Nederland laat potentieel van innovatieve bedrijven onbenut Nederland heeft potentie om zich – naar voorbeeld Silicon Valley – te ontwikkelen tot internationale hub voor innovatieve groei Vooruitstrevende ondernemers moeten hiervoor echter een voortrekkersrol vervullen Kapitaalverschaffers fungeren als breekijzer door financiële kennis te ontsluiten en netwerk open te stellen

1. Nederland als dé springplank Een analyse van
het ecosysteem
voor innovatieve bedrijven van de sector
Technologie,
Media & Telecom

2. inhoudsopgave
Deel 1: Het TMT-ecoysteem
1. Actieve deelname aan het ecosysteem is cruciaal
Snelle verandering leidt tot lotsverbondenheid tussen bedrijven. 04
2. Voorwaarden voor een goed functionerend ecosysteem
Over leiders, voeders en hun uiteenlopende rollen. 06
Deel 2: Best practices
3. Best practice: startup acceleratieprogramma’s
Innovatief vermogen TMT-sector versterken met gerichte begeleiding. 09
4. Best practice: snelle groei als noodzakelijke voorwaarde voor overleving
Interview met Topicus: “Nederlanders zijn risicomijdend. We durven geen fouten te maken”. 11
5. Best practice: venturing door corporates
Interview met SanomaVentures:
“Ondernemingen pompen hier te weinig geld en ervaring terug in het systeem”. 13
6. Best practice: investeren door intensieve samenwerkingsvorm
Interview met Open Industries: “Bij ons geldt ‘exit-strategie’ als een vies woord”. 16
Deel 3: Het financieel ecosysteem
7. Optimaal gebruikmaken van het financieel ecosysteem
Overzicht houden in het woud van financiële mogelijkheden. 19
8. Investeren in groei: starters
De voornaamste knelpunten en mogelijkheden op een rij. 21
9. Investeren in groei: snelgroeiende bedrijven
Tweede groeifase biedt veel opties maar dwingt ook tot keuzes. 24
10. Tips voor het aantrekken van groeikapitaal
11 praktische adviezen van ervaringsdeskundigen. 27
11. Investeren in groei: (beursgenoteerde) corporates
Innovatiestrategie via overnames wisselt sterk per branche. 28
Deel 4: Samenvatting, conclusies en aanbevelingen
12. Nederland als dé springplank voor innovatieve TMT-bedrijven
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen TMT-ecosysteem. 32
13. Over deze uitgave. 35

3. Deel 1:
Het TMT-ecosysteem

4. actieve deelname Snelle verandering
leidt tot lotsverbondenheid
aan het ecosysteem is cruciaal tussen bedrijven
Menno van Leeuwen en Steven Peters
▶▶ Door beperkte uitwisseling tussen jonge innovatieve en traditionele grote bedrijven laat de Nederlandse Technologie-,
Media en Telecomsector nog veel potentieel onbenut.
▶▶ Het ontbreekt ondernemers aan een overzicht van de verschillende mogelijkheden om groei te financieren.
▶▶ Gaat dit ecosysteem beter functioneren, dan kunnen we uitgroeien tot dé springplank voor innovatieve TMT-bedrijven.
▶▶ ABN AMRO onderzoekt in een serie artikelen wat hiervoor nodig is.
Ondernemerschap en innovatie zijn eerste levensbehoeften van de economie, en van de sector Technologie, Media en Tele-
com (TMT) in het bijzonder. Maar juist op dit vlak laat de huidige situatie veel te wensen over. Overal in de sector worstelen
bedrijven met innovatie en het vinden van nieuwe business modellen. Steeds vaker komen zij daarbij tot het besef dat snelle
verandering vraagt om meer dan samenwerking. Er is sprake van lotsverbondenheid: alleen red je het gewoonweg niet.
