkanio- wych do ponoszenia nakładów na remonty, • konieczność uzupełnienia analiz Masterplanu o dane zawarte w opra- cowaniu Diagnoza Problemów Społecznych Wrocławia, • konieczność uwzględnienia głosów z konsultacji w sprawie rewitalizacji społecznej przeprowadzonych uprzednio przez MOPS, • konieczność sformułowania środków zaradczych wobec problemów społecznych – w wymiarze sąsiedzkim (w tym postępowanie wobec osób z problemami alkoholowymi i niepłacącymi czynszów), • uzupełnienie braku miejsca spotkań na Nadodrzu (budynku przezna- czonego na cele rewitalizacji i kształcenia społecznego), • brak lokali gastronomicznych – szczególnie wokół pl. Św. Macieja, • oznakowanie turystyczne, system informacji przestrzennej, • stworzenie specjalistycznych lokali użytkowych na potrzeby małych przedsiębiorstw – szczególnie innowacyjnych, • rozwiązanie problemu pustostanów, • weryfikacja funkcjonowania Poczty Polskiej, • zaradzenie brakowi czystości – w odniesieniu do śmieci i graffiti, • uzupełnienie systemu zieleni o pnącza na elewacjach budynków, • weryfikacja struktury wiekowej Nadodrza. Formą pozyskiwania opinii po zakończeniu spotkania była również obser- wacja dyskusji, jaką podjęli internauci. Na dostępnych publicznie forach pojawiły się liczne wypowiedzi – głównie kontynuujące wątki poruszone w czasie spotkania oraz komentarze odnoszące się do jego przebiegu, który zyskał pozytywne opinie. Tematy poruszone na dużym, międzyna- rodowym forum Skyscrapercity.com dotyczyły: • mieszkań socjalnych, • gospodarki lokalami (szczególnie w odniesieniu do pustostanów, lokali niesamodzielnych i zajmowanych przez kłopotliwych sąsiadów), • kontaktu z zarządcami, • zagospodarowania wnętrz kwartałowych (i przemyślanego systemu strefowania podwórek na część publiczną i półprywatną – na podsta- wie przykładów dobrej praktyki), Powyżej: konsultacje społeczne w Infopunkcie, maj 2012 r.
- 15. 15 Na Nadodrzu lubię… • parki i zieleń, • bliskość wszystkiego, w tym Rynku, • stare budynki, • duża liczba małych sklepów, • plac zabaw przy ul. Pomorskiej, • spędzanie czasu z dziećmi, • odpoczywać, • Park Staszica, • pl. Św. Macieja, • mieszkać, • więzi sąsiedzkie („to, że wszyscy się znają”), • różnorodność, • brak barier, • szynobus do Trzebnicy, • Centrum Reanimacji Kultury, • kościół pw. Św. Bonifacego, • kościół pw. Św. Józefa, • nic. Na Nadodrzu nie lubię… • pijaków, • zaniedbanych budynków, • śmieci, brudu, bałaganu, • braku bezpieczeństwa, • psich odchodów, • chuliganów i rozrabiającej młodzieży, • zaniedbanych podwórek, • hałasu, • odgradzania niedostępnych enklaw wewnątrz podwórek, • braku parkingów, • parkowania na trawie, • dużego ruchu. Konsultacje społeczne – listopad 2012 Kolejnym etapem dialogu z mieszkańcami Nadodrza było zorganizowanie otwartego spotkania, które odbyło się 19 listopada 2012 r. o godzinie 18.30 w siedzibie Infopunktu przy ul. Łokietka 5. Zaprezentowane zosta- ły rezultaty poprzednich konsultacji oraz wybrane zagadnienia będące przedmiotem koncepcji. Przedstawione propozycje rozwiązań stały się podstawą do moderowa- nej dyskusji. Wzięło w niej udział ponad 40 uczestników, oprócz mieszkań- ców obecni byli m.in. przedstawiciele MOPS-u, Policji, Urzędu Miejskiego i organizacji takich jak Towarzystwo Upiększania Miasta Wrocławia, Ak- cja Lokatorska, Centrum Reanimacji Kultury czy Rewitalizacja Nadodrza. Uzupełniającą formą konsultacji była możliwość pisemnej wypowiedzi w czasie konsultacji i przez kolejne dwa tygodnie. W tym celu analogicz- nie do poprzedniej edycji konsultacji przygotowano ankiety, skrzynkę na pisemne opinie, a także adres mailowy. Przygotowana akcja informacyjna zakładała skierowanie przekazu o or- ganizowanym spotkaniu przede wszystkim do mieszkańców Nadodrza. W tym celu ogłoszenie o konsultacjach z półtoratygodniowym wyprze- dzeniem kolportowane było za pomocą ulotek, plakatów, zaproszeń i ogłoszeń na stronach internetowych (takich jak oficjalny serwis Wrocła- wia, fora tematyczne i portale społecznościowe). Akcja informacyjna cieszyła się dużym zainteresowaniem. Dzięki rozdzie- leniu jej na część terenową (ulotki i plakaty) oraz internetową (maile i ogłoszenia) możliwe było dotarcie do szerokiego grona zainteresowa- nych należących do rozmaitych grup. Taka organizacja akcji informacyjnej znalazła odzwierciedlenie w zróżnicowanym przekroju społecznym obec- nych na konsultacjach: pojawiły się zarówno osoby młode, jak i dojrzałe oraz starsze – byli to mieszkańcy Nadodrza, pracownicy, zaangażowani w działalność lokalnych organizacji, w tym NGO-sów oraz urzędnicy. Podobnie jak w przypadku poprzednich konsultacji, spotkanie zostało podzielone na dwa etapy – prezentację i moderowaną dyskusję. Sporo uwagi poświęcono zagadnieniom o charakterze społecznym, poruszono jednak te tematy z odmiennego punktu widzenia. Spora część wypowie- dzi odnosiła się do zagadnień przestrzennych związanych z zagospodaro- waniem i utrzymaniem części publicznych osiedla. P o d s u m o w a n i e . Liczne wypowiedzi w sprawie Masterplanu i Nad- odrza pozwoliły sprecyzować grupy zagadnień wymagające uwzględnie- nia w dalszych pracach. Należą do nich, m.in.: 1. rozpoznanie zasobu mieszkaniowego Nadodrza i jego problemów oraz stanu technicznego kamienic, 2. polityka przyznawania mieszkań socjalnych i lokali pod działalność gospodarczą, 3. pozostałe zagadnienia związane z dysponowaniem zasobem komu- nalnym i wykupem mieszkań, 4. wymagania stawiane zarządcom nieruchomości, 5. kontakt z Policją i kwestia poprawy bezpieczeństwa, 6. resocjalizacja uwzględniająca problem nietrzeźwości, 7. parkowanie, 8. zagospodarowanie przestrzeni publicznej i podwórek, 9. tereny zielone, 10. czystość, 11. pozostałe interesujące tematy o wybiórczym charakterze. Plakat zapraszający do udziału w konsultacjach społecznych
- 16. 16 Skrzynka na opinie Chętni korzystali z alternatywnej możliwości pisemnej wypowiedzi za- pewnionej jako punkt ankiety i z udostępnionego adresu mailowego. W ankiecie wskazano cele strategiczne Masterplanu wraz z krótkimi opi- sami przyporządkowanych do nich celów operacyjnych. Respondenci po- proszeni zostali o wybór pięciu najważniejszych celów i ich uszeregowa- nie według przyznawanego priorytetu. Łącznie uzyskano 23 opinie. Dla zobrazowania wyników ankiety konieczne okazało się przyznanie udzielanym odpowiedziom wag. Pozwoliło to odnieść się nie tylko do liczby głosów, jakie otrzymał dany cel, ale również do nadawanej mu jed- nocześnie rangi. Cel strategiczny liczba głosów liczba punktów wg wag Zachowanie i wzmocnienie funkcji mieszkaniowej 14 55 Poprawa otoczenia mieszkaniowego – podwórzy i przestrzeni służących mieszkańcom 17 51 Poprawa infrastruktury społecznej i wsparcie dla aktywności mieszkańców 13 41 Stworzenie przestrzeni publicznych odpowiadających charakterowi Nadodrza 13 35 Rozwiązanie problemów związanych z przeciążeniem komunikacyjnym 12 33 Ochrona i wzmocnienie walorów gospodarczych 9 27 Poprawa warunków zawodowych osób bezrobotnych, posiadających niskie kwalifikacje, niewykształconych oraz osób w trudnej sytuacji życiowej 9 23 Zmiana stereotypowego wizerunku osiedla jako enklawy negatywnych zjawisk 5 21 Rozbudowa funkcji kulturalnej i turystycznej osiedla 8 21 Wdrażanie działań skutkujących poprawą jakości środowiska 6 15 Najwięcej uwagi poświęcono kwestiom takim jak: • zagrożenie procesem gentryfikacji, • potrzeba wsparcia szeroko rozumianej aktywności społecznej (w od- niesieniu do już przeprowadzonych akcji społecznych, do zapotrzebo- wania na informację i animację itd.), • kultura na Nadodrzu (z punktu widzenia charakteru i skali obiektów, na które jeszcze występuje zapotrzebowanie), • zagadnienia estetyczne i przestrzenne (szczególnie powiązanie z Odrą, uporządkowanie chaotycznie ukształtowanych elementów reklamy, uzupełnienie braku systemu identyfikacji wizualnej Nadodrza), • uwzględnienie budowanych aktualnie Promenad Wrocławskich w do- celowej wizji funkcjonowania osiedla • treść oraz zasadność powstania Masterplanu (cel sporządzania kon- cepcji na zastosowanym poziomie ogólności, koszty takiego opracowa- nia, jego moc prawna, realizowalność założonych zamierzeń etc.) • inne kwestie – jak brak czystości osiedla, kwestia parkowania, sklepy monopolowe jako źródło problemu nietrzeźwości na Nadodrzu, do- stępność internetu czy określenie przybliżonego terminu zakończenia rewitalizacji Nadodrza. Konsultacje społeczne w Infopunkcie, listopad 2012
