1.
28/06/2014
1
Druivenstokken &
hun meest voorkomende ziektes
Handleiding voor een bewuste keuze
Les 2 – Ziektes (1)
Willy Thielemans – 13/6/14
Thielemans.Willy@telenet.be
13/06/2014 2
1. Kiezen is verliezen : druiven telen is zeer vaak een kwestie van
keuzes maken en risico’s afwegen
(vb. kiezen tussen botrytisrisico en breder aromapallet in de
wijn, tussen volume en kwaliteit, biologisch werken en
schaderisico’s, …).
Ogenschijnlijk contradictorische informatie is bij nader inzien
vaak niet zo tegenstrijdig, maar vooral een kwestie van of-of.
2. Veel zaken in de wijnbouw zijn geen exacte wetenschap ; deze
cursus geeft je kapstokken om dingen aan op te hangen, maar
heeft zeker niet de pretentie om de enige Waarheid te
verkondigen !

2.
28/06/2014
2
13/06/2014 3
Recap les 1
13/06/2014 4

3.
28/06/2014
3
1. Druivenstokken
a) Stamboom
Ampelidacea
Familie van de besdragende klim- en
kruipplanten
o.a.
Vitis
10 Geslachten
… … … Geslachten van de Ampelidacea
familie
MuscadiniaEuvitis 2 ondersoorten van Vitis
Vitis
Rupestris
Vitis
Labrusca
Vitis
Coignetiae
Vitis Vinifera
(VV)
Vitis
Riparia
rassen van Euvitis
ChardonnayCabernet Malbec
Pinot Riesling
variëteiten van V.V.
…
Vitis
Berlandieri
13/06/2014 5
1. Druivenstokken
c) rassenverdeling over de continenten en typische kenmerken van de
rassen
Vitis
Berlandieri
Rupestris
Riparia
Labrusca
Vitis
Vinifera
Vitis
Coignetiae
Amurensis
• resistent tegen echte en valse meeldauw
• natuurlijke afweer tegen Phylloxera (druifluis)
• maken Antranylzuur aan
• vnl. kruipende rassen (excl. Riparia)
• verdragen geen kalk (excl. Berlandieri) (bodem
N-Amerika bevat nagenoeg geen kalk)
• vatbaar voor niet-EU-endemische ziektes zoals
Court Noué
• Berlandieri is moeilijk om te stekken
• oorspronkelijke wijndruif
• kalkminnend (bodem in EU vnl. kalkhoudend)
• klimplant
• resistent tegen endemische ziektes (bv. Court Noué)
• niet bestand tegen phylloxera , echte en valse meeldauw (want niet
endemisch op EU continent)
• veel variëteiten t.g.v. spontane mutaties, ieder met hun specifieke
eigenschappen
• Goed bestand tegen vorst
13/06/2014 6

4.
28/06/2014
4
Voorbeelden van een stamboom (*) (klonen en kruisingen)
Voorbeeld 1 : creatie van een hybride
?? ?? ?? ??
Seibel
6468
Seibel
6746
Pinot Gris Chasselas
Seyve Villard 12.481 P.Gris x Chasselas
Riesling S.V. 12.481 x (P.Gris x Chasselas)
Johanniter
Voorbeeld 2 : ras-zuivere kruising
Riesling Sylvaner
Muller-Thurgau
(noemt Rivaner in Luxemburg)
Vitis Vinifera
Am. soort
hybride
(*) Voor wie wil googelen : (stamboom = Pedigree in engels)
1. Druivenstokken
13/06/2014 7
Onderstam
Klimaat/
Standplaats
Grondverdichting
Chlorose-
gevoeligh.
Groeikracht
Groeicyclus
grondsoort/H2O
huishouding
pH / KalkKeuze wijn
2. Onderstammen en enten
d) Keuze van de onderstam : samengevat
13/06/2014 8