We leven in een tijd van steeds snellere verandering. Het internet Actieve deelname aan het ecosysteem is cruciaal
verandert de interactie tussen mensen en daarmee de maatschappij Inmiddels zien we in alle sectoren bedrijven worstelen met
fundamenteel. De TMT-sector ondervindt hiervan directe gevolgen. innoveren en het vinden van nieuwe businessmodellen. Deze
In de eerste plaats door de opkomst van talloze nieuwe innovatieve structurele ontwikkelingen worden nog eens versterkt en versneld
bedrijven. Zij zijn geboren in het internettijdperk en surfen op de door de economische tegenspoed van de afgelopen jaren. Uit de
golf van verandering. Aan de andere kant stelt de snelheid van gesprekken die wij de afgelopen jaren voerden met ondernemers
verandering en de adoptie van nieuwe technieken bestaande en investeerders uit de sector rijst een eenduidig beeld op:
bedrijven voor grote uitdagingen. De muziekindustrie vormt een actieve deelname aan het ecosysteem is een cruciale succes-
voorbeeld en een waarschuwing: digitalisering kan zeer snel zeer factor geworden. Steeds meer bedrijven komen tot het besef dat
grote impact hebben op bestaande structuren en verdienmodellen. ze het in tijden van snelle verandering nooit alleen zullen redden.

5. 5 Actieve deelname aan het ecosysteem is cruciaal
“ e werelden van de nerds en de krijtstreep-
D Denk en discussieer mee!
Deze en andere vragen willen we onderzoeken én beantwoorden
pakken moeten elkaar vinden. Hoe krijgen ze in een serie artikelen. En we nodigen iedereen van harte uit om
contact en synergie? Durf je vooroordelen opzij mee te denken en mee te discussiëren, bijvoorbeeld via een tweet
te zetten. Een streepjespak kán creatief zijn, #TMTecosysteem, of direct aan @MennovL of @SlmgPeters.
een nerd kán geniaal met geld omgaan.”
Ruud Hendriks, in: Visie op Sectoren TMT 2012,
ABN AMRO
Sectorkennis en relaties als toegevoegde waarde
Illustratief voor het toegenomen besef van de waarde van het
ecosysteem zijn de vragen die ondernemers ons stellen. Steeds
vaker blijkt dat onze toegevoegde waarde ligt in kennis van de
sector en in het hebben van een groot relatienetwerk van onder-
nemers en potentiële investeerders:
▶▶ Grote TMT-bedrijven vragen ons mee te denken over hun
digitale strategie. Letterlijk: of wij innovatieve jonge bedrijven
kennen die hen verder kunnen helpen. Menno van Leeuwen
▶▶ Jonge innovatieve bedrijven vertellen ons over hun wens om Sector Banker Technologie, Media Telecom
snel te groeien. Hun ambities vragen om een sterk netwerk ABN AMRO Sector Advisory
en goede toegang tot kapitaal. De snelle groei van acceleratie-
programma’s zoals Startupbootcamp is hier een toonbeeld
van. ABN AMRO is sinds 2011 mede-investeerder en partner
van dit initiatief.
Tijd voor een kritische blik op het ecosysteem
Als wij het met ondernemers en investeerders over de wissel-
werking tussen jonge innovatieve en traditionele grote bedrijven
hebben, valt al snel het woord ‘ecosysteem’. Direct daarna volgt
de vraag of dit systeem in Nederland wel voldoende functioneert.
ABN AMRO voelt zich als intermediair van kapitaal, kennis en
contacten medeverantwoordelijk voor een goed functionerend
TMT-ecosysteem. Wij zijn een onderdeel van dit systeem en spelen
er een rol in. Daarom vinden wij het tijd om het ecosysteem Steven Peters
kritisch te bekijken en er met betrokkenen over te discussiëren. Associate Sector Banker Services
Wat is er nodig voor een goed functionerend ecosysteem? Wat ABN AMRO Sector Advisory
kan slimmer en beter? Welke kansen missen we nog en hoe
kunnen we bedreigingen beter het hoofd bieden?