- 17. 17 Dają się wyszczególnić główne grupy zagadnień zawarte w celach, które respondenci oceniali w zbliżonych proporcjach punktów: • życie na Nadodrzu, • przestrzeń Nadodrza, • zagadnienia społeczno-gospodarcze. • pozostałe kwestie. Co istotne, pojawiły się również dwa głosy mówiące, że wszystkie przed- stawione cele są ważne i wymagają wdrożenia – w jednej wypowiedzi wyrażono wręcz opinię, że kolejność celów jest nieistotna, a ważniejsze będzie doprowadzenie ich przynajmniej do częściowej realizacji. Jeśli chodzi o uwagi zgłoszone w ankiecie, ponad połowa respondentów skorzystała z możliwości uzupełnienia końcowej rubryki, w której odno- szono się bezpośrednio do Masterplanu. Należą do nich: • potrzeba informacji i wsparcia doradczego, • aktywizacja, wsparcie i edukacja mieszkańców, wzmacnianie sieci są- siedzkich, organizacja czasu wolnego dla dzieci etc., • priorytet dla działań kreujących przyjazne miejsce życia, • kwestie bezpieczeństwa, • reorganizacja przestrzeni ulic i ruchu, • powiązanie Nadodrza z Odrą, • kultura i sztuka na Nadodrzu, • brak konieczności prowadzenia akcji promocyjnych, • konstrukcja ankiety. Adres mailowy stworzony został z myślą o pozyskiwaniu ankiet drogą elektroniczną (wpłynęły trzy odpowiedzi) oraz uwag i opinii do Master- planu (przesłanych zostało pięć listów od czterech osób). Nadesłane gło- sy dotyczyły następujących tematów: • potrzeba wprowadzenia zieleni na ulice Nadodrza (w formie szpalerów drzew), • organizacja obiektu kultury o znaczeniu ponadlokalnym (np. teatru al- ternatywnego), • propozycja reorganizacji ruchu kołowego na ul. Św. Wincentego (uzy- skanie pieszej strefy wystawienniczej możliwej do połączenia z trójkąt- nym skwerem oraz pozyskanie działalności gastronomicznej dla lokali w parterze południowej pierzei ulicy), • potrzeba rewitalizacji Dworca Wrocław-Nadodrze, • wprowadzenie funkcji animatora w przestrzeni publicznej, • finansowanie podłączania kamienic do miejskiej sieci ciepłowniczej, • dostosowanie przestrzeni otoczenia mieszkaniowego do alternatyw- nych dyscyplin sportowych takich jak parkour i freerun umożliwiają- cych dotarcie do młodzieży przez atrakcyjne treningi, • zwrócenie Nadodrza do Odry (poprzez stworzenie pieszo-rowerowego ciągu rekreacyjnego, zapewnienie miejsc cumowania barek czy umoc- nienie powiązania osiedla z Bulwarem Słonecznym, • konieczność stworzenia jednolitej identyfikacji wizualnej, • budowa basenu w ramach sportowego wyposażenia osiedla. Konsultacje społeczne – grudzień 2012 Ostatnie konsultacje z bieżącej serii zorganizowane zostały w dniu 10 grudnia 2012 r. o godz. 18.00 w Infopunkcie Łokietka 5. Spotkanie mia- ło charakter podsumowujący i zamykający dla aktualnego etapu prac, dlatego przedstawione zostały wyniki poprzednich konsultacji, przyjęte obszary działań i propozycje rozwiązań zidentyfikowanych problemów, wskazano również priorytety i omówiono ich harmonogramowanie. W spotkaniu wzięło udział około 30 osób, oprócz mieszkańców przybyli m.in. przedstawiciele Urzędu Miejskiego, Zarządu Zasobu Komunalnego, MOPS-u, Akcji Lokatorskiej, Fundacji EkoRozwoju, Towarzystwa Upięk- szania Miasta Wrocławia, firmy deweloperskiej inwestującej w sąsiedz- twie Nadodrza i Dolnośląskiego Kongresu Ruchów Miejskich (kolektywu Middlemen). Ze względu na podsumowujący charakter nie przewidziano ankiet. Uczestnicy spotkania zostali natomiast zachęceni do kontaktu, zadawa- nia pytań i artykułowania własnych pomysłów i inicjatyw drogą mailową na adres uruchomiony w czasie poprzednich konsultacji. Informację o konsultacjach zamieszczono w Internecie: na oficjalnym serwisie Wrocławia, na stronie poświęconej rewitalizacji Nadodrza i w ramach licznych podstron popularnego portalu społecznościowego fa- cebook.com. Ponadto skierowano bezpośrednie zaproszenia do osób obecnych na listopadowym spotkaniu, a także tych, którzy zgłosili swoje uwagi drogą mailową.
- 18. 18 Podobnie jak w przypadku poprzednich konsultacji, spotkanie podzielo- no na dwie części: prezentację i moderowaną dyskusję. Dyskusja toczyła się wokół kwestii takich jak: • gentryfikacja, • udostępnienie Masterplanu, • system remontowania podwórek (w odniesieniu do możliwości party- cypacji społecznej w tym zakresie i proponowanego w Masterplanie uruchomienia funkcji menadżera kwartału), • rozwiązanie deficytu miejsc postojowych, • rozwiązywanie problemu patologii społecznych, • dostępność Bulwaru Słonecznego jako element otwarcia Nadodrza na rzekę, • oferta spędzania czasu wolnego i programy dla młodzieży, • udział mieszkańców w procesie rewitalizacji. Podsumowanie Wszystkie głosy – zarówno te pozyskane w drodze pisemnej jak i w trakcie spotkań i rozmów – zostały przeanalizowane pod kątem uwzględnienia w Masterplanie. Większość z nich od początku powstawania dokumen- tu identyfikowana była jako kluczowa – przede wszystkim w dziedzinach dotyczących kwestii społecznych i jakości życia. Konsultacje społeczne potwierdziły konieczność odniesienia się do tych tematów. Niektóre uwagi były cennym uzupełnieniem i motywacją do podejmo- wania dalszych starań w tym kierunku – na przykład dotyczące oferty sportowej dla młodzieży czy lokalizacji na Nadodrzu instytucji kultury o znaczeniu ponadlokalnym. Również zainteresowanie mieszkańców wprowadzeniem funkcji menadżera kwartału było motywacją do podję- cia prac nad koncepcją dla takiej jednostki. Konsultacje społeczne pokazały również, jak istotny z perspektywy mieszkańców jest temat mieszkalnictwa na Nadodrzu. W odpowiedzi na życzenia mieszkańców na etapie Masterplanu aspektowi temu poświę- cono jeden rozdział, kładąc nacisk na temat lokali socjalnych i analizując statystyki w skali całego miasta. Jednocześnie jako jeden z celów postu- lowano bliższe zajęcie się problematyką mieszkalnictwa na Nadodrzu w oddzielnym opracowaniu. Konsultacje z przedstawicielami NGOsów 19 kwietnia 2012 r. w siedzibie Wrocławskiej Rewitalizacji odbyło się spo- tkanie przedstawicieli organizacji związanych z Nadodrzem w celu prze- prowadzenia specjalistycznych konsultacji Masterplanu z osobami zaan- gażowanymi w procesie odnowy osiedla. Udział w spotkaniu wzięli m.in. przedstawiciele Infopunktu Łokietka 5, Rady Osiedla Nadodrze, Rewitalizacji Nadodrza, Fundacji EkoRozwoju, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, znajdującej się na Nadodrzu pa- rafii pw. Opieki św. Józefa oraz Urzędu Miejskiego Wrocławia. Do prezen- tacji aktualnych prac nad Masterplanem zebrani odnieśli się pozytywnie. W dyskusji skoncentrowano się głównie na zagadnieniach praktycznych: • koordynacja i integracja działań na Nadodrzu w ramach współpracy między organizacjami, • wymiana doświadczeń w zakresie finansowania projektów, • skuteczne sposoby promocji działań i potrzeba informacji. Zebrani jako najważniejsze wskazali specjalistyczne kwestie, z którymi są bezpośrednio powiązani, w tym: • potrzeby osób niepełnosprawnych, • środki zaradcze wobec wzrostu przestępczości, • infrastruktura społeczna (szczególnie rekreacyjno-sportowe zaopa- trzenie osiedla) • środowisko przyrodnicze (wymagające pogłębionych analiz) • utrudnione parkowanie pojazdów • zagadnienia gospodarcze (istniejące i wspierane trakty handlowe) • zagadnienia społeczne (w kontekście akcji prowadzonych przez uczest- ników spotkania) Spotkanie było również okazją do wymiany doświadczeń oraz aktualnych pomysłów na przeprowadzenie konkretnych projektów na Nadodrzu, głównie o charakterze społecznym i gospodarczym. Wyrażono wolę kontynuacji tego rodzaju spotkań jako cyklicznego panelu dyskusyjnego w szerszym gronie, w ramach którego poza rozszerzeniem czy uaktualnieniem wiedzy o Nadodrzu możliwe byłoby m.in. pozyskanie partnerów do współpracy. Ponadto w dalszej fazie opracowania Master- plan konsultowany był na bieżąco w mniejszch grupach roboczych. Konsultacje społeczne w Infopunkcie, grudzień 2012
- 19. 19 Cele strategiczne i operacyjne Koncepcja rewitalizacji osiedla jest odpowiedzią na rozpoznany stan. Realizacja zdefiniowanego celu strategicznego będzie możliwa za pomocą realizacji celów operacyjnych, które pojedynczo składają się na wspólne dążenie do zamierzonego stanu. Masterplan definiuje te działania i umożliwia określenie priorytetów – w obrębie całych obszarów przedsięwzięć jak i w doborze kroków najważniejszych i najskuteczniej prowadzących do postulatu celu strategicznego. Znajdą one swoje miejsce w proponowanym harmonogramie postępowania. Poszczególne rozdziały opisują osiedle z różnorodnych punktów widzenia – w różnorodnych obszarach tematycznych rozpoznanych jako ważne dla Nadodrza. Określają, jakie powinno ono być, aby osiągnąć cel strategiczny – w którym zawiera się wizja osiedla samowystarczalnego i przyjaznego miejsca życia, pracy i zamieszkiwania. Przyjęte do realizacji działania wynikają z celu strategicznego, celów operacyjnych i przeprowadzonych analiz i konsultacji. Zwrotnie – wszystkie podjęte kroki mają dążyć do opisanego zamierzenia i je systemowo współtworzyć.
- 20. 20 Nadrzędny cel strategiczny dla Nadodrza: Zapewnienie uwarunkowań do zrównoważonego, długotrwałego rozwoju osiedla w sposób adekwatny do jego roli i znaczenia w kontekście Wrocławia, a tym samym podniesienie jakości życia, mieszkania i pracy na Nadodrzu. Cel strategiczny jest nadrzędnym, długofalowym celem dla przyszłego rozwoju Nadodrza. Jego osiągnięcie będzie możliwe za pomocą realizacji celów operacyjnych, które dotyczą różnorodnych aspektów i w sumie składają się na wspólne dążenie do zamierzonego stanu.