5.
28/06/2014
5
Variëteit/ent
welke wijn ?
Bodem
Onderstam.
Klimaat
Ziektegevoeligheid
Vegetatieve cyclus
Stamboompers. gemak
2. Onderstammen en enten
d) Keuze van de druiven-variëteit : samengevat
13/06/2014 9
2. Onderstammen en enten
d) Onderstam en druiven-varieteit : schematisch
Onderstam
Ent • Ligging
• Klimaat
• microklimaat
• bodem
• waterhuishouding
• groeikracht
• Ziekte-
gevoeligheid
Reeds aangeplant
Pers. Voorkeur
Wetgeving
Commercieel BOB/BGA/Landwijn Wetgeving
13/06/2014 10

6.
28/06/2014
6
3. Groeifasen (fenolische stadia)
Tijdens groeiperiode
Gewichtsverloop druiven
Gewichtsverloop pitten
t
0 I II III IV V VI …
Gewichtbessen
Gewichtpitten
Bloei
Kleuring(Veraison)
Oogst
Groene delen Druiven reserves
Omslagpunt
Suikers
Fenolen
± 100d
Sluiten
trossen
13/06/2014 11
3. Groeifasen (fenolische stadia)
Tijdens groeiperiode
Aug. Okt.
100
220
3
10
Zuren
Suikers
Fenolen
Optimum zuren/suikers
(# suiker = 40x # zuur)
Optimum
fenolen
Ideale
situatie
13/06/2014 12

7.
28/06/2014
7
3. Groeifasen (fenolische stadia)
Fenolische rijpheid
Druif is fenolisch rijp wanneer :
• pitjes bruin zijn
• pitjes niet meer bitter proeven,maar amandelachtig smaken
• druiven los laten zonder draad achter te laten
• schillen pellen af zonder dat er vruchtvlees aan blijft kleven
• (blauwe druiven) vingers kleuren blauw bij wrijving
Fenolische rijping :
• o.a. door zonlicht op de trossen (o.a. daarom druivenzone ontbladeren !)
• laatste stadium van het rijpingsproces, dus NA suikervorming
Optimaal oogstmoment = afwegen tussen voldoende suiker-zuurverhouding en
fenolische rijpheid
Fenolische rijpheid = terroir
Relatie met ziektes/gebreken
Iedere ziekte/bescherming/behandeling is nauw verbonden aan stadium van de
groeifase. Te vroeg behandelen heeft geen zin, te laat is ook effectief “te laat” (en
dus ook zinloos)13/06/2014 13
4. Les 2 : Ziektes en gebreken
13/06/2014 14

8.
28/06/2014
8
4. Ziektes en plagen
a) Inleiding
Hoe krijgen stokken ziektes ?
• via lucht en opspattend water: blad/vrucht : schimmels (sporen), bacterieën
• via bodem : wortels : nematoden, vretende dieren
1. Aantasting wortelgestel en dus groeibelemmering
2. penetratiebron schimmels/bacterieën/virussen
• via insecten : blad/vrucht/wortel
1. vraatschade en dus groeibelemmering
2. penetratiebron schimmels/bacterieën/virussen
• via de mens : snoei en dus penetratiebron schimmels/bacteriën/virussen
2 sapstromen in de plant
• Xyleem : water + mineralen van wortel naar blad
• Floëem : assimilaten t.g.v. fotosynthese van blad naar vrucht en wortel
Floëem
Xyleem
13/06/2014 15
4. Ziektes en plagen
b) Gebreksziektes
Stikstofgebrek (N)
Gebrek Te veel
Most Druivelaar druivelaar
BÖCKSTER !
Gisten hebben N nodig.
Bij gebrek :
N uit aminozuren (bevatten S)
 S blijft over
 H2S (tgv zuurstofarm
milieu)
 Mercaptanen (tgv. alcohol)
 Di-sulfiden & thiolen
Ook MLF heeft N nodig
• Rode bladstelen en
geelgroene bladeren
• Kleine bladeren en
trossen
• dunne scheuten
• zwakke groei
Symptomen
• Misbloei
• Te sterke groei
• Overproductie
• Vertraging in rijping
• Minder suiker
• Meer waterstress-gevaar
• Ziektegevoeliger (niet na
21 juli bijmesten)
13/06/2014 16

