SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 9
Baixar para ler offline
Nin s=b=n b= di gansan,
a t= feere
S=b=nnik=la
Watson Goodman
SANF+ D+M+LI
“Sanf= D=m=li” s=b=nna ka k= s=b=nfuranin ye walisa m¢g¢
mana ta y¢r¢ o y¢r¢, a b= se ka a ta a y=r= kun. Ko kelen s=b=nna
s=b=nfura o fura kan. O k¢, Ala ka kuma y¢r¢ dow s=b=nna ka
k=$= ni o ko kelen ye. O cogo la, Ala ka kuma b= a y=r= j=ya.
Ala ka kuma b= b¢ sanf=, ka tilennenya nege di, i n’a f¢ k¢ng¢
ni minn¢g¢. Ni m¢g¢ d¢ b= nimisi k’a ka jurumu bila, ka da
Matigi Yesu Krisita la ko a ye Kisibaa ye, ni a dusukun b== ye,
Ala na A y=r= jira a la ka A ka $agali ni h=r= bila o tigi dusukun
na. O b== sera ne y=r= dusu la san 1937 la. Kabini o tuma la, ne
$agalila nin j=$¢g¢nya la, ne ni Matigi c=. N b’i deli sisan, ko
n’i ma i y=r= di Matigi ma f¢l¢, i k’a k= bi y=r=!
–Watson Goodman
Ala ka Kuma s=b=nnen min b= wele Bible Senuma. Layidu kæræ ni Layidu Kura don Alliance
Biblique au Mali, Bamako. La sainte Bible en Bambara dans une nouvelle orthographe ©
1996.
Ala Ka Kanuya 1
Ala ye an kanu cogo min na, a ye
o jira nin de f=, ka an jurumut¢ to,
Krisita sara an ye. –Rom=kaw 5.8
T=m=nkan seli surunyalen, Yesu
y’a d¢n ko a ka waati sera ka b¢
nin di$= la ka taa a Fa f=. Ayiwa,
a y=r= ka m¢g¢ minnu b= di$= la,
a tun ye minnu kanu, a ye olu kanu
fo a laban. –Yuhana 13.1
“Kanuya si t= yen min ka bon ka
t=m=n nin kan ko, m¢g¢ ka a ni di
a teriw kos¢n.” –Yuhana 15.13
Ani Yesu Krisita, Seere Tilennen,
suw la kununnen f¢l¢, dugukolo kan
masak=w ka Masak=, olu ka n==ma
ni dususuma di aw ma. Min ye an
kanu ka an tila an ka jurumuw la
ni a y=r= joli ye. –Jirali 1.5
Kanuya b= nin de la: A t= ko an
ye Ala kanu m=n=, nka ale de ye an
kanu ka a Denk= ci ka na, a ka k=
an ka jurumu juru sara ye.
–1 Yuhana 4.10
“K’a mas¢r¢ Ala ye di$= kanu
haali, fo a ye a Denk= kelenpe di,
walisa m¢g¢ o m¢g¢ dara a Denk=
la, o kana halaki, nka o ka $=nama-
ya banbali s¢r¢.” –Yuhana 3.16
Matigi y’i jira an na ka k¢r¢, a
ko: “Isra=l, ne b= i kanu ni kanuya
banbali ye. O de kos¢n, ne ye ne ka
$umaya to i f=.” –Jeremi 31.3
Ala $=siran gundo ka bon
kos=b=, s¢s¢li t= o la. Ala farikolo-
ma y’i jira. Jo dira a ma Ni Senu
f=. M=l=k=w y’a ye. Waajuli k=ra a
ko la siyaw c=ma. Dannaya k=ra a
la di$= la. A k¢r¢tara ka taa n¢¢r¢
la. –1 Timote 3.16
F¢l¢f¢l¢, sani di$= ka da, min b=
wele Kuma, o tun b= yen. O Kuma
tun b= Ala da f=, o Kuma tun ye
Ala de ye. O Kuma k=ra m¢g¢ ye
ka sigi an c=ma. An y’a n¢¢r¢
laj=,...a falen b= n==ma ni ti$= la.
–Yuhana 1.1, 14
O kow b== k=ra ten walisa
Matigi tun ye min f¢ kira d¢ da la,
o ka dafa, ko: “A fil=, npogotigi c=
d¢nbali na k¢n¢ ta ka denk=
bange, o t¢g¢ na da ko Emanu=l,”
o k¢r¢ ko Ala b= an c=ma.
–Matiyu 1.22, 23
“Ne ni ne Fa ye kelen de ye.”
–Yuhana 10.30
Yesu y’a jaabi ko: “Filipe, bi ma
ne ni aw bila $¢g¢n f=, halibi i ma
ne d¢n wa? Min $= dara ne kan, o
$= dara ne Fa kan. I dun b’a f¢ co-
go di ko ne ka ne Fa jira aw la? I
ma da a la ko ne b= ne Fa la, ko ne
Fa b= ne la wa? Ne b= kuma minnu
f¢ aw ye, ne t= olu f¢ ne y=r= ma,
nka ne Fa min b= ne la, o de b= a ka
k=walew k=.” –Yuhana 14.9, 10
2 Yesu Krisita ka Alamaya Yesu Ala Denk= 3
M¢g¢ o m¢g¢ b’a f¢ ko Yesu ye
Ala Denk= ye, Ala tolen b= o la, o
fana tolen b= Ala la. –1 Yuhana 4.15
M=l=k= y’a jaabi ko: “Ni Senu b=
na i kan, Ala K¢r¢talenba ka se-
baaya na biri i kun na. O de kos¢n
i b=na den senuma min bange, o na
wele Ala Denk=.” –Luka 1.35
K’a mas¢r¢ den bangera an ye.
Denk= dira an ma. Kuntigiya na da
a kaman na. A t¢g¢ na da ko: “Ka-
bako, %= Jirabaa, Sebaayatigi Ala,
Badaa Fa, H=r= Kuntigi.”
–Esayi 9.5
Ka a to o kuma la, sankaba ma-
namanat¢ d¢ nana u datugu. Ku-
makan d¢ b¢ra o sankaba la ko:
“Nin ye ne Denk= kanulen ye, a ko
ka di ne ye haali. A’ ye a lam=n.”
–Matiyu 17.5
Yesu y’a m=n k’u ye o fiyent¢
k¢r¢ g=n. Yesu y’a kunb=n k’a f¢ a
ye ko: “I dara M¢g¢ Denk= la wa?”
A y’a jaabi ko: “J¢ni don, Matigi,
walisa ne ka da a la?” Yesu y’a f¢
a ye ko: “I $= b= min na, ni a b=
kuma i f=, o [Ala Denk=] don.”
–Yuhana 9.35-37
Alaya ka dafalenya farisogoma
sigilen b= ale [Krisita Yesu] la.
–Kolosekaw 2.9
Sanf=
D=m=li
Yesu ye u jaabi ko: “Aw ye
duguma taw ye, ne k¢ni ye sanf= ta
ye. Aw ye nin di$= taw ye, nka ne t=
nin di$= ta ye.” Yesu ye u jaabi ko:
“Ti$= ti$= la ne b’a f¢ aw ye ko:
Sani Ibrahima ka bange, o y’a s¢r¢
ne b= yen.” –Yuhana 8.23, 58
Yesu y’a f¢ u ye ko: “Ne de ye
$=namaya dumunif=n ye. M¢g¢
min nana ne ma, k¢ng¢ t=na o min=
fewu. Min dara ne la, minn¢g¢ t=-
na o min= abada.” –Yuhana 6.35
“Ka ne to di$= la, ne ye di$= ka
k=n= de ye.” –Yuhana 9.5
Yesu y’a f¢ ko kura ko: “Ti$= ti-
$= la ne b’a f¢ aw ye ko: Ne ye sa-
gabon da ye.” –Yuhana 10.7
Yesu y’a f¢ a ye ko: “Ne de ye su
kununni ni $=namaya ye. Min da-
ra ne la, hali ni o sara, a na $=na-
maya.” –Yuhana 11.25
“Aw b= ne wele Karam¢g¢ ani
Matigi, aw ye ti$= f¢, katuguni ne
y’o ye.” –Yuhana 13.13
Yesu y’a jaabi ko: “Ne de ye sira
ye, ani ti$=, ani $=namaya. M¢g¢ si
t= na ne Fa ma, ni a ma t=m=n ne
f=.” –Yuhana 14.6
4 Yesu b’a y=r= ko fæ an ye Yesu ka kabako dæw fil= 5
O k¢ Yesu y’a f¢ ko m¢g¢w k’u
sigi bin kan. A ye o nbuurukun du-
uru ni j=g= fila ta, k’a $= k¢r¢ta san
f= ka barika da Ala ye. O k=len, a
ye o nbuurukunw karikari k’u di a
ka kalandenw ma, olu y’u di jama
ma. U b== ye dumuni k= k’u fa.
Dumuni kunkurun minnu tora, ka-
landenw ye olu c= ka segi tan ni fila
fa. O dumunik=law tun ye c= waa
duuru $¢g¢n ye, musow ni denmi-
s=nw sen t’o la. –Matiyu 14.19-21
Yesu tilalen k¢ kuma la, a y’a f¢
Sim¢n ye ko: “I ka kurun madon
dun na, ka aw ka j¢w fili ji la ka
m¢nni k=.” Sim¢n y’a jaabi ko:
“Karam¢g¢, an sira baara la, an
ma foyi min=, nka i ka kuma ko-
s¢n, ne na j¢w fili ji la.” O k=len k¢
u f=, u ye j=g= caman min=, fo u ka
j¢w binna tig=li la. –Luka 5.4-6
Fiyent¢ fila sigilen tun b= sira
da la. U y’a m=n ko Yesu be t=m=n,
u p=r=nna ko: “Matigi, Dawuda
B¢ns¢n, makari an na!” Yesu...
ko: “Aw b’a f= ne ka mun de k= aw
ye?” U ko: “Matigi, an $=w ka yeli
k=.” U hin= donna Yesu la, a maga-
ra u $=w la, o y¢r¢nin b== u ye yeli
k=. U tugura Yesu n¢f=.
–Matiyu 20.30, 32-34
K’a mas¢r¢ ale [Krisita] de la
f=n b== dara, sankolola f=nw ani
dugukolo kan f=nw, f=n yetaw ni
f=n yebaliw, masayaw ni ma-
tigiyaw ni kuntigiyaw ani fangaw.
U b== dara a f= ani a ye.
Kolosekaw 1.16
F=n b== dara ale de f=. F=n o f=n
dara, o si ma da ni ale n¢ t=.
Yuhana 1.3
...N=nkunw b== ka j¢ a la ko Ye-
su Krisita ye Matigi ye. O na n¢¢r¢
da Fa Ala kan. –Filipekaw 2.11
Ala...kumana an f= nin laban
donw na a Denk= da la. Ala ye o
sigi ka k= f=n b== ciy=ntala ye. A ye
di$=w da fana o barika la.
–Heburuw 1.1, 2
“O de y’a to Isra=l b== k’a d¢n
k’a j=ya ko aw ye nin Yesu min
gengen jiri la, Ala ye o k= Matigi ni
Krisita ye.” –K=walew 2.36
Nin de y’a to Krisita sara ka
$=namaya ko kura, walisa a ka k=
m¢g¢ salenw ni m¢g¢ $=namaw b==
Matigi ye. –Rom=kaw 14.9
Ala ye kantigi ye. Ale de ye aw
wele ka k= a Denk= an Matigi Yesu
Krisita j=$¢g¢nw ye.
–1 K¢r=ntekaw 1.9
6 Yesu Krisita ye Dabaa ani Matigi ye
“Ne de ye da ye. Ni min donna ne
f=, o na kisi. A na don ka b¢ ka du-
munik= y¢r¢ s¢r¢.” –Yuhana 10.9
Yesu y’a jaabi ko: “Ne de ye sira
ye, ani ti$=, ani $=namaya. M¢g¢ si
t= na ne Fa ma, ni a ma t=m=n ne
f=.” –Yuhana 14.6
“O de y’a to ne y’a f¢ aw ye ko,
aw na sa ka aw to aw ka jurumuw
la. ¼w¢, ni aw ma da a la ko: ‘Ne
ye ale de ye’, aw na sa ka aw to aw
ka jurumuw la.” –Yuhana 8.24
O de kos¢n fana, minnu b= g=r=
Ala la ale [Yesu] bolo, a b= se ka
olu kisi fo a laban, k’a mas¢r¢ a
$=nama don badaa-badaa ka delili
k= u ye. –Heburuw 7.25
A dafalen k¢, a k=ra badaa kisili
dab¢baa ye a kan min=baaw b== ye
–Hebu ruw 5.9
Faranfasi si t=, m¢g¢w b== ye ju-
rumu k=, u b== d=s=ra Ala n¢¢r¢ la.
Jo b= di u ma gansan Ala ka n==ma
barika la, Krisita Yesu ka kunma-
b¢li f=. –Rom=kaw 3.23, 24
“Kisili t= s¢r¢ d¢ w=r= si la Yesu
k¢, katuguni an ka kan ka kisi t¢g¢
min f=, o d¢ w=r= ma di m¢g¢w ma
sankolo juk¢r¢ ale t¢g¢ k¢.”
–K=walew 4.12
Ala ma a latig= ko an ka dimi-
nya s¢r¢, f¢ kisili, an Matigi Yesu
Krisita barika la.
–1 Tesalonikekaw 5.9
8 Kunmabæli b= særæ Yesu Krisita kelenpe de f= Kunmabæli b= særæ Yesu Krisita kelenpe de f= 9
Nka Ala de barika la aw b= Kri-
sita Yesu la. Ala ye Yesu k= an ka
hakilitigiya ni an ka tilennenya ye.
An b= saniyali ni kunmab¢li fana
s¢r¢ ale la. –1 K¢r=ntekaw 1.30
Yesu Krisita ye a y=r= di an ko-
s¢n, walisa a ka an kunmab¢ ko
juguw b== ma, ka m¢g¢ d¢w saniya
ka u k= a y=r= kelenpe taw ye, u ji-
jalen k=wale $umanw b== k=li la.
–Tite 2.14
A’ ye barika da Fa Ala ye ni $a-
gali ye, ale min ye se di aw ma ka
aw niy¢r¢ s¢r¢ a ka m¢g¢ senumaw
ka ciy=n na k=n=yeelen na. A ye an
tila ka b¢ dibi fanga la ka an ladon
a Denk= kanulen ka masaya la. An
ye kunmab¢li s¢r¢ ale de la, juru-
muw yafa k¢ni.
–Kolosekaw 1.12-14
U b= d¢nkili kura da ko: “E de
ka kan ni o kitabu min=li ye ka a
taamashy=nw wuli, katuguni i
fagara, i ye m¢g¢ d¢w kunmab¢
Ala ye ni i joli ye, ka b¢ b¢ns¢nw
b== ni kanw b== ni m¢g¢w b== ani
siyaw b== la.” –Jirali 5.9
...Taama kanuya la, i ko Krisita
fana ye an kanu ka a y=r= di an
kos¢n ka k= s¢nni f=n ni saraka ye
Ala ye, suma diyalan $uman.
–Efesekaw 5.2
Yesu Krisita ye mægæ b== ka Kiritig=la de ye 7
E k¢ni, mun y’a to i b= i balima
jalaki? E fana, mun y’a to i b= i ba-
lima mafi$=ya? An b== na j¢ Ala ka
kiritig= y¢r¢ la. –Rom=kaw 14.10
...Krisita Yesu...b=na kiri tig=
m¢g¢ $=namaw ni suw kan, . . .
Krisita nali ni a ka masaya kos¢n.
–2 Timote 4.1
“M¢g¢ Denk= mana na ni a
n¢¢r¢ ni a ka m=l=k=w b== ye, a na
sigi a ka masasigilan n¢¢r¢ma kan.
Siyaw b== na laj= a $= k¢r¢. A na u
fara ka b¢ $¢g¢n na, i ko bagan-
g=nna b= a ka sagaw ni a ka baw
fara ka u b¢ $¢g¢n na cogo min
na.” –Matiyu 25.31, 32
“Fa Ala t= kiri tig= m¢g¢ si kan,
nka a ye kiri ko b== di a Denk=
ma.” –Yuhana 5.22
O na jira ni Ala b= m¢g¢w ka ko
dogolenw kiri tig= Krisita Yesu
bolo don min na ka k=$= ni ne ka
Kibaru Duman f¢len ye.
–Rom=kaw 2.16
“Yesu y’a f¢ an ye ko an ka m¢-
g¢w waaju k’a jira u la k’a j=ya ko
Ala ye min sigi ka k= $=namaw ni
suw kiritig=la ye, o ye ale de ye.”
–K=walew 10.42
Janko jo dilen k¢ an ma Yesu
joli barika la, an na kisi Ala ka
diminya ma ale barika la.
–Rom=kaw 5.9
“Sabu nin ye ne joli ye, Ala ka
layidu sigili joli. A b¢nna m¢g¢ ca-
man ka jurumuw yafa kama.”
–Matiyu 26.28
K’a mas¢r¢ aw b’a d¢n ko aw
ma kunmab¢ ni f=n tolitaw ye, i ko
wari ni sanu, ka b¢ aw taama cogo
fufafu la, aw kalanna o min na aw
faw f=. Nka aw kunmab¢ra ni
Krisita joli ye, o ka fisa f=n b== ye.
Ale k=ra i ko sagaden, n¢ si t’a la,
n¢g¢ y¢r¢ t’a la –1 Pi=r= 1.18, 19
Nka ni an b= taama k=n= la, i ko
Ala y=r= b= k=n= la cogo min na, an
ye j=$¢g¢nw ye, a Denk= Yesu joli
b= an saniya jurumuw b== ma.
–1 Yuhana 1.7
Nka Krisita joli b= saniyali k= ka
t=m=n o kan kos=b=! A y’a y=r= di
Ala ma saraka fi$=ntan ye, badaa
Ni barika la. Ale joli na an dusu-
kunw saniya k=wale salenw ma,
walisa an ka baara k= Ala $=nama
ye. –Heburuw 9.14
An b= $agali kos=b= Ala la an
Matigi Yesu Krisita barika la, o
min ye an ni Ala c= b=n sisan.
–Rom=kaw 5.11
10 Yafali b= særæ Krisita joli la Kisili b= særæ dannaya de f=, Krisita la 11
Aw kisilen b= n==ma de barika la
dannaya f=, o ma b¢ aw y=r=w la
d=, Ala ka nilif=n don. O t= k=wa-
lew n¢ ye, walisa m¢g¢ si kana a y=-
r= bonya. –Efesekaw 2.8, 9
Jo dira an ma dannaya barika
la. O de kos¢n h=r= donna an ni Ala
c= an Matigi Yesu Krisita barika
la. –Rom=kaw 5.1
“Da Matigi Yesu la, i na
kisi....” –K=walew 16.31
K’a mas¢r¢ min bangera Ala f=,
o b= se s¢r¢ di$= kan. Se min b=
s¢r¢ di$= kan, o ye nin de ye, an ka
dannaya. –1 Yuhana 5.4
K’a mas¢r¢ Krisita Yesu la, bo-
lokoli wo, bolokobaliya wo, nafa t=
o si la. Dannaya min b= baara k=
kanuya barika la, nafa b= o de la.
–Galasikaw 5.6
U y’a $ininka ko: “An ka kan ka
mun k= walisa ka Ala sago k=?
Yesu ye u jaabi ko: “Ala sago ye
nin de ye, ko Ala ye min ci, aw ka
da o la.” –Yuhana 6.28, 29
Nka nin kow s=b=nna walisa aw
ka da a la ko Yesu ye Krisita ye,
Ala Denk=, ani walisa aw ka $=na-
maya s¢r¢ ale t¢g¢ la o dannaya f=.
–Yuhana 20.31
An Matigi Yesu Krisita Fa Ala
ka tanu, o min ye makari Fa ni
dusu saaloli b== tigi Ala ye.
–2 K¢r=ntekaw 1.3
Ala w=r= jum=n b= tilenbaliya
kow yafa ka $in= a ka m¢g¢w t¢
tolenw ka jurumu k¢, i ko e? Ma-
tigi diminnen t=na to badaa k’a
mas¢r¢ makari ka di a ye haali.
–Mise 7.18
K’a mas¢r¢ i ka $umaya y=l=nna
fo sankolo la, i ka kantigiya sera fo
sankabaw ma. –Zaburuw 108.5
Matigi ka makariba kos¢n, an
ma halaki ka ban, a ma a ka hin=-
ba mab¢ an na fewu. Olu b= kura-
ya s¢g¢ma o s¢g¢ma. A ka kantigi-
ya t= ban abada.
–Jeremi ka ma$umat¢kan 3.22, 23
A b= makari min k= a $=siran-
baaw la, o ka bon, o b= sankolo ni
dugukolo c= janya b¢. Nka Matigi
ka $umaya b= to a $=siranbaaw
kan, tuma b== ni waati b== la. A ka
tilennenya b= to u denw ta denw
kan. –Zaburuw 103.11, 17
An y=r=w ye k=wale $uman min-
nu k=, olu n¢ t= d=, a y=r= ka makari
n¢ don, o k=ra bange ko kura koli
ani Ni Senu ka kurayali f=.
–Tite 3.5
12 Ala ka Makari Ala b= an wele ka na a ma 13
Ayiwa Matigi ko: “Aw ka na, an
ka $¢g¢n faamu. Hali ni aw ka ju-
rumuw bilenna kos=b=, u na j=ya i
ko neje. Hali ni u bilenna fo ka fin,
u na j=ya i ko sagasi j=man.”
–Esayi 1.18
Yesu ye o ye mink=, a diminna.
A y’a f¢ a ka kalandenw ye ko:
“A’y’a to denmis=nw ka na ne ma,
aw kana u bali, katuguni Ala ka
masaya ye olu b¢$¢g¢nkow de ta
ye.” –Marka 10.14
Ni Senu ni k¢$¢muso b’a f¢ ko:
“Na!” Min b’a m=n, o k’a f¢ fana
ko: “Na!” Minn¢g¢ b= min na, o ka
na. Min b’a f=, o ka $=namaya ji
min gansan. –Jirali 22.17
Minn¢g¢t¢w, aw b== ka na ji bo-
yi da la. Wari t= minnu f=, a’ ye na
sanni k= ka dumuni k=. A’ ye na
diw=n ni n¢n¢ san ni wari t=, s¢ng¢
t’a la. –Esayi 55.1
Seli laban don na, seli donba k¢-
ni, Yesu y’i j¢ jama c=ma ka p=r=n
ko: “Minn¢g¢ b= min na, o ka na
ne ma k’i min.” –Yuhana 7.37
“A’ ye na ne ma, aw minnu b==
s=g=nnen b=, ni aw doninen b=, ne
na lafiya di aw ma.” –Matiyu 11.28
Ala denw ni Sitan= denw b= d¢n
ka b¢ $¢g¢n na nin de la: Min t= to
ka tilennenya kow k=, o ma b¢ Ala
la, ani min t= a balima kanu fana.
–1 Yuhana 3.10
Ala Ni Senu b= minnu $=min=,
olu b== ye Ala denw ye. Aw ye Ni
min s¢r¢, o t= j¢nya ni ye, fo aw ka
siran tun, nka aw ye denya Ni s¢r¢.
O de barika la, an b= p=r=n ko:
“Aba, an Fa!”
–Rom=kaw 8.14, 15
Walisa aw ka k= jalakibali
j=lenw ye, Ala den jalakibaliw,
m¢g¢ tulo g=l=nw c=ma, k’a s¢r¢ aw
b= yeelen b¢ u c=ma i ko lanpa b=
yeelen b¢ di$= la cogo min na.
–Filipekaw 2.15
O de kos¢n Matigi ko: “A’ ye b¢
u c=ma ka fara u la. Aw kana ma-
ga f=n saniyabali si la. Ni aw ye o
k=, ne na s¢n aw ma. Ne na k= aw
fa ye, aw na k= ne denk=w ni ne
denmusow ye. Matigi Sebaaya-
b==tigi ye o f¢.”
–2 K¢r=ntekaw 6.17, 18
O b== n’a ta, minnu s¢nna a ma
ka da a la, a ye fanga di olu b== ma
ka k= Ala denw ye. –Yuhana 1.12
14 Mægæ b== t= Ala den ye Ala b= kuma minnu fæ dælæ ko la 15
Farisogo ka k=walew jirala, olu
fil=: jat¢ya, n¢g¢lenya, kakalaya,
boli batoli, subaaya, juguya, s¢s¢-
li, k=l=, keleya, diminya, bila $¢g¢n
na kow, farali, kan tilali, koniya,
d¢l¢t¢ya ni ko kolonya ani olu
b¢$¢g¢nkow. Ne b= aw las¢mi i ko
ne tun y’a f¢ aw ye ka ban cogo
min na ko minnu b= o kow k=, olu
t=na don Ala ka masaya la fewu.
–Galasikaw 5.19-21
Ni diw=n $= bilennen b= kanga
jifilen k¢n¢, ni a b= furufuru tuma
min na, i kana a fil=. A laban na, a
b= m¢g¢ cin i ko sa, ka s¢g¢li k= i
ko sa jugu –Ntalenw 23.31, 32
An ka taama s=b=ya la i ko tilef=-
la cogo. An ka an y=r=w tanga ju-
guya ni d¢l¢t¢ya ni jat¢ya ni ka-
kalaya ni k=l=w ni keleya ma. Aw
ka Matigi Yesu Krisita don aw kan
na i ko dul¢ki. Aw kana aw fariso-
go nege kow $=sigi.
–Rom=kaw 13.13, 14
M¢g¢ minnu b= soli ka wuli ka
taa minnif=n farinma min ka m=n
u $= na su f= ka u $=namini, b¢n=
b= olu ye. –Esayi 5.11
D¢l¢ ye mafi$=ya f=n ye, min-
nif=n farinma b= balawu lawuli,
m¢g¢ o m¢g¢ b= a caman min, o ye
hakilintan ye. –Ntalenw 20.1
Yesu y’a jaabi ko: “I ka i Matigi
Ala kanu ni i dusukun b== ye, ani i
ni b== ni i hakili b==. O ye ci f¢len
f¢l¢f¢l¢ ni ciw b== la belebele de ye.
A filanan b¢len b= o f= ko, i ka i
m¢g¢ $¢g¢n kanu i ko i y=r=.”
–Matiyu 22:37-39
Yesu taat¢ sira f=, c= d¢ bolila ka
i $¢ngiri a k¢r¢, k’a $ininka ko:
“Karam¢g¢ $uman, ne ka kan ka
mun k= walisa ne ka $=namaya
banbali s¢r¢?” Yesu y’a f¢ a ye ko:
“Mun na i b= ne wele $uman?
%uman si t=, Ala kelen k¢. I b= ci
f¢lenw d¢n ko: ‘I kana m¢g¢ faga.
I kana jat¢ya k=. I kana sonyali k=.
I kana nkalon da i m¢g¢ $¢g¢n na.
I kana m¢g¢ si t¢$¢. I ka i fa ni i ba
bonya.’ ” O c= ko: “Karam¢g¢, ne
ye o ci f¢lenw b== mara kabini ne
denmis=nma.” Yesu y’a mafil= ni
kanuya ye k’a f¢ a ye ko: “F=n ke-
len b’i j=. Taa i bolof=nw b== feere
ka o wari di faantanw ma. O tuma
la, i na nafoloba s¢r¢ sankolo la. O
k¢, na tugu ne la.” O c= $= kumuna
o kuma kos¢n. A $=nasisilen taara
k’a mas¢r¢ nafoloba tun b’a f=.
–Marka 10:17-22
Sira d¢ tilennen b= m¢g¢ $= na,