- 21. 21 • Zapewnienie warunków dla kontynuacji procesu rewitalizacji przy jednoczesnej ochronie i pielęgnacji efektów osiągniętych w ramach dotychczasowych działań • Realizacja działań ukierunkowanych na wykorzystanie walorów i specyficznego klimatu Nadodrza, dążących do zmiany jego wizerunku jako enklawy negatywnych zjawisk • Wzmocnienie powiązań przestrzenno-funkcjonalnych wynikających z lokalizacji Nadodrza w kontekście miasta • Ochrona walorów kulturowych i historycznych • Zachowanie i wzmocnienie charakterystycznej dla Nadodrza różnorodności funkcji mieszkaniowej i handlowo-usługowej • Wzmocnienie funkcji mieszkaniowej i dostosowanie warunków mieszkaniowych do dzisiejszych potrzeb, w tym także poprawa otoczenia mieszkaniowego, modernizacja wnętrz kwartałowych i zapewnienie odpowiedniego standardu infrastruktury socjalnej • Odnowa przestrzeni publicznych w sposób respektujący charakter osiedla przy jednoczesnej modernizacji i dostosowaniu do dzisiejszych wymogów • Zachowanie i wzmocnienie charakteru zielonego Nadodrza, pielęgnacja terenów zielonych jako miejsc spędzania czasu wolnego, sportu i rekreacji • Zachowanie, odbudowa i rozwój struktur zabudowy kwartałowej i wewnątrzkwartałowej, w tym oficyn i wnętrz kwartałowych • Wdrażanie działań sprzyjających wzmocnieniu poczucia tożsamości i identyfikacji z miejscem zamieszkania, wsparcie inicjatyw i aktywności mieszkańców oraz tworzenie sieci współpracy • Ochrona i wzmocnienie walorów gospodarczych, poprawa warunków dla działalności gospodarczej, przede wszystkim dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw • Wdrażanie działań skutkujących poprawą jakości środowiska Cele operacyjne Przy tak złożonym, wielowątkowym procesie jakim jest proces rewitali- zacji, konieczne jest „uporządkowanie” głównych pól interwencji. Służą temu m.in. cele operacyjne. Dotyczą one różnych aspektów: odnoszą się zarówno do zagadnień o charakterze administracyjnym jak i przestrzen- no-funkcjonalnym, gospodarczym czy społecznym, pozostając na pew- nym – zamierzonym – poziomie ogólności. Ich suma tworzy zdefiniowany nadrzędny cel strategiczny dla Nadodrza. Cele operacyjne określono na podstawie przeprowadzonych analiz, w oparciu o doświadczenie i wiedzę specjalistyczną, a także kierując się wynikami konsultacji społecznych. W dalszej części Masterplanu dla każdego z celów operacyjnych okre- ślono pola działań, które w bardziej precyzyjny sposób opisują każdy z celów. W ten sposób stworzono podstawę do formułowania konkret- nych projektów, które uporządkowano w przedziałach czasowych 5, 10 i 15 lat. Następnym krokiem będzie wybór i realizacja projektów o naj- większym potencjale oddziaływania. Przyjęte do realizacji projekty wynikają więc z celu strategicznego oraz celów operacyjnych i przypisanych im pól działań. Zwrotnie – wszyst- kie podjęte kroki mają dążyć do opisanego zamierzenia i je systemowo współtworzyć. Cele operacyjne sformułowane są w sposób ogólny. Ich bardziej precyzyjny opis ma miejsce za pomocą określenia pól działań. Sformułowanie konkretnych kroków odbywa się dopiero na poziomie projektów. W ten sposób zapewnia się elastyczność postępowania na poziomie konkretnych działań, przy jednoczesnym respektowaniu nadrzędnego celu.
- 22. 22 Kontekst ponadlokalny Kontekst ponadlokalny Nadodrze posiada silne powiązania i zależności o charakterze ponadlo- kalnym, mimo że wydaje się w pewnym sensie wyodrębnione ze struk- tury miasta – zarówno przez wzgląd na wyraźne przestrzenne granice: Odrę, nasyp kolejowy i większe trasy komunikacyjne – jak też przez swój aktualny wizerunek jako obszar wsparcia i miejsce znacznych przemian, będących przedmiotem licznych dyskusji. Funkcjonalnie jednak jest to osiedle osadzone w kontekście szerokiej skali na wielu płaszczyznach, których wyraźne wyartykułowanie będzie miało znaczenie dla jego przy- szłego rozwoju. Powiązania komunikacyjne Jednym z najwyraźniejszych powiązań Nadodrza jest jego skomunikowa- nie – zarówno z najbliższym otoczeniem, jak i najważniejszymi punktami na mapie miasta czy wręcz w zasięgu pozamiejskim. Powiązania komu- nikacyjne osiedla są rozpoznane jako rozwinięte, wymagające różnorod- nych udoskonaleń i modernizacji – głównie technicznych, ale zabezpie- czające obecnie podstawowe potrzeby podróżujących. Stan ten może ulec zmianie na miarę zwiększającego się od lat natężenia ruchu i braku dostosowania do zmieniających się potoków ruchu. Ostrów Tumski Wyspa Słodowa Nadodrze Strefa Rynku Dzielnica Czterech świątyń Po lewej: Nadodrze w kontekście sąsiadujących stref funkcjonalnych. Po prawej: bezpośrednie otoczenie
- 23. 23 Powiązania w ruchu kołowym Problemem układu komunikacyjnego osiedla jest m.in. jego obciążenie. Polityka transportowa miasta dąży do przekierowywania ruchu na ob- wodnice, co częściowo rozwiązuje uciążliwość ze strony prowadzonego przez Nadodrze tranzytu. Jednak konieczne jest również wzmocnienie powiązań z trasami obwodowymi. Ważnym działaniem w tym zakresie jest modernizacja trasy łączącej centrum z obwodnicą śródmiejską (w za- chodniej jego części ruch ten odbywa się przez ul. Legnicką, w północnej, sąsiadującej z Nadodrzem natomiast przez trasę opartą na ul. Długiej, Starogroblowej i Popowickiej). Jest ona przedłużeniem tzw. Trasy Miesz- czańskiej wiodącej również przez południową część Nadodrza i choć na znacznych fragmentach przeszła już odpowiednie modernizacje, wciąż posiada wąskie gardła i odcinki w słabym stanie technicznym obniżające jej przepustowość. Wymagają one poprawy. Transport zbiorowy Powszechnie cenione są natomiast doskonałe połączenia komunikacji zbiorowej. Do częściowej modernizacji predysponuje jedynie jej system obsługi – jak standard niektórych przystanków. Pozytywnym trendem wartym kontynuacji są działania już zrealizowane w tym zakresie na Nadodrzu, szczególnie w rejonach dużych skrzyżowań, gdzie stworzone zostały ważniejsze węzły przesiadkowe. Również ogólnomiejska polity- ka zarządcy komunikacji zbiorowej polegająca na uatrakcyjnianiu oferty, optymalizowaniu połączeń, wprowadzaniu nowocześniejszych i bardziej ekologicznych środków komunikacji, ułatwianiu dostępu do biletów etc. jest właściwym kierunkiem przekształceń obsługi, ma bowiem znaczący wpływ na zwiększanie wykorzystania komunikacji zbiorowej, pożądane w ciasnym śródmieściu i okolicach ścisłego centrum nadmiernie obciążo- nych ruchem indywidualnym i parkowaniem. Do rozważenia jest również wzmocnienie powiązań, które są kierunkami wzmożonego ruchu, a któ- rym aktualnie brakuje połączeń tramwajowych między zachodnią i cen- tralną częścią Nadodrza a węzłem na pl. Dominikańskim oraz na osi Trasy Mieszczańskiej między osiami ul. Dubois-Drobnera i ul. Sienkiewicza. Obecnie Miasto rozważa przełożenie przebiegu tras dwóch linii auto- busowych K i 142 w taki sposób, aby „zahaczały” o węzeł przesiadkowy Nadodrze przy pl. Powstańców Wielkopolskich. Trasy rowerowe Nie do pominięcia jest również kwestia rozbudowy tras rowerowych – wg wskazań będących przedmiotem osobnego rozdziału. W szerszej skali ważnym problemem jest wzmocnienie połączeń Nadodrza z systemem miejskim oraz zapewnienie ich ciągłości i systemowości. Promowanie źródeł transportu alternatywnych dla uciążliwej indywidualnej komu- nikacji kołowej musi uwzględniać możliwość wykorzystania rowerów – jako środka ekologicznego, zdrowego i pozytywnie wpływającego na kształtowanie potoków ruchu w mieście. Elementem tej promocji powin- no być zapewnienie warunków do bezpiecznego, atrakcyjnego i ciągłego poruszania się. Połączenia aglomeracyjne i Dworzec Nadodrze W znacznie szerszej skali rozbudowy i modernizacji wymagają też po- łączenia aglomeracyjne. Dotyczy to zarówno oferty, jak i jakości usług transportowych – od samych pojazdów po stan tras. Te wymagają analizy i weryfikacji możliwości modernizacji w zasięgu regionalnym. Dla osiedla największe znaczenie mają połączenia, które odbywają się przez Dworzec Nadodrze – kolejowe i autobusowe. W skali miejskiej pociągi podróżują do Dworca Głównego przez Mikołajów oraz na północ – do Sołtysowic i Psiego Pola, a w regionalnej drogą kolejową można z niego dojechać do Trzebnicy, Oleśnicy i Długołęki. Rozprowadzanie ruchu pasażerskiego z północnych miast satelitarnych możliwe jest zatem również do innych osiedli Wrocławia. Ruch autobusowy obsługuje większość miejscowości na północ od Wrocławia – m.in. na trasie do Trzebnicy i Wołowa. Zwięk- szenie dostępności i promocja takich połączeń jest szansą na uatrakcyj- nienie powiązań komunikacyjnych w ruchu nieindywidualnym, co ma szczególne znaczenie w kontekście dobowego ruchu wahadłowego – do- jazdów do miejsca pracy i powrotów do domu – i powstających prze- ciążeń na trasach wylotowych miasta. Modernizacja Dworca Nadodrze zakładać powinna zatem również dogodną organizację przestrzeni dla ruchu autobusowego. Osobną, choć powiązaną kwestią jest wykorzystanie potencjału gospo- darczego Dworca Nadodrze w kontekście potoków ruchu generowanych przez podróżujących. Podniesienie rangi Dworca przez wzmocnienie jego pozycji jako węzła przesiadkowego, a także standardu i różnorodności W skali centrum miasta najlepiej wyposażone w dostęp do Roweru Miejskiego są strefa Rynku i ośrodek akademicki – plac Grunwaldzki. Nadodrze pozostaje na uboczu: posiada zaledwie jedną stację – w obrębie placu Bema. Rozbudowa tras rowerowych i ich włączenie w szerszy system ogólnomiejski to ważny element kształtowania powiązań z otoczeniem.