6. voorwaarden voor Over leiders, voeders en
hun uiteenlopende rollen
een goed functionerend ecosysteem
Menno van Leeuwen en Steven Peters
Onderzoekers en ervaringsdeskundigen zijn het er min of meer over eens wat een innovatieve startup community
nodig heeft om tot bloei te komen. Maar gevestigde bedrijven en kennisinstituten hebben net zo goed belang bij een
open sfeer, snelle opname van nieuwkomers en vlotte verspreiding van ideeën. Als leiders en voeders hebben zij een
belangrijke rol én verantwoordelijkheid binnen een goed functionerend ecosysteem.
Het is een bekend gegeven dat een ecosysteem van startende
bedrijven baat heeft bij een extreem open sfeer, waardoor
nieuwkomers snel worden opgenomen:
▶▶ Hoe meer mensen actief worden in het ecosysteem, hoe beter.
▶▶ Hoe meer contacten er worden gelegd, hoe beter. Zó werkt de noodzakelijke uitwisseling
▶▶ Hoe meer ideeën er worden gedeeld, hoe beter. voor TMT
Dit zijn de kenmerken van een goed functionerende netwerk- ▶▶ Een jong innovatief TMT-bedrijf heeft tijdens zijn
economie, een goed functionerend ecosysteem. groeistuipen baat bij het geld, de ervaring, de klanten
en het uitvoerend vermogen van een groot bedrijf
Iederéén moet waarde toevoegen (corporate).
Wij stellen dat het bovenstaande niet alleen geldt voor een ▶▶ Een volwassen TMT-corporate kan op zijn beurt veel
ecosysteem van startende ondernemers, maar ook voor het opsteken van het innovatief vermogen van een jong
TMT-bedrijfsleven als geheel. Mediaondernemer en spreker bedrijf, om beter om te (leren) gaan met een snel
Tim O’Reilly verwoordde dit treffend op Picnic 2012. Een eco- veranderende omgeving.
systeem functioneert volgens hem alleen duurzaam als iedere ▶▶ In de TMT-sector is deze wisselwerking extra
deelnemer meer waarde toevoegt dan waarde onttrekt. Meer geven belangrijk. Jonge innovatieve bedrijven kunnen er
dan nemen, dus. In het ecosysteem kunnen bedrijven volgens O’Reilly gemakkelijk ontstaan (lage toetredingsdrempels,
bestaan en groeien door met andere bedrijven en instituten bijvoorbeeld door cloud computing), maar moeten
samen te werken. Dit biedt hen de mogelijkheid om kennis te wel snel groeien om te blijven bestaan. En grote
delen en geld te verdienen. En het biedt mensen de kans om er bedrijven staan er bijna zonder uitzondering onder
te werken, geld te verdienen en met elkaar in contact te komen. druk om over te gaan op nieuwe businessmodellen.

7. 7 Voorwaarden voor een goed functionerend ecosysteem
Het ecosysteem heeft leiders en voeders nodig
Een goed functionerend ecosysteem komt er niet vanzelf.
Gevestigde partijen binnen het systeem moeten bereid zijn om
erin te investeren en eraan bij te dragen. Brad Feld schrijft in zijn Het TMT-ecosysteem en zijn spelers
boek Startup Communities (2012) dat een startup community
moet worden geleid door ervaren, betrokken ondernemers met Bedrijven
een langetermijnvisie. Naast deze leiders zijn ook voeders van ▶▶ Start-ups: startende ondernemingen met een plan/
het systeem onmisbaar. De rollen van leider en voeder zijn volgens idee en wellicht al eerste medewerkers en omzet,
Feld allebei even belangrijk, maar verschillen wel van inhoud. 3 jaar actief.
▶▶ Groeiende ondernemingen: ondernemingen die
Leiders kennen het belang van samenwerking jaarlijks 20% of meer in omzet groeien.
Leiders belichamen de cultuur van een ecosysteem. Ervaren ▶▶ Corporates: gevestigde (grote) bedrijven, vaak met
ondernemers weten wat het is om succesvol te zijn én wat het de uitdaging om hun bedrijfs- en verdienmodel aan
is om te falen. En ze kennen uit eigen ervaring het belang van te passen aan nieuwe omstandigheden.
een goed netwerk en samenwerking. In Nederland zijn goede
voorbeelden van zulke ondernemers Ruud Hendriks, Patrick Financiers
de Zeeuw (beiden betrokken bij Startupbootcamp) en Oscar ▶▶ Banken.