9.
28/06/2014
9
4. Ziektes en plagen
b) Gebreksziektes
Stikstofgebrek (N)
Behandeling - preventief
- Zaaien van groenbemester
- Zaaien van stikstof-inbrengende planten (vb. klaver)
- N terug naar de wijngaard voeren
Behandeling - curatief
- bladvoeding
- compost, brandnetelgier of bloedmeel toedienen (niet na 21 juli)
Wijngaard 1ha
- 75 kg N
druiven : 30 kg N
Hout & loof : 45 kg N
Persresten : 23 kg N
Mostbezinksel:2 kg N
Gistresten : 3 kg N
Wijn : 2 kg N = effectief verlies
13/06/2014 17
4. Ziektes en plagen
b) Gebreksziektes
ijzerchlorose
Symptomen
Tijdens de groei in het voorjaar, met maximale manifestatie tijdens de bloei :
Vergeling van het blad (wit voor ernstige gevallen), drogen van de bladschijf
tussen de nerven (te beginnen aan de rand van het blad ; nerven blijven groen),
tot necrose van het volledige blad.
Oorzaken
3-ledig :
• ofwel laag ijzergehalte in de bodem. Dan spreken we over een echt tekort
• ofwel een slechte opname van ijzer door de stok : teveel calcium verhindert
nl. de opname van ijzer.
De weerstand is in dit geval voor iedere soort onderstam verschillend ;
Zuivere Vitis Vinifera heeft hier geen last van.
• ofwel mangaantekort : ijzer werkt enkel indien in de juiste verhouding ook
mangaan aanwezig is. IJzertekort kan dus indirect veroorzaakt worden door
mangaantekort
13/06/2014 18

10.
28/06/2014
10
4. Ziektes en plagen
b) Gebreksziektes
ijzerchlorose
Behandeling
Gezien de 3 mogelijke oorzaken een totaal verschillende behandeling vragen, is
het heel moeilijk om de juiste behandeling te kiezen. Meten is weten, zeker
hier : bodemanalyse primeert dus.
- bij effectief te laag ijzergehalte of mangaangebrek : bladvoeding, compost,
humus.
- bij te hoge pH van de bodem : idealiter : keuze onderstam bepalen ifv.
bodem pH-waarde ; bij reeds gewortelde stokken : natuurlijk laten verzuren
of zuurwerkende meststoffen (bv turf) ; zeker geen kalk meer geven
13/06/2014 19
4. Ziektes en plagen
b) Gebreksziektes
Fosforgebrek (P)
Donkergroene tot roodachtige
bladeren. Slechte vruchtzetting.
Beendermeel toedienen bij het planten of in het vroege voorjaar.
Magnesiumgebrek (Mg)
Mg is een essentieel bestanddeel van
chlorofyl. Bij Mg-gebrek is er dus ook een
gebrek aan chlorofyl. Daardoor verkleuren de bladranden geel
(bij witte druiven), alsmede de bladzones tussen de nerven.
Bij blauwe druiven is er een paars verkleuren van het blad, behalve rond de
nerven. Vooral oudere bladeren worden aangetast.
Geen te lage pH aanhouden. Een te hoog kaliumgehalte kan de opname van
magnesium blokkeren. Een te natte grond kan gelijkaardige verschijnselen geven.
Basalt- of lavameel stuiven op de bladeren.13/06/2014 20