- 24. 24 oferty ze strony obsługi tego obiektu jest właściwym krokiem. Jego dzi- siejsze funkcjonowanie nie zaspokaja zapotrzebowania na usługi towa- rzyszące podróżom, nie pozwala też na wykorzystanie jego potencjału i możliwości gospodarczych związanych ze stałą obecnością klientów. Dworzec Nadodrze wymaga zatem programowej koncepcji użytkowej, która pozwoli optymalnie wykorzystać jego warunki lokalowe, szanse wynikające z lokalizacji i stałej obecności potoków ruchu, a także zapewni jego wpisanie w ogólny charakter osiedla i kierunki rozwojowe Nadodrza. Powiązania z otoczeniem Ważnym zagadnieniem komunikacyjnym wymagającym rozwiązań mo- dernizacyjnych są też połączenia z bezpośrednim otoczeniem. Nadodrze posiada dwie silne bariery, które ograniczają je przestrzennie. Są nimi bieg dużej rzeki i nasyp kolejowy. Połączenia pokonujące te bariery to cztery mosty (w tym trzy z dopuszczonym ruchem kołowym), dwie kładki piesze i trzy wiadukty. O ile przeprawy przez Odrę są wystarczające dla potoków ruchu napły- wającego do Nadodrza na najważniejszych trasach i wymagają jedynie modernizacji technicznej (Mosty Pomorskie i Most Uniwesytecki), o tyle istniejące połączenia z Kleczkowem stanowią znaczne ograniczenie dla płynności ruchu. Problem stanowią zarówno ich nadmiernie ograniczona przepustowość i zły stan techniczny, jak i zdecydowanie niewystarczają- ca w stosunku do prognozowanych potrzeb obsługa ze strony wiaduktu w ciągu niewielkiej, wymagającej pilnego remontu ul. Rychtalskiej. Po- wstające po drugiej stronie nasypu 15-hektarowe osiedle docelowo li- czyć ma ponad 17,5 tys. mieszkańców (co odpowiada aż połowie liczby zamieszkujących sam obszar wsparcia) i ponad 13,5 tys. nowych pracow- ników. Oznacza to – obok zmian o charakterze gospodarczym – znaczą- cy wzrost potoków ruchu, wobec czego konieczne jest znalezienie roz- wiązań, które pozwolą na ich płynne rozprowadzenie. Do rozważanych kroków może należeć zapewnienie nowego wiaduktu drogowego między nowym osiedlem a Nadodrzem czy udogodnienie połączeń z ul. Trzebnic- ką przy jednoczesnym rozwiązaniu problemu prognozowanego natężenia ruchu na tej ulicy i wiadukcie zlokalizowanym na jej osi. Bezpośrednie otoczenie S t r e f y w e j ś c i o w e . Powiązania komunikacyjne z bezpośrednim otoczeniem to również kwestia jakości stref wejściowych do osiedla, bę- dących jednym z elementów decydujących o jego wizerunku. Strefy te pełnią niejako rolę bram Nadodrza i jako takie powinny być przestrze- niami wysokiej jakości o odpowiednich dla specyfiki Nadodrza walorach wizualnych. Przykładem może być planowana realizacja dużego muralu na ścianie budynku zamykającego wejściową oś widokową od strony Mo- stu Uniwersyteckiego. Miejsce to akcentować będzie przestrzenną se- kwencję pomiędzy strefą Rynku a Nadodrzem i kształtować tym samym świadomość wkraczania w inne miejsce o indywidualnym charakterze. Podobną rolę pełnić może wyremontowany pl. Powstańców Wielkopol- skich. Przy projektowaniu tego rodzaju przestrzeni należy uwzględnić charakter Nadodrza – tak, aby jego specyfika mogła być rozwijana i uzu- pełniana, a nie zastępowana nieprzystającymi formami. Obszary w otoczeniu. Strefa Rynku i Ostrów Tumski. Nadodrze jest po- nadto osiedlem otoczonym obszarami o własnej, silnej specyfice, od któ- rych funkcjonowania jest w pewnym stopniu współzależne. Najintensywniej oddziałującą strefą jest ruchliwe i pełne życia centrum miasta. Dla niego Nadodrze pod wieloma względami jest zapleczem i jako takie może korzystać z tej bliskości – głównie gospodarczo i turystycz- nie, ale układ ten może oddziaływać pozytywnie również na wizerunek osiedla. Lokalizacja czyni je też atrakcyjnym jako miejsce zamieszkania. Walory te powinny być podkreślane we wszelkich działaniach z zakresu promocji Nadodrza. Wzmocnienie powiązań z sąsiadującą strefą Rynku może nastąpić np. dzięki modernizacji przepraw dla ruchu pieszego przez Odrę oraz włączeniu Nadodrza w odbywające się w Rynku wydarzenia kulturalne (o odpowiedniej dla osiedla skali). Kolejnym podobnym miejscem może być Ostrów Tumski, który w mniej- szym stopniu, ale w zbliżony sposób jak strefa Rynku oddziałuje na są- siadujące osiedla, kumulując znaczny ruch turystyczny (wymagający np. obsługi noclegowej) i będąc jego ważnym celem. Dlatego ważne będzie wzmocnienie powiązań z tym obszarem – dla których najwłaściwsza jest droga wiodąca przez nadrzeczne tereny zielone – bulwary spacerowe oraz system wysp odrzańskich. Połączenia wiaduktowe z sąsiednimi osiedlami wymagają modernizacji - przejazd na Kleczków.
- 25. 25 K l e c z k ó w . Obszarem oddziałującym na Nadodrze jest Kleczków, choć z uwagi na barierę nasypu kolejowego powiązania między tymi osie- dlami nie są obecnie silne. Wschodnia część Kleczkowa przewidywana jest jednak do znacznej rozbudowy zasobu mieszkaniowo-usługowego, co oznacza powstanie nowych miejsc pracy w pobliżu, jednocześnie jed- nak generować będzie znaczny ruch kołowy, zwiększać obłożenie trans- portu zbiorowego, a także zapotrzebowanie na podstawowe usługi (jak żłobki, przedszkola, szkoły, sklepy etc.). Perspektywicznie zatem oddzia- ływanie to wzrośnie, a Nadodrze stanie się – w ograniczonym wymiarze – przestrzenią obsługi, co należy uwzględnić w prognozach na potrzeby inwestycji miejskich. E l e k t r o c i e p ł o w n i a . Na Nadodrzu położona jest Elektrociepłow- nia stanowiąca duży kompleks obiektów przemysłowych w sercu miasta, a będąca poza granicami niniejszego opracowania. Jest ona wyodręb- nionym „organizmem”, wymagającym odmiennego spojrzenia. Funkcjo- nalnie Elektrociepłownia nie oddziałuje znacząco na sąsiedztwo – ma je- dynie znaczenie środowiskowe i wizualne z powodu swojego rozległego obszaru, licznych obiektów kubaturowych, przemysłowego charakteru, a przede wszystkim dwóch dominujących nad krajobrazem kominów. K ę p a M i e s z c z a ń s k a . Kolejnym obszarem wpływającym w przy- szłości na osiedle może być też północna część Kępy Mieszczańskiej. Od jej docelowego zagospodarowania zależeć będzie zapewnienie ciągłości bulwarów spacerowych wzdłuż Odry, które należą do systemu zieleni Nadodrza i przebiegają w jego południowej części. Jest to obszar, który w zależności od przyjętej dla niego koncepcji rozwoju może generować znaczne potoki ruchu – szczególnie w obrębie Trasy Mieszczańskiej. P o w i ą z a n i a z O d r ą . Rzeka Odra z jednej strony jest barierą przestrzenną, z drugiej jednak otwiera szerokie możliwości wykorzysta- nia frontu wodnego i samego dostępu do rzeki – tak jak ma to miejsce w przypadku Mariny między Mostami Pomorskimi a Uniwersyteckim i to- warzyszącym jej ciągiem spacerowym i restauracjami, lub sezonowej re- stauracji na barce cumującej w letnich miesiącach przy Hotelu Tumskim na Wyspie Słodowej, a także przystani żeglugowych funkcjonujących w różnych punktach wrocławskiego biegu Odry. Swój indywidualny koloryt mają też Wyspy Odrzańskie przystosowane pod kątem różnych grup wiekowych – dla dzieci, młodzieży i osób star- szych – oraz duże fragmenty nabrzeży dostosowanych do użytkowania rekreacyjnego. Od strony Nadodrza natomiast dostęp do rzeki jest wciąż niewykorzystanym potencjałem – funkcjonuje jedynie słabo użytkowana przystań kajakowa przy ul. Składowej. B u l w a r y s p a c e r o w e . Wzdłuż nabrzeży Nadodrza ciągną się aleje należące do ogólnomiejskiego systemu nadodrzańskich bulwarów spa- cerowo-rekreacyjnych – w części zachodniej z wpisanymi już w krajobraz szpalerami starych platanów, a w części wschodniej, na odcinku Bulwa- ru Słonecznego, z kładkami na Wyspy Odrzańskie i w kierunku Ostrowa Tumskiego. W docelowym założeniu nabrzeża powinny zachowywać ciągłość gwa- rantującą płynność ruchu. Ulice wylotowe przepraw mostowych stano- wią silne bariery i nie posiadają zorganizowanych przejść dla pieszych i przejazdów dla rowerów. Szczególnym przypadkiem jest szeroka, wielo- pasmowa Trasa Mieszczańska, gdzie brak jest możliwości wprowadzenia takich rozwiązań – tu należy rozpatrzyć alternatywne rozwiązania tech- niczne dla bezkonfliktowego przeprowadzenia ruchu w kierunku wybrze- ży na wysokości ul. Kurkowej, na przykład pod Mostami Mieszczańskimi. W ciągu bulwarów pojawiają się też inne przeszkody przestrzenne – takie jak wysokie schody niedostosowane dla niepełnosprawnych, rowerów i wózków (przy Archiwum Miejskim) czy zamknięty teren na zapleczu daw- nego aresztu przy ul. Drobnera. II nagroda w konkursie na propozycję zagospodarowania Bulwaru Dunikowskiego we Wrocławiu uwzględniająca aktywne wykorzystanie nabrzeża. Jedna z propozycji zagospodarowania Kępy Mieszczańskiej z wykorzystaniem istniejących elementów (UMW)
- 26. 26 Problemem bulwarów spacerowych jest również stan ich zagospoda- rowania. Duże, uporządkowane odcinki wymagają jedynie koniecznych uzupełnień w tym zakresie – uwzględniających m.in. zapewnienie warun- ków dla ruchu rowerowego. Bardziej nagląca jest modernizacja Bulwaru Słonecznego, która pozwoli na umocnienie pieszo-rowerowych powiązań z obszarem Ostrowa Tumskiego i Wysp Odrzańskich (będąca przedmio- tem osobnego rozdziału opracowania). Istotna będzie również realizacja inwestycji mieszkalno-usługowej przy skrzyżowaniu ul. Kurkowej i Du- bois, na której zapleczu znaleźć ma się fragment ogólnodostępnej prze- strzeni o charakterze bulwarowym, a także zagospodarowanie bulwaru na zapleczu Zespołu Szkolno-Przedszkolnego przy ul. Składowej i sąsia- dującej przystani. Jest to przestrzeń, która w tym rejonie „ucina” ciąg bulwarów. Dla włączenie w system ogólnomiejski konieczne jest opraco- wanie koncepcji dla ich dalszego przebiegu i powiązania z lewym nabrze- żem – Kępą Mieszczańską. W y k o r z y s t a n i e r z e k i . Istotnym brakiem wymagającym stwo- rzenia koncepcji jest również niewykorzystanie dostępu do samej rzeki. Zidentyfikowane powinny być miejsca, w których znaleźć mogłyby się funkcje takie jak m.in. budownictwo (mieszkalne, usługowe), przystanie, mariny, szkółki i wypożyczalnie sprzętu wodnego, targowiska na wodzie czy wchodzące w przestrzeń rzeki rekreacyjne elementy zagospodarowa- nia. Przemyślenia wymaga zasadność konkretnych rozwiązań pod wzglę- dem włączenia w kontekst miejski. Szanse ponadlokalnego wymiaru i zagadnienia gospodarcze Z punktu widzenia wizerunku Nadodrze trudno wiązać z szerokim zasię- giem oddziaływań, jednak funkcjonowanie osiedla w dużej