nka o laban ye saya sira ye.
–Ntalenw 16:25
16 Dusu s=b= t’a bæ l kana i y=r= lafili 17
Aw kana aw y=r=w lafili. M¢g¢ t=
y=l= b¢ Ala ma. M¢g¢ mana f=n o
f=n dan, a b= o de suman tig=.
–Galasikaw 6.7
Denmis=nw, m¢g¢ si kana aw la-
fili. Min b= to ka tilennenya kow
k=, o tilennen b= i ko Krisita y=r=
tilennen b= cogo min na. Min b= to
ka jurumu k=, o b¢ra Sitan= de la,
katuguni Sitan= b= jurumu k=
kabini f¢l¢f¢l¢. –1 Yuhana 3.7, 8
Aw m’a d¢n ko kojuguk=law
t=na Ala ka masaya s¢r¢ wa? Aw
kana aw y=r=w lafili. Kakalaw wo,
bolis¢nnaw wo, jat¢w wo, c=$¢g¢n
$ininaw wo, sonyalik=law wo,
wasabaliw wo, d¢l¢t¢w wo, nenili-
k=law wo, binkannik=law wo, olu si
t=na Ala ka masaya s¢r¢.
–1 K¢r=ntekaw 6.9, 10
Aw kana to m¢g¢w ka aw lafili
ni kuma fu ye, k’a mas¢r¢ o kow
de b’a to Ala ka diminya b= se kan
bilali denw ma. –Efesekaw 5.6
Aw ka k= Ala ka kuma k=baaw
ye, aw kana k= a m=nbaaw ye d¢r¢n,
ka aw y=r=w lafili. –Yakuba 1.22
“M¢g¢ caman b=na na ne t¢g¢ la
k’a f¢ ko u y=r=w ye Krisita de ye.
U na m¢g¢ caman lafili.”
–Matiyu 24.5
Jurumu donna di$= la m¢g¢ ke-
len barika la, saya fana donna ju-
rumu barika la. Saya sera Hada-
madenw b== ma ten, k’a mas¢r¢ u
b== ye jurumu k=. –Rom=kaw 5.12
Nege dun mana k¢n¢ ta, a b=
jurumu bange. Ni jurumu k¢g¢ra, a
b= saya bange. –Yakuba 1.15
Farisogo kow miirili ye saya de
ye nka Ni Senu ko miirili ye $=na-
maya ni h=r= de ye: Farisogo kow
miirili ye Ala juguya ye, sabu a
kololen t= Ala ka sariya ye. A t= se
ka o k= fana. –Rom=kaw 8.6, 7
“M¢g¢ min b= jurumu k=, o de
na sa. Fa ka tilenbaliya doni t=na
da a denk= kan, denk= ka tilen-
baliya doni t=na da a fa kan. M¢g¢
tilennen ka tilennenya na jate a
y=r= kun. M¢g¢ jugu ka juguya na
da a y=r= kun.” –Ezeki=l 18.20
“ ‘ Nka an ka kan ka $agali ka
an $=naj=, k’a mas¢r¢ i d¢g¢k= min
fil= nin ye, o salen tun b=, a $=na-
mayara. A tun tununna, a yera.’ ”
–Luka 15.32
Tilennenya b= m¢g¢ $=namaya,
nka m¢g¢ min b= tugu ko jugu n¢f=,
o b= taa saya la. –Ntalenw 11.19
Jurumu sara ye saya ye.
–Rom=kaw 6:23
18 Jurumu b= na ni saya ye Krisita ye se særæ saya kan 19
A kununni ka b¢ suw c=ma, o y’a
jira ko Ala Denk= don ka k=$= ni
senuya Ni ye, ko sebaayaba b’a f=,
Yesu Krisita an Matigi.
–Rom=kaw 1.4
O kumaw f¢len k¢, a p=r=nna ni
kanba ye ko: “Lazar=, b¢ k=n=ma.”
Su b¢ra, a senw ni a bolow meleke-
len tun don ni fini ye, kunnasiri
tun b= a $=da la. Yesu y’a f¢ u ye
ko: “A’ y’a foni, k’a bila ka taa.”
–Yuhana 11.43, 44
“Ne Fa b= ne kanu, katuguni ne
b= ne ni di walisa k’a ta ko kura.
M¢g¢ si t= ne ni min= ne la, nka ne
y=r= b’a di. Se b= ne ye ka ne ni di,
se b= ne ye ka a ta ko kura. O ci de
f¢ra ne ye ne Fa f=.”
–Yuhana 10.17, 18
A g=r=la u la k’a bolo da su talan
kan, su tabaaw y’u j¢. Yesu ko:
“Kamalen, ne b’a f¢ i ye, wuli!” A
wulila k’i sigi ka kuma damin=.
–Luka 7.14, 15
“Ne $=nama don, ne tun sara, a
fil=, ne $=nama b= to badaabadaa.
Saya ni Had=si konn=g=w b= ne
bolo.” –Jirali 1.18
An jugu min na ban f=n b== k¢, o
ye saya de ye. –1 K¢rentekaw 15.26
Matigi ko, . . . ‘I kana batof=n
w=r= si k= i f= ne k¢.
‘I kana ja d=s=nen si dila i y=r=
ye, wala f=n si bisigi, sankolola f=n
wo, dugukolo kan f=n wo, duguko-
lo juk¢r¢ ji la f=n wo. I kana i biri
u k¢r¢, i kana baara k= u ye ....
‘I kana Matigi i ka Ala t¢g¢ f¢
fu, k’a mas¢r¢ min b= Matigi t¢g¢
f¢ fu, Matigi t=na o tigi jalakibali
to.
‘I hakili to lafi$= don na k’a sa-
niya, i ko Matigi i ka Ala y’a f¢ i
ye cogo min na. I ka baara k= tile
w¢¢r¢ k¢n¢ ka i ka baara b== k=.
‘I ka i fa ni i ba bonya, i ko Ma-
tigi i ka Ala y’a f¢ i ye cogo min
na....
‘I kana m¢g¢ faga.
‘I kana jat¢ya k=.
‘I kana sonyali k=.
‘I kana nkalon da i m¢g¢ $¢g¢n
na.
‘I $= kana b¢ i m¢g¢ $¢g¢n muso
f=. I $= kana b¢ i m¢g¢ $¢g¢n ka so
f=, wala a ka foro, wala a ka j¢nk=,
wala a ka j¢nmuso, wala a ka misi,
wala a ka fali f=. I $= kana b¢ i
m¢g¢ $¢g¢n ka f=n si f=.’ ”
– Dut=r¢n¢m= 5.7-21
20 Ala ka sariya tan I t= se k’i y=r= dogo Ala la 21
“K’a mas¢r¢ Ala $=w y=l=len
don ka m¢g¢ fil=, a b= m¢g¢ senda
kow b== k¢l¢si. Dibi wala saya
suma t= yen ka k= tilenbaliya k=-
baaw dogo y¢r¢ ye.” –Job 34.21, 22
“M¢g¢ d¢ b= se ka i dogo y¢r¢ d¢
la ni ne t= a ye wa? Yala ne t= san-
kolo ni dugukolo fa wa?” Matigi
ko ten. –Jeremi 23.24
Ne na taa min ka mab¢ i la, ne
na boli ka taa min, ni i t= yen? Ni
ne y=l=nna sankolo la, i b= yen, ni
ne ye ne da kaburu k¢n¢, a fil=, i b=
yen. Dibi t= ye i $= na, su b= yeelen
b¢ i ko tile, su ni k=n= ka kan i $=
na. –Zaburuw 139.7, 8, 12
Matigi $= b= y¢r¢ b== ka m¢g¢
juguw ni m¢g¢ $umanw k¢l¢si.
–Ntalenw 15:3
Daf=n si dogolen t= Ala ma. An
ka kan ka an ka ko$=w f¢ min ye,
f=n b== lankolon don, u day=l=len
b= o $= k¢r¢. –Heburuw 4.13
“F=n si dogolen t= min t=na b¢
k=n= kan. Gundo si t= ni a t=na
d¢n.” –Luka 8.17
A b’a f= u ka Ala $ini, ni u m¢-
m¢li k=t¢ b= se ka a s¢r¢, hali k’a
s¢r¢ a y¢r¢ man jan an si la.
–K=walew 17.27
“M¢g¢ Denk= na a ka m=l=k=w
ci. F=n o f=n b= m¢g¢ kunnati$=
ani minnu b= ko juguw k=,
m=l=k=w na olu lab¢ a ka masaya
la. U na olu fili gantugu tasuma la,
u na kasi k’u $inw $imi yen.”
–Matiyu 13.41, 42
M¢g¢ juguw b= taa lahara, ani
siya minnu b== b= $in= Ala k¢.
–Zaburuw 9.18
“Olu na taa t¢¢r¢ banbali la,
m¢g¢ tilennenw na taa $=namaya
banbali la.” –Matiyu 25.46
Nka sankolo ni dugukolo
sisanlama maralen b= halakili
kama ni tasuma ye Ala ka o kuma
kelen barika la. Kiri na tig= Ala
$=siranbaliw kan ka u halaki don
min na, u maralen b= o don kama.
–2 Pi=r= 3.7
Olu ka t¢¢r¢ na k= halakili banbali
ye. U na g=n ka b¢ Matigi ni a ka
sebaaya n¢¢r¢ k¢r¢ a na tuma la.
–2 Tesalonikekaw 1.9
“Ni i bolo wala i sen b= k= saba-
bu ye ka jurumu lase i ma, a tig=
ka a fili. I sen kelen tigi wala i bo-
lo kelen tigi ka don $=namaya la, o
ka fisa i ma i sen fila tigi ni i bolo
fila tigi fililen ye tasuma banbali
la.” – Matiyu 18.8
22 Ala ÿ=siranbaliw na tææræ særæ abada Laban don na, kiri na tig= 23
K’a mas¢r¢ a ye don d¢ sigi, a na
kiri tig= di$= b== kan ni tilennenya
ye a ka c= $=nat¢m¢len bolo. A ye
taamashy=n j=len k= o la m¢g¢w
b== ye, katuguni a y’a lakunun ka
b¢ suw c=ma.” –K=wal=w 17.31
O b== b’a jira ko Matigi b= se ka
Ala $=siranbaaw tila k¢r¢b¢li la,
ka kojuguk=law mara kiri don $=
t¢¢r¢ kama. –2 Pi=r= 2.9
Ne ye suw b== ye, kunbabaw ni
d¢g¢manninw, u j¢len b= masasi-
gilan $= k¢r¢. Kitabuw day=l=la,
kitabu w=r= day=l=la, o ye $=na-
maya kitabu ye. Kiri tig=ra suw
kan ka k=$= ni u ka k=walew ye.
–Jirali 20.12
Kanuya b= dafa an f= nin de la,
walisa an ja ka g=l=ya kiri tig= don
na, katuguni ale b= cogo min na,
an fana b= di$= la o cogo de la.
–1 Yuhana 4.17
A latig=ra ko m¢g¢w ka sa si$=
kelenpe. O k¢, kiri na tig=.
–Heburuw 9.27
Katuguni wajibi don an b== ka
j¢ Krisita $= k¢r¢ a ka kiri tig=
y¢r¢ la, walisa m¢g¢w b== kelen-
kelen ye min k= k’a to farikolo la,
ko $uman wo, ko jugu wo, a ka o
sara s¢r¢. –2 K¢r=ntekaw 5.10
O cogo la an b== kelen-kelen na
an y=r=w ka ko$=w jate Ala $=
k¢r¢. –Rom=kaw 14:12
Nka o hak= ko ni Ala ka nilif=n
t= cogo kelen na. Ni m¢g¢ kelen ka
hak= y’a to m¢g¢ caman sara, a
j=len don ko Ala ka n==ma ni ni-
lif=n min b= b¢ m¢g¢ kelen ka n==-
ma la, Yesu Krisita k¢ni, olu jigin-
na m¢g¢ caman kan ka caya ka t=-
m=n o hak= ko kan. –Rom=kaw 5.15
O de kos¢n, a t= k= ka k=$= ni
m¢g¢ sago ye wala a boli cogo. A
b= k= ka k=$= ni makarik=la Ala
sago ye. –Rom=kaw 9.16
“Ala b= kunc=baaw k=l=, nka a
b= n==ma di y=r=majiginlenw ma.”
–1 Pi=r= 5.5
K’a mas¢r¢ aw b= an Matigi
Yesu Krisita ka n==ma d¢n, ko ale
tun ye f=ntigi ye, nka a y’a y=r= k=
faantan ye aw kos¢n, walisa aw ka
f=ntigiya a ka faantanya f=.
–2 K¢r=ntekaw 8.9
Hak=w cayara y¢r¢ min na, Ala
ka n==ma cayara yen ka t=m=n o
kan kos=b=, walisa jurumu ye kun-
tigiya k= saya barika la cogo min
na, o cogo la Ala ka n==ma ka kun-
tigiya k= tilennenya barika la
$=namaya banbali kama, Yesu Kri-
sita an Matigi barika la.
–Rom=kaw 5.20b, 21
Cidenw tun b= seereya k= Matigi
Yesu kununni ko la ni sebaayaba
ye. N==maba tun b= u b== kan.
–K=walew 4.33
24 Yesu Krisita ka n==ma Nimisili 25
“Ne b’a f¢ aw ye ko ayi d=r=, nka
ni aw ma nimisa aw ka jurumuw
la, aw b== na halaki ten.”
–Luka 13.3
A tun b= welewele da ko: “A’ ye
nimisa aw ka jurumuw la, katugu-
ni sankolo masaya surunyara.”
–Matiyu 3.2
Pi=r= y’a f¢ u ye ko: “A’ ye nimi-
sa aw ka jurumuw la, aw b== ke-
len-kelen ka batise Yesu Krisita
t¢g¢ la, walisa aw ka jurumuw ya-
fa s¢r¢. Ala na Ni Senu di aw ma.
O de y’a to a’ ye nimisa aw ka ju-
rumuw la ka segin Ala ma walisa
aw ka jurumuw ka j¢si ka b¢ yen,
walisa Matigi ka dususuma waati
di aw ma.” –K=walew 2.38; 3.19, 20
“Aw ye sariya ti$= ko minnu k=
ka aw y=r=w jalaki, a’ ye olu fili
y¢r¢ jan.” –Ezeki=l 18.31
M¢g¢ min b= a ka hak=w dogo, o
ka k=taw t= $=, nka min b= i j¢ u la
ka u dabila, makari na k= o la.
–Ntalenw 28.13
K’a mas¢r¢ $=nasisi min b= b=n
Ala sago ma, o de b’a to m¢g¢ b=
k¢segin k’a cogo y=l=ma ka kisili
s¢r¢, a t= nimisa o la, nka di$= ka
$=nasisi b= na ni saya ye.
–2 K¢r=ntekaw 7.10
“Ni m¢g¢ jugu y=l=mana ka a ka
jurumu dabila, ni a ye ne ka ko la-
tig=lenw sira taama ka ti$= f¢ ka
tilennenya kow k=, siga t’a la a $=-
nama na to, a t=na sa.”
–Ezeki=l 18.21
M¢g¢ jugu ka a ka sira jugu
bila, m¢g¢ tilenbali ka a ka miirili
juguw bila. A ka k¢segin Matigi, an
ka Ala ma, o na makari a la, k’a
mas¢r¢ ale b= yafali k= ka caya.
–Esayi 55.7
“Ko waajuli na k= a t¢g¢ la si-
yaw b== c=ma k’a damin= Jeru-
sal=m, ko m¢g¢w ka nimisa u ka
jurumuw la walisa u ka jurumu
yafa s¢r¢.” –Luka 24.47
“Balimaw, aw k’a d¢n ko juru-
muw yafa ko b= f¢ aw ye Yesu la.
Ala y’a k¢r¢ta k’a sigi a kinin f=
ka a k= Masak= ni Kisibaa ye, wa-
lisa Isra=l ka se ka nimisa ka juru-
muw yafa s¢r¢.”
–K=walew 13.38; 5.31
“Ne j¢len fil= da la ka da
k¢nk¢n. Ni m¢g¢ d¢ ye ne kan m=n
ka da y=l= ne ye, ne na don o y¢r¢
ka dumuni k= o f=, a na dumuni k=
ne f=.” –Jirali 3.20
Yesu ye o m¢g¢w ka dannaya ye
mink=, a y’a f¢ c= fanfilasalen ye
ko: “Ne denk=, i ka jurumuw ya-
fara i ma.” –Marka 2.5
26 Jurumu yafali Farali diÿ= ko la 27
Ala ka n==ma y’i jira m¢g¢w b==
kisili kos¢n. O n==ma b= an kalan
ko an ka ban Ala $=siranbaliya ni
nin di$= nege juguw ma, ka taama
nin waati la ni hakili sigilen ni
tilennenya ni Ala $=siran ye.
–Tite 2.11, 12
A’ ye miiri sanf= f=nw na, aw ka-
na miiri dugukolo kan f=nw na.
–Kolosekaw 3.2
Aw kana di$= kanu, aw kana di-
$= k¢n¢ f=nw kanu. Ni m¢g¢ d¢ b=
di$= kanu, Fa Ala kanuya t= o tigi
k¢n¢ fewu. Katuguni f=n minnu
b== b= di$= la, farisogo nege, $= ne-
ge, ani di$= ka y=r=jiranciya, olu si
t= b¢ Fa Ala la, u b= b¢ di$= de la.
–1 Yuhana 2.15, 16
Aw ni dibi la k=wale nafantanw
kana j=, nka aw ka u k¢r¢f¢ y=r=.
–Efesekaw 5.11
Jat¢w! Aw m’a d¢n ko di$= teri-
ya ye Ala juguya de ye wa? Min
b’a f= ka k= di$= teri ye, o b= a y=r=
k= Ala jugu de ye. –Yakuba 4.4
“Aw ka aw ko ka aw saniya. Aw ka
aw ka k=wale juguw b¢ ne $= k¢r¢
ka ko jugu k=li dabila.” –Esayi 1.16
“Ne na dusukun kura di aw ma
ka ni kura don aw la. Dusukun g=-
l=n min b= aw k¢n¢ i ko kabaku-
run, ne na o b¢ yen ka dusukun
$uman di aw ma.” –Ezeki=l 36.26
Aw y’a d¢n ko Krisita tilennen
don, o de kos¢n, aw ka kan k’a d¢n
ko m¢g¢ o m¢g¢ b= tilennenya kow
k=, o bangera ale de f=. An y’a d¢n
ko m¢g¢ o m¢g¢ bangera Ala f=, o
si t= to ka jurumu k=, katuguni Ala
Denk= b= o mara, Sitan= t= maga a
la. –1 Yuhana 2.29; 5.18
Aw bilara aw dan na ka k= Ala ka
senumaw ye, aw jatera tilennenw
ye Matigi Yesu Krisita t¢g¢ la ani
an ka Ala Ni barika la.
–1 K¢r=ntekaw 6.11
Yesu y’a jaabi ko: “Ti$= ti$= la
ne b’a f¢ i ye ko: Ni m¢g¢ ma ban-
ge ko kura, a t= se ka Ala ka ma-
saya ye.” –Yuhana 3.3
O de y’a to ni m¢g¢ d¢ b= Krisita
la, a k=ra daf=n kura ye. F=n k¢r¢w
t=m=nna. A fil=, f=n b== k=ra kura
ye. –2 K¢r=ntekaw 5.17
K’a mas¢r¢ aw bangera ko
kura, nka o ma k= ni si tolita ye, fo
si tolibali, Ala ka kuma $=nama
banbali barika la. –1 Pi=r= 1.23
28 Bange ko kura Saya Jurumu ta fan f=, kununni ka ÿ=namaya Krisita la 29
A ye an lakunun $¢g¢n f= fana
ka an sigi $¢g¢n f= sankolo y¢r¢w
la Krisita Yesu la. –Efesekaw 2.6
Krisita y=r= ye an ka jurumuw
ta a farikolo la gengenjiri kan,
walisa an ka k= salenw ye jurumu
ta fan f=, ka $=namaya tilennenya
kama. Aw k=n=yara a gosili n¢w f=.
–1 Pi=r= 2.24
Ayiwa ni aw ni Krisita kununna
$¢g¢n f=, aw ka to ka sanf= f=nw
$ini, Krisita sigilen b= Ala kinin f=
yen. A’ ye miiri sanf= f=nw na, aw
kana miiri dugukolo kan f=nw na.
Aw sara, aw ka $=namaya ni
Krisita dogolen b= $¢g¢n f= Ala f=.
Krisita ye aw ka $=namaya ye. Ni
a y’i jira tuma min na, aw ni ale na
jira $¢g¢n f= n¢¢r¢ la.
–Kolosekaw 3.1-4
Minnu ye Krisita Yesu taw ye, o-
lu ye farisogo ni a negela kow ni a
sagola kow gengen jiri la ka u faga.
An $=nama don Ni Senu barika la,
o de kos¢n an ka taama Ni Senu
barika la. –Galasikaw 5.24, 25
An minnu sara jurumu ta fan f=,
an na to ka jurumu k= cogo di? O
cogo la aw fana ka aw y=r=w jate
suw ye jurumu ta fan f=, ka aw jate
$=namaw ye Ala ta fan f= Krisita
Yesu la. –Rom=kaw 6.2, 11
Min ye danni k= a farisogo ye, o
na tolilenya s¢r¢ ka b¢ farisogo la.
Min ye danni k= Ni Senu ye, o na
$=namaya banbali suman tig= ka
b¢ Ni Senu f=. –Galasikaw 6:8
“Musa ye nsiran=g= sa k¢r¢ta
jiri la kungokolon k¢n¢ cogo min
na, wajibi don M¢g¢ Denk= ka
k¢r¢ta ten d=, walisa m¢g¢ o m¢g¢
dara a la, o ka $=namaya banbali
s¢r¢.” –Yuhana 3.14, 15
“%=namaya banbali ye nin de ye
ko, u b= e d¢n ko i ye Ala s=b= ke-
lenpe ye, ka Yesu Krisita d¢n, i ye
o min ci.” –Yuhana 17.3
Min dara a Denk= la, $=namaya
banbali b= o tigi f=. Min t= s¢n ka
Denk= kan min=, o t=na $=namaya
s¢r¢, nka Ala ka diminya tolen b=
o kan. –Yuhana 3:36
Ala ka nilif=n ye $=namaya ban-
bali de ye Yesu Krisita an Matigi
la. –Rom=kaw 6.23
“Ti$= ti$= la ne b’a f¢ aw ye ko:
Min ye ne ka kumaw lam=n ka da
ne cibaa la, $=namaya banbali b= o
tigi f=. O sen t= kiri la, nka a b¢ra
saya la ka don $=namaya la.”
–Yuhana 5.24
An Kisibaa Krisita Yesu ye o
n==ma jira sisan, katuguni ale de
ye saya barika ban, ka $=namaya
ni tolibaliya jira k=n= kan Kibaru
Duman f=. –2 Timote 1.10
30 ©=namaya banbali Siga t= Kisili min na 31
Ala Ni ka seereya ani an ni ka
seereya b= b=n $¢g¢n ma ko an ye
Ala denw ye. –Rom=kaw 8.16
O seereya fil= nin ye, ko Ala ye
$=namaya banbali di an ma, o $=-
namaya b= s¢r¢ a Denk= la. O Den-
k= b= min f=, $=namaya b= o f=. Ala
Denk= t= min f=, $=namaya t= o f=
fewu. Aw minnu dara Ala Denk=
t¢g¢ la, ne b= nin kow s=b=n ka ci
aw ma. –1 Yuhana 5.11-13a
“Ne ka ci f¢lenw b= min k¢n¢ ni
a b= u k=, o de b= ne kanu. Min b=
ne kanu, ne Fa na o kanu, ne fana
na o kanu, ka ne y=r= jira a la.”
–Yuhana 14.21
Tilennenya na h=r= bange, tilen-
nenya den na k= lafiya ni mara
ko$uman ye tuma b==.”
–Esayi 32.17
Aw ye Ala denk=w ye, o de kos¢n
Ala ye a Denk= Ni ci ka na don an
dusukunw na. O Ni b= p=r=n ko:
“Aba, an Fa.” –Galasikaw 4.6
Nin de y’a to an b’a d¢n ko an
tolen b= ale la ani ale tolen b= an
na, katuguni a ye a Ni d¢ di an ma.
–1 Yuhana 4.13
Ni an b= a ka ci f¢lenw mara, an
b’a d¢n o de la ko an b= ale d¢n.
–1 Yuhana 2.3
“Nka sisan, ne b= taa i f=, ne b=
nin kow f¢ ka ne to di$= la f¢l¢,
walisa ne ka $agali dafalen ka s¢-
r¢ u k¢n¢.” –Yuhana 17.13
K’a mas¢r¢ Ala ka masaya t=
dumuni ni minni ko ye, f¢ tilen-
nenya ni dususuma ni $agali Ni
Senu barika la. –Rom=kaw 14.17
“Aw $agalilen na ji b¢ kisili
k¢l¢nw k¢n¢.” –Esayi 12.3
Ne ni Krisita gengenna jiri la
$¢g¢n f=. Ne $=nama don, ne y=r=
t= m=n=, Krisita de b= $=namaya
ne k¢n¢. Ne b= $=namaya min na
sisan, ne b= taama o la Ala Denk=
dannaya barika la. Ale de ye ne
kanu k’a y=r= di ne kos¢n.
–Galasikaw 2.20
“Ne ye o kow f¢ aw ye walisa ne
ka $agali ka k= aw k¢n¢, ani aw ka
$agali ka dafa.” –Yuhana 15.11
I na $=namaya sira jira ne la. Ne
falen b= $agali la i $= k¢r¢, nis¢n-
diya kow b= i kinin f= badaa.
–Zaburuw 16.11
Aw ma ale ye f¢l¢, o b== n’a ta aw
b’a kanu. Hali ni aw $=w t’a la si-
san, aw dalen b= a la. O de kos¢n
aw b= $agali ni $agaliba n¢¢r¢ma
ye, o dan t= se ka f¢. –1 Pi=r= 1.8
32 Krisita min b= sigi i kænæ, o b= ÿagali di Wajibi don i ka Matigi kan min= 33
“Nka ni aw ma Matigi kan min=,
ni aw j=ng=na ka mab¢ a ka ci
f¢len la, Matigi bolo na aw k=l= i
ko a ye aw b=nbaw k=l= cogo min
na.” –1 Samu=l 12.15
Aw b= aw y=r=w don min bolo ka
k= o ka j¢n ye ka o kan min=, aw b=
min kan min=, aw m’a d¢n ko aw
ye o tigi ka j¢n ye wa? Ni jurumu
ka j¢nya don, o laban ye saya ye.
Ni kan min=li ta don, o laban ye ti-
lennenya de ye. –Rom=kaw 6.16
Ka lafiya di aw ma an f=, aw
minnu t¢¢r¢len b=. O na k= ni Ma-
tigi Yesu y’i jira ka b¢ sankolo la
ni a ka sebaaya m=l=k=w ani tasu-
ma manaba ye tuma min na, ka
hak= b¢ Ala d¢nbaliw ni an Matigi
Yesu Kibaru Duman kan min=ba-
liw la. Olu ka t¢¢r¢ na k= halakili
banbali ye. U na g=n ka b¢ Matigi
ni a ka sebaaya n¢¢r¢ k¢r¢ a na tu-
ma la. –2 Tesalonikaw 1.7-9
“A fil=, ne b= duba ni danga bila
aw $= k¢r¢ bi. Ne b= Matigi aw ka
Ala ka ci minnu f¢ aw ye bi, ni aw
ye olu mara, aw na duba s¢r¢. Nka
ni aw ma Matigi aw ka Ala ka ciw
mara...aw na danga s¢r¢.”
–Dut=r¢n¢m= 11.26-28