11.
28/06/2014
11
4. Ziektes en plagen
b) Gebreksziektes
Kaliumgebrek (K)
Smeerwortelgier, vinasse of houtasse
toedienen. In het voorjaar patentkali
toedienen.
Let op! Een teveel aan kalium kan meer
lamsteligheid veroorzaken!
Mangaangebrek (Mn)
Zuurwerkende meststoffen gebruiken.
Zeewierextract spuiten of
smeerwortelgier toedienen. Een te hoog
Mg-gehalte kan de opname van Mn
blokkeren.
Meer gebreksziektes : zie
de houtwal.be : www.houtwal.be/vakartikels/besvruchten_morus_sambucus_vitis/druiven-
ziekten.htm13/06/2014 21
4. Ziektes en plagen
c) Phytoplasmes
Phytoplasme : een celwandloze bacterie, die via een vector (vooral insecten)
wordt overgedragen van een waardplant naar de druivestok. Eenmaal in de
sapstroom binnengedrongen, parasieteren ze daar op het floëem van de plant.
Flavescence Dorée
Symptomen
Bij witte druiven verkleuren de
bladeren goudgeel ; bij blauwe helder rood.
Bloemen en bessen verdrogen of de bessen rijpen slecht, zodat de kwaliteit
ernstig is aangetast. Uiteindelijk sterft de stok.
Oorzaak
Vector is vnl. de Scaphoideus titanus, een glasvleugelcicade.
Hij leeft op wortels van waardplanten zoals brandnetel, akkerwinde en bosrank
(Clematis), maar ook op de tuinboon en de zomerchrysant. Hoe meer
waardplanten in de buurt geïnfecteerd zijn, hoe meer besmette cicades.
De vectoren zelf hebben er geen last van (cfr. Malaria)
Andere vectoren : Hyalesthes obsoletus, Dictyophara europaea, Orientus
ishidae (allemaal cicades).
13/06/2014 22

12.
28/06/2014
12
4. Ziektes en plagen
c) Phytoplasmes
Flavescence Dorée
Cyclus
Het phytoplasme zit in de wortels van besmette waardplanten. De larven van de cicades
leven op de wortels van deze waardplanten zijn dus al besmet.
Factoren die de infectiedruk bepalen :
- aanwezigheid van waardplanten die besmet zijn
- aanwezigheid van geïnfecteerde vectoren
- mobiliteit van de vectoren. Volwassen exemplaren komen tegen juni-juli uit de grond
en hebben een bereik van max. 100m.
Indien een reeds aangetastte druivenstok als waardplant fungeert (interne cyclus) kan
overdracht ook via snoei tgv. besmette snoeischaar !! Oppassen dus.
13/06/2014 23
4. Ziektes en plagen
c) Phytoplasmes
Flavescence Dorée
Preventief
Zo veel mogelijk de waardplanten tot 100 m. van de stokken
vermijden/verwijderen/bestrijden.
Curatief
Er bestaat geen bestrijdingsmiddel (vanwege ontbreken celwand is het zeer moeilijk om
een middel te ontwikkelen (kweek op petri onmogelijk))
Eenmaal besmet helpen alleen drastische maatregelen : Zieke wijnstokken moeten
volledig worden teruggesnoeid (soms tot net boven de ent) of volledig gerooid. De
insecten en waardplanten moeten worden bestreden.
Indien er een infectie-geschiedenis is, dient de schaar per stok te worden ontsmet
tijdens iedere snoei.
13/06/2014 24