mierze opiera się na jego osadzeniu w szerszym kontekście oraz przepływach osobo- wych. Fakt ten w wielu dziedzinach otwiera szanse rozwojowe, których nie posiadają inne wrocławskie osiedla. D z i a ł a l n o ś c i o c h a r a k t e r z e p o n a d l o k a l n y m . Mimo że gospodarcza sfera Nadodrza realizuje się głównie w działalnościach ma- łej skali, wiele z nich posiada wymiar ponadlokalny. Są to rzadkie usługi rzemiosła znajdujące klientów z terenu całego miasta oraz sklepy specja- listyczne nie adresowane wyłącznie do mieszkańców osiedla – jak pszcze- larski czy jeździecki – lub galerie artystyczne. Taki zasięg oddziaływania dotyczy też obiektów edukacji, szczególnie tych ponadpodstawowego szczebla – jak licea, szkoły wyższe czy językowe. Większość działalności o charakterze ogólnomiejskim (czy nawet szerszej skali) to działalności wskazywane jako preferowane i ważne dla gospodarki. Branżami ważnymi z uwagi na zasięg oddziaływania i powstające powią- zania z szeroką siecią klientów są też turystyka – szczególnie baza nocle- gowa – oraz gastronomia. Są one na Nadodrzu wciąż deficytowe, choć mogłyby mieć znaczny wpływ na wizerunek osiedla, które jest dla nich potencjalnie atrakcyjnym rynkiem. Dzięki wzbogaceniu oferty w tym za- kresie rozszerzeniu uległyby ponadlokalne powiązania Nadodrza do skali krajowej, a nawet międzynarodowej. Wiele działalności swój ponadlokalny charakter realizuje też w sferze rynku pracy – Nadodrze jest bowiem miejscem zatrudnienia nie tylko dla jego mieszkańców. O b s z a r i n w e s t y c y j n y . Nadodrze to również obszar inwestycyj- ny o szerokich możliwościach. Znaczny zasób własności gminnej, wolnych lokali użytkowych i mieszkalnych, obiektów oficynowych czy niezabudo- wanych gruntów przewidywanych do uzupełnienia czyni je przestrzenią o bogatej ofercie, atrakcyjnej i konkurencyjnej w skali miasta. Ta roz- maitość otwiera Nadodrze na odbiorów o zróżnicowanych potrzebach i planach inwestycyjnych, np. przedsiębiorców, deweloperów, organiza- cje pozarządowe o indywidualnych celach i inne podmioty. Wykorzystanie potencjału lokalizacji Nadodrza to również zagospodarowanie terenów nad rzeką
- 27. 27 W tym zakresie osiedle cieszy się znacznym zainteresowaniem. Zauwa- żalny jest duży ruch w obrębie lokali użytkowych wszystkich rodzajów, trwa też realizacja siedmiu budynków mieszkalno-usługowych, a w do- stępnej ofercie deweloperów znajdują się informacje o kolejnych sześciu zamierzeniach będących na różnych etapach realizacji, pod które zostały natomiast już wykupione grunty. Kultura i sztuka Nadodrze, szczególnie jako obszar wsparcia, predysponuje również do goszczenia organizacji czy wydarzeń kulturalnych, a także innych po- krewnych programowych działań o tym charakterze w wymiarze ponad- lokalnym. Przykładem mogą być mniejsze punkty cyklicznych wrocław- skich festiwali, tytuł ESK 2016 dla Wrocławia i objęcie zidentyfikowanych miejsc hasłem przestrzeni dla piękna czy też konsekwentna polityka udo- stępniania przestrzeni publicznych i lokali będących w zarządzie gmin- nym na potrzeby artystów, spektakli, dyskusji publicznych, konferencji naukowych etc. Takie postępowanie względem Nadodrza jest aktualnie z powodzeniem realizowane w ramach pojedynczych akcji różnorodnych podmiotów i zachowuje właściwą dla osiedla małą bądź średnią skalę. Sformułowa- nie spójnej, programowej polityki w zakresie otwierania osiedla na ta- kie wydarzenia oraz preferencyjne wskazywanie Nadodrza jako miejsca o wizerunku i możliwościach odpowiednich dla wszechstronnie rozu- mianej kultury będzie silnym wsparciem dla rozwoju takiego wizerunku w skali miasta. Celem takiego postępowania powinno być kształtowanie spojrzenia na Nadodrze jako jednego z tych wrocławskich osiedli, które mają klimat najbardziej przyjazny kulturze. M u r a l e . Wpływ na ponadlokalny wizerunek ma też specyficzna dzie- dzina sztuki, jaką są murale. Zostały one rozpopularyzowane na Nad- odrzu i obecnie stanowią atrakcyjny cel turystyczny i artystyczny dla zainteresowanych tą tematyką. Osiedle z jednej strony jest miejscem doskonałym do zwiedzania, a z drugiej mieści pożądane przez artystów z całej Europy liczne przestrzenie dla działalności twórczej, jest bowiem unikatowym „zagłębiem” dzieł uznanych muralistów. Dowodem tej po- pularności była wydana przez Biuro Wystaw Artystycznych mapa murali, obejmująca Nadodrze, która została w krótkim czasie rozchwytana. Tego rodzaju inicjatywy wymagają kontynuacji. Pozytywnym przykładem jest ogłoszony w październiku 2012 konkurs na bramę Nadodrza w formie muralu wyeksponowanego na strefę wejścio- wą osiedla od strony Mostu Uniwersyteckiego. Ten kierunek kształtowania przestrzeni jest niewątpliwie trendem wy- magającym wsparcia i promocji. Przestrzenie zidentyfikowane jako wła- ściwe powinny być łatwo dostępne dla muralistów planujących swoje realizacje na Nadodrzu, co wymaga stworzenia specyficznego rodzaju oferty w tej dziedzinie. Środowisko Oddziaływaniom o charakterze ponadlokalnym podlega też sfera środo- wiskowa Nadodrza. Jest to przedmiot osobnego rozdziału, lecz omawiane wpływy ponadlokalne stanowią istotną rolę wśród zagrożeń. Zagadnie- nie to dotyczy w podobnym stopniu całego obszaru miasta, choć część problemów jest charakterystycznych dla dzielnicy śródmiejskiej lub ob- szaru nadrzecznego. Wdrażanie zaostrzonych standardów i norm doty- czących środowiska realnie wpłynie na warunki lokalne i ogólnomiejskie. Jednym z istotnych oddziaływań zewnętrznych jest sukcesywna wymiana systemu ogrzewania i ograniczanie niskiej emisji związanej z indywidu- alnymi źródłami ciepła w kamienicach. Proces ten prowadzony w całym wrocławskim śródmieściu jest długotrwały – głównie ze względu na wy- sokie koszty realizacji przyłączeń do miejskiego systemu grzewczego. Jest to temat istotny zarówno z punktu widzenia stanu czystości powietrza, jak i jakości życia w starym budownictwie i bezpieczeństwa mieszkań- ców. Wymaga kontynuacji i stworzenia instrumentów wsparcia pokonu- jących ograniczone możliwości finansowania, a zakładających partycypa- cję podmiotów zainteresowanych. Murale na stałe wpisały się w krajobraz Nadodrza i współtworzą koloryt przestrzeni publicznych. Warte zachodu jest pozyskiwanie kolejnych dzieł street-artu.
- 28. 28 Również konsekwentna realizacja polityki transportowej Wrocławia ma pozytywny wpływ poprawę stanu zanieczyszczenia atmosfery – m.in. dzięki narzędziom ograniczania ruchu w centralnych częściach miasta, promowaniu alternatywnych źródeł transportu jak rowery czy stoso- waniu wyciszających rozwiązań technicznych podczas remontów na- wierzchni i organizacyjnych w ruchu kołowym. Ważnym zagadnieniem jest również promocja komunikacji zbiorowej, jej monitoring i stałe dostosowywanie do rosnących potrzeb (redukujące przyrost natężenia indywidualnego ruchu kołowego), a także modernizacja według możli- wości wdrażania nowoczesnych, bardziej ekologicznych rozwiązań tech- nicznych. Oprócz poprawy przepływu potoków ruchu w mieście zabiegi te zmierzają do ochrony środowiska atmosferycznego i akustycznego i jako takie wymagają kontynuacji i stałego rozwijania na miarę dostęp- nych rozwiązań i środków. Nadodrze jest osiedlem powiązanym z Odrą. Jej dostępność i wykorzy- stanie jest uzależnione w znacznym stopniu od stanu czystości wód i sta- nu urządzeń hydrotechnicznych. O ile te ostatnie podlegają sukcesywnej modernizacji w skali miasta, o tyle stan wody w rzece jest kwestią wpły- wów o zasięgu ponadregionalnym. Monitorowanie stanu czystości Odry i zaostrzone wymogi w odniesieniu do zakładów produkcji emitujących zanieczyszczenia spławne to niezbędne elementy utrzymania rzeki w ca- łym jej biegu – w tym na odcinku sąsiadującym z Nadodrzem. Wszystkie pozostałe komponenty środowiska również wymagają regu- lacji na szczeblu ponadlokalnym. Należą do nich wdrażanie systemów segregacji i ekologicznej utylizacji odpadów, opracowanie standardów i procedur ochrony fauny i flory miejskiej – szczególnie podczas stosun- kowo inwazyjnych działań remontowych, analiza szkodliwości lokowania kolejnych masztów i stacji emitujących szkodliwe pole elektromagnetycz- ne czy wdrażanie zaostrzonych standardów i norm dotyczących wszyst- kich innych rodzajów emisji. Istotna jest również edukacja ekologiczna wrocławian i promowanie pozytywnych postaw proekologicznych. Śro- dowisko całego miasta, w tym silnie zurbanizowanej strefy śródmiejskiej wymaga stałego monitoringu i reagowania na pojawiające się zagrożenia. Programy miejskie Z szerokiego zakresu obszaru priorytetowego Nadodrze zostało wyszcze- gólnione jako obszar wsparcia ze względu na liczne, wszechstronne i nasilone zjawiska problemowe – zarówno gospodarcze, społeczne jak i przestrzenne. W wymiarze ponadlokalnym są one przedmiotem licznych miejskich re- gulacji prawnych, które obowiązują dla całego Wrocławia – m.in. progra- mów definiujących współpracę z organizacjami pozarządowymi i wspar- cie dla małych i średnich przedsiębiorstw, opisujących strategie i plany inwestycyjno-ekonomiczne, będących narzędziami zaradczymi dla trud- nych zjawisk społecznych (alkoholizm, narkomania i inne uzależnienia, przemoc domowa, problemy zdrowia psychicznego i fizycznego u dzieci i dorosłych, potrzeba terapii rodzinnej etc.), kreujących narzędzia polityki przestrzennej, w tym konserwatorskie, transportowe czy mieszkaniowe itd. Potrzeby Nadodrza jako obszaru wsparcia powinny zostać uwzględnione w sposób szczególny w realizacji miejskich polityk, ale też w definiowaniu kolejnych regulacji prawnych – jako reakcji na zidentyfikowane proble- my. Takie postępowanie uwzględniające cele stawiane przed rewitali- zacją osiedla stworzy niezbędne warunki dla jej dalszego, skutecznego prowadzenia. Obowiązujące programy wymagają też analizy i konsultacji z podmiota- mi, które z nich korzystają. Ponadto wiele regulacji ograniczonych jest okresem obowiązywania do 2012 lub 2013 roku. Stąd niezbędny jest monitoring ich skuteczności i trafności przyjętych rozwiązań oraz roz- ważenie kontynuacji, rozbudowy czy uspójnienia i powiązania z innymi programami. W tym procesie Nadodrze powinno być ujęte w doborze przyjmowanych rozwiązań – tak aby odpowiednie regulacje były możliwe do realizacji w odniesieniu do zidentyfikowanych już problemów i dawały podstawy do tworzenia skutecznych narzędzi rewitalizacji.