Ala ka Kibaru Duman kan min=-
baliw laban na k= di? –1 Pi=r= 4.17
Ani n=nkunw b== ka j¢ a la ko
Yesu Krisita ye Matigi ye. O na
n¢¢r¢ da Fa Ala kan.
–Filipekaw 2.11
“M¢g¢ o m¢g¢ mana j¢ a la m¢-
g¢w $= na ko a ye ne ta ye, ne fana
na j¢ a la ne sankolola Fa $= k¢r¢
ko o tigi ye ne ta ye. Nka min b= i
dalac= ne la m¢g¢w $= na, ne fana
na ne dalac= o tigi la ne sankolola
Fa $= k¢r¢.” –Matiyu 10.32, 33
M¢g¢ o m¢g¢ b’a f¢ ko Yesu ye
Ala Denk= ye, Ala tolen b= o la, o
fana tolen b= Ala la.
–1 Yuhana 4.15
Ni i b= i j¢ a la i da la ko Yesu ye
Matigi ye, ka da a la fana i dusu la
ko Ala y’a lakunun ka b¢ suw c=ma,
i na kisi. K’a mas¢r¢ m¢g¢ b= dan-
naya k= a dusukun na ka tilenne-
nya s¢r¢, a b’i j¢ a la a da la ka ki-
sili s¢r¢. –Rom=kaw 10.9, 10
Min b= ban Denk= la, o b= ban a
Fa fana la. Min b= s¢n Denk= ma, o
b= s¢n a Fa fana ma. –1 Yuhana 2.23
“Ni m¢g¢ min maloyara ne ni ne
ka kumaw ma, M¢g¢ Denk= na
maloya o tigi ma, ni a nana ni a y=-
r= n¢¢r¢ ye tuma min na, ani a Fa
n¢¢r¢, ani m=l=k= senumaw n¢¢r¢.”
–Luka 9.26
34 K’i jæ Krisita la i da la, o ye wajibi ye Sitan= — an juguba don 35
A’ ye aw hakili sigi ka to aw $=
na! K’a mas¢r¢ aw jugu Sitan= b=
yaalayaala i ko waraba konbot¢. A
b= se ka min s¢r¢ k’a dun, a b= o de
$ini. Aw ka a k=l= ka aw sinsinnen
to dannaya la. –1 Pi=r= 5.8, 9
O k¢, Ni Senu ye Yesu $=min= ka
taa kungokolon k¢n¢ walisa Sitan=
k’a k¢r¢b¢. Nka Yesu ko: “Taa ka
b¢ yan, Sitan=, katuguni a s=b=n-
nen b= fana ko: ‘I ka i Matigi Ala
bato ka baara k= o kelenpe ye.’” O
k¢, Sitan= taara. M=l=k= d¢w nana
Yesu mago $=. –Matiyu 4.1, 10, 11
O b== k¢, a’ ye aw barika bonya
Matigi ni a ka sebaaya fangama la.
A’ ye Ala ka k=l=k= min=nw b==
don aw la, walisa aw ka se ka j¢ ka
Sitan= ka nanbaraw kunb=n.
–Efesekaw 6.10, 11
An ka k=l=k= min=nw t= nin di$=
taw ye, nka min=n barikamaw don
Ala f=, ka k=l= kunb=n kogow ci.
–2 K¢r=ntekaw 10.4
Ale [Sitan=] k=ra m¢g¢fagala ye
kabini f¢l¢f¢l¢. A ma to ti$= kan,
katuguni ti$= si t’a k¢n¢...katu-
guni nkalontig=la don, nkalon fa
y=r= don. –Yuhana 8.44
Ne ye o yafa... walisa Sitan= kana
se s¢r¢ an kan, k’a mas¢r¢ an b= a
ka ko k=taw kala ma.
–2 K¢r=ntekaw 2.10b, 11
Denw ye kelen ye farisogo ni joli
la cogo min na, Yesu y=r= fana
k=ra u b¢$¢g¢nko ye ka niy¢r¢ ta
Hadamadenya la ten. A y’o k= wa-
lisa saya fanga b= min bolo, Sitan=
k¢ni, a ka o fanga ti$= ni a y=r=
saya ye. –Heburuw 2.14
Min b= to ka jurumu k=, o b¢ra
Sitan= de la, katuguni Sitan= b= ju-
rumu k= kabini f¢l¢f¢l¢. Ala Denk=
y’i jira nin de kos¢n, walisa a ka
Sitan= ka k=walew ti$=.
–1 Yuhana 3.8
“Ko a na ne ci olu ma walisa u
$=w ka y=l= ka b¢ dibi la ka na
k=n=yeelen na. U ka b¢ Sitan= bolo
ka na Ala ma, walisa u ka jurumuw
yafa s¢r¢ ka sigi y¢r¢ s¢r¢ danna-
baaw c=ma, olu minnu saniyara u
ka dannaya f= ale la.”
–K=walew 26.18
J¢ni na an fara ka b¢ Krisita ka
kanuya la? B¢n=ba, wala $=ni, wala
m¢g¢ ka t¢¢r¢, wala k¢ng¢ba, wala
f==r=, wala siran kow wala fagali
wa? Nka o kow b== la, an t=m=nna
se s¢r¢baaw b== kan an kanubaa
barika la. –Rom=kaw 8.35, 37
O de kos¢n, a’ ye kolo Ala ye.
A’ye j¢ Sitan= $= ka a k=l=, n’o
k=ra, a na boli k’i mab¢ aw la. A’
ye g=r= Ala la, ale fana na g=r= aw
la. –Yakuba 4.7, 8
36 Se særæli Sitan= kan Kanuya ye Yesu ka cidenw ka s=g=s=g=li ye 37
Hali ni ne b= m¢g¢w kanw ni
m=l=k=w kanw f¢, k’a s¢r¢ kanuya
t= ne k¢n¢, ne kumakan na k= i ko
ntanan mankan wala weleninw.
–1 K¢r=ntekaw 13.1
Nka Ni Senu den ye kanuya ye,
ani $agali, h=r=, mu$uli, hin=, $u-
maya, dannam¢g¢ya, sabali, y=r=-
min=li. –Galasikaw 5.22, 23a
A y’a f¢ a ye a si$= filanan la ko:
“Yuhana denk= Sim¢n, i b= ne ka-
nu wa?” Pi=r= y’a jaabi ko. “¼w¢,
Matigi, i y’a d¢n ko ne b’i kanu.”
Yesu y’a f¢ a ye ko: “Ne ka sagaw
k¢l¢si.” –Yuhana 21.16
“Ni aw b= ne kanu, aw na ne ka
ci f¢lenw mara.” –Yuhana 14.15
Ni m¢g¢ d¢ y’a f¢ ko a b= Ala ka-
nu, k’a s¢r¢ a b= a balima koniya, o
ye nkalontig=la ye. Katuguni a
$= b= a balima min na, ni a t= o
kanu, a $= t= Ala min na, a b= se ka
o kanu cogo di? –1 Yuhana 4.20
“Ni aw b= $¢g¢n kanu, m¢g¢w
b== n’a d¢n o de f= ko aw ye ne ka
kalandenw ye.” –Yuhana 13.35
An y’a d¢n ko an b¢ra saya la ka
don $=namaya la, katuguni an b=
balimaw kanu. Min t= a balima
kanu, o tolen b= saya la.
–1 Yuhana 3.14
Ka Ala kanu, o ye nin de ye, ka a
ka ci f¢lenw mara. A ka ci f¢lenw
man g=l=n. –1 Yuhana 5.3
Yesu kununnen k¢ ka b¢ suw c=-
ma, d¢g¢kun don f¢l¢ s¢g¢ma da
joona f=, a y’i jira Magadala Mari-
yama f¢l¢ la. A tun ye jin= wolon-
wula g=n ka b¢ o de la.
–Marka 16.9
Ale donna kiri la fo ka sa an ka
hak=w kos¢n, a kununna an jo s¢r¢li
kos¢n. –Rom=kaw 4.25
“Yesu ye ko minnu k= Yahutuw
ka jamana la ani Jerusal=m, an ye
o kow b== seerew ye. U y’a gengen
jiri kan k’a faga. Ala y’a lakunun
a tile sabanan don k’a to a k’i jira
m¢g¢ d¢w la. A ma i jira m¢g¢w
b== la, fo seere minnu $=nat¢m¢len
tun b= Ala f= ka k¢r¢, anw k¢ni
minnu ye dumuni k= ka minni k= a
f= a kununnen k¢ ka b¢ suw c=ma.”
–K=walew 10.39-41
O don kun$¢g¢n, Yesu ka kalan-
denw laj=len tun b= so k¢n¢ ko ku-
ra, T¢ma tun b= u f= yen. So daw s¢-
g¢len tun don, nka Yesu nana k’i j¢
u c=ma k’a f¢ ko: “H=r= ka k= aw
ye!” O k¢, a y’a f¢ T¢ma ye ko: “I
bolonk¢ni don yan ka ne t=g=w fil=,
i bolo m¢¢n¢b¢ k’a da ne k=r= la. I
ka fara dannabaliya la ka dannaya
k=.” T¢ma y’a jaabi ko: “Ne Matigi
ni ne ka Ala!” –Yuhana 20.26-28
38 Yesu Krisita su kununni Su kununni — an jigi nææræma don 39
“Waati b= na, o waati ye sisan de
ye, m¢g¢ salenw na Ala Denk= kan
m=n, a m=nbaaw na $=namaya. Aw
kana kabakoya o la, katuguni waa-
ti b= na, m¢g¢ salen minnu b= ka-
buruw k¢n¢, olu n’a kan m=n. U na
b¢ yen. Ko$umank=law na kunun
$=namaya kama, kojuguk=law na
kunun kiri kama.”
–Yuhana 5.25b, 28, 29
Aw m’a d¢n ko an minnu bati-
sera Krisita Yesu la, ko an b== ba-
tisera a saya de la wa? Ayiwa an ni
ale su donna $¢g¢n f= batiseli f=
saya la, walisa Krisita kununna ka
b¢ suw c=ma a Fa n¢¢r¢ barika la
cogo min na, o cogo la an fana ka
taama $=namaya kuraya la. Ni an
ni ale k=ra kelen ye a saya bisigi la,
a j=len don ko an ni ale na k= kelen
ye a kununni fana bisigi la.
–Rom=kaw 6.3-5
Ni Krisita b= aw la, hali ni aw
farikolow salen don jurumu kos¢n,
aw niw $=nama don tilennenya ko-
s¢n. Ala min ye Yesu lakunun ka
b¢ suw c=ma, ni o Ni sigilen b= aw
k¢n¢, ale min ye Krisita Yesu la-
kunun ka b¢ suw c=ma, o na aw fari-
kolo sataw $=namaya a Ni barika
la, o min sigilen b= aw k¢n¢.
–Rom=kaw 8.10, 11
“A [Ala] ye a $= da a ka m¢g¢w
kan ka u kunmab¢....Ko a na an
tila ka b¢ an juguw bolo, walisa an
ja g=l=yalen ka baara k= ale ye,
walisa an ka k= senumaw tilen-
nenw ye a $= k¢r¢ an si tilew b==
la.” –Luka 1.68, 74, 75
O layiduw tara an ye, balima
kanulenw. O de y’a to an ka an
saniya farisogo n¢g¢lenya ani
dusukun n¢g¢lenya b== ma, ka
saniyali dafa ni Ala $=siran ye.
–2 K¢r=ntekaw 7.1
Ayiwa balimaw, aw ka kan ka
taama cogo min na ka aw ko diya
Ala ye, an ye aw kalan o la. Ti$=
don, aw b= taama ten. Nka an b=
aw deli ka aw laadi Matigi Yesu
t¢g¢ la ko aw ka jiidi o la ka taa $=.
An ye ci minnu f¢ aw ye Matigi
Yesu barika la, aw b= olu d¢n. Ala
sago ye aw saniyali de ye, ko aw
kana jat¢ya k=. Aw b== kelen-kelen
ka se ka a farikolo min= senuya ni
bonyali la. Ala ma an wele n¢g¢-
lenya kama, f¢ saniyali.
–1 Tesalonikekaw 4.1-4, 7
Nka aw ka k= senumaw ye aw
taama cogo b== la i ko aw welebaa
Ala ka senu cogo min na, k’a mas¢-
r¢ a s=b=nnen b= Kitabu la ko: “Aw
ka k= senumaw ye, katuguni ne ka
senu.” –1 Pi=r= 1.15, 16
40 Senumaya Matigi ta fan f= Senumaya Matigi ta fan f= 41
O de kos¢n Yesu fana t¢¢r¢la ka
sa dugu k¢f=, walisa a ka m¢g¢w
saniya ni a y=r= joli ye.
–Heburuw 13.12
Ala ye an $=nat¢m¢ Krisita la
sani di$= ka da, walisa an ka k=
senumaw ni jalakibaliw ye ale $=
k¢r¢....Ka jogo kura don aw la, o
min dara Ala bisigi la, ti$= ka
tilennenya ni a ka senumaya la.
–Efesekaw 1.4; 4.24
Siraba na k= yen, o sira na wele
ko “Senuya sira.” M¢g¢ n¢g¢len si
t=na t=m=n o sira f=, f¢ m¢g¢ sani-
yalenw dama. M¢g¢ minnu b= taa-
ma o sira f=, hali ni hakilintanw
don, u t=na fili. –Esayi 35.8
Ni an b’an j¢ an ka jurumuw la,
ale ye kantigi ye, a tilennen b= ka
an ka jurumuw yafa an ma, ani k’an
saniya tilenbaliya b== ma.
–1 Yuhana 1.9
Ni o f=nw b== na yeele ten, aw ka
kan ka k= mun sifa m¢g¢ ye taama
senuma ni Ala $=siran na?
–2 Pi=r= 3.11
Aw ka h=r= $ini aw ni m¢g¢w b==
c=, ka tugu senumaya n¢f= k’a ma-
s¢r¢ m¢g¢ si t=na Matigi ye ni sani-
yali t=. –Heburuw 12.14
A’ ye bonya da Matigi t¢g¢
n¢¢r¢ma kan. A’ ye aw $¢ngiri Ma-
tigi $= k¢r¢ ka a bato, aw masir-
ilen ni senuya ye. –Zaburuw 29.2
“Aw minnu ka jugu, ni aw b= f=n
$umanw di cogo d¢n aw denw ma,
aw sankolola Fa t=na Ni Senu di a
delibaaw ma ka t=m=n aw ta cogo
kan kos=b= wa?” –Luka 11.13
U tilara Ala delili la tuma min
na, u laj=len tun b= y¢r¢ min na, o
y=r=y=r=la, u b== fara Ni Senu la ka
Ala ka kuma f¢ ni ja g=l=ya ye.
–K=walew 4.31
“Ne na ne Ni don aw la walisa
aw ka ne ka ko latig=lenw sira
taama ka ne ka sariyaw mara ka u
k=.” –Ezeki=l 36.27
Aw k¢ni t= taama farisogo diya-
$ekow sira f=, nka aw b= taama Ni
Senu barika la, ni a y’a s¢r¢ Ala Ni
sigilen b= aw k¢n¢. Krisita Ni t= min
k¢n¢, o tigi t= Krisita ta ye fewu.
–Rom=kaw 8.9
“Nka aw na sebaaya s¢r¢ ni Ni
Senu jiginna ka na aw kan tuma
min na, aw na k= ne seerew ye.”
–K=walew 1.8
Barnabasi tun ye m¢g¢ s=b= ye, a
falen tun b= Ni Senu ni dannaya la.
–K=walew 11.24
Dannabaaw k¢ni fara $agali ni
Ni Senu la. –K=walew 13.52
Aw kana aw $=namini ni diw=n
ye, kakalaya b= o la d=, nka aw ka
fa Ni Senu la. –Efesekaw 5.18
42 Mægæ falen Ni Senu la Layidu ÿumanw b= Dannabaaw f= 43
Matigi ka surun m¢g¢ dusu ka-
silenw na, a b= m¢g¢ dusu nimisi-
baat¢ kisi. –Zaburuw 34.19
“F=n o f=n b= yen, ne ye olu b==
da. U b== b= yen ne de barika la.”
Matigi ko ten. “Nka min ka di ne
ye, o ye m¢g¢ majiginnen nimisa-
baat¢ ye, min b= siran ne ka kuma
$=.” –Esayi 66.2
Ne balima kanulenw, k¢r¢b¢li
g=l=nma min b= aw c=ma, i n’a f¢
aw b= tasuma c=tig=, aw kana
kabakoya o la, i n’a f¢ kabako f=n
ye aw s¢r¢, nka aw ka $agali k’a
mas¢r¢ aw ye niy¢r¢ s¢r¢ Krisita
ka t¢¢r¢w la, walisa ni ale n¢¢r¢
fana y’i jira tuma min na, aw ka
nis¢ndiya ka $agali kos=b=.
–1 Pi=r= 4.12, 13
“A na $=ji b== c= ka b¢ u $= la.
Saya t=na k= tun, su kasi fana t=na
k= tun, wala kasikan wala dimin,
k’a mas¢r¢ f=n f¢l¢w t=m=nna.”
–Jirali 21.4
I jigi da Matigi kan ka ko $uman
k=. I sigilen ka to h=r= la jamana
k¢n¢ ka tilennenya sira taama.
–Zaburuw 37.3
“A’ ye Ala ka masaya ni a ka ti-
lennenya $ini f¢l¢. O mana k=, Ala
na o f=nw b== di aw ma ka fara olu
kan.” –Matiyu 6.33
A b= se ka k¢r¢b¢lenw d=m= si-
san, k’a mas¢r¢ a y=r= t¢¢r¢la k¢-
r¢b¢li f=. –Heburuw 2.18
H=r=tigi Ala na Sitan= c¢ng¢ aw
senw k¢r¢ s¢¢ni. –Rom=kaw 16.20
Ni i b= jiw c=tig= tuma min na,
ne na k= i f= yen. Ni i b= bajiw
c=tig= tuma min na, u t=na i tunun.
Ni i b= tasuma c=tig=, a t=na i jeni,
tasuma mana t=na i jeni.
–Esayi 43.2
K¢r¢b¢li si ma aw s¢r¢ min ma
deli ka m¢g¢ s¢r¢. Ala ye kantigi ye.
A t=na s¢n aw k¢r¢b¢li ka t=m=n
aw barika dan y¢r¢ kan. Nka k¢r¢-
b¢li mana se, a na b¢ y¢r¢ jira wa-
lisa aw ka se ka o k¢r¢b¢li mu$u.
–1 K¢r=ntekaw 10.13
M¢g¢ tilennen degun kow ka ca,
nka Matigi b’a tila u b== la.
–Zaburuw 34.20
An y’a d¢n ko f=n b== b= baara k=
$¢g¢n f= ka ko $uman k= Ala kanu-
baaw ye, olu minnu welela ka k=$=
ni a ka ko latig=len ye.
–Rom=kaw 8.28
Sarakalasebaaw kuntigi min t=
se ka hin= an na an ka barika-
ntanya kow la, o t= an f=. Nka an
ka sarakalasebaa kuntigi k¢r¢b¢ra
f=n b== la i ko an y=r=w, jurumu
k¢ni sen t’a la. –Heburuw 4.15
44 Layiduw, kæræbælenw ta fan f= Layiduw, se særæbaaw ta fan f= 45
“Min mana se s¢r¢, o na k= nin
kow ciy=ntala ye. Ne na k= o ka
Ala ye, a na k= ne den ye.”
–Jirali 21.7
“Min mana se s¢r¢, ne na o k=
samasen ye ne ka Ala batosoba k¢-
n¢, a t=na b¢ yen tun abada. Ne na
ne ka Ala t¢g¢ s=b=n a kan ani ne
ka Ala ka dugu Jerusal=m kura t¢-
g¢, o b= jigin ka b¢ sankolo la ne
ka Ala y¢r¢. Ne na ne t¢g¢ kura
fana s=b=n a kan.” –Jirali 3.12
“Min mana se s¢r¢ ka ne ka k=-
walew mara fo a laban, ne na fan-
ga di o ma siyaw kun na.”
–Jirali 2.26
“Min mana se s¢r¢, fini j=manw
na don o kan na. Ne t=na a t¢g¢
j¢si ka b¢ $=namaya kitabu la. Ne
n’a f¢ ne Fa ni a ka m=l=k=w $=
k¢r¢ ko o tigi ye ne ta ye.”
–Jirali 3.5
“Min mana se s¢r¢, ne na o lasi-
gi ne f= ne ka masasigilan kan, i ko
ne fana ye se s¢r¢ ka sigi ne Fa f=
a ka masasigilan kan cogo min
na.” –Jirali 3.21
“Ni Senu b= min f¢ egilisiw ye,
tulo b= min f=, o ka o lam=n! Min
mana se s¢r¢, $=namaya jiri min
b= Ala ka alij=n= la, ne na o den d¢
di o ma, a k’a dun.” –Jirali 2.7
46 Ala b= kuma an f= furu so ko la
Dannabaa minnu furulen don,
ne b’a f¢ olu ye k’a g=l=ya, ne kan
t=, Matigi kan don, ko: Muso kana
fara a c= la. Ni a farala a c= la, a fu-
rubali ka to, wala a ka k¢segin a c=
ma. C= fana kana a muso bila. Mu-
so min furulen b=, o sirilen b= a c=
la ka a c= $=nama to, nka ni a c=
sara, a h¢r¢nyara. C= min ka di a
ye a b= se ka furu o ma, nka o ka k=
dannabaaw c=ma d¢r¢n.
–1 K¢r=ntekaw 7.10, 11, 39
O cogo la muso min furulen don,
o sirilen b= a c= la sariya f= k’a c=
$=nama to, nka ni a c= sara, a h¢r¢-
nyara a c= ka sariya ma. O de ko-
s¢n ni a k=ra c= w=r= muso ye ka a
c= $=nama to, a na wele jat¢muso.
Nka ni a c= sara, a h¢r¢nyara o sa-
riya ma. O tuma la ni a k=ra c= w=-
r= muso ye, a t= jat¢muso ye tun.
–Rom=kaw 7.2, 3
“M¢g¢ o m¢g¢ b= a muso furu sa
ka d¢ w=r= furu, o b= jat¢ya k=. Min
b= muso furu salen furu, o b= jat¢-
ya k=.” –Luka 16.18
“Nka ne k¢ni b’a f¢ aw ye ko m¢-
g¢ o m¢g¢ b= a muso furu sa ni ja-
t¢ya sababu t=, o b= a muso bila ja-
t¢ya la. C= min b= muso furu salen
furu, o fana b= jat¢ya k=.”
–Matiyu 5.32
Yesu Krisita na kæsegin diÿ= la 47
“Ni ne taara y¢r¢ lab=n aw ye, ne
b= na ko kura ka aw ta, walisa ne
b= y¢r¢ min na, aw fana ka k= yen.”
–Yuhana 14.3
“O tuma la M¢g¢ Denk= ka taa-
mashy=n na ye sankolo la. Dugu-
kolo kan siyaw b== na kasi. U na
M¢g¢ Denk= nat¢ ye sankabaw kan
ni fanga ni n¢¢r¢ba ye.”
–Matiyu 24.30
“Ni m¢g¢ min ye ne ni ne ka
kuma maloya k= a la bi m¢g¢ jat¢w
jurumut¢w c=ma, M¢g¢ Denk= fana
na o tigi maloya k= a la ni a nana a
Fa n¢¢r¢ la ni a ka meleke senu-
maw ye.” –Marka 8.38
Kanulenw, sisan an ye Ala denw
ye, nka an na k= min ye, o ma jira
f¢l¢. An y’a d¢n ko Krisita mana i
jira, an na k= a b¢$¢g¢nkow ye, k’a
mas¢r¢ ale b= cogo min na, an n’a
ye ten. O jigi b= m¢g¢ o m¢g¢ f=
Krisita kan, o b= a y=r= saniya i ko
ale ka senu cogo min na.
–1 Yuhana 3.2, 3
“Aw fana lab=nnen ka to, k’a
mas¢r¢ aw t= miiri ko M¢g¢ Denk=
b= na waati min na, a b= na o waati
y=r= de la.” –Luka 12.40
“M¢g¢ Denk= k¢ni b=na na a Fa
n¢¢r¢ la, a ni a ka m=l=k=w. O ma-
na k=, a na m¢g¢w b== kelen-kelen
sara ka k=$= ni u ka k=walew ye.”
–Matiyu 16.27
48 Ala ka Kuma Ala delili ani yafali ÿægæn ma
“Sankolo ni dugukolo na t=m=n,
nka ne ka kumaw t=na t=m=n aba-
da.” –Luka 21.33
Katuguni kiraya kuma si ma na
m¢g¢ sago la abada, nka Ala ye a
ka kuma min di m¢g¢w ma, u ku-
mana ka o f¢ Ni Senu de barika la.
–2 Pi=r= 1.21
Kitabu kuma b== k=ra a s=b=nni-
k=law k¢n¢ Ala dafi$= f=. Nafa b’a
la kalanni ni k¢r¢f¢li ni latilenni
kama, ani kololi, tilennenya ko la.
–2 Timote 3.16
I ka kuma ye fitin= ye ne sen ye,
a b= yeelen b¢ ne ka sira la.
–Zaburuw 119.105
“Aw ka kan ka Ala deli tan ko:
‘An Fa min b= sankolo la, i t¢g¢ ka
saniya. I ka masaya ka na. I sago ka
k= dugukolo kan i ko a b= k= sanko-
lo la cogo min na. An ka bi dumuni
di an ma. An ka hak=w yafa an ma,
i ko an fana b= yafa an hak= tabaaw
ma cogo min na. I kana an don
k¢r¢b¢li la, nka an kisi Sitan= ma.
[Katuguni masaya ni sebaaya ni
n¢¢r¢ ye e de ta ye badaa-badaa.
Amiina.]’ Ni aw b= m¢g¢ t¢w ka
hak=w yafa u ma, aw sankolola Fa
na yafa aw ma fana. Nka ni aw t=
m¢g¢ t¢w ka hak=w yafa u ma, aw
sankolola Fa t=na aw ka hak=w
yafa aw ma fana.” –Matiyu 6.9-13
Ala ka Kisili Cogo
Ne mago b= Kisibaa la.
M¢g¢w b== ye jurumu k=, u b==
d=s=ra Ala n¢¢r¢ la.
–Rom=kaw 3.23
Krisita sara ne kosæn.
Krisita sara si$= kelenpe juru-
muw kos¢n, tilennen t¢¢r¢la tilen-
baliw n¢ na, walisa a ka an lase
Ala ma. –1 Pi=r= 3.18
Wajibi don ne ka nimisi ne ka
jurumu la.
M¢g¢ min b= a ka hak=w dogo, o
ka k=taw t= $=, nka min b= i j¢ u la
ka u dabila, makari na k= o la.
–Ntalenw 28.13
Ne ka kan ka sæn Yesu ma
dannaya barika la.
O b== n’a ta, minnu s¢nna a ma
ka da a la, a ye fanga di olu b== ma
ka k= Ala denw ye. – Yuhana 1.12
Ne b= se ka dæn ko ne
kisilen b=.
O Denk= b= min f=, $=namaya b=
o f=. –1 Yuhana 5.12
“Ti$= ti$= la ne b’a f¢ aw ye ko:
Min ye ne ka kumaw lam=n ka da
ne cibaa la, $=namaya banbali b= o
tigi f=. O sen t= kiri la, nka a b¢ra
saya la ka don $=namaya la.”
–Yuhana 5.24
Published in numerous languages by World Missionary Press as God sup-
plies funds in answer to prayer. If you would like more copies for careful dis-
tribution, write in English or visit www.wmpress.org.
World Missionary Press, Inc.
P.O. Box 120
New Paris, IN 46553-0120 USA
1-07 5 Bambara