13.
28/06/2014
13
4. Ziektes en plagen
c) Phytoplasmes
Bois Noir
Symptomen
paarse verkleuring van delen van het blad ; lokale verkleuring in een voor de rest groene
loofwand.
Vertraagde en ongelijke groei van de zieke scheut
In de winter na de eerste vorst worden de scheuten zwart (vandaar de naam)
De druiven van een geïnfecteerde scheut kunnen niet gebruikt worden (blijven zuur)
Vitis Labrusca (zowel onderstam als in hybride-ent) lijkt hier weinig last van te
ondervinden.
Hogere infectiedruk bij jonge aanplant
Oorzaak
Vector is de Hyalesthes obsoletus, een glasvleugelcicade.
Waardplanten : akkerwinde, brandnetel.
Cyclus & bestrijding : idem Flavescence Dorée.
13/06/2014 25
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
Echte meeldauw (L’oïdium)
Symptomen
Bladeren, stengels en druiven kunnen
aangetast worden, meestal onderste eerst.
Kan een oogst volledig vernielen.
Bij herhaaldelijk optreden zal ook de stok verzwakken.
• Aanvankelijk gegroepeerd op bovenzijde blad.
• Blad kan verkrullen of zelfs verschrompelen.
• Afvallende of openbarstende druifjes.
• Kleinere oogst en slechte kwaliteit.
Oorzaak
Schimmel Uncinula necator. Het zichtbare witte
poeder bevat de sporen, die via wind verspreiden.
Alg. regel voor schimmels :
behandeling sporen  preventief
behandeling schimmel  curatief
13/06/2014 26

14.
28/06/2014
14
Cyclus
Sporen overwinteren in de bast en op het hout voor de nieuwe ogen
Bij temp. tussen 22-30°C (<20° of >35° : geen infectiedruk) én
40% luchtvochtigheid start de explosieve ontkieming van de sporen.
Meest kritisch : einde bloei tot vruchtzetting. Als de besmetting plaatsvindt voor
de bloeitijd dan vallen de druiven ; indien erna, barst de druif open en droogt
uit.
Best preventief bestrijden, aangezien er geen betrouwbare methode is om het
infectierisico in te schatten. Eenmaal de sporen zich verankerd hebben, helpen
preventieve middelen niet meer.
Echte meeldauw (L’oïdium)
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 27
Echte meeldauw (L’oïdium)
Preventief
Zwavel, elke 10 d. vanaf 3de blad tot sluiten van de tros. Als er dan nog geen infectie is, mag
behandeling gestopt worden. Als er wél infectie is : doorgaan tot véraison, maar ten laatste
4 weken vóór de oogst (böckster !).
Bij meeldauw-verleden : winterbehandeling met dubbele dosis (10 tot 15 gram per liter).
NIET tijdens de bloei spuiten, om misbloei te voorkomen
Waarom zo vaak herhalen ?
Zwavel doodt de schimmel niet, het belet alleen dat hij zich kan verankeren in het
bladweefsel.
Daarom moet elk nieuw blad preventief behandeld worden (vuistregel : spuiten bij elke 3
nieuwe bladeren).
Na iedere felle regenbui ook tussentijds herhalen, omdat zwavel dan is afgespoeld (of
waterglas gebruiken).
Omdat zwavel niet dodend is voor de schimmel, is er ook geen resistentie-gevaar
Curatief : Flint, Topaz, Candit. Denk aan resistentievorming ; best regelmatig afwisselen
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 28