- 29. 29 Proponowany harmonogram działań 10 – 15 lat w przypadku uznania zasadności budowy nowego wiaduktu między Nadodrzem a Kleczkowem – czynności zmierzające do realizacji realizacja koncepcji zagospodarowania północnej części Kępy Mieszczańskiej realizacja ciągłości bulwarów nadodrzańskich stworzenie programu wprowadzania ekologicznych form ogrzewania bądź ogrzewania miejskiego i realizacja 5 – 10 lat modernizacja Trasy Mieszczańskiej remont i modernizacja Dworca Nadodrze, budowa kluczowego węzła komunikacyjnego w systemie transportu wzmocnienie powiązań między Nadodrzem a Kleczkowem przez modernizację wiaduktów kolejowych w ciągu ul. Trzebnickiej i Reymonta analiza możliwości i zasadności stworzenia nowego wiaduktu kolejowego między Nadodrzem a Kleczkowem na wschodniej granicy tych osiedli wzmocnienie powiązań pieszych i rowerowych ze strefą Rynku i Ostrowem Tumskim: modernizacja tras wiodących przez Mosty Pomorskie i Uniwersytecki, Bulwar Słoneczny i pl. Bema analiza sytuacji i stworzenie koncepcji zagospodarowania północnej części Kępy Mieszczańskiej z uwzględnieniem włączenia jej nabrzeży w system spacerowo-rekreacyjnych bulwarów realizacja ciągłości bulwarów nadodrzańskich przez trasę wlotową z Mostów Mieszczańskich – przez ul. Dubois realizacja projektów wykorzystania frontu wodnego i dostępu do rzeki Kontekst ponadlokalny 1 – 5 lat kontynuacja modernizacji przystanków i węzłów przesiadkowych stała promocja i uatrakcyjnianie oferty komunikacji zbiorowej wzmocnienie pozycji Dworca Nadodrze jako ważnego węzła przesiadkowego w skali aglomeracji uzupełnienia w systemie tras rowerowych umożliwiające włączenie ich w system miejski modernizacja ul. Rychtalskiej w kontekście powstającego osiedla Promenady Wrocławskie modernizacja i zagospodarowanie głównych stref wejściowych do Nadodrza stworzenie koncepcji wykorzystania frontu wodnego Nadodrza i dostępu do rzeki, jak też ciągłości bulwarów nadodrzańskich działania budujące wizerunek Nadodrza jako miejsca otwartego na szeroko rozumianą kulturę i sztukę oraz promocja w tym zakresie włączenie przestrzeni publicznych do działań w ramach ESK 2016 kontynuacja moderizacja Wrocławskiego Węzła Wodnego Cel operacyjny: Wzmocnienie powiązań przestrzenno-funkcjonalnych Nadodrza wynikających z jego lokalizacji w kontekście miasta
- 30. 30 Dla stref Nadodrza o nasilonych mankamentach konieczne okazać może się podjęcie działań dla ich rozwiązania. Należy rozważyć dobór najod- powiedniejszych spośród dostępnych instrumentów prawnych dla ich uregulowania, tzn., ustalić, czy najbardziej właściwe będzie stworzenie programu samorządowego, polityki miejskiej, nowego miejscowego pla- nu zagospodarowania przestrzennego czy innych narzędzi. Większość z już rozpoznanych zagrożeń w formie wskazań rozwiązuje Masterplan w odpowiednich rozdziałach. Dla zatrzymania dalszej degradacji przestrzeni przeprowadzenie procesu rozpoznania konfliktów, zagrożeń i instrumentów zaradczych jest nie- zbędne przede wszystkim dla tych stref obszaru, które dotąd nie zostały objęta żadnymi regulacjami. Rewitalizacja Dzięki impulsom, na który złożyły się m.in. dofinansowanie z Regional- nego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego 2007- 2013, działania samorządowe, inwestycje prywatnych inwestorów jak również oddolne akcje NGO-sów i innych zaangażowanych podmiotów, efekty procesu rewitalizacji na Nadodrzu stają się coraz bardziej odczu- walne i widoczne w przestrzeni miejskiej. Obecnie liczne regulacje umożliwiające prowadzenie działań zmierza- ją do końca terminu obowiązywania. Ma to związek z okresami budże- towymi Unii Europejskiej – 2013 rok zamknie rozpoczęty w 2007 roku pięcioletni okres programowania. Stąd też na miarę precyzowania wa- runków i możliwości konieczne jest rozważenie dalszych mechanizmów finansowania rewitalizacji we Wrocławiu oraz zdefiniowanie obszarów, do których pomoc będzie adresowana. Dla Nadodrza również zakończe- nie obowiązywania uchwały Rady Miejskiej nr XXXVII/1185/09 (która wyznaczyła obszar wsparcia i program przedsięwzięć rewitalizacyjnych) jest jednoznaczne z ewentualną potrzebą określenia nowego statutu, jaki mogłoby otrzymać osiedle po 2013 roku – o ile rozpoznana zostanie taka konieczność. Regulacje formalno-prawne Niezbędnym warunkiem dla zapewnienia pomyślnego przebiegu rewita- lizacji jest stworzenie dogodnych uwarunkowań ze strony Urzędu Miej- skiego. Co istotne, ze względu na dynamizm tego procesu konieczne jest stałe monitorowanie zmieniających się lokalnych uwarunkowań i potrzeb oraz elastyczne reagowanie – np. w postaci uzupełniania wachlarza in- strumentów lub aktualizacji i modyfikacji instrumentów już istniejących. Sformułowanie i wdrożenie odpowiednich narzędzi prawnych to z jednej strony niezbędny środek zaradczy dla zidentyfikowanych problemów, a z drugiej istotny element zapobiegania kolejnym zagrożeniom, jakie stoją przed obszarem kryzysowym. Regulacje przestrzenne Obecnie około 39% analizowanego obszaru objęte jest miejscowymi pla- nami zagospodarowania przestrzennego, a kolejne 22% strefami ochro- ny konserwatorskiej. Z punktu widzenia regulacji przestrzennych oznacza to, że znacząca część Nadodrza znajduje się pod opieką fachową i wyjęta jest spod dowolności inwestorskiej. Wprowadzone obostrzenia i przepisy są szczegółowe i definiują lokalną politykę przestrzenną lub zasady jej kształtowania. Pozostała część Nadodrza wymaga analizy ewentualnych zagrożeń wy- nikających z gospodarowania przestrzenią i zdefiniowania zakresów, w ramach których konieczne jest sformułowanie odpowiednich regu- lacji. Może należeć do nich na miarę zidentyfikowanych potrzeb m.in. opracowanie spójnych postanowień dotyczących stref parterów – np. kształtowania witryn czy zasad lokalizacji działalności dostępnych z ulicy lub dopuszczanych wyłącznie na wyższych kondygnacjach itd. Podobne- go rozważenia wymagać mogą kwestie takie jak forma i lokalizowanie w przestrzeni publicznej billboardów i innych reklam, wytyczne dotyczą- ce stolarki okiennej, zagospodarowania terenów zielonych, systemów segregacji i ekologicznej utylizacji odpadów etc. – a zatem tematy po- wracające w dyskusjach specjalistycznych jako problemowe zagadnienia w zagospodarowaniu przestrzeni miast.
- 31. 31 Niezależnie od wyżej wspomnianych uwarunkowań niezbędne jest sta- łe zainteresowanie przemianami Nadodrza i umożliwianie realizacji ko- lejnych, harmonogramowanych działań odpowiadających na zidentyfi- kowane potrzeby i problemy – których określenie jest jednym z zadań Masterplanu. Należy dążyć do zabezpieczenia ich celów w miejskich re- gulacjach prawnych czy planach inwestycyjnych Gminy Wrocław. Zanie- chanie dalszych działań na Przedmieściu Odrzańskim jak też brak działań pielęgnacyjnych wobec już zrealizowanych inwestycji doprowadziłoby bowiem do zmarnowania szans, jakie otworzyły dotychczasowe, liczne starania na rzecz tego osiedla. W ramach kolejnych zadań konieczne jest stworzenie uwarunkowań i instrumentów pozwalających wykorzystać impulsy ostatnich lat w ramach spójnej polityki rewitalizacji dla obecne- go obszaru wsparcia. Umożliwi to podtrzymanie procesu rewitalizacji i trwałe wyprowadzenie Nadodrza ze stanu kryzysowego. Zagadnienia konserwatorskie Mapa wskazująca zakres wszystkich form ochrony konserwatorskiej wyszczególnia m.in. zakres obowiązywania stref wpisanych do rejestru zabytków czy objętych ochroną na podstawie zapisów MPZP. Poza tymi strefami ochronie podlega również znaczna część historycznej zabudowy – za sprawą indywidualnych wpisów do ewidencji bądź rejestru. Z punktu widzenia podstawowych potrzeb konserwatorskich tego obszaru (razem z ogólnymi wskazaniami rehabilitacji historycznych zespołów zabudo- wy zawartymi w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Wrocławia) taka ochrona jest wystarczająca. Powtórne- go rozważenia mogą wymagać jedynie historyczne budynki nie objęte dotąd żadną formą opieki konserwatorskiej – jako potencjalnie ważne z punktu widzenia dziedzictwa kulturowego. Dotyczy to piętnastu obiek- tów na całym osiedlu. Pozostałe regulacje Dla Nadodrza rozpoznano potrzebę dalszego tworzenia uwarunkowań przyjaznych rewitalizacji, a także stałego monitorowania skuteczności ich oddziaływania na ten proces i zmieniającej się sytuacji oraz problemów osiedla. Konieczność podjęcia określonych działań, stworzenia warunków lub instrumentów dla realizacji rozpoznanych potrzeb zostały szczegóło- wo opisane i wskazane w osobnych rozdziałach opisujących odmienne zagadnienia. W harmonogramach działań ujęte zostały tak, aby tworzyć spójny mechanizm działania. Istotnym instrumentem dającym podstawy realizacji skutecznego, pro- gramowego i wielostronnego wsparcia dla Nadodrza jest Masterplan, który przewidziany został jako dokument zakładający możliwość ela- stycznego reagowania na zmieniające się warunki. Pod warunkiem cy- klicznej aktualizacji Masterplan będzie instrumentem o charakterze in- terdyscyplinarnym i nadrzędnym.