Mais conteúdo relacionado

Destaque

The holy bible_in_german_luther_translation
The holy bible_in_german_luther_translationThe holy bible_in_german_luther_translation
The holy bible_in_german_luther_translationWorldBibles
 
Bible in traditional_chinese_-_new_testament
Bible in traditional_chinese_-_new_testamentBible in traditional_chinese_-_new_testament
Bible in traditional_chinese_-_new_testamentWorldBibles
 
Help from above estonian
Help from above estonianHelp from above estonian
Help from above estonianWorldBibles
 
Help from above chokwe
Help from above chokweHelp from above chokwe
Help from above chokweWorldBibles
 
Bible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplified
Bible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplifiedBible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplified
Bible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplifiedWorldBibles
 
How to know god miskito
How to know god miskitoHow to know god miskito
How to know god miskitoWorldBibles
 
Help from above thai
Help from above thaiHelp from above thai
Help from above thaiWorldBibles
 
Help from above ebira
Help from above ebiraHelp from above ebira
Help from above ebiraWorldBibles
 
The holy bible_in_japanese
The holy bible_in_japaneseThe holy bible_in_japanese
The holy bible_in_japaneseWorldBibles
 
The holy bible_in_malayalam
The holy bible_in_malayalamThe holy bible_in_malayalam
The holy bible_in_malayalamWorldBibles
 
Let’s praise the lord! english
Let’s praise the lord! englishLet’s praise the lord! english
Let’s praise the lord! englishWorldBibles
 
The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)
The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)
The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)WorldBibles
 
The holy bible_in_danish
The holy bible_in_danishThe holy bible_in_danish
The holy bible_in_danishWorldBibles
 
Help from above hausa
Help from above hausaHelp from above hausa
Help from above hausaWorldBibles
 
How to know god english
How to know god englishHow to know god english
How to know god englishWorldBibles
 
Help from above urdu
Help from above urduHelp from above urdu
Help from above urduWorldBibles
 
How to know god kannada
How to know god kannadaHow to know god kannada
How to know god kannadaWorldBibles
 

Destaque (17)

The holy bible_in_german_luther_translation
The holy bible_in_german_luther_translationThe holy bible_in_german_luther_translation
The holy bible_in_german_luther_translation
 
Bible in traditional_chinese_-_new_testament
Bible in traditional_chinese_-_new_testamentBible in traditional_chinese_-_new_testament
Bible in traditional_chinese_-_new_testament
 
Help from above estonian
Help from above estonianHelp from above estonian
Help from above estonian
 