Kneppers (Rockstart); lees hier een bespreking van de waarde ▶▶ Maar ook overheden, bedrijven en particulieren die
van zulke acceleratorprogramma’s. direct leningen verschaffen.
“ an niets iets maken is zo geweldig. Als
V Investeerders (nemen een aandelenbelang)
▶▶ Investeerders in startende bedrijven: business angels,
ondernemer heb ik dat ervaren met Emerce, seed capital.
Bright en Sync. Het voelt als de overtreffende ▶▶ Investeerders in groeiende bedrijven: venture capital,
trap als ik in staat ben om anderen te helpen (high) growth capital.
▶▶ Investeerders in volwassen bedrijven: private equity.
van niets iets te maken. Daarom ben ik mij
volledig gaan wijden aan Rockstart en zie ik Instellingen
ondernemerschap meer impact krijgen.” ▶▶ Overheden die subsidies en garantieregelingen ter
Oscar Kneppers, founder Rockstart.
beschikking stellen.
▶▶ Universiteiten: bijvoorbeeld TU Delft, High Tech
Voeders zijn ongeschikt als leiders Campus Eindhoven of Universiteit Twente met haar
Voeders hebben specifieke kennis die ondernemers nodig startersprogramma’s.
hebben bij het bouwen van hun bedrijf en die het ecosysteem ▶▶ Netwerken: regionaal, voor doelgroepen (zoals
mede doet functioneren. Voorbeelden van voeders zijn mentoren, starters) of sectoren.
investeerders, universiteiten, de overheid en dienstverleners
(bijvoorbeeld juristen, banken en accountants). Voeders hebben
verschillende achtergronden, belangen en kenmerken en zijn
daarom in veel gevallen minder geschikt om leidend te zijn in
een ondernemend ecosysteem. Het zijn de ondernemers die
binnen het ecosysteem de leidende rollen moeten oppakken. Zij
kunnen zich daarbij laten voeden door de overige stakeholders.

8. Deel 2:
Best practices

9. best practice: Innovatief vermogen
TMT-sector versterken met
startup acceleratieprogramma’s gerichte begeleiding
Menno van Leeuwen en Steven Peters
Economische groei wordt gedragen door innovatie en ondernemerschap. En startende ondernemers zijn de motor van
innovatie. Toch blijft Nederland achter bij de echte top op innovatiegebied in het aantal starters en de snelle groeiers.
Acceleratieprogramma’s hebben tot doel startende bedrijven in de TMT-sector de stimulans te geven die nodig is om
uit te groeien tot succesvolle ondernemingen.
Een onderneming starten is een vak apart en vraagt een heel strategie en businessmodel kunnen en willen aanpassen op
andere aanpak dan het besturen van een gevestigd bedrijf. De starter basis van nieuwe informatie. Tegelijkertijd moet hij de oor-
heeft ook heel andere competenties nodig. Dat concluderen Steve spronkelijke visie en eerder verzamelde kennis behouden.
Blank en Bob Dorf in hun boek The startup owner’s manual (2012). Dit proces herhaalt hij tot er een businessmodel staat dat:
Gevestigde bedrijven hebben al klanten en producten; zij zijn ▶▶ de toets van de klant doorstaat (en dus voorziet in een
gespecialiseerd in de uitvoering van bestaande businessmodellen. behoefte);
Startende ondernemers zoeken juist nog naar hun klanten en hun ▶▶ herhaald kan worden (en daarmee ook schaalbaar is);
product. Hun zoektocht draait om het vinden van een herhaalbaar ▶▶ financieel haalbaar (winstgevend) is.