15.
28/06/2014
15
Valse meeldauw (Le mildiou ; Perenospora)
Symptomen
• Vlekken op het blad, nadien geel, waar bladgroen afsterft.
• Witte schimmelpluis aan de onderzijde van het blad.
• Ook besmetting van vruchtzetting met bessen die afsterven.
• Belangrijk verlies aan bladgroen en oogstvolume.
Oorzaak
Plasmopara viticola.Deze schimmel is endemisch op het Am. continent,
waardoor am. rassen hier resistent aan zijn. Hybrides verliezen hun resistentie
tgv. herhaalde terugkruisingen met V.V. en met de jaren.
Cyclus
Plasmopara viticola overwintert op oude bladeren. Sporen spatten bij regen op
naar onderste scheuten en jonge bladeren. In een tweede cyclus worden ook de
hogere bladeren bereikt.
Een temp. van 8°C gedurende 4 u. is reeds voldoende voor de ontwikkeling van
de sporen.
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 29
Valse meeldauw (Le mildiou ; Perenospora)
Preventief
1. indien P.-verleden : alle dode bladeren in de herfst verwijderen.
2. Preventief behandelen met koper (-chloride, -oxychloride, -sulfaat, of -hydroxide) (vb.
Cuprex 50WG) of bordelaise pap (Cu + kalk), evt. aangevuld met rauwe melk.
10-10-10-regel : vanaf 10 cm. scheutlengte, temp. van 10°C en 10 mm neerslag in 24
u. beginnen spuiten
Iedere 10-12 d., zodat ook de nieuwe bladeren beschermd zijn.
AANDACHT ! Koper is een zwaar metaal en tevens GIFTIG voor het bodemleven !
AANDACHT 2 ! Plasmopara viticola behoort tot dezelfde schimmelfamilie dan mycchoriza,
bodemschimmels die een enorme uitbreiding van het wortelgestel van een plant
teweegbrengen. Koper in de grond doodt maw. ook deze schimmel !
Als alternatief kan kaliumfosfiet gebruikt worden, dat fungeert als systemisch middel. Het
doodt de schimmel niet, maar is een meststof, die de plant resistenter maakt tegen de
schimmel.
Curatief
Fosetyl-Al (werkzame stof in bv. Alliette, Profiler), Mancozeb, Maneb, Captan.
In BE mag Fosetyl-Al niet in de prof. wijnbouw toegepast worden ; rest van de wereld wel.
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 30

16.
28/06/2014
16
Symptomen
wit-grijs schimmelpluis, mogelijk op alle groene delen van de plant, maar vnl. op
de druiven.
Oorzaak
Botrytis cinerea.
De schimmelsporen dringen onder vochtige omstandigheden plantendelen
binnen via wondjes, bloemblaadjes van uitgebloeide bloemen, kroonbladeren,
bladpunten en stengeltjes van kiemplantjes. Het aangetaste weefsel wordt
zacht en gaat rotten. Hierop worden sporendragers gevormd, die weer nieuwe
sporen vormen.
de schimmel overwintert op dood plantmateriaal of gewoon in de grond.
Resistentievorming tegen bestrijdingsmiddelen is ZEER GROOT ! Daarom mag in
de commerciële wijnbouw per seizoen max. 2x tegen botrytis gespoten worden,
telkens met een andere werkzame stof.
Botrytis (grauwe schimmel)
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 31
Cyclus
bij voldoende luchtvochtigheid of nat vindt de aantasting plaats via kleine
wondjes. Wondjes kunnen diverse oorzaken hebben, van vretende insecten (vb.
bladluis) wespen of fruitvliegjes, andere bacterieën of schimmels, waardoor de
druif openbreekt, weer (bv. hagel), vogels, de mens.
Botrytis (grauwe schimmel)
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 32

17.
28/06/2014
17
Preventief
Druivenzone ontbladeren !
Daardoor zorgen dat de water op de druiven zo snel mogelijk kan opdrogen.
Trossen halveren. Troshalvering zorgt voor een betere verluchting tussen de
bessen, die dan sneller en beter opdrogen.
Losse loofwand. Zijscheuten uitbreken, zodat ook de bladeren goed verlucht
blijven.
Curatief
Eenmaal aangetast is de schimmel nauwelijks te stoppen en is
resistentievorming heel hoog. Daarom niet steeds hetzelfde middel (lees :
hetzelfde actieve bestanddeel) gebruiken.
Teldor (Hydroxianilide)
Cantus (Carboxamide)
Switch (Anilinopyrimidin+Phenylpyrrol)
Cercobin (MBC) heeft een hoog resistentierisico en wordt dus best vermeden
Botrytis (grauwe schimmel)
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 33
Curatief
Strijd tegen botrytis : 3 fasen :
1. Voorkomen van besmetting met sporen en onderdrukken van aanwezige :
einde bloei
2. schimmel op de steeltjes aanvallen : vóór het sluiten van de trossen
3. schimmel op de bessen aanvallen : bij véraison (kleuring)
Pourriture noble
Indien de schimmel in de laatste rijpingsfase (suikers, fenolen) de druif aantast,
zorgt dit voor een vluggere verdamping van het water in de druif en dus een
verhoging van concentratie aan suikers en aroma’s. Een beperkte infectie in
deze fase is dus positief voor de kwaliteit van de wijn (vandaar pourriture noble
of edele rotting).
De botrytis-schimmel in de most doet echter de wijn sneller verouderen.
Opgepast voor teveel, dus.
Botrytis (grauwe schimmel)
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 34