Help from above chokwe
Help from above chokweHelp from above chokwe
Help from above chokwe
 
Bible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplified
Bible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplifiedBible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplified
Bible in chinese_holy_bible_new_teatament_simplified
 
How to know god miskito
How to know god miskitoHow to know god miskito
How to know god miskito
 
Help from above thai
Help from above thaiHelp from above thai
Help from above thai
 
Help from above ebira
Help from above ebiraHelp from above ebira
Help from above ebira
 
The holy bible_in_japanese
The holy bible_in_japaneseThe holy bible_in_japanese
The holy bible_in_japanese
 
The holy bible_in_malayalam
The holy bible_in_malayalamThe holy bible_in_malayalam
The holy bible_in_malayalam
 
Let’s praise the lord! english
Let’s praise the lord! englishLet’s praise the lord! english
Let’s praise the lord! english
 
The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)
The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)
The holy bible_in_finnish_(pyhã¤_raamattu_-_1938)
 
The holy bible_in_danish
The holy bible_in_danishThe holy bible_in_danish
The holy bible_in_danish
 
Help from above hausa
Help from above hausaHelp from above hausa
Help from above hausa
 
How to know god english
How to know god englishHow to know god english
How to know god english
 
Help from above urdu
Help from above urduHelp from above urdu
Help from above urdu
 
How to know god kannada
How to know god kannadaHow to know god kannada
How to know god kannada
 

Mais de WorldBibles

Let’s praise the lord! kreyol
Let’s praise the lord! kreyolLet’s praise the lord! kreyol
Let’s praise the lord! kreyolWorldBibles
 
How to know god thai
How to know god thaiHow to know god thai
How to know god thaiWorldBibles
 
How to know god persian farsi
How to know god persian farsiHow to know god persian farsi
How to know god persian farsiWorldBibles
 
How to know god malayalam
How to know god malayalamHow to know god malayalam
How to know god malayalamWorldBibles
 
How to know god kreyol
How to know god kreyolHow to know god kreyol
How to know god kreyolWorldBibles
 
How to know god hausa
How to know god hausaHow to know god hausa
How to know god hausaWorldBibles
 
How to know god georgian
How to know god georgianHow to know god georgian
How to know god georgianWorldBibles
 
How to know god ewe
How to know god eweHow to know god ewe
How to know god eweWorldBibles
 
How to know god estonian
How to know god estonianHow to know god estonian
How to know god estonianWorldBibles
 
How to know god chinese simplified
How to know god chinese simplifiedHow to know god chinese simplified
How to know god chinese simplifiedWorldBibles
 
How to know god ateso
How to know god atesoHow to know god ateso
How to know god atesoWorldBibles
 
How to know god arabic
How to know god arabicHow to know god arabic
How to know god arabicWorldBibles
 
Help from above tswana
Help from above tswanaHelp from above tswana
Help from above tswanaWorldBibles
 
Help from above traditional chinese
Help from above traditional chineseHelp from above traditional chinese
Help from above traditional chineseWorldBibles
 
Help from above tibetan
Help from above tibetanHelp from above tibetan
Help from above tibetanWorldBibles
 
Help from above telugu
Help from above teluguHelp from above telugu
Help from above teluguWorldBibles
 
Help from above tamil
Help from above tamilHelp from above tamil
Help from above tamilWorldBibles
 
Help from above sundanese
Help from above sundaneseHelp from above sundanese
Help from above sundaneseWorldBibles
 
Help from above polish
Help from above polishHelp from above polish
Help from above polishWorldBibles
 
Help from above nepali
Help from above nepaliHelp from above nepali
Help from above nepaliWorldBibles
 

Mais de WorldBibles (20)

Let’s praise the lord! kreyol
Let’s praise the lord! kreyolLet’s praise the lord! kreyol
Let’s praise the lord! kreyol
 
How to know god thai
How to know god thaiHow to know god thai
How to know god thai
 
How to know god persian farsi
How to know god persian farsiHow to know god persian farsi
How to know god persian farsi
 
How to know god malayalam
How to know god malayalamHow to know god malayalam
How to know god malayalam
 
How to know god kreyol
How to know god kreyolHow to know god kreyol
How to know god kreyol
 
How to know god hausa
How to know god hausaHow to know god hausa
How to know god hausa
 
How to know god georgian
How to know god georgianHow to know god georgian
How to know god georgian
 
How to know god ewe
How to know god eweHow to know god ewe
How to know god ewe
 
How to know god estonian
How to know god estonianHow to know god estonian
How to know god estonian
 
How to know god chinese simplified
How to know god chinese simplifiedHow to know god chinese simplified
How to know god chinese simplified
 
How to know god ateso
How to know god atesoHow to know god ateso
How to know god ateso
 
How to know god arabic
How to know god arabicHow to know god arabic
How to know god arabic
 
Help from above tswana
Help from above tswanaHelp from above tswana
Help from above tswana
 
Help from above traditional chinese
Help from above traditional chineseHelp from above traditional chinese
Help from above traditional chinese
 
Help from above tibetan
Help from above tibetanHelp from above tibetan
Help from above tibetan
 
Help from above telugu
Help from above teluguHelp from above telugu
Help from above telugu
 
Help from above tamil
Help from above tamilHelp from above tamil
Help from above tamil
 
Help from above sundanese
Help from above sundaneseHelp from above sundanese
Help from above sundanese
 
Help from above polish
Help from above polishHelp from above polish
Help from above polish
 
Help from above nepali
Help from above nepaliHelp from above nepali
Help from above nepali
 