en schaalbaar businessmodel. Aparte aandacht en ondersteuning
voor starters heeft hierdoor grote toegevoegde waarde. De testfase verkleint het ondernemersrisico
Door consequent deze testfase te doorlopen, kunnen startende
Starters moeten uitgebreid testen ondernemers het risico van een grote (financiële) mislukking
Een bedrijf starten is een risicovolle bezigheid. Volgens de verkleinen. Pas daarna kan de ondernemer beginnen het bedrijf
Kamer van Koophandel was in 2012 slechts iets meer dan de uit te bouwen. Er begint een geheel nieuwe fase, waarin de
helft van de bedrijven die vijf jaar daarvoor startten nog actief. startup echt een bedrijf wordt. Maar voordat het zover is, moet
Een grondige voorbereiding is daarom noodzaak. Een nieuw de ondernemer zijn startup professioneel aanpakken. Dat
bedrijf kan zijn businessmodel pas uitvoeren als er uitgebreid gebeurt in Nederland nog weinig. Acceleratieprogramma’s
is getest met klanten, als duidelijk is dat het model herhaald kunnen helpen ons startup-landschap te professionaliseren.
en geschaald kan worden. Het boek The Lean Startup (2011)
van Eric Ries is een goede leidraad om de test- en validatiefase Acceleratieprogramma’s helpen startups op weg
efficiënt uit te voeren. In deze fase moet de ondernemer zijn De TMT-sector loopt voorop in het stimuleren van starters.

10. 10 Best practice: startup acceleratieprogramma’s
Kortdurende acceleratieprogramma’s zoals Startupbootcamp, Startup initiatieven gaan over de grens
Rockstart en TechStars vormen een van de manieren waarop Opvallend is dat veel startup initiatieven als Startupbootcamp,
geselecteerde jonge bedrijven in het TMT-ecosysteem worden Rockstart, maar ook Startup Awards van The Next Web, worden
ondersteund. Tijdens het programma stomen mentors de uitgerold in meerdere Europese landen. Niet alleen de startups,
startups klaar voor de volgende fase, waarin ze groeikapitaal maar ook startup-initiatieven zijn exportproducten.
moeten verkrijgen, hun bedrijf lanceren en (internationaal) gaan
opschalen. De programma’s bieden startende ondernemers concreet:
▶▶ een optimaal ecosysteem;
▶▶ professionele begeleiding;
▶▶ aanvoering door sterke ondernemende leiders met lange
termijn commitment;
▶▶ een internationaal deelnemersveld;
▶▶ betrokkenheid van mentors, sponsors en partners.
Networked companies hebben de toekomst
Acceleratieprogramma’s helpen bedrijven te groeien. Dat
blijkt uit de waardering van nieuwe bedrijven. Maar zeker
zo belangrijk is de gemeenschap rondom het programma.
Deze bedrijven, oud-deelnemers, investeerders, mentoren
en corporates vormen samen een nieuw soort organisatie.
Een zogenaamde ‘networked company’, waarin werk, net-
werk en kapitaal worden gedeeld. Een flexibelere vorm van
een grote organisatie bestaat niet. Leidende grote bedrijven
hebben tegenwoordig heel wat problemen met hun conven-
tionele organisatievormen. De networked companies
hebben alles in huis om de leidende rol over te nemen.
Eerste ervaringen wijzen op succes
In de VS zijn programma’s zoals Y Combinator – waar bijvoorbeeld
Dropbox uit is voortgekomen – succesvol. In 2010 is Startupboot-
camp opgezet, een Europees acceleratieprogramma. In 2012
volgde het eerste Nederlands programma van Startupbootcamp, in
Amsterdam. Onder meer Vodafone, Boer Croon en ABN AMRO
stapten als corporate investeerders in. Startupbootcamp kent nu
programma’s in Amsterdam, Kopenhagen, Dublin, Madrid, Haifa
en Berlijn. Deelnemers aan de bootcamps krijgen startkapitaal,
werkruimte, coaching van mentors, pitchtrainingen en workshops.
Op Demo Day presenteren ze zich uiteindelijk aan een grote
groep investeerders. In ons land moet het initiatief zich nog
bewijzen, maar de eerste signalen zijn positief. De tien bedrijven
uit de lichting van Startupbootcamp Amsterdam 2012 werden
aan het eind van het jaar gewaardeerd op in totaal € 15 miljoen.