18.
28/06/2014
18
ESCA (rood vuur)
Symptomen
- “Tijgerbladeren” in de zomer
- Niet op alle scheuten
- achterblijven van de groei of dwerggroei van de bladeren
- uiteindelijk sterft de stok
- Symptomen manifesteren zich pas vanaf 10 à 15 jaar.
Oorzaak
Phaeoacremonium schimmels.
Hoewel de schimmel zélf geen bedreiging is voor de plant, scheidt hij
phytotoxines af, die de ziekte verspreiden en uiteindelijk het afsterven van de
stok veroorzaken.
Vaak is door onwetendheid hout al besmet door de kweker (gecertificeerd
virusvrij ≠ schimmelsporenvij !!)
Verspreiding gebeurt dan bij snoeien door niet-ontsmette snoeischaar. De
schimmel kan tot 15 cm in het hout indringen.
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 35
Preventief
- wintersnoei tot op 15 cm. van definitieve snoei ; definitieve lentesnoei als
de sapstroom op gang is gekomen en de snoeiwond “bloed” bij het snijden
- niet bij vochtig weer snoeien
- opgelet voor opspattende sporen op vochtige grond
- grote snoeiwondes (bv. uitzagen van een cordon) direct met fungicide
behandelen
- scheuten op de stam in vroeg stadium uitbreken ipv. uitknippen. Dan
geneest de wonde volledig
- besmette stok kan enkel met drastische middelen gered worden : in de
winter afzagen tot net boven de ent, waarna hij waterscheuten gaat gooien.
- Als de onderstam ook al geïnfecteerd is, helpt enkel rooien.
Curatief
De schimmels leven in het dode hout van de stok. Daarom zijn ze met geen
enkel systemisch middel te bestrijden
ESCA (rood vuur)
4. Ziektes en plagen
d) Schimmels
13/06/2014 36

19.
28/06/2014
19
Symptomen
- groei-afwijkingen van de bladeren : assymetrie, meerdere ribben, dubbele
bladeren, onregelmatig getand
- de takken : korte internodiën, dubbele knopen, ontwikkeling van zijscheuten
extra bossige groei
- kleurafwijkingen van de bladeren en de grijpers (ranken) : gemarmerde of
mozaïek goudgele verkleuring in het begin langs de nerven later grote delen
of ganse blad
- afwijkingen aan de wortels
Oorzaak
veroorzaakt door verschillende NEPO-virussen.
Vector : Xiphinema nematoden (verschillende soorten)
Deze nematoden leven in de wortelzone van de plant, maar verspreiding zich
heel traag.
Belangrijkste waardplanten van het virus zijn aardbeien, hop, druif, frambozen,
rabarber en de vlier
Belangrijkste besmettingshaard is bij de enten zelf.
4. Ziektes en plagen
e) Virussen
Court Noué (la virose)
13/06/2014 37
Amerikaanse druiven (en dus ook hybride onderstammen) hebben extreem
weinig weerstand tegen nematoden.
Druifluisgevoeligheid en nematode-gevoeligheid zijn maw. omgekeerd
evenredig
Preventief
Belangrijkste preventie is virusvrij plantgoed kopen (blauw label)
Curatief
Er bestaat geen bestrijdingsmiddel tegen. Aangetastte wijngaard moet worden
gerooid (nadat ze eerst met glyfosaat werden gedood tot in de wortel), maar
de geïnfecteerde nematoden kunnen nog 6 jaar doorleven.
daarom : terrein 6 jaar braak laten liggen !!
Court Noué
4. Ziektes en plagen
e) Virussen
13/06/2014 38