Help from above bambara

  • 1. Nin s=b=n b= di gansan, a t= feere S=b=nnik=la Watson Goodman SANF+ D+M+LI “Sanf= D=m=li” s=b=nna ka k= s=b=nfuranin ye walisa m¢g¢ mana ta y¢r¢ o y¢r¢, a b= se ka a ta a y=r= kun. Ko kelen s=b=nna s=b=nfura o fura kan. O k¢, Ala ka kuma y¢r¢ dow s=b=nna ka k=$= ni o ko kelen ye. O cogo la, Ala ka kuma b= a y=r= j=ya. Ala ka kuma b= b¢ sanf=, ka tilennenya nege di, i n’a f¢ k¢ng¢ ni minn¢g¢. Ni m¢g¢ d¢ b= nimisi k’a ka jurumu bila, ka da Matigi Yesu Krisita la ko a ye Kisibaa ye, ni a dusukun b== ye, Ala na A y=r= jira a la ka A ka $agali ni h=r= bila o tigi dusukun na. O b== sera ne y=r= dusu la san 1937 la. Kabini o tuma la, ne $agalila nin j=$¢g¢nya la, ne ni Matigi c=. N b’i deli sisan, ko n’i ma i y=r= di Matigi ma f¢l¢, i k’a k= bi y=r=! –Watson Goodman Ala ka Kuma s=b=nnen min b= wele Bible Senuma. Layidu kæræ ni Layidu Kura don Alliance Biblique au Mali, Bamako. La sainte Bible en Bambara dans une nouvelle orthographe © 1996. Ala Ka Kanuya 1 Ala ye an kanu cogo min na, a ye o jira nin de f=, ka an jurumut¢ to, Krisita sara an ye. –Rom=kaw 5.8 T=m=nkan seli surunyalen, Yesu y’a d¢n ko a ka waati sera ka b¢ nin di$= la ka taa a Fa f=. Ayiwa, a y=r= ka m¢g¢ minnu b= di$= la, a tun ye minnu kanu, a ye olu kanu fo a laban. –Yuhana 13.1 “Kanuya si t= yen min ka bon ka t=m=n nin kan ko, m¢g¢ ka a ni di a teriw kos¢n.” –Yuhana 15.13 Ani Yesu Krisita, Seere Tilennen, suw la kununnen f¢l¢, dugukolo kan masak=w ka Masak=, olu ka n==ma ni dususuma di aw ma. Min ye an kanu ka an tila an ka jurumuw la ni a y=r= joli ye. –Jirali 1.5 Kanuya b= nin de la: A t= ko an ye Ala kanu m=n=, nka ale de ye an kanu ka a Denk= ci ka na, a ka k= an ka jurumu juru sara ye. –1 Yuhana 4.10 “K’a mas¢r¢ Ala ye di$= kanu haali, fo a ye a Denk= kelenpe di, walisa m¢g¢ o m¢g¢ dara a Denk= la, o kana halaki, nka o ka $=nama- ya banbali s¢r¢.” –Yuhana 3.16 Matigi y’i jira an na ka k¢r¢, a ko: “Isra=l, ne b= i kanu ni kanuya banbali ye. O de kos¢n, ne ye ne ka $umaya to i f=.” –Jeremi 31.3 Ala $=siran gundo ka bon kos=b=, s¢s¢li t= o la. Ala farikolo- ma y’i jira. Jo dira a ma Ni Senu f=. M=l=k=w y’a ye. Waajuli k=ra a ko la siyaw c=ma. Dannaya k=ra a la di$= la. A k¢r¢tara ka taa n¢¢r¢ la. –1 Timote 3.16 F¢l¢f¢l¢, sani di$= ka da, min b= wele Kuma, o tun b= yen. O Kuma tun b= Ala da f=, o Kuma tun ye Ala de ye. O Kuma k=ra m¢g¢ ye ka sigi an c=ma. An y’a n¢¢r¢ laj=,...a falen b= n==ma ni ti$= la. –Yuhana 1.1, 14 O kow b== k=ra ten walisa Matigi tun ye min f¢ kira d¢ da la, o ka dafa, ko: “A fil=, npogotigi c= d¢nbali na k¢n¢ ta ka denk= bange, o t¢g¢ na da ko Emanu=l,” o k¢r¢ ko Ala b= an c=ma. –Matiyu 1.22, 23 “Ne ni ne Fa ye kelen de ye.” –Yuhana 10.30 Yesu y’a jaabi ko: “Filipe, bi ma ne ni aw bila $¢g¢n f=, halibi i ma ne d¢n wa? Min $= dara ne kan, o $= dara ne Fa kan. I dun b’a f¢ co- go di ko ne ka ne Fa jira aw la? I ma da a la ko ne b= ne Fa la, ko ne Fa b= ne la wa? Ne b= kuma minnu f¢ aw ye, ne t= olu f¢ ne y=r= ma, nka ne Fa min b= ne la, o de b= a ka k=walew k=.” –Yuhana 14.9, 10 2 Yesu Krisita ka Alamaya Yesu Ala Denk= 3 M¢g¢ o m¢g¢ b’a f¢ ko Yesu ye Ala Denk= ye, Ala tolen b= o la, o fana tolen b= Ala la. –1 Yuhana 4.15 M=l=k= y’a jaabi ko: “Ni Senu b= na i kan, Ala K¢r¢talenba ka se- baaya na biri i kun na. O de kos¢n i b=na den senuma min bange, o na wele Ala Denk=.” –Luka 1.35 K’a mas¢r¢ den bangera an ye. Denk= dira an ma. Kuntigiya na da a kaman na. A t¢g¢ na da ko: “Ka- bako, %= Jirabaa, Sebaayatigi Ala, Badaa Fa, H=r= Kuntigi.” –Esayi 9.5 Ka a to o kuma la, sankaba ma- namanat¢ d¢ nana u datugu. Ku- makan d¢ b¢ra o sankaba la ko: “Nin ye ne Denk= kanulen ye, a ko ka di ne ye haali. A’ ye a lam=n.” –Matiyu 17.5 Yesu y’a m=n k’u ye o fiyent¢ k¢r¢ g=n. Yesu y’a kunb=n k’a f¢ a ye ko: “I dara M¢g¢ Denk= la wa?” A y’a jaabi ko: “J¢ni don, Matigi, walisa ne ka da a la?” Yesu y’a f¢ a ye ko: “I $= b= min na, ni a b= kuma i f=, o [Ala Denk=] don.” –Yuhana 9.35-37 Alaya ka dafalenya farisogoma sigilen b= ale [Krisita Yesu] la. –Kolosekaw 2.9 Sanf= D=m=li
  • 2. Yesu ye u jaabi ko: “Aw ye duguma taw ye, ne k¢ni ye sanf= ta ye. Aw ye nin di$= taw ye, nka ne t= nin di$= ta ye.” Yesu ye u jaabi ko: “Ti$= ti$= la ne b’a f¢ aw ye ko: Sani Ibrahima ka bange, o y’a s¢r¢ ne b= yen.” –Yuhana 8.23, 58 Yesu y’a f¢ u ye ko: “Ne de ye $=namaya dumunif=n ye. M¢g¢ min nana ne ma, k¢ng¢ t=na o min= fewu. Min dara ne la, minn¢g¢ t=- na o min= abada.” –Yuhana 6.35 “Ka ne to di$= la, ne ye di$= ka k=n= de ye.” –Yuhana 9.5 Yesu y’a f¢ ko kura ko: “Ti$= ti- $= la ne b’a f¢ aw ye ko: Ne ye sa- gabon da ye.” –Yuhana 10.7 Yesu y’a f¢ a ye ko: “Ne de ye su kununni ni $=namaya ye. Min da- ra ne la, hali ni o sara, a na $=na- maya.” –Yuhana 11.25 “Aw b= ne wele Karam¢g¢ ani Matigi, aw ye ti$= f¢, katuguni ne y’o ye.” –Yuhana 13.13 Yesu y’a jaabi ko: “Ne de ye sira ye, ani ti$=, ani $=namaya. M¢g¢ si t= na ne Fa ma, ni a ma t=m=n ne f=.” –Yuhana 14.6 4 Yesu b’a y=r= ko fæ an ye Yesu ka kabako dæw fil= 5 O k¢ Yesu y’a f¢ ko m¢g¢w k’u sigi bin kan. A ye o nbuurukun du- uru ni j=g= fila ta, k’a $= k¢r¢ta san f= ka barika da Ala ye. O k=len, a ye o nbuurukunw karikari k’u di a ka kalandenw ma, olu y’u di jama ma. U b== ye dumuni k= k’u fa. Dumuni kunkurun minnu tora, ka- landenw ye olu c= ka segi tan ni fila fa. O dumunik=law tun ye c= waa duuru $¢g¢n ye, musow ni denmi- s=nw sen t’o la. –Matiyu 14.19-21 Yesu tilalen k¢ kuma la, a y’a f¢ Sim¢n ye ko: “I ka kurun madon dun na, ka aw ka j¢w fili ji la ka m¢nni k=.” Sim¢n y’a jaabi ko: “Karam¢g¢, an sira baara la, an ma foyi min=, nka i ka kuma ko- s¢n, ne na j¢w fili ji la.” O k=len k¢ u f=, u ye j=g= caman min=, fo u ka j¢w binna tig=li la. –Luka 5.4-6 Fiyent¢ fila sigilen tun b= sira da la. U y’a m=n ko Yesu be t=m=n, u p=r=nna ko: “Matigi, Dawuda B¢ns¢n, makari an na!” Yesu... ko: “Aw b’a f= ne ka mun de k= aw ye?” U ko: “Matigi, an $=w ka yeli k=.” U hin= donna Yesu la, a maga- ra u $=w la, o y¢r¢nin b== u ye yeli k=. U tugura Yesu n¢f=. –Matiyu 20.30, 32-34 K’a mas¢r¢ ale [Krisita] de la f=n b== dara, sankolola f=nw ani dugukolo kan f=nw, f=n yetaw ni f=n yebaliw, masayaw ni ma- tigiyaw ni kuntigiyaw ani fangaw. U b== dara a f= ani a ye. Kolosekaw 1.16 F=n b== dara ale de f=. F=n o f=n dara, o si ma da ni ale n¢ t=. Yuhana 1.3 ...N=nkunw b== ka j¢ a la ko Ye- su Krisita ye Matigi ye. O na n¢¢r¢ da Fa Ala kan. –Filipekaw 2.11 Ala...kumana an f= nin laban donw na a Denk= da la. Ala ye o sigi ka k= f=n b== ciy=ntala ye. A ye di$=w da fana o barika la. –Heburuw 1.1, 2 “O de y’a to Isra=l b== k’a d¢n k’a j=ya ko aw ye nin Yesu min gengen jiri la, Ala ye o k= Matigi ni Krisita ye.” –K=walew 2.36 Nin de y’a to Krisita sara ka $=namaya ko kura, walisa a ka k= m¢g¢ salenw ni m¢g¢ $=namaw b== Matigi ye. –Rom=kaw 14.9 Ala ye kantigi ye. Ale de ye aw wele ka k= a Denk= an Matigi Yesu Krisita j=$¢g¢nw ye. –1 K¢r=ntekaw 1.9 6 Yesu Krisita ye Dabaa ani Matigi ye “Ne de ye da ye. Ni min donna ne f=, o na kisi. A na don ka b¢ ka du- munik= y¢r¢ s¢r¢.” –Yuhana 10.9 Yesu y’a jaabi ko: “Ne de ye sira ye, ani ti$=, ani $=namaya. M¢g¢ si t= na ne Fa ma, ni a ma t=m=n ne f=.” –Yuhana 14.6 “O de y’a to ne y’a f¢ aw ye ko, aw na sa ka aw to aw ka jurumuw la. ¼w¢, ni aw ma da a la ko: ‘Ne ye ale de ye’, aw na sa ka aw to aw ka jurumuw la.” –Yuhana 8.24 O de kos¢n fana, minnu b= g=r= Ala la ale [Yesu] bolo, a b= se ka olu kisi fo a laban, k’a mas¢r¢ a $=nama don badaa-badaa ka delili k= u ye. –Heburuw 7.25 A dafalen k¢, a k=ra badaa kisili dab¢baa ye a kan min=baaw b== ye –Hebu ruw 5.9 Faranfasi si t=, m¢g¢w b== ye ju- rumu k=, u b== d=s=ra Ala n¢¢r¢ la. Jo b= di u ma gansan Ala ka n==ma barika la, Krisita Yesu ka kunma- b¢li f=. –Rom=kaw 3.23, 24 “Kisili t= s¢r¢ d¢ w=r= si la Yesu k¢, katuguni an ka kan ka kisi t¢g¢ min f=, o d¢ w=r= ma di m¢g¢w ma sankolo juk¢r¢ ale t¢g¢ k¢.” –K=walew 4.12 Ala ma a latig= ko an ka dimi- nya s¢r¢, f¢ kisili, an Matigi Yesu Krisita barika la. –1 Tesalonikekaw 5.9 8 Kunmabæli b= særæ Yesu Krisita kelenpe de f= Kunmabæli b= særæ Yesu Krisita kelenpe de f= 9 Nka Ala de barika la aw b= Kri- sita Yesu la. Ala ye Yesu k= an ka hakilitigiya ni an ka tilennenya ye. An b= saniyali ni kunmab¢li fana s¢r¢ ale la. –1 K¢r=ntekaw 1.30 Yesu Krisita ye a y=r= di an ko- s¢n, walisa a ka an kunmab¢ ko juguw b== ma, ka m¢g¢ d¢w saniya ka u k= a y=r= kelenpe taw ye, u ji- jalen k=wale $umanw b== k=li la. –Tite 2.14 A’ ye barika da Fa Ala ye ni $a- gali ye, ale min ye se di aw ma ka aw niy¢r¢ s¢r¢ a ka m¢g¢ senumaw ka ciy=n na k=n=yeelen na. A ye an tila ka b¢ dibi fanga la ka an ladon a Denk= kanulen ka masaya la. An ye kunmab¢li s¢r¢ ale de la, juru- muw yafa k¢ni. –Kolosekaw 1.12-14 U b= d¢nkili kura da ko: “E de ka kan ni o kitabu min=li ye ka a taamashy=nw wuli, katuguni i fagara, i ye m¢g¢ d¢w kunmab¢ Ala ye ni i joli ye, ka b¢ b¢ns¢nw b== ni kanw b== ni m¢g¢w b== ani siyaw b== la.” –Jirali 5.9 ...Taama kanuya la, i ko Krisita fana ye an kanu ka a y=r= di an kos¢n ka k= s¢nni f=n ni saraka ye Ala ye, suma diyalan $uman. –Efesekaw 5.2 Yesu Krisita ye mægæ b== ka Kiritig=la de ye 7 E k¢ni, mun y’a to i b= i balima jalaki? E fana, mun y’a to i b= i ba- lima mafi$=ya? An b== na j¢ Ala ka kiritig= y¢r¢ la. –Rom=kaw 14.10 ...Krisita Yesu...b=na kiri tig= m¢g¢ $=namaw ni suw kan, . . . Krisita nali ni a ka masaya kos¢n. –2 Timote 4.1 “M¢g¢ Denk= mana na ni a n¢¢r¢ ni a ka m=l=k=w b== ye, a na sigi a ka masasigilan n¢¢r¢ma kan. Siyaw b== na laj= a $= k¢r¢. A na u fara ka b¢ $¢g¢n na, i ko bagan- g=nna b= a ka sagaw ni a ka baw fara ka u b¢ $¢g¢n na cogo min na.” –Matiyu 25.31, 32 “Fa Ala t= kiri tig= m¢g¢ si kan, nka a ye kiri ko b== di a Denk= ma.” –Yuhana 5.22 O na jira ni Ala b= m¢g¢w ka ko dogolenw kiri tig= Krisita Yesu bolo don min na ka k=$= ni ne ka Kibaru Duman f¢len ye. –Rom=kaw 2.16 “Yesu y’a f¢ an ye ko an ka m¢- g¢w waaju k’a jira u la k’a j=ya ko Ala ye min sigi ka k= $=namaw ni suw kiritig=la ye, o ye ale de ye.” –K=walew 10.42
  • 3. Janko jo dilen k¢ an ma Yesu joli barika la, an na kisi Ala ka diminya ma ale barika la. –Rom=kaw 5.9 “Sabu nin ye ne joli ye, Ala ka layidu sigili joli. A b¢nna m¢g¢ ca- man ka jurumuw yafa kama.” –Matiyu 26.28 K’a mas¢r¢ aw b’a d¢n ko aw ma kunmab¢ ni f=n tolitaw ye, i ko wari ni sanu, ka b¢ aw taama cogo fufafu la, aw kalanna o min na aw faw f=. Nka aw kunmab¢ra ni Krisita joli ye, o ka fisa f=n b== ye. Ale k=ra i ko sagaden, n¢ si t’a la, n¢g¢ y¢r¢ t’a la –1 Pi=r= 1.18, 19 Nka ni an b= taama k=n= la, i ko Ala y=r= b= k=n= la cogo min na, an ye j=$¢g¢nw ye, a Denk= Yesu joli b= an saniya jurumuw b== ma. –1 Yuhana 1.7 Nka Krisita joli b= saniyali k= ka t=m=n o kan kos=b=! A y’a y=r= di Ala ma saraka fi$=ntan ye, badaa Ni barika la. Ale joli na an dusu- kunw saniya k=wale salenw ma, walisa an ka baara k= Ala $=nama ye. –Heburuw 9.14 An b= $agali kos=b= Ala la an Matigi Yesu Krisita barika la, o min ye an ni Ala c= b=n sisan. –Rom=kaw 5.11 10 Yafali b= særæ Krisita joli la Kisili b= særæ dannaya de f=, Krisita la 11 Aw kisilen b= n==ma de barika la dannaya f=, o ma b¢ aw y=r=w la d=, Ala ka nilif=n don. O t= k=wa- lew n¢ ye, walisa m¢g¢ si kana a y=- r= bonya. –Efesekaw 2.8, 9 Jo dira an ma dannaya barika la. O de kos¢n h=r= donna an ni Ala c= an Matigi Yesu Krisita barika la. –Rom=kaw 5.1 “Da Matigi Yesu la, i na kisi....” –K=walew 16.31 K’a mas¢r¢ min bangera Ala f=, o b= se s¢r¢ di$= kan. Se min b= s¢r¢ di$= kan, o ye nin de ye, an ka dannaya. –1 Yuhana 5.4 K’a mas¢r¢ Krisita Yesu la, bo- lokoli wo, bolokobaliya wo, nafa t= o si la. Dannaya min b= baara k= kanuya barika la, nafa b= o de la. –Galasikaw 5.6 U y’a $ininka ko: “An ka kan ka mun k= walisa ka Ala sago k=? Yesu ye u jaabi ko: “Ala sago ye nin de ye, ko Ala ye min ci, aw ka da o la.” –Yuhana 6.28, 29 Nka nin kow s=b=nna walisa aw ka da a la ko Yesu ye Krisita ye, Ala Denk=, ani walisa aw ka $=na- maya s¢r¢ ale t¢g¢ la o dannaya f=. –Yuhana 20.31 An Matigi Yesu Krisita Fa Ala ka tanu, o min ye makari Fa ni dusu saaloli b== tigi Ala ye. –2 K¢r=ntekaw 1.3 Ala w=r= jum=n b= tilenbaliya kow yafa ka $in= a ka m¢g¢w t¢ tolenw ka jurumu k¢, i ko e? Ma- tigi diminnen t=na to badaa k’a mas¢r¢ makari ka di a ye haali. –Mise 7.18 K’a mas¢r¢ i ka $umaya y=l=nna fo sankolo la, i ka kantigiya sera fo sankabaw ma. –Zaburuw 108.5 Matigi ka makariba kos¢n, an ma halaki ka ban, a ma a ka hin=- ba mab¢ an na fewu. Olu b= kura- ya s¢g¢ma o s¢g¢ma. A ka kantigi- ya t= ban abada. –Jeremi ka ma$umat¢kan 3.22, 23 A b= makari min k= a $=siran- baaw la, o ka bon, o b= sankolo ni dugukolo c= janya b¢. Nka Matigi ka $umaya b= to a $=siranbaaw kan, tuma b== ni waati b== la. A ka tilennenya b= to u denw ta denw kan. –Zaburuw 103.11, 17 An y=r=w ye k=wale $uman min- nu k=, olu n¢ t= d=, a y=r= ka makari n¢ don, o k=ra bange ko kura koli ani Ni Senu ka kurayali f=. –Tite 3.5 12 Ala ka Makari Ala b= an wele ka na a ma 13 Ayiwa Matigi ko: “Aw ka na, an ka $¢g¢n faamu. Hali ni aw ka ju- rumuw bilenna kos=b=, u na j=ya i ko neje. Hali ni u bilenna fo ka fin, u na j=ya i ko sagasi j=man.” –Esayi 1.18 Yesu ye o ye mink=, a diminna. A y’a f¢ a ka kalandenw ye ko: “A’y’a to denmis=nw ka na ne ma, aw kana u bali, katuguni Ala ka masaya ye olu b¢$¢g¢nkow de ta ye.” –Marka 10.14 Ni Senu ni k¢$¢muso b’a f¢ ko: “Na!” Min b’a m=n, o k’a f¢ fana ko: “Na!” Minn¢g¢ b= min na, o ka na. Min b’a f=, o ka $=namaya ji min gansan. –Jirali 22.17 Minn¢g¢t¢w, aw b== ka na ji bo- yi da la. Wari t= minnu f=, a’ ye na sanni k= ka dumuni k=. A’ ye na diw=n ni n¢n¢ san ni wari t=, s¢ng¢ t’a la. –Esayi 55.1 Seli laban don na, seli donba k¢- ni, Yesu y’i j¢ jama c=ma ka p=r=n ko: “Minn¢g¢ b= min na, o ka na ne ma k’i min.” –Yuhana 7.37 “A’ ye na ne ma, aw minnu b== s=g=nnen b=, ni aw doninen b=, ne na lafiya di aw ma.” –Matiyu 11.28 Ala denw ni Sitan= denw b= d¢n ka b¢ $¢g¢n na nin de la: Min t= to ka tilennenya kow k=, o ma b¢ Ala la, ani min t= a balima kanu fana. –1 Yuhana 3.10 Ala Ni Senu b= minnu $=min=, olu b== ye Ala denw ye. Aw ye Ni min s¢r¢, o t= j¢nya ni ye, fo aw ka siran tun, nka aw ye denya Ni s¢r¢. O de barika la, an b= p=r=n ko: “Aba, an Fa!” –Rom=kaw 8.14, 15 Walisa aw ka k= jalakibali j=lenw ye, Ala den jalakibaliw, m¢g¢ tulo g=l=nw c=ma, k’a s¢r¢ aw b= yeelen b¢ u c=ma i ko lanpa b= yeelen b¢ di$= la cogo min na. –Filipekaw 2.15 O de kos¢n Matigi ko: “A’ ye b¢ u c=ma ka fara u la. Aw kana ma- ga f=n saniyabali si la. Ni aw ye o k=, ne na s¢n aw ma. Ne na k= aw fa ye, aw na k= ne denk=w ni ne denmusow ye. Matigi Sebaaya- b==tigi ye o f¢.” –2 K¢r=ntekaw 6.17, 18 O b== n’a ta, minnu s¢nna a ma ka da a la, a ye fanga di olu b== ma ka k= Ala denw ye. –Yuhana 1.12 14 Mægæ b== t= Ala den ye Ala b= kuma minnu fæ dælæ ko la 15 Farisogo ka k=walew jirala, olu fil=: jat¢ya, n¢g¢lenya, kakalaya, boli batoli, subaaya, juguya, s¢s¢- li, k=l=, keleya, diminya, bila $¢g¢n na kow, farali, kan tilali, koniya, d¢l¢t¢ya ni ko kolonya ani olu b¢$¢g¢nkow. Ne b= aw las¢mi i ko ne tun y’a f¢ aw ye ka ban cogo min na ko minnu b= o kow k=, olu t=na don Ala ka masaya la fewu. –Galasikaw 5.19-21 Ni diw=n $= bilennen b= kanga jifilen k¢n¢, ni a b= furufuru tuma min na, i kana a fil=. A laban na, a b= m¢g¢ cin i ko sa, ka s¢g¢li k= i ko sa jugu –Ntalenw 23.31, 32 An ka taama s=b=ya la i ko tilef=- la cogo. An ka an y=r=w tanga ju- guya ni d¢l¢t¢ya ni jat¢ya ni ka- kalaya ni k=l=w ni keleya ma. Aw ka Matigi Yesu Krisita don aw kan na i ko dul¢ki. Aw kana aw fariso- go nege kow $=sigi. –Rom=kaw 13.13, 14 M¢g¢ minnu b= soli ka wuli ka taa minnif=n farinma min ka m=n u $= na su f= ka u $=namini, b¢n= b= olu ye. –Esayi 5.11 D¢l¢ ye mafi$=ya f=n ye, min- nif=n farinma b= balawu lawuli, m¢g¢ o m¢g¢ b= a caman min, o ye hakilintan ye. –Ntalenw 20.1