11. best practice: snelle groei “ ederlanders zijn risico-
N
mijdend. We durven geen
als noodzakelijke voorwaarde voor overleving fouten te maken”
Menno van Leeuwen in gesprek met
Henk Jan Knol, Directeur van Topicus
Opkomende bedrijven in de TMT-sector die geen exit nastreven, kunnen vaak alleen blijven voortbestaan als ze
erin slagen snel door te groeien. Topicus is een voorbeeld van een onderneming die daar dankzij zijn sterk op
groei gerichte bedrijfscultuur uitstekend in slaagt. Een gesprek met directeur Henk Jan Knol: “Wij willen geen
medewerkers, maar medeondernemers. Mensen die willen experimenten en fouten durven maken.”
Topicus staat in Deventer en omgeving bekend om zijn bier
Gifkikker. Dit lijkt op het eerste gezicht misschien een wat
buitenissige nevenactiviteit, maar in feite tekent de aanwezig-
heid van het eigen biermerk de bedrijfscultuur van de ICT-
onderneming. Ook de groeicijfers van Topicus zijn buitenissig, en Topicus
hebben alles te maken met de experimenteerdrift die het eigen Maakt: nieuwe dienstverleningsconcepten met optimale
personeel aanzette tot de ontwikkeling van het biertje. Topicus benutting van de mogelijkheden van moderne technologie.
weet die drang tot exploratie van nieuwe werelden nu al jaren- Bedient: bedrijven en instellingen in de sectoren zorg,
lang om te zetten in groei van de bedrijfsactiviteiten. Het won in onderwijs en finance.
2004 de Deloitte Technology Fast50, zat daarna jarenlang in de Vindt: “Alle innovatie moet klantcentrisch zijn.”
top tien en bekroonde dat in 2008 met de sustainable grower Wil: bedrijfskolommen veranderen, bedrijven en
award. Daarmee is het zonder meer een opvallende speler in instellingen efficiënter laten werken door middel van
het TMT-ecosysteem. ketenautomatisering.
Moet: ondernemende medewerkers zien aan te trekken
om de cellenstructuur van zijn organisatie te laten groeien.
Bestaat: sinds 2002.
www.topicus.nl

12. 12 Best practice: snelle groei als noodzakelijke voorwaarde voor overleving
Geleide groei volgens een doordachte strategie Op zoek naar de ondernemende medewerkers
Topicus groeit net als een levend organisme door middel van Succes heeft altijd een keerzijde, heeft Henk Jan gemerkt.
celdeling, legt Henk Jan uit. Dit principe werd eerder toegepast “Topicus trekt bewust ondernemende mensen aan. Drempels
door Eckart Wintzen bij zijn groeistrategie voor BSO, dat uiteindelijk om je aan te sluiten bij een nieuwe cel of deze zelf te starten
opging in Atos Origin. Henk Jan: “In ons geval draagt het moeder- zijn laag. Maar nu we al wat langer bestaan en een solide
bedrijf de genen over aan een nieuwe cel zodra de grens van 25 bedrijf zijn, zie je dat mensen bij ons een veilig onderkomen
medewerkers is bereikt. Op dat punt zijn de sfeer, cultuur, winst- zoeken. Hij heeft er op zich alle begrip voor, maar houdt vast
”
gevendheid, professionaliteit en kwaliteit van het werk optimaal. aan het principe om vooral ondernemende mensen aan te
Een cel groeit alleen bij succes in de markt én zolang het werk stellen. “Een van onze mensen heeft al zes nieuwe cellen
aantrekkelijk en innovatief is voor de medewerkers. Iedere nieuwe
” gestart, zo iemand helpt een bedrijf echt verder. Eigenlijk
celdeling leidt tot verandering, nieuwe uitdagingen en nieuwe kansen willen wij geen medewerkers, maar medeondernemers.
voor groei. “Een nieuwe cel kan starten zodra we een enthousiaste Mensen die willen exploreren en fouten durven te maken.