- 32. 32 Układ urbanistyczny osiedla daje się określić jako typowy dla XIX-wiecz- nych osiedli miejskich – regularny, geometryczny przebieg dróg wyzna- cza strukturę kwartałów, z których część jest zabudowana, pozostałe natomiast zagospodarowane są jako place publiczne, parki i zieleńce tworzące system wraz z ulicami. Na Nadodrzu występują dwie odmiennie ukształtowane strefy: • centralna – czyli obszar pomiędzy pl. Św. Macieja a pl. Powstańców Wielkopolskich. Jako układ urbanistyczny teren został od podstaw świadomie zaprojektowany, a powstał dopiero po uwolnieniu z po- przedniej funkcji, znacznie później od swojego otoczenia (z uwagi na wcześniejszą przynależność do klasztoru użytkowany był rolniczo). Jest konsekwentnie geometryczny i stanowi najczytelniejszy element na mapie osiedla; • obrzeżna – lokalizująca się wokół „serca” Nadodrza – opisanego rejo- nu pl. Św. Macieja. Jej ulice mają nieregularny przebieg ukształtowany historycznie jako reakcja na istniejące dawniej struktury przestrzen- ne – jak drogi polne, podziały majątków ziemskich, szlaki czy miejsca przepraw przez Odrę. Wyznaczają one mniej geometryczną strukturę kwartałów, ich wielkość i kształt są zróżnicowane i niepowtarzalne. Powojenne uzupełnienia nie zmieniły znacząco czytelności tej charakte- rystyki, z pewnością nie można ich w skali całego osiedla uznać za liczne czy dominujące. System placów i ulic opiera się na siatce tworzonej przez największe trasy układu drogowego, które lokalizują przepływ zarówno ruchu kołowego jak i tramwajowego, oraz przez boczne drogi dojazdowe, obsługujące po- szczególne kwartały. Różnorodność elementów układu urbanistycznego zaobserwować moż- na w znacznych rozpiętościach przedziałów ich parametrów: szerokość ulic Nadodrza waha się w granicach ok. 3 – 26 m, a ich długości utrzymują się w szerokim przedziale 67 – 1400 m. Podobny brak jednolitości widoczny jest w kwartałach zabudowy. Ich wielkość utrzymana została granicach: 0,24 – 4,82 ha, ale odmienność ta wyrażona jest również w kształtach: od zbliżonych do trójkątnych, przez czworo- i pięcioboki, aż po bardziej skomplikowane, nierzadko równo- znaczne z zakłóceniami dominującej charakterystyki ukształtowania przestrzennego, np. w rejonie ul. Cybulskiego, Roosevelta, Ptasiej lub Rostafińskiego. Jako typowy dla dzisiejszego Nadodrza pozwala się zauważyć np. kwartał usytuowany między ulicami Chrobrego, Jagiellończyka, Rydygiera i Pau- lińską. Mimo pewnych zakłóceń wynikających z kontrastowego uzupeł- nienia zniszczeń w jednym z narożników (często stosowanego w powo- jennych dziesięcioleciach), posiada on cechy powtarzające się w innych, licznych przykładach: czytelny, geometryczny kształt podporządkowany linii ulic. Powszechne jest również lokalizowanie funkcji edukacyjnej w zabudowie oficynowej wyeksponowanej przez przerwę w ciągłej pierzei. Wiele kwartałów jest szczególnych – z indywidualnych powodów. Kwar- tały ciągnące się na północ od pl. Św. Macieja są komponentami charak- terystycznego, czytelnego układu liniowego. Z kolei te między ul. Pomor- ską i Rydygiera są bardzo regularne, ale jednocześnie drobne i ciasne, poprzedzielane wąskimi i krótkimi uliczkami. Dla odmiany zachodnią ścia- nę ul. Żeromskiego i Świętokrzyskiej tworzą kwartały nie mniej regularne, ale wyróżniające się znacznymi rozmiarami. Ciekawy jest również kwartał między pl. Staszica i ul. Chrobrego – o trójkątnym kształcie, z równymi ścianami, a dodatkowo nieomal pozbawiony zabudowy we wnętrzu. Kwartały mieszczące parki, skwery i place rządzą się podobnymi zasa- dami. Największy z nich to trójkątny Park Staszica, którego kształt jest odpowiedzią na historyczny rozwój szlaków komunikacyjnych – wyod- rębniających swoim przebiegiem z przestrzeni segmenty o odgórnie na- rzuconych formach. Większość skwerów ma wydłużone kształty wycięte przez ciągnące się wzdłuż nich ulice – jak te przy Pomorskiej, Kaszubskiej, Prusa czy na pl. Strzeleckim. Wyjątkowy jest pl. Św. Macieja będący lu- strzanym odbiciem kwartału położonego na przeciwległym końcu swoje- go układu urbanistycznego. Pewną charakterystyką na Nadodrzu jest obecność licznych małych zie- leńców na zbiegu tras komunikacyjnych. Najczęściej są one trójkątne i tworzą cały system niewielkich placyków dających przestrzeni sekwen- cję „oddechów” wśród ulic obudowanych zwartą zabudową. Układ urbanistyczny
- 33. 33 Podsumowanie Układ urbanistyczny Nadodrza odpowiada charakterystyce XIX-wiecznej zabudowy miast, choć poza rejonem pl. Św. Macieja nie jest regularny. Powstał w oparciu o historycznie ukształtowane szlaki komunikacyj- ne, uzupełniające się na przestrzeni stuleci siecią ulic wyodrębniającą z przestrzeni czytelne, geometryczne segmenty – kwartały. Są one bar- dzo różnorodne pod względem kształtów i rozmiarów, większość mieści zwartą zabudowę, niektóre natomiast tworzą „zielone wyspy” w prze- strzeni Nadodrza – są to parki, skwery i place. Układ urbanistyczny Nadodrza jest do dzisiaj dobrze zachowany, a jego główna charakterystyka – system placów połączonych ulicami ciągnący- mi się wzdłuż ścian kwartałów – jest nadal czytelna. Powojenne ingeren- cje spowodowały co prawda zaburzenia, lecz mają one charakter lokalny. Wszelkie działania związane z zagospodarowaniem funkcjonalno-prze- strzennym Nadodrza powinny bezwzględnie respektować zasady ukła- du urbanistycznego oraz jego wszystkie elementy jako nadrzędną cechę charakterystyczną osiedla, mającą decydujące znaczenie dla jego niepo- watarzalnego charakteru. Układ urbanistyczny Po lewej: system kwartałów i odbiegające od ogólnych zasad sytuacje przestrzenne Po prawej: system kwartałów z wyłączeniem terenów niezabudowanych
- 34. Funkcje użytkowe 34 Nadodrze jest osiedlem, w którym dominuje funkcja mieszkaniowa. Róż- norodne punkty usługowo-handlowe, o znaczeniu głównie lokalnym, zlokalizowane są przede wszystkim w parterach kamienic. Obiekty uży- teczności publicznej znajdują się często we wnętrzach kwartałowych. Przestrzenie zielone rozłożone są na całym obszarze. Taki rozkład funkcjonalny, mający korzenie w historycznym rozwoju osie- dla, jest jednym z istotnych warunków dla jego przyszłego zrównoważo- nego rozwoju. Stąd też zachowanie i wzmocnienie struktur funkcjonal- nych jest jednym z priorytetowych celów operacyjnych Masterplanu. Funkcja mieszkaniowa powinna zostać wzmocniona i zachowana przez ochronę i rozwój substancji mieszkaniowej (remonty, modernizacje, bu- dowę nowych obiektów mieszkaniowych o różnym profilu i dla różnych grup docelowych). Kontynuować i rozwijać należy także niewątpliwy atut osiedla, jakim jest bogata oferta handlowo-usługowa zlokalizowana w parterach kamienic. W uzasadnionych przypadkach wzdłuż głównych ulic handlowych moż- liwa jest rezygnacja z funkcji mieszkaniowej na parterach kamienic na rzecz punktów handlowych i usługowych z oddzielnym wejściem. Już dzisiaj można zauważyć adaptację lokali mieszkalnych położonych na górnych kondygnacjach na lokale usługowe, biura, kancelarie, gabinety medyczne, hostele. Jest to pożądane zjawisko, wzbogacające ofertę usłu- gową Nadodrza i wspierające rozwój gospodarczy – wymaga ono jednak nadzoru i regulacji. Niewłaściwe byłoby masowe wypieranie funkcji mieszkaniowej z górnych kondygnacji na rzecz innych funkcji. Przestrzeń wewnątrz kwartałów daje duży potencjał dla wprowadzania nowych funkcji. Niezagospodarowane obiekty oficynowe mogą po prze- prowadzeniu remontu służyć nowym celom – jak działalność gospodar- cza czy infrastruktura społeczna. Niewskazane jest wprowadzanie funkcji uciążliwych względem okolicznych obiektów mieszkaniowych lub dopro- wadzających do degradacji otoczenia. Nowe funkcje we wnętrzach kwar- tałowych, zarówno w obiektach remontowanych jak i nowobudowanych, muszą być każdorazowo analizowane pod kątem ich komplementarności z zagospodarowaniem całego kwartału. Na Nadodrzu znajduje się szereg obiektów użyteczności publicznej, które w bliższej lub dalszej perspektywie mogą zmienić przeznaczenie i obecną funkcję. Wprowadzenie nowych funkcji do tych obiektów powinno być poprzedzone każdorazowo wnikliwą analizą potencjału i potrzeb. Poniżej wymienione obiekty mają potencjał na zmianę przeznaczenia lub adaptację do nowej funkcji: • Szkoła muzyczna przy ul. Łowieckiej • III Liceum Ogólnokształcące przy ul. Składowej • Szkoła podstawowa przy ul. Chrobrego • Dworzec Nadodrze • Szpital przy ul. Prusa/Poniatowskiego • Zarząd Cmentarzy Komunalnych przy pl. Strzeleckim • Bunkier przy ul Słowiańskiej/ Ołbińskiej • Komenda Straży Pożarnej przy ul. Ołbińskiej • Przychodnia przy pl. Maksa Borna • Dom handlowy Odra przy ul. Jedności Narodowej • Budynek biurowy przy ul. Niemcewicza • Dawny areszt przy ul. Drobnera • Przedszkole przy ul. Krętej Wzbogacony i poszerzony program funkcjonalny nie dotyczy tylko bu- dynków, lecz również szeregu przestrzeni publicznych. Obecnie główną funkcją przestrzeni publicznej są transport, komunikacja, parkowanie i rekreacja. W przyszłości wybrane lokalizacje mogą zostać przekształco- ne i wzbogacone lub zaadaptowane dla nowych funkcji: kulturalnych, go- spodarczych, sportowych, społecznych. Wśród takich przestrzeni można wymienić dawny Most Mieszczański, teren Wzgórza Słowiańskiego czy Nabrzeża Odry. Powyżej: kościół pw. Opieki Św. Józefa przy ul. Ołbińskiej. Funkcja mieszkaniowa uzupełniona jest licznymi obiektami użyteczności publicznej. Powyżej: kamienice przy ul. Paulińskiej. Na Nadodrzu dominują obiekty o funkcji mieszkaniowej z użytkowym parterem.