  • 4. Yesu y’a jaabi ko: “I ka i Matigi Ala kanu ni i dusukun b== ye, ani i ni b== ni i hakili b==. O ye ci f¢len f¢l¢f¢l¢ ni ciw b== la belebele de ye. A filanan b¢len b= o f= ko, i ka i m¢g¢ $¢g¢n kanu i ko i y=r=.” –Matiyu 22:37-39 Yesu taat¢ sira f=, c= d¢ bolila ka i $¢ngiri a k¢r¢, k’a $ininka ko: “Karam¢g¢ $uman, ne ka kan ka mun k= walisa ne ka $=namaya banbali s¢r¢?” Yesu y’a f¢ a ye ko: “Mun na i b= ne wele $uman? %uman si t=, Ala kelen k¢. I b= ci f¢lenw d¢n ko: ‘I kana m¢g¢ faga. I kana jat¢ya k=. I kana sonyali k=. I kana nkalon da i m¢g¢ $¢g¢n na. I kana m¢g¢ si t¢$¢. I ka i fa ni i ba bonya.’ ” O c= ko: “Karam¢g¢, ne ye o ci f¢lenw b== mara kabini ne denmis=nma.” Yesu y’a mafil= ni kanuya ye k’a f¢ a ye ko: “F=n ke- len b’i j=. Taa i bolof=nw b== feere ka o wari di faantanw ma. O tuma la, i na nafoloba s¢r¢ sankolo la. O k¢, na tugu ne la.” O c= $= kumuna o kuma kos¢n. A $=nasisilen taara k’a mas¢r¢ nafoloba tun b’a f=. –Marka 10:17-22 Sira d¢ tilennen b= m¢g¢ $= na, nka o laban ye saya sira ye. –Ntalenw 16:25 16 Dusu s=b= t’a bæ l kana i y=r= lafili 17 Aw kana aw y=r=w lafili. M¢g¢ t= y=l= b¢ Ala ma. M¢g¢ mana f=n o f=n dan, a b= o de suman tig=. –Galasikaw 6.7 Denmis=nw, m¢g¢ si kana aw la- fili. Min b= to ka tilennenya kow k=, o tilennen b= i ko Krisita y=r= tilennen b= cogo min na. Min b= to ka jurumu k=, o b¢ra Sitan= de la, katuguni Sitan= b= jurumu k= kabini f¢l¢f¢l¢. –1 Yuhana 3.7, 8 Aw m’a d¢n ko kojuguk=law t=na Ala ka masaya s¢r¢ wa? Aw kana aw y=r=w lafili. Kakalaw wo, bolis¢nnaw wo, jat¢w wo, c=$¢g¢n $ininaw wo, sonyalik=law wo, wasabaliw wo, d¢l¢t¢w wo, nenili- k=law wo, binkannik=law wo, olu si t=na Ala ka masaya s¢r¢. –1 K¢r=ntekaw 6.9, 10 Aw kana to m¢g¢w ka aw lafili ni kuma fu ye, k’a mas¢r¢ o kow de b’a to Ala ka diminya b= se kan bilali denw ma. –Efesekaw 5.6 Aw ka k= Ala ka kuma k=baaw ye, aw kana k= a m=nbaaw ye d¢r¢n, ka aw y=r=w lafili. –Yakuba 1.22 “M¢g¢ caman b=na na ne t¢g¢ la k’a f¢ ko u y=r=w ye Krisita de ye. U na m¢g¢ caman lafili.” –Matiyu 24.5 Jurumu donna di$= la m¢g¢ ke- len barika la, saya fana donna ju- rumu barika la. Saya sera Hada- madenw b== ma ten, k’a mas¢r¢ u b== ye jurumu k=. –Rom=kaw 5.12 Nege dun mana k¢n¢ ta, a b= jurumu bange. Ni jurumu k¢g¢ra, a b= saya bange. –Yakuba 1.15 Farisogo kow miirili ye saya de ye nka Ni Senu ko miirili ye $=na- maya ni h=r= de ye: Farisogo kow miirili ye Ala juguya ye, sabu a kololen t= Ala ka sariya ye. A t= se ka o k= fana. –Rom=kaw 8.6, 7 “M¢g¢ min b= jurumu k=, o de na sa. Fa ka tilenbaliya doni t=na da a denk= kan, denk= ka tilen- baliya doni t=na da a fa kan. M¢g¢ tilennen ka tilennenya na jate a y=r= kun. M¢g¢ jugu ka juguya na da a y=r= kun.” –Ezeki=l 18.20 “ ‘ Nka an ka kan ka $agali ka an $=naj=, k’a mas¢r¢ i d¢g¢k= min fil= nin ye, o salen tun b=, a $=na- mayara. A tun tununna, a yera.’ ” –Luka 15.32 Tilennenya b= m¢g¢ $=namaya, nka m¢g¢ min b= tugu ko jugu n¢f=, o b= taa saya la. –Ntalenw 11.19 Jurumu sara ye saya ye. –Rom=kaw 6:23 18 Jurumu b= na ni saya ye Krisita ye se særæ saya kan 19 A kununni ka b¢ suw c=ma, o y’a jira ko Ala Denk= don ka k=$= ni senuya Ni ye, ko sebaayaba b’a f=, Yesu Krisita an Matigi. –Rom=kaw 1.4 O kumaw f¢len k¢, a p=r=nna ni kanba ye ko: “Lazar=, b¢ k=n=ma.” Su b¢ra, a senw ni a bolow meleke- len tun don ni fini ye, kunnasiri tun b= a $=da la. Yesu y’a f¢ u ye ko: “A’ y’a foni, k’a bila ka taa.” –Yuhana 11.43, 44 “Ne Fa b= ne kanu, katuguni ne b= ne ni di walisa k’a ta ko kura. M¢g¢ si t= ne ni min= ne la, nka ne y=r= b’a di. Se b= ne ye ka ne ni di, se b= ne ye ka a ta ko kura. O ci de f¢ra ne ye ne Fa f=.” –Yuhana 10.17, 18 A g=r=la u la k’a bolo da su talan kan, su tabaaw y’u j¢. Yesu ko: “Kamalen, ne b’a f¢ i ye, wuli!” A wulila k’i sigi ka kuma damin=. –Luka 7.14, 15 “Ne $=nama don, ne tun sara, a fil=, ne $=nama b= to badaabadaa. Saya ni Had=si konn=g=w b= ne bolo.” –Jirali 1.18 An jugu min na ban f=n b== k¢, o ye saya de ye. –1 K¢rentekaw 15.26 Matigi ko, . . . ‘I kana batof=n w=r= si k= i f= ne k¢. ‘I kana ja d=s=nen si dila i y=r= ye, wala f=n si bisigi, sankolola f=n wo, dugukolo kan f=n wo, duguko- lo juk¢r¢ ji la f=n wo. I kana i biri u k¢r¢, i kana baara k= u ye .... ‘I kana Matigi i ka Ala t¢g¢ f¢ fu, k’a mas¢r¢ min b= Matigi t¢g¢ f¢ fu, Matigi t=na o tigi jalakibali to. ‘I hakili to lafi$= don na k’a sa- niya, i ko Matigi i ka Ala y’a f¢ i ye cogo min na. I ka baara k= tile w¢¢r¢ k¢n¢ ka i ka baara b== k=. ‘I ka i fa ni i ba bonya, i ko Ma- tigi i ka Ala y’a f¢ i ye cogo min na.... ‘I kana m¢g¢ faga. ‘I kana jat¢ya k=. ‘I kana sonyali k=. ‘I kana nkalon da i m¢g¢ $¢g¢n na. ‘I $= kana b¢ i m¢g¢ $¢g¢n muso f=. I $= kana b¢ i m¢g¢ $¢g¢n ka so f=, wala a ka foro, wala a ka j¢nk=, wala a ka j¢nmuso, wala a ka misi, wala a ka fali f=. I $= kana b¢ i m¢g¢ $¢g¢n ka f=n si f=.’ ” – Dut=r¢n¢m= 5.7-21 20 Ala ka sariya tan I t= se k’i y=r= dogo Ala la 21 “K’a mas¢r¢ Ala $=w y=l=len don ka m¢g¢ fil=, a b= m¢g¢ senda kow b== k¢l¢si. Dibi wala saya suma t= yen ka k= tilenbaliya k=- baaw dogo y¢r¢ ye.” –Job 34.21, 22 “M¢g¢ d¢ b= se ka i dogo y¢r¢ d¢ la ni ne t= a ye wa? Yala ne t= san- kolo ni dugukolo fa wa?” Matigi ko ten. –Jeremi 23.24 Ne na taa min ka mab¢ i la, ne na boli ka taa min, ni i t= yen? Ni ne y=l=nna sankolo la, i b= yen, ni ne ye ne da kaburu k¢n¢, a fil=, i b= yen. Dibi t= ye i $= na, su b= yeelen b¢ i ko tile, su ni k=n= ka kan i $= na. –Zaburuw 139.7, 8, 12 Matigi $= b= y¢r¢ b== ka m¢g¢ juguw ni m¢g¢ $umanw k¢l¢si. –Ntalenw 15:3 Daf=n si dogolen t= Ala ma. An ka kan ka an ka ko$=w f¢ min ye, f=n b== lankolon don, u day=l=len b= o $= k¢r¢. –Heburuw 4.13 “F=n si dogolen t= min t=na b¢ k=n= kan. Gundo si t= ni a t=na d¢n.” –Luka 8.17 A b’a f= u ka Ala $ini, ni u m¢- m¢li k=t¢ b= se ka a s¢r¢, hali k’a s¢r¢ a y¢r¢ man jan an si la. –K=walew 17.27
  • 5. “M¢g¢ Denk= na a ka m=l=k=w ci. F=n o f=n b= m¢g¢ kunnati$= ani minnu b= ko juguw k=, m=l=k=w na olu lab¢ a ka masaya la. U na olu fili gantugu tasuma la, u na kasi k’u $inw $imi yen.” –Matiyu 13.41, 42 M¢g¢ juguw b= taa lahara, ani siya minnu b== b= $in= Ala k¢. –Zaburuw 9.18 “Olu na taa t¢¢r¢ banbali la, m¢g¢ tilennenw na taa $=namaya banbali la.” –Matiyu 25.46 Nka sankolo ni dugukolo sisanlama maralen b= halakili kama ni tasuma ye Ala ka o kuma kelen barika la. Kiri na tig= Ala $=siranbaliw kan ka u halaki don min na, u maralen b= o don kama. –2 Pi=r= 3.7 Olu ka t¢¢r¢ na k= halakili banbali ye. U na g=n ka b¢ Matigi ni a ka sebaaya n¢¢r¢ k¢r¢ a na tuma la. –2 Tesalonikekaw 1.9 “Ni i bolo wala i sen b= k= saba- bu ye ka jurumu lase i ma, a tig= ka a fili. I sen kelen tigi wala i bo- lo kelen tigi ka don $=namaya la, o ka fisa i ma i sen fila tigi ni i bolo fila tigi fililen ye tasuma banbali la.” – Matiyu 18.8 22 Ala ÿ=siranbaliw na tææræ særæ abada Laban don na, kiri na tig= 23 K’a mas¢r¢ a ye don d¢ sigi, a na kiri tig= di$= b== kan ni tilennenya ye a ka c= $=nat¢m¢len bolo. A ye taamashy=n j=len k= o la m¢g¢w b== ye, katuguni a y’a lakunun ka b¢ suw c=ma.” –K=wal=w 17.31 O b== b’a jira ko Matigi b= se ka Ala $=siranbaaw tila k¢r¢b¢li la, ka kojuguk=law mara kiri don $= t¢¢r¢ kama. –2 Pi=r= 2.9 Ne ye suw b== ye, kunbabaw ni d¢g¢manninw, u j¢len b= masasi- gilan $= k¢r¢. Kitabuw day=l=la, kitabu w=r= day=l=la, o ye $=na- maya kitabu ye. Kiri tig=ra suw kan ka k=$= ni u ka k=walew ye. –Jirali 20.12 Kanuya b= dafa an f= nin de la, walisa an ja ka g=l=ya kiri tig= don na, katuguni ale b= cogo min na, an fana b= di$= la o cogo de la. –1 Yuhana 4.17 A latig=ra ko m¢g¢w ka sa si$= kelenpe. O k¢, kiri na tig=. –Heburuw 9.27 Katuguni wajibi don an b== ka j¢ Krisita $= k¢r¢ a ka kiri tig= y¢r¢ la, walisa m¢g¢w b== kelen- kelen ye min k= k’a to farikolo la, ko $uman wo, ko jugu wo, a ka o sara s¢r¢. –2 K¢r=ntekaw 5.10 O cogo la an b== kelen-kelen na an y=r=w ka ko$=w jate Ala $= k¢r¢. –Rom=kaw 14:12 Nka o hak= ko ni Ala ka nilif=n t= cogo kelen na. Ni m¢g¢ kelen ka hak= y’a to m¢g¢ caman sara, a j=len don ko Ala ka n==ma ni ni- lif=n min b= b¢ m¢g¢ kelen ka n==- ma la, Yesu Krisita k¢ni, olu jigin- na m¢g¢ caman kan ka caya ka t=- m=n o hak= ko kan. –Rom=kaw 5.15 O de kos¢n, a t= k= ka k=$= ni m¢g¢ sago ye wala a boli cogo. A b= k= ka k=$= ni makarik=la Ala sago ye. –Rom=kaw 9.16 “Ala b= kunc=baaw k=l=, nka a b= n==ma di y=r=majiginlenw ma.” –1 Pi=r= 5.5 K’a mas¢r¢ aw b= an Matigi Yesu Krisita ka n==ma d¢n, ko ale tun ye f=ntigi ye, nka a y’a y=r= k= faantan ye aw kos¢n, walisa aw ka f=ntigiya a ka faantanya f=. –2 K¢r=ntekaw 8.9 Hak=w cayara y¢r¢ min na, Ala ka n==ma cayara yen ka t=m=n o kan kos=b=, walisa jurumu ye kun- tigiya k= saya barika la cogo min na, o cogo la Ala ka n==ma ka kun- tigiya k= tilennenya barika la $=namaya banbali kama, Yesu Kri- sita an Matigi barika la. –Rom=kaw 5.20b, 21 Cidenw tun b= seereya k= Matigi Yesu kununni ko la ni sebaayaba ye. N==maba tun b= u b== kan. –K=walew 4.33 24 Yesu Krisita ka n==ma Nimisili 25 “Ne b’a f¢ aw ye ko ayi d=r=, nka ni aw ma nimisa aw ka jurumuw la, aw b== na halaki ten.” –Luka 13.3 A tun b= welewele da ko: “A’ ye nimisa aw ka jurumuw la, katugu- ni sankolo masaya surunyara.” –Matiyu 3.2 Pi=r= y’a f¢ u ye ko: “A’ ye nimi- sa aw ka jurumuw la, aw b== ke- len-kelen ka batise Yesu Krisita t¢g¢ la, walisa aw ka jurumuw ya- fa s¢r¢. Ala na Ni Senu di aw ma. O de y’a to a’ ye nimisa aw ka ju- rumuw la ka segin Ala ma walisa aw ka jurumuw ka j¢si ka b¢ yen, walisa Matigi ka dususuma waati di aw ma.” –K=walew 2.38; 3.19, 20 “Aw ye sariya ti$= ko minnu k= ka aw y=r=w jalaki, a’ ye olu fili y¢r¢ jan.” –Ezeki=l 18.31 M¢g¢ min b= a ka hak=w dogo, o ka k=taw t= $=, nka min b= i j¢ u la ka u dabila, makari na k= o la. –Ntalenw 28.13 K’a mas¢r¢ $=nasisi min b= b=n Ala sago ma, o de b’a to m¢g¢ b= k¢segin k’a cogo y=l=ma ka kisili s¢r¢, a t= nimisa o la, nka di$= ka $=nasisi b= na ni saya ye. –2 K¢r=ntekaw 7.10 “Ni m¢g¢ jugu y=l=mana ka a ka jurumu dabila, ni a ye ne ka ko la- tig=lenw sira taama ka ti$= f¢ ka tilennenya kow k=, siga t’a la a $=- nama na to, a t=na sa.” –Ezeki=l 18.21 M¢g¢ jugu ka a ka sira jugu bila, m¢g¢ tilenbali ka a ka miirili juguw bila. A ka k¢segin Matigi, an ka Ala ma, o na makari a la, k’a mas¢r¢ ale b= yafali k= ka caya. –Esayi 55.7 “Ko waajuli na k= a t¢g¢ la si- yaw b== c=ma k’a damin= Jeru- sal=m, ko m¢g¢w ka nimisa u ka jurumuw la walisa u ka jurumu yafa s¢r¢.” –Luka 24.47 “Balimaw, aw k’a d¢n ko juru- muw yafa ko b= f¢ aw ye Yesu la. Ala y’a k¢r¢ta k’a sigi a kinin f= ka a k= Masak= ni Kisibaa ye, wa- lisa Isra=l ka se ka nimisa ka juru- muw yafa s¢r¢.” –K=walew 13.38; 5.31 “Ne j¢len fil= da la ka da k¢nk¢n. Ni m¢g¢ d¢ ye ne kan m=n ka da y=l= ne ye, ne na don o y¢r¢ ka dumuni k= o f=, a na dumuni k= ne f=.” –Jirali 3.20 Yesu ye o m¢g¢w ka dannaya ye mink=, a y’a f¢ c= fanfilasalen ye ko: “Ne denk=, i ka jurumuw ya- fara i ma.” –Marka 2.5 26 Jurumu yafali Farali diÿ= ko la 27 Ala ka n==ma y’i jira m¢g¢w b== kisili kos¢n. O n==ma b= an kalan ko an ka ban Ala $=siranbaliya ni nin di$= nege juguw ma, ka taama nin waati la ni hakili sigilen ni tilennenya ni Ala $=siran ye. –Tite 2.11, 12 A’ ye miiri sanf= f=nw na, aw ka- na miiri dugukolo kan f=nw na. –Kolosekaw 3.2 Aw kana di$= kanu, aw kana di- $= k¢n¢ f=nw kanu. Ni m¢g¢ d¢ b= di$= kanu, Fa Ala kanuya t= o tigi k¢n¢ fewu. Katuguni f=n minnu b== b= di$= la, farisogo nege, $= ne- ge, ani di$= ka y=r=jiranciya, olu si t= b¢ Fa Ala la, u b= b¢ di$= de la. –1 Yuhana 2.15, 16 Aw ni dibi la k=wale nafantanw kana j=, nka aw ka u k¢r¢f¢ y=r=. –Efesekaw 5.11 Jat¢w! Aw m’a d¢n ko di$= teri- ya ye Ala juguya de ye wa? Min b’a f= ka k= di$= teri ye, o b= a y=r= k= Ala jugu de ye. –Yakuba 4.4 “Aw ka aw ko ka aw saniya. Aw ka aw ka k=wale juguw b¢ ne $= k¢r¢ ka ko jugu k=li dabila.” –Esayi 1.16
  • 6. “Ne na dusukun kura di aw ma ka ni kura don aw la. Dusukun g=- l=n min b= aw k¢n¢ i ko kabaku- run, ne na o b¢ yen ka dusukun $uman di aw ma.” –Ezeki=l 36.26 Aw y’a d¢n ko Krisita tilennen don, o de kos¢n, aw ka kan k’a d¢n ko m¢g¢ o m¢g¢ b= tilennenya kow k=, o bangera ale de f=. An y’a d¢n ko m¢g¢ o m¢g¢ bangera Ala f=, o si t= to ka jurumu k=, katuguni Ala Denk= b= o mara, Sitan= t= maga a la. –1 Yuhana 2.29; 5.18 Aw bilara aw dan na ka k= Ala ka senumaw ye, aw jatera tilennenw ye Matigi Yesu Krisita t¢g¢ la ani an ka Ala Ni barika la. –1 K¢r=ntekaw 6.11 Yesu y’a jaabi ko: “Ti$= ti$= la ne b’a f¢ i ye ko: Ni m¢g¢ ma ban- ge ko kura, a t= se ka Ala ka ma- saya ye.” –Yuhana 3.3 O de y’a to ni m¢g¢ d¢ b= Krisita la, a k=ra daf=n kura ye. F=n k¢r¢w t=m=nna. A fil=, f=n b== k=ra kura ye. –2 K¢r=ntekaw 5.17 K’a mas¢r¢ aw bangera ko kura, nka o ma k= ni si tolita ye, fo si tolibali, Ala ka kuma $=nama banbali barika la. –1 Pi=r= 1.23 28 Bange ko kura Saya Jurumu ta fan f=, kununni ka ÿ=namaya Krisita la 29 A ye an lakunun $¢g¢n f= fana ka an sigi $¢g¢n f= sankolo y¢r¢w la Krisita Yesu la. –Efesekaw 2.6 Krisita y=r= ye an ka jurumuw ta a farikolo la gengenjiri kan, walisa an ka k= salenw ye jurumu ta fan f=, ka $=namaya tilennenya kama. Aw k=n=yara a gosili n¢w f=. –1 Pi=r= 2.24 Ayiwa ni aw ni Krisita kununna $¢g¢n f=, aw ka to ka sanf= f=nw $ini, Krisita sigilen b= Ala kinin f= yen. A’ ye miiri sanf= f=nw na, aw kana miiri dugukolo kan f=nw na. Aw sara, aw ka $=namaya ni Krisita dogolen b= $¢g¢n f= Ala f=. Krisita ye aw ka $=namaya ye. Ni a y’i jira tuma min na, aw ni ale na jira $¢g¢n f= n¢¢r¢ la. –Kolosekaw 3.1-4 Minnu ye Krisita Yesu taw ye, o- lu ye farisogo ni a negela kow ni a sagola kow gengen jiri la ka u faga. An $=nama don Ni Senu barika la, o de kos¢n an ka taama Ni Senu barika la. –Galasikaw 5.24, 25 An minnu sara jurumu ta fan f=, an na to ka jurumu k= cogo di? O cogo la aw fana ka aw y=r=w jate suw ye jurumu ta fan f=, ka aw jate $=namaw ye Ala ta fan f= Krisita Yesu la. –Rom=kaw 6.2, 11 Min ye danni k= a farisogo ye, o na tolilenya s¢r¢ ka b¢ farisogo la. Min ye danni k= Ni Senu ye, o na $=namaya banbali suman tig= ka b¢ Ni Senu f=. –Galasikaw 6:8 “Musa ye nsiran=g= sa k¢r¢ta jiri la kungokolon k¢n¢ cogo min na, wajibi don M¢g¢ Denk= ka k¢r¢ta ten d=, walisa m¢g¢ o m¢g¢ dara a la, o ka $=namaya banbali s¢r¢.” –Yuhana 3.14, 15 “%=namaya banbali ye nin de ye ko, u b= e d¢n ko i ye Ala s=b= ke- lenpe ye, ka Yesu Krisita d¢n, i ye o min ci.” –Yuhana 17.3 Min dara a Denk= la, $=namaya banbali b= o tigi f=. Min t= s¢n ka Denk= kan min=, o t=na $=namaya s¢r¢, nka Ala ka diminya tolen b= o kan. –Yuhana 3:36 Ala ka nilif=n ye $=namaya ban- bali de ye Yesu Krisita an Matigi la. –Rom=kaw 6.23 “Ti$= ti$= la ne b’a f¢ aw ye ko: Min ye ne ka kumaw lam=n ka da ne cibaa la, $=namaya banbali b= o tigi f=. O sen t= kiri la, nka a b¢ra saya la ka don $=namaya la.” –Yuhana 5.24 An Kisibaa Krisita Yesu ye o n==ma jira sisan, katuguni ale de ye saya barika ban, ka $=namaya ni tolibaliya jira k=n= kan Kibaru Duman f=. –2 Timote 1.10 30 ©=namaya banbali Siga t= Kisili min na 31 Ala Ni ka seereya ani an ni ka seereya b= b=n $¢g¢n ma ko an ye Ala denw ye. –Rom=kaw 8.16 O seereya fil= nin ye, ko Ala ye $=namaya banbali di an ma, o $=- namaya b= s¢r¢ a Denk= la. O Den- k= b= min f=, $=namaya b= o f=. Ala Denk= t= min f=, $=namaya t= o f= fewu. Aw minnu dara Ala Denk= t¢g¢ la, ne b= nin kow s=b=n ka ci aw ma. –1 Yuhana 5.11-13a “Ne ka ci f¢lenw b= min k¢n¢ ni a b= u k=, o de b= ne kanu. Min b= ne kanu, ne Fa na o kanu, ne fana na o kanu, ka ne y=r= jira a la.” –Yuhana 14.21 Tilennenya na h=r= bange, tilen- nenya den na k= lafiya ni mara ko$uman ye tuma b==.” –Esayi 32.17 Aw ye Ala denk=w ye, o de kos¢n Ala ye a Denk= Ni ci ka na don an dusukunw na. O Ni b= p=r=n ko: “Aba, an Fa.” –Galasikaw 4.6 Nin de y’a to an b’a d¢n ko an tolen b= ale la ani ale tolen b= an na, katuguni a ye a Ni d¢ di an ma. –1 Yuhana 4.13 Ni an b= a ka ci f¢lenw mara, an b’a d¢n o de la ko an b= ale d¢n. –1 Yuhana 2.3 “Nka sisan, ne b= taa i f=, ne b= nin kow f¢ ka ne to di$= la f¢l¢, walisa ne ka $agali dafalen ka s¢- r¢ u k¢n¢.” –Yuhana 17.13 K’a mas¢r¢ Ala ka masaya t= dumuni ni minni ko ye, f¢ tilen- nenya ni dususuma ni $agali Ni Senu barika la. –Rom=kaw 14.17 “Aw $agalilen na ji b¢ kisili k¢l¢nw k¢n¢.” –Esayi 12.3 Ne ni Krisita gengenna jiri la $¢g¢n f=. Ne $=nama don, ne y=r= t= m=n=, Krisita de b= $=namaya ne k¢n¢. Ne b= $=namaya min na sisan, ne b= taama o la Ala Denk= dannaya barika la. Ale de ye ne kanu k’a y=r= di ne kos¢n. –Galasikaw 2.20 “Ne ye o kow f¢ aw ye walisa ne ka $agali ka k= aw k¢n¢, ani aw ka $agali ka dafa.” –Yuhana 15.11 I na $=namaya sira jira ne la. Ne falen b= $agali la i $= k¢r¢, nis¢n- diya kow b= i kinin f= badaa. –Zaburuw 16.11 Aw ma ale ye f¢l¢, o b== n’a ta aw b’a kanu. Hali ni aw $=w t’a la si- san, aw dalen b= a la. O de kos¢n aw b= $agali ni $agaliba n¢¢r¢ma ye, o dan t= se ka f¢. –1 Pi=r= 1.8 32 Krisita min b= sigi i kænæ, o b= ÿagali di Wajibi don i ka Matigi kan min= 33 “Nka ni aw ma Matigi kan min=, ni aw j=ng=na ka mab¢ a ka ci f¢len la, Matigi bolo na aw k=l= i ko a ye aw b=nbaw k=l= cogo min na.” –1 Samu=l 12.15 Aw b= aw y=r=w don min bolo ka k= o ka j¢n ye ka o kan min=, aw b= min kan min=, aw m’a d¢n ko aw ye o tigi ka j¢n ye wa? Ni jurumu ka j¢nya don, o laban ye saya ye. Ni kan min=li ta don, o laban ye ti- lennenya de ye. –Rom=kaw 6.16 Ka lafiya di aw ma an f=, aw minnu t¢¢r¢len b=. O na k= ni Ma- tigi Yesu y’i jira ka b¢ sankolo la ni a ka sebaaya m=l=k=w ani tasu- ma manaba ye tuma min na, ka hak= b¢ Ala d¢nbaliw ni an Matigi Yesu Kibaru Duman kan min=ba- liw la. Olu ka t¢¢r¢ na k= halakili banbali ye. U na g=n ka b¢ Matigi ni a ka sebaaya n¢¢r¢ k¢r¢ a na tu- ma la. –2 Tesalonikaw 1.7-9 “A fil=, ne b= duba ni danga bila aw $= k¢r¢ bi. Ne b= Matigi aw ka Ala ka ci minnu f¢ aw ye bi, ni aw ye olu mara, aw na duba s¢r¢. Nka ni aw ma Matigi aw ka Ala ka ciw mara...aw na danga s¢r¢.” –Dut=r¢n¢m= 11.26-28 Ala ka Kibaru Duman kan min=- baliw laban na k= di? –1 Pi=r= 4.17