”
trekker en ten minste vijf medewerkers hebben die ervoor willen
gaan. Op deze manier zijn wij inmiddels negentien bedrijven Nederlanders zijn van nature risicomijdend
gestart, die allemaal bijdragen aan de winst en aan verdere groei.
” Hetzelfde cultuurprobleem speelt bij de talloze innovatieve
projecten waarbij Topicus betrokken is, heeft Henk Jan ervaren:
Netwerk met bronnen van talent is onmisbaar “Nederlanders willen geen fouten maken! Die voorzichtigheid
Wie zoveel belang hecht aan de ondernemingszin van zijn staat in schril contrast met bijvoorbeeld de Amerikaanse bereidheid
medewerkers, kan niet zonder een netwerk dat diverse bronnen om risico’s te nemen. Het is voor ons echt de kunst om opdracht-
van jong talent omvat. De hoofdvestiging en de meeste cellen gevers te vinden die wél bereid zijn om te experimenteren.
van Topicus zijn gevestigd in Deventer, daarnaast is het bedrijf Mensen die zich realiseren dat zonder beweging nooit de status
actief in Zwolle en Enschede. Dat is geen toeval: er zijn onder quo van het traditionele model wordt doorbroken waar veel
meer nauwe banden met de Universiteit Twente, bijvoorbeeld sectoren in gevangen zitten.
”
door de invulling van gastcolleges, gezamenlijk onderzoek en
een stevige begeleiding van studenten in hun afstudeerproject. Venturingmodel als vervolgstap naar verdere groei
Henk Jan: “Veel goede en ondernemende studenten gaan na De komende tijd wil Henk Jan de rol van Topicus bij de onder-
hun studie bij ons aan de slag. Wij zijn altijd op zoek naar tech- steuning van innovatie verder uitbreiden door middel van
nische specialisten, kenners van de business en ondernemers. venturing. “Jonge bedrijven kunnen bij ons aankloppen als ze
Met ons celdelingsprincipe en onze voeding van studenten gebruik willen maken van de softwareontwikkelstraat. We hebben
hebben wij in deze regio ons eigen ecosysteem gecreëerd.
” in de loop der jaren zoveel software ontwikkeld die op de plank
blijft liggen... die zetten we graag in voor vernieuwende jonge
bedrijven. Topicus biedt zulke ondernemingen de optie om in
”
plaats van betaling via een licentie- en/of urenfee te kiezen voor
een equity stake, oftewel betalen met aandelen. “Wij nemen
graag een voorbeeld aan mediabedrijven die hun bereik inzetten
Henk Jan Knol en jonge ondernemingen waarin ze investeren deels betalen
▶▶ Studeerde informatica aan de Universiteit Twente. met mediawaarde. Ik heb goede hoop om met een soortgelijke
▶▶ Begon al in de collegebanken aan de opzet van een propositie jonge ICT-ondernemers aan te trekken en nog meer
eigen bedrijf. bloeiende bedrijven te creëren.
”
▶▶ Na een loopbaan binnen Ordina drijft hij samen met
Harry Romkema en oud-docent Leo Essink de ICT-
onderneming Topicus.
▶▶ Werd met dit bedrijf herhaaldelijk onderscheiden
als snelle en stabiele groeier (o.m. winnaar Deloitte
Technology Fast50 in 2004, sustainable grower award
in 2008).
▶▶ Gelooft in de meerwaarde van automatisering van
processen die over organisatiegrenzen heenlopen, en
in de creatie van informatieketens voor hele sectoren.
▶▶ Is altijd op zoek naar ondernemend talent dat zijn
bedrijf verder kan versterken.
http://www.linkedin.com/pub/henk-jan-knol/0/3b2/7bb

13. best practice: “ ndernemingen pompen hier
O
te weinig geld en ervaring
venturing door corporates terug in het systeem”
Menno van Leeuwen en Steven Peters in
gesprek met Herman Kienhuis, investment
director SanomaVentures Nederland
Gevestigde TMT-bedrijven staan in ons land vrijwel zonder uitzondering voor de uitdaging om nieuwe verdien-
modellen te ontwikkelen. Ze kunnen daarbij enorm profiteren van de innovatieve kracht van startups.