20.
28/06/2014
20
Symptomen
Eerste jaar : galblazen aan de onderkant van verder ogenschijnlijk gezonde bladeren.
Tweede jaar :larves ontwikkelen zich tot vliegende exemplaren
Derde jaar : de stok is dan al dood.
(Niet verwarren met de druivenbladgalmijt ! Die
maakt ook galblazen, maar boven op het blad)
Oorzaak
Dactylosphaera vitifolii oftewel Phylloxera vastratix
Is een bladluissoort, endemisch in N-Amerika. Door de mens overgebracht naar EU.
V.V. is niet resistent ; am. soorten en dus hybrides wel, doch resistentie neemt af
met aantal terugkruisingen en met de jaren.
Vernietigde in Frankrijk in 1870 zowat 70% van alle wijngaarden.
4. Ziektes en plagen
f) Insecten
Phylloxera
13/06/2014 39
Cyclus
4-6 generaties per jaar, waarvan enkel de laatste uitvliegt.
Een gecompliceerde cyclus :
- In de zomer legt een gevleugeld exemplaar M & V eieren in de schors van de
stok.
- bevrucht V dier legt in de winter terug ei in de schors
- in voorjaar produceert dit ei een nymf
- Deze nymf zet zich vast op de jonge bladeren en legt opnieuw 100-en eieren
(vandaar de galblazen)
- In de herfst trekken de daaruit gekomen larves naar de wortels, waar ze
overwinteren
- Ze prikken daar in de wortels, op zoek naar floëem. Dit veroorzaakt
wortelmisgroei en uiteindelijk sterfte van de stok.
Phylloxera
4. Ziektes en plagen
f) Insecten
13/06/2014 40

21.
28/06/2014
21
Preventief
Bordelaise pap ; Koper
Curatief
De grootste schade wordt aangericht door de generatie onder de grond.
Daarom heeft bestrijding van de generaties bovengronds weinig zin.
Phylloxera
4. Ziektes en plagen
f) Insecten
13/06/2014 41
4. Ziektes en plagen
Algemene richtlijnen voor bestrijding
Curatieve bestrijding heeft enkel zin als het op het juiste moment gebeurt. Daarom is
het van belang de cyclus van de druif EN van de vector (indien van toepassing) EN
van de verwekker te kennen
Goede preventieve bestrijding kan maar mits inzicht in de cyclus van de vector of de
verwekker om het beoogde effect te krijgen.
- natuurlijke vijanden (lieveheersbeestje, bronswesp, sluipwesp, oorworm, …)
- vangen (dmv. feromoonvallen)
- verwarren (dmv. feromoongeuren)
- de juiste bodembegroeiing
- biologische sproeimiddelen (vb. Pyrethrum)
- verwijderen van dode bladeren/takken
- ontsmetten van snoeischaar
- op het juiste moment de juiste activiteit starten
- …
13/06/2014 42

22.
28/06/2014
22
4. Overige ziektes en plagen : voor les 2
- Excoriose
- Black Dead Arm
- Dead Arm disease
- Eutypiose
- Petri
- Pied Noir
- Bois Noir
- Pierce’s disease
- Bladrolmijt
- trosrupsen
- lamsteligheid
- lapsnuitkever
- rode spin
- roetdauw
- rode brand
- tripsen
- bonespintmijt
- druiveviltmijt
- …
13/06/2014 43
Maar :
Was dit nuttig ?
Heeft het iets opgeleverd ?
13/06/2014 44