  • 7. Ani n=nkunw b== ka j¢ a la ko Yesu Krisita ye Matigi ye. O na n¢¢r¢ da Fa Ala kan. –Filipekaw 2.11 “M¢g¢ o m¢g¢ mana j¢ a la m¢- g¢w $= na ko a ye ne ta ye, ne fana na j¢ a la ne sankolola Fa $= k¢r¢ ko o tigi ye ne ta ye. Nka min b= i dalac= ne la m¢g¢w $= na, ne fana na ne dalac= o tigi la ne sankolola Fa $= k¢r¢.” –Matiyu 10.32, 33 M¢g¢ o m¢g¢ b’a f¢ ko Yesu ye Ala Denk= ye, Ala tolen b= o la, o fana tolen b= Ala la. –1 Yuhana 4.15 Ni i b= i j¢ a la i da la ko Yesu ye Matigi ye, ka da a la fana i dusu la ko Ala y’a lakunun ka b¢ suw c=ma, i na kisi. K’a mas¢r¢ m¢g¢ b= dan- naya k= a dusukun na ka tilenne- nya s¢r¢, a b’i j¢ a la a da la ka ki- sili s¢r¢. –Rom=kaw 10.9, 10 Min b= ban Denk= la, o b= ban a Fa fana la. Min b= s¢n Denk= ma, o b= s¢n a Fa fana ma. –1 Yuhana 2.23 “Ni m¢g¢ min maloyara ne ni ne ka kumaw ma, M¢g¢ Denk= na maloya o tigi ma, ni a nana ni a y=- r= n¢¢r¢ ye tuma min na, ani a Fa n¢¢r¢, ani m=l=k= senumaw n¢¢r¢.” –Luka 9.26 34 K’i jæ Krisita la i da la, o ye wajibi ye Sitan= — an juguba don 35 A’ ye aw hakili sigi ka to aw $= na! K’a mas¢r¢ aw jugu Sitan= b= yaalayaala i ko waraba konbot¢. A b= se ka min s¢r¢ k’a dun, a b= o de $ini. Aw ka a k=l= ka aw sinsinnen to dannaya la. –1 Pi=r= 5.8, 9 O k¢, Ni Senu ye Yesu $=min= ka taa kungokolon k¢n¢ walisa Sitan= k’a k¢r¢b¢. Nka Yesu ko: “Taa ka b¢ yan, Sitan=, katuguni a s=b=n- nen b= fana ko: ‘I ka i Matigi Ala bato ka baara k= o kelenpe ye.’” O k¢, Sitan= taara. M=l=k= d¢w nana Yesu mago $=. –Matiyu 4.1, 10, 11 O b== k¢, a’ ye aw barika bonya Matigi ni a ka sebaaya fangama la. A’ ye Ala ka k=l=k= min=nw b== don aw la, walisa aw ka se ka j¢ ka Sitan= ka nanbaraw kunb=n. –Efesekaw 6.10, 11 An ka k=l=k= min=nw t= nin di$= taw ye, nka min=n barikamaw don Ala f=, ka k=l= kunb=n kogow ci. –2 K¢r=ntekaw 10.4 Ale [Sitan=] k=ra m¢g¢fagala ye kabini f¢l¢f¢l¢. A ma to ti$= kan, katuguni ti$= si t’a k¢n¢...katu- guni nkalontig=la don, nkalon fa y=r= don. –Yuhana 8.44 Ne ye o yafa... walisa Sitan= kana se s¢r¢ an kan, k’a mas¢r¢ an b= a ka ko k=taw kala ma. –2 K¢r=ntekaw 2.10b, 11 Denw ye kelen ye farisogo ni joli la cogo min na, Yesu y=r= fana k=ra u b¢$¢g¢nko ye ka niy¢r¢ ta Hadamadenya la ten. A y’o k= wa- lisa saya fanga b= min bolo, Sitan= k¢ni, a ka o fanga ti$= ni a y=r= saya ye. –Heburuw 2.14 Min b= to ka jurumu k=, o b¢ra Sitan= de la, katuguni Sitan= b= ju- rumu k= kabini f¢l¢f¢l¢. Ala Denk= y’i jira nin de kos¢n, walisa a ka Sitan= ka k=walew ti$=. –1 Yuhana 3.8 “Ko a na ne ci olu ma walisa u $=w ka y=l= ka b¢ dibi la ka na k=n=yeelen na. U ka b¢ Sitan= bolo ka na Ala ma, walisa u ka jurumuw yafa s¢r¢ ka sigi y¢r¢ s¢r¢ danna- baaw c=ma, olu minnu saniyara u ka dannaya f= ale la.” –K=walew 26.18 J¢ni na an fara ka b¢ Krisita ka kanuya la? B¢n=ba, wala $=ni, wala m¢g¢ ka t¢¢r¢, wala k¢ng¢ba, wala f==r=, wala siran kow wala fagali wa? Nka o kow b== la, an t=m=nna se s¢r¢baaw b== kan an kanubaa barika la. –Rom=kaw 8.35, 37 O de kos¢n, a’ ye kolo Ala ye. A’ye j¢ Sitan= $= ka a k=l=, n’o k=ra, a na boli k’i mab¢ aw la. A’ ye g=r= Ala la, ale fana na g=r= aw la. –Yakuba 4.7, 8 36 Se særæli Sitan= kan Kanuya ye Yesu ka cidenw ka s=g=s=g=li ye 37 Hali ni ne b= m¢g¢w kanw ni m=l=k=w kanw f¢, k’a s¢r¢ kanuya t= ne k¢n¢, ne kumakan na k= i ko ntanan mankan wala weleninw. –1 K¢r=ntekaw 13.1 Nka Ni Senu den ye kanuya ye, ani $agali, h=r=, mu$uli, hin=, $u- maya, dannam¢g¢ya, sabali, y=r=- min=li. –Galasikaw 5.22, 23a A y’a f¢ a ye a si$= filanan la ko: “Yuhana denk= Sim¢n, i b= ne ka- nu wa?” Pi=r= y’a jaabi ko. “¼w¢, Matigi, i y’a d¢n ko ne b’i kanu.” Yesu y’a f¢ a ye ko: “Ne ka sagaw k¢l¢si.” –Yuhana 21.16 “Ni aw b= ne kanu, aw na ne ka ci f¢lenw mara.” –Yuhana 14.15 Ni m¢g¢ d¢ y’a f¢ ko a b= Ala ka- nu, k’a s¢r¢ a b= a balima koniya, o ye nkalontig=la ye. Katuguni a $= b= a balima min na, ni a t= o kanu, a $= t= Ala min na, a b= se ka o kanu cogo di? –1 Yuhana 4.20 “Ni aw b= $¢g¢n kanu, m¢g¢w b== n’a d¢n o de f= ko aw ye ne ka kalandenw ye.” –Yuhana 13.35 An y’a d¢n ko an b¢ra saya la ka don $=namaya la, katuguni an b= balimaw kanu. Min t= a balima kanu, o tolen b= saya la. –1 Yuhana 3.14 Ka Ala kanu, o ye nin de ye, ka a ka ci f¢lenw mara. A ka ci f¢lenw man g=l=n. –1 Yuhana 5.3 Yesu kununnen k¢ ka b¢ suw c=- ma, d¢g¢kun don f¢l¢ s¢g¢ma da joona f=, a y’i jira Magadala Mari- yama f¢l¢ la. A tun ye jin= wolon- wula g=n ka b¢ o de la. –Marka 16.9 Ale donna kiri la fo ka sa an ka hak=w kos¢n, a kununna an jo s¢r¢li kos¢n. –Rom=kaw 4.25 “Yesu ye ko minnu k= Yahutuw ka jamana la ani Jerusal=m, an ye o kow b== seerew ye. U y’a gengen jiri kan k’a faga. Ala y’a lakunun a tile sabanan don k’a to a k’i jira m¢g¢ d¢w la. A ma i jira m¢g¢w b== la, fo seere minnu $=nat¢m¢len tun b= Ala f= ka k¢r¢, anw k¢ni minnu ye dumuni k= ka minni k= a f= a kununnen k¢ ka b¢ suw c=ma.” –K=walew 10.39-41 O don kun$¢g¢n, Yesu ka kalan- denw laj=len tun b= so k¢n¢ ko ku- ra, T¢ma tun b= u f= yen. So daw s¢- g¢len tun don, nka Yesu nana k’i j¢ u c=ma k’a f¢ ko: “H=r= ka k= aw ye!” O k¢, a y’a f¢ T¢ma ye ko: “I bolonk¢ni don yan ka ne t=g=w fil=, i bolo m¢¢n¢b¢ k’a da ne k=r= la. I ka fara dannabaliya la ka dannaya k=.” T¢ma y’a jaabi ko: “Ne Matigi ni ne ka Ala!” –Yuhana 20.26-28 38 Yesu Krisita su kununni Su kununni — an jigi nææræma don 39 “Waati b= na, o waati ye sisan de ye, m¢g¢ salenw na Ala Denk= kan m=n, a m=nbaaw na $=namaya. Aw kana kabakoya o la, katuguni waa- ti b= na, m¢g¢ salen minnu b= ka- buruw k¢n¢, olu n’a kan m=n. U na b¢ yen. Ko$umank=law na kunun $=namaya kama, kojuguk=law na kunun kiri kama.” –Yuhana 5.25b, 28, 29 Aw m’a d¢n ko an minnu bati- sera Krisita Yesu la, ko an b== ba- tisera a saya de la wa? Ayiwa an ni ale su donna $¢g¢n f= batiseli f= saya la, walisa Krisita kununna ka b¢ suw c=ma a Fa n¢¢r¢ barika la cogo min na, o cogo la an fana ka taama $=namaya kuraya la. Ni an ni ale k=ra kelen ye a saya bisigi la, a j=len don ko an ni ale na k= kelen ye a kununni fana bisigi la. –Rom=kaw 6.3-5 Ni Krisita b= aw la, hali ni aw farikolow salen don jurumu kos¢n, aw niw $=nama don tilennenya ko- s¢n. Ala min ye Yesu lakunun ka b¢ suw c=ma, ni o Ni sigilen b= aw k¢n¢, ale min ye Krisita Yesu la- kunun ka b¢ suw c=ma, o na aw fari- kolo sataw $=namaya a Ni barika la, o min sigilen b= aw k¢n¢. –Rom=kaw 8.10, 11
  • 8. “A [Ala] ye a $= da a ka m¢g¢w kan ka u kunmab¢....Ko a na an tila ka b¢ an juguw bolo, walisa an ja g=l=yalen ka baara k= ale ye, walisa an ka k= senumaw tilen- nenw ye a $= k¢r¢ an si tilew b== la.” –Luka 1.68, 74, 75 O layiduw tara an ye, balima kanulenw. O de y’a to an ka an saniya farisogo n¢g¢lenya ani dusukun n¢g¢lenya b== ma, ka saniyali dafa ni Ala $=siran ye. –2 K¢r=ntekaw 7.1 Ayiwa balimaw, aw ka kan ka taama cogo min na ka aw ko diya Ala ye, an ye aw kalan o la. Ti$= don, aw b= taama ten. Nka an b= aw deli ka aw laadi Matigi Yesu t¢g¢ la ko aw ka jiidi o la ka taa $=. An ye ci minnu f¢ aw ye Matigi Yesu barika la, aw b= olu d¢n. Ala sago ye aw saniyali de ye, ko aw kana jat¢ya k=. Aw b== kelen-kelen ka se ka a farikolo min= senuya ni bonyali la. Ala ma an wele n¢g¢- lenya kama, f¢ saniyali. –1 Tesalonikekaw 4.1-4, 7 Nka aw ka k= senumaw ye aw taama cogo b== la i ko aw welebaa Ala ka senu cogo min na, k’a mas¢- r¢ a s=b=nnen b= Kitabu la ko: “Aw ka k= senumaw ye, katuguni ne ka senu.” –1 Pi=r= 1.15, 16 40 Senumaya Matigi ta fan f= Senumaya Matigi ta fan f= 41 O de kos¢n Yesu fana t¢¢r¢la ka sa dugu k¢f=, walisa a ka m¢g¢w saniya ni a y=r= joli ye. –Heburuw 13.12 Ala ye an $=nat¢m¢ Krisita la sani di$= ka da, walisa an ka k= senumaw ni jalakibaliw ye ale $= k¢r¢....Ka jogo kura don aw la, o min dara Ala bisigi la, ti$= ka tilennenya ni a ka senumaya la. –Efesekaw 1.4; 4.24 Siraba na k= yen, o sira na wele ko “Senuya sira.” M¢g¢ n¢g¢len si t=na t=m=n o sira f=, f¢ m¢g¢ sani- yalenw dama. M¢g¢ minnu b= taa- ma o sira f=, hali ni hakilintanw don, u t=na fili. –Esayi 35.8 Ni an b’an j¢ an ka jurumuw la, ale ye kantigi ye, a tilennen b= ka an ka jurumuw yafa an ma, ani k’an saniya tilenbaliya b== ma. –1 Yuhana 1.9 Ni o f=nw b== na yeele ten, aw ka kan ka k= mun sifa m¢g¢ ye taama senuma ni Ala $=siran na? –2 Pi=r= 3.11 Aw ka h=r= $ini aw ni m¢g¢w b== c=, ka tugu senumaya n¢f= k’a ma- s¢r¢ m¢g¢ si t=na Matigi ye ni sani- yali t=. –Heburuw 12.14 A’ ye bonya da Matigi t¢g¢ n¢¢r¢ma kan. A’ ye aw $¢ngiri Ma- tigi $= k¢r¢ ka a bato, aw masir- ilen ni senuya ye. –Zaburuw 29.2 “Aw minnu ka jugu, ni aw b= f=n $umanw di cogo d¢n aw denw ma, aw sankolola Fa t=na Ni Senu di a delibaaw ma ka t=m=n aw ta cogo kan kos=b= wa?” –Luka 11.13 U tilara Ala delili la tuma min na, u laj=len tun b= y¢r¢ min na, o y=r=y=r=la, u b== fara Ni Senu la ka Ala ka kuma f¢ ni ja g=l=ya ye. –K=walew 4.31 “Ne na ne Ni don aw la walisa aw ka ne ka ko latig=lenw sira taama ka ne ka sariyaw mara ka u k=.” –Ezeki=l 36.27 Aw k¢ni t= taama farisogo diya- $ekow sira f=, nka aw b= taama Ni Senu barika la, ni a y’a s¢r¢ Ala Ni sigilen b= aw k¢n¢. Krisita Ni t= min k¢n¢, o tigi t= Krisita ta ye fewu. –Rom=kaw 8.9 “Nka aw na sebaaya s¢r¢ ni Ni Senu jiginna ka na aw kan tuma min na, aw na k= ne seerew ye.” –K=walew 1.8 Barnabasi tun ye m¢g¢ s=b= ye, a falen tun b= Ni Senu ni dannaya la. –K=walew 11.24 Dannabaaw k¢ni fara $agali ni Ni Senu la. –K=walew 13.52 Aw kana aw $=namini ni diw=n ye, kakalaya b= o la d=, nka aw ka fa Ni Senu la. –Efesekaw 5.18 42 Mægæ falen Ni Senu la Layidu ÿumanw b= Dannabaaw f= 43 Matigi ka surun m¢g¢ dusu ka- silenw na, a b= m¢g¢ dusu nimisi- baat¢ kisi. –Zaburuw 34.19 “F=n o f=n b= yen, ne ye olu b== da. U b== b= yen ne de barika la.” Matigi ko ten. “Nka min ka di ne ye, o ye m¢g¢ majiginnen nimisa- baat¢ ye, min b= siran ne ka kuma $=.” –Esayi 66.2 Ne balima kanulenw, k¢r¢b¢li g=l=nma min b= aw c=ma, i n’a f¢ aw b= tasuma c=tig=, aw kana kabakoya o la, i n’a f¢ kabako f=n ye aw s¢r¢, nka aw ka $agali k’a mas¢r¢ aw ye niy¢r¢ s¢r¢ Krisita ka t¢¢r¢w la, walisa ni ale n¢¢r¢ fana y’i jira tuma min na, aw ka nis¢ndiya ka $agali kos=b=. –1 Pi=r= 4.12, 13 “A na $=ji b== c= ka b¢ u $= la. Saya t=na k= tun, su kasi fana t=na k= tun, wala kasikan wala dimin, k’a mas¢r¢ f=n f¢l¢w t=m=nna.” –Jirali 21.4 I jigi da Matigi kan ka ko $uman k=. I sigilen ka to h=r= la jamana k¢n¢ ka tilennenya sira taama. –Zaburuw 37.3 “A’ ye Ala ka masaya ni a ka ti- lennenya $ini f¢l¢. O mana k=, Ala na o f=nw b== di aw ma ka fara olu kan.” –Matiyu 6.33 A b= se ka k¢r¢b¢lenw d=m= si- san, k’a mas¢r¢ a y=r= t¢¢r¢la k¢- r¢b¢li f=. –Heburuw 2.18 H=r=tigi Ala na Sitan= c¢ng¢ aw senw k¢r¢ s¢¢ni. –Rom=kaw 16.20 Ni i b= jiw c=tig= tuma min na, ne na k= i f= yen. Ni i b= bajiw c=tig= tuma min na, u t=na i tunun. Ni i b= tasuma c=tig=, a t=na i jeni, tasuma mana t=na i jeni. –Esayi 43.2 K¢r¢b¢li si ma aw s¢r¢ min ma deli ka m¢g¢ s¢r¢. Ala ye kantigi ye. A t=na s¢n aw k¢r¢b¢li ka t=m=n aw barika dan y¢r¢ kan. Nka k¢r¢- b¢li mana se, a na b¢ y¢r¢ jira wa- lisa aw ka se ka o k¢r¢b¢li mu$u. –1 K¢r=ntekaw 10.13 M¢g¢ tilennen degun kow ka ca, nka Matigi b’a tila u b== la. –Zaburuw 34.20 An y’a d¢n ko f=n b== b= baara k= $¢g¢n f= ka ko $uman k= Ala kanu- baaw ye, olu minnu welela ka k=$= ni a ka ko latig=len ye. –Rom=kaw 8.28 Sarakalasebaaw kuntigi min t= se ka hin= an na an ka barika- ntanya kow la, o t= an f=. Nka an ka sarakalasebaa kuntigi k¢r¢b¢ra f=n b== la i ko an y=r=w, jurumu k¢ni sen t’a la. –Heburuw 4.15 44 Layiduw, kæræbælenw ta fan f= Layiduw, se særæbaaw ta fan f= 45 “Min mana se s¢r¢, o na k= nin kow ciy=ntala ye. Ne na k= o ka Ala ye, a na k= ne den ye.” –Jirali 21.7 “Min mana se s¢r¢, ne na o k= samasen ye ne ka Ala batosoba k¢- n¢, a t=na b¢ yen tun abada. Ne na ne ka Ala t¢g¢ s=b=n a kan ani ne ka Ala ka dugu Jerusal=m kura t¢- g¢, o b= jigin ka b¢ sankolo la ne ka Ala y¢r¢. Ne na ne t¢g¢ kura fana s=b=n a kan.” –Jirali 3.12 “Min mana se s¢r¢ ka ne ka k=- walew mara fo a laban, ne na fan- ga di o ma siyaw kun na.” –Jirali 2.26 “Min mana se s¢r¢, fini j=manw na don o kan na. Ne t=na a t¢g¢ j¢si ka b¢ $=namaya kitabu la. Ne n’a f¢ ne Fa ni a ka m=l=k=w $= k¢r¢ ko o tigi ye ne ta ye.” –Jirali 3.5 “Min mana se s¢r¢, ne na o lasi- gi ne f= ne ka masasigilan kan, i ko ne fana ye se s¢r¢ ka sigi ne Fa f= a ka masasigilan kan cogo min na.” –Jirali 3.21 “Ni Senu b= min f¢ egilisiw ye, tulo b= min f=, o ka o lam=n! Min mana se s¢r¢, $=namaya jiri min b= Ala ka alij=n= la, ne na o den d¢ di o ma, a k’a dun.” –Jirali 2.7
  • 9. 46 Ala b= kuma an f= furu so ko la Dannabaa minnu furulen don, ne b’a f¢ olu ye k’a g=l=ya, ne kan t=, Matigi kan don, ko: Muso kana fara a c= la. Ni a farala a c= la, a fu- rubali ka to, wala a ka k¢segin a c= ma. C= fana kana a muso bila. Mu- so min furulen b=, o sirilen b= a c= la ka a c= $=nama to, nka ni a c= sara, a h¢r¢nyara. C= min ka di a ye a b= se ka furu o ma, nka o ka k= dannabaaw c=ma d¢r¢n. –1 K¢r=ntekaw 7.10, 11, 39 O cogo la muso min furulen don, o sirilen b= a c= la sariya f= k’a c= $=nama to, nka ni a c= sara, a h¢r¢- nyara a c= ka sariya ma. O de ko- s¢n ni a k=ra c= w=r= muso ye ka a c= $=nama to, a na wele jat¢muso. Nka ni a c= sara, a h¢r¢nyara o sa- riya ma. O tuma la ni a k=ra c= w=- r= muso ye, a t= jat¢muso ye tun. –Rom=kaw 7.2, 3 “M¢g¢ o m¢g¢ b= a muso furu sa ka d¢ w=r= furu, o b= jat¢ya k=. Min b= muso furu salen furu, o b= jat¢- ya k=.” –Luka 16.18 “Nka ne k¢ni b’a f¢ aw ye ko m¢- g¢ o m¢g¢ b= a muso furu sa ni ja- t¢ya sababu t=, o b= a muso bila ja- t¢ya la. C= min b= muso furu salen furu, o fana b= jat¢ya k=.” –Matiyu 5.32 Yesu Krisita na kæsegin diÿ= la 47 “Ni ne taara y¢r¢ lab=n aw ye, ne b= na ko kura ka aw ta, walisa ne b= y¢r¢ min na, aw fana ka k= yen.” –Yuhana 14.3 “O tuma la M¢g¢ Denk= ka taa- mashy=n na ye sankolo la. Dugu- kolo kan siyaw b== na kasi. U na M¢g¢ Denk= nat¢ ye sankabaw kan ni fanga ni n¢¢r¢ba ye.” –Matiyu 24.30 “Ni m¢g¢ min ye ne ni ne ka kuma maloya k= a la bi m¢g¢ jat¢w jurumut¢w c=ma, M¢g¢ Denk= fana na o tigi maloya k= a la ni a nana a Fa n¢¢r¢ la ni a ka meleke senu- maw ye.” –Marka 8.38 Kanulenw, sisan an ye Ala denw ye, nka an na k= min ye, o ma jira f¢l¢. An y’a d¢n ko Krisita mana i jira, an na k= a b¢$¢g¢nkow ye, k’a mas¢r¢ ale b= cogo min na, an n’a ye ten. O jigi b= m¢g¢ o m¢g¢ f= Krisita kan, o b= a y=r= saniya i ko ale ka senu cogo min na. –1 Yuhana 3.2, 3 “Aw fana lab=nnen ka to, k’a mas¢r¢ aw t= miiri ko M¢g¢ Denk= b= na waati min na, a b= na o waati y=r= de la.” –Luka 12.40 “M¢g¢ Denk= k¢ni b=na na a Fa n¢¢r¢ la, a ni a ka m=l=k=w. O ma- na k=, a na m¢g¢w b== kelen-kelen sara ka k=$= ni u ka k=walew ye.” –Matiyu 16.27 48 Ala ka Kuma Ala delili ani yafali ÿægæn ma “Sankolo ni dugukolo na t=m=n, nka ne ka kumaw t=na t=m=n aba- da.” –Luka 21.33 Katuguni kiraya kuma si ma na m¢g¢ sago la abada, nka Ala ye a ka kuma min di m¢g¢w ma, u ku- mana ka o f¢ Ni Senu de barika la. –2 Pi=r= 1.21 Kitabu kuma b== k=ra a s=b=nni- k=law k¢n¢ Ala dafi$= f=. Nafa b’a la kalanni ni k¢r¢f¢li ni latilenni kama, ani kololi, tilennenya ko la. –2 Timote 3.16 I ka kuma ye fitin= ye ne sen ye, a b= yeelen b¢ ne ka sira la. –Zaburuw 119.105 “Aw ka kan ka Ala deli tan ko: ‘An Fa min b= sankolo la, i t¢g¢ ka saniya. I ka masaya ka na. I sago ka k= dugukolo kan i ko a b= k= sanko- lo la cogo min na. An ka bi dumuni di an ma. An ka hak=w yafa an ma, i ko an fana b= yafa an hak= tabaaw ma cogo min na. I kana an don k¢r¢b¢li la, nka an kisi Sitan= ma. [Katuguni masaya ni sebaaya ni n¢¢r¢ ye e de ta ye badaa-badaa. Amiina.]’ Ni aw b= m¢g¢ t¢w ka hak=w yafa u ma, aw sankolola Fa na yafa aw ma fana. Nka ni aw t= m¢g¢ t¢w ka hak=w yafa u ma, aw sankolola Fa t=na aw ka hak=w yafa aw ma fana.” –Matiyu 6.9-13 Ala ka Kisili Cogo Ne mago b= Kisibaa la. M¢g¢w b== ye jurumu k=, u b== d=s=ra Ala n¢¢r¢ la. –Rom=kaw 3.23 Krisita sara ne kosæn. Krisita sara si$= kelenpe juru- muw kos¢n, tilennen t¢¢r¢la tilen- baliw n¢ na, walisa a ka an lase Ala ma. –1 Pi=r= 3.18 Wajibi don ne ka nimisi ne ka jurumu la. M¢g¢ min b= a ka hak=w dogo, o ka k=taw t= $=, nka min b= i j¢ u la ka u dabila, makari na k= o la. –Ntalenw 28.13 Ne ka kan ka sæn Yesu ma dannaya barika la. O b== n’a ta, minnu s¢nna a ma ka da a la, a ye fanga di olu b== ma ka k= Ala denw ye. – Yuhana 1.12 Ne b= se ka dæn ko ne kisilen b=. O Denk= b= min f=, $=namaya b= o f=. –1 Yuhana 5.12 “Ti$= ti$= la ne b’a f¢ aw ye ko: Min ye ne ka kumaw lam=n ka da ne cibaa la, $=namaya banbali b= o tigi f=. O sen t= kiri la, nka a b¢ra saya la ka don $=namaya la.” –Yuhana 5.24 Published in numerous languages by World Missionary Press as God sup- plies funds in answer to prayer. If you would like more copies for careful dis- tribution, write in English or visit www.wmpress.org. World Missionary Press, Inc. P.O. Box 120 New Paris, IN 46553-0120 USA 1-07 5 Bambara