- 35. 35 1. Szkoła muzyczna przy ul. Łowieckiej 2. III Liceum Ogólnokształcące przy ul. Składowej 3. Szkoła podstawowa przy ul. Chrobrego 4. Dworzec Nadodrze 5. Szpital przy ul. Prusa/ Poniatowskiego 6. Zarząd Cmentarzy Komunalnych przy pl. Strzeleckim 7. Bunkier przy ul Słowiańskiej/ Ołbińskiej 8. Komenda Straży Pożarnej przy ul. Ołbińskiej 9. Przychodnia przy pl. Maksa Borna 10. Dom handlowy Odra przy ul. Jedności Narodowej 11. Budynek biurowy przy ul. Niemcewicza 12. Dawny areszt przy ul. Drobnera 13. Stary Most Mieszczański 14. Przedszkole przy ul. Krętej Mapa obiektów na Nadodrzu, posiadających potencjał na zmianę przeznaczenia lub adaptację do nowej funkcji 10 7 11 9 8 6 5 4 1 2 3 12 13 14
- 36. 36 • dostosowanie historycznej substancji budowlanej w sposób staranny i zgodny z wytycznymi ochrony zabytków, umożliwiający lokowanie funkcji usługowo- handlowych, również innowacyjych, przede wszystkim z sektora MśP • dążenie do osiągnięcia standardów mieszkaniowych odpowiadających dzisiejszym oczekiwaniom i będących atrakcyjnymi dla różnych grup odbiorców • porządkowanie przestrzeni i usuwanie mankamentów funkcjonalno-przestrzennych, które uniemożliwiają wzmocnienie i rozwój funkcjonalnych struktur osiedla • tworzenie uwarunkowań do wprowadzania funkcji nie kolidujących z funkcją mieszkaniową Cel operacyjny Zachowanie i wzmocnienie charakterystycznej dla Nadodrza różnorodności funkcji mieszkaniowej i handlowo-usługowej • wdrażanie działań skutkujących poprawą stanu środowiska • poprawa otoczenia mieszkaniowego, w tym remonty podwórzy, również w ramach projektów modelowych przewidujących udział mieszkańców i inwestorów prywatnych • wzmocnienie i wzbogacenie infrastruktury społecznej, w tym wzbogacenie oferty spędzania czasu wolnego, przede wszystkim dla młodzieży • wspieranie działań skutkujących poprawą bezpieczeństwa i wizerunku • wspieranie inicjatyw mieszkańców i tworzenie sieci społecznych Pola działań Pola działań w bardziej precyzyjny sposób opisują cel operacyjny, pozostając jednak na pewnym (zamierzonym) poziomie ogólności. Sformułowanie konkretnych kroków odbywa się na poziomie projektów. W ten sposób zapewniona jest elastyczność postępowania przy jednoczesnym respektowaniu nadrzędnego celu.
- 37. 37 1 – 5 lat stopniowe przeprowadzenie najpilniejszych prac zabezpieczających i remontów substancji budowlanej inwentaryzacja funkcjonalna parterów kamienic i oficyn z analizą ich przydatności do kontynuowania i wprowadzania funkcji usługowo- handlowych. Dla zdiagnozowanych ulic rozszerzenie opracowania o pierwsze kondygnacje. zdiagnozowanie obiektów i miejsc nadających się do wprowadzenia nowych funkcji nie kolidujących z funkcją mieszkaniową (takich jak małe hotele, biura, warsztaty itp.) stworzenie opracowania analizującego wnętrza kwartałowe i diagnozującego możliwości wprowadzania nowych funkcji pogłębienie analiz i rozważenie zmiany funkcji w obiektach wymienionych na str. 35 zdiagnozowanie obiektów i miejsc nadających się do wprowadzenia funkcji sportu i rekreacji, adresowanej przede wszystkim do młodzieży 37 Funkcje użytkowe 10 – 15 lat kontynuacja procesu przy cyklicznej kontroli słuszności założeń i stosowanych instrumentów 5 – 10 lat nasilenie prac remontowych przy aktywnym udziale wspólnot mieszkaniowych wypracowanie modeli finansowania prac remontowych (umowy z bankami, fundusz gwarancyjny, fundusz celowy i in.) stopniowa realizacja celów zdefiniowanych w dokumentach opracowanych w latach 1-5 Proponowany harmonogram działań Proponowany harmonogram działań to lista konkretnych projektów dla poszczególnych pól działań, których realizacja przyczyni się do osiągnię- cia określonego celu operacyjnego. Zaproponowane działania są bezpośrednią konsekwencją koncepcji for- mułowanych dla poszczególnych pól działalności. Ich uporządkowanie według czasu realizacji pomoże stworzyć projekty priorytetowe, które powinny być realizowane w pierwszej kolejności, przy jednoczesnym za- pewnieniu listy projektów rezerwowych, tak aby zagwarantowana była możliwość dopasowywania ich realizacji do aktualnych możliwości. Ostatecznie sformułowane projekty priorytetowe będą zawierać ele- menty wspierające kilka celów operacyjnych jednocześnie.
- 38. 38 Mieszkalnictwo Mieszkalnictwo jest i powinno pozostać główną funkcją na Nadodrzu. Na terenie obszaru objętego niniejszym Masterplanem zamieszkuje około 40 000 osób. W związku z realizacją nowych inwestycji mieszkaniowych liczba ta może w najbliższych latach znacznie wzrosnąć. Dominującą formą zabudowy Nadodrza są historyczne kamienice, w któ- rych ponad 70 % powierzchni stanowią mieszkania komunalne. Jedynie mały procent budynków komunalnych to obiekty powstałe po 1945 roku. Stosunkowo mało jest kamienic z własnościowym udziałem Miasta poni- żej 25 %. Dominują budynki, w których Miasto posiada udział między 50 a 74 % – jest ich 384. 120 budynków stanowi wyłączną własność Miasta, szczególnie w północno-zachodniej części osiedla, a także we wnętrzach kwartałowych (tzw. zabudowa oficynowa). Łącznie na obszarze objętym niniejszym Masterplanem znajduje się 20,4 % wrocławskiego komunal- nego zasobu mieszkaniowego. W budynkach z co najmniej częściowym udziałem Miasta znajduje się 12 325 mieszkań, z czego 8 718 to mieszkania komunalne. Średnia po- wierzchnia mieszkań komunalnych wynosi 50,3 m2 , natomiast mieszkań prywatnych 82,3 m2 . Mieszkań powyżej 85m2 jest na przedmiotowym obszarze 609. Prywatne mieszkania zostały w znacznej mierze wykupio- ne przez dotychczasowych najemców z bonifikatami rzędu 90%, jednak w ostatnich latach ten proces uległ spowolnieniu. Średni wiek budynków komunalnych wynosi około 95 lat, a stopień zu- życia substancji mieszkaniowej na Nadodrzu jest określany na ok. 60%. Stan techniczny budynków jest często niezadowalający – w większości z nich zachodzi pilna potrzeba przeprowadzania prac remontowych i mo- dernizacyjnych. W celu przeprowadzenie procesu odnowy zasobu mieszkaniowego Nad- odrza wskazane jest opracowanie szczegółowego programu operacyjne- go, uwzględniającego zapotrzebowanie, a także możliwości finansowe gminy oraz użytkowników. Zakres problemu jest bardzo szeroki i wymaga dużych nakładów finansowych, dlatego konieczne jest opracowanie sze- regu rozwiązań lokalnych, jak najlepiej dopasowanych do uwarunkowań i potrzeb mieszkańców – tak, aby precyzyjnie inwestowane środki przy- niosły jak najlepszy efekt. Istotne wydaje się tworzenie modeli partycy- pacyjnych, np. w postaci zachęt finansowych dla wspólnot podejmują- cych prace remontowe w częściach wspólnych budynków. Odnowa i poprawa stanu technicznego substancji budowlanej zasobu mieszkaniowego jest konieczna, jednak nie może prowadzić do masowej wymiany społeczności Nadodrza. Wskazane jest poszukiwanie takich roz- wiązań, które umożliwią obecnym mieszkańcom dalsze zamieszkiwanie na tym terenie. W niektórych przypadkach można rozważyć działania mające na celu poprawę warunków mieszkaniowych wśród grup o szcze- gólnych potrzebach, takich jak osoby starsze lub samotne, osoby niepeł- nosprawne, rodziny wielodzietne. Z obserwacji wynika, że na Nadodrzu często duże mieszkania, położone na wyższych kondygnacjach, zamieszkiwane są przez osoby starsze i sa- motne, mające problem z utrzymaniem i ogrzaniem takiej powierzchni – zwłaszcza wobec faktu, że większość mieszkań ogrzewana jest poprzez opalanie węglem w piecach kaflowych. Możliwe i wskazane jest – np. w ramach jednego kwartału lub grupy ka- mienic – przeprowadzenie modelowego działania polegającemu na stwo- rzeniu mieszkań o mniejszej powierzchni, z centralnym ogrzewaniem, położonych nisko lub wyposażonych w windę, z pomieszczeniem dla per- sonelu oferującego pomoc lub opiekę, być może również w połączeniu z ogólnodostępnymi pomieszczeniami społecznościowymi. Wysokie i przestrzenie pomieszczenia, duże okna, sztukaterie i dębowy parkiet – mieszkania w kamienicy mają potencjał i wyjątkowy klimat
- 39. 39 100 % 75 – 99 % 50 – 74 % 25 – 49 % 1 – 24 % budynki developerskie i spółdzielni mieszkaniowych budynki o funkcji niemieszkalnej Procentowy udział Miasta w nieruchomościach mieszkaniowych Mieszkania w kamienicach z co najmniej częściowym udziałem Miasta ogółem 12 325 szt. / 100% Mieszkanie komunalne 8 718 szt. / 70,7% Średnia powierzchnia mieszkań prywatnych 82,3 m2 Średnia powierzchnia mieszkań komunalnych 50,5 m2 Procentowy udział mieszkaniowego zasobu komunalnego na Nadodrzu do całego miasta 20,4%