SanomaVentures investeert in de relatie met zulk talent. Een gesprek met Herman Kienhuis: “Ondernemers die
alleen gericht zijn op geld verdienen, zijn vaak niet de beste bouwers van bedrijven of van continuïteit.”
SanomaVentures is een internationaal initiatief van Sanoma en
een vast onderdeel van de toekomststrategie van dit Europese
mediabedrijf. De Nederlandse tak werd in 2012 opgericht en is
bovenal een strategische investeerder. Herman: “Wij geloven
in de combinatie van talentvolle ondernemers en een krachtige SanomaVentures Nederland
strategische partner. Op basis van onze strategische visie en Levert: kapitaal, mediawaarde, inhoudelijke kennis en
diepgaande inhoudelijke kennis investeren we kapitaal en begelei- strategische en financiële begeleiding.
ding in de ontwikkeling van innovatieve nieuwe ondernemingen.’’ Bedient: nieuwe ondernemingen op het gebied van
digitale informatie, entertainment en educatie die de
Innovatie vraagt om langetermijnvisie opstartfase voorbij zijn en willen doorgroeien, zoals
Herman legt uit dat hij werkt met een horizon van 6 jaar. De Vault79.com, Scoupy, Peerby, Truly Yours en VirtuaGym.com
eerste drie jaar wil hij een portefeuille van twintig deelnemingen Vindt: “Wij geloven in de combinatie van talentvolle
opbouwen. Daarna volgen 3 jaren van uitbouwen en resultaat ondernemers en een krachtige strategische partner.”
oogsten. “Het belangrijkste doel daarbij is omzetgroei en toege- Wil: talent van buiten het bedrijf (waaronder ook
voegde waarde voor Sanoma, niet de exit. De investeringen bloggers en developers) aan Sanoma binden.
bedragen tussen de € 100.000 en € 500.000 en we houden Moet: goede toegang hebben tot innovatie. Opties
rekening met een slagingspercentage van 50%. We zijn dus ook creëren voor groei op de lange termijn.
bereid om bijbehorende verliezen te accepteren.
” Bestaat: sinds 2012.
www.sanomaventures.com

14. 14 Best practice: venturing door corporates
Behoud van autonomie als uitgangspunt Niet per definitie streven naar exit
Sanoma zet bij deelnemingen in de eerste plaats zijn netwerk SanomaVentures zoekt nadrukkelijk naar ondernemers die gericht
en mediabereik in. Ondernemers krijgen begeleiding op strategisch zijn op het uitbouwen van hun bedrijf, niet op het realiseren van
en financieel niveau, maar de nadruk ligt op behoud van autonomie. een exit. Volgens Herman worden ondernemers gedreven door
Het bedrijf brengt hen wel actief in contact met zijn eigen mede- een mix van drie ambities: een product ontwikkelen dat klanten
werkers om kruisbestuiving te creëren. Met deze aanpak echt helpt, (internationaal) maatschappelijke impact hebben en
onderscheidt Sanoma zich van andere Nederlandse media- geld verdienen. “Ondernemers die alleen gericht zijn op geld
bedrijven, vindt Herman. “Die zijn vooralsnog meer gericht op verdienen, zijn vaak niet de beste bouwers van bedrijven of van
operationele integratie. En waar wij vooral uit zijn op talent, continuïteit. En wie erg succesvol is in het aantrekken van geld, is
lijkt bijvoorbeeld RTL meer op zoek te zijn naar concepten om niet automatisch ook succesvol in het uitbouwen van zijn bedrijf.
”
via TV te promoten.
”
Herman Kienhuis Sanoma’s innovatiestrategie
▶▶ Studeerde af als scheikundig ingenieur, volgde ▶▶ Het Finse Sanoma neemt in het Nederlandse
daarna een MBA-opleiding op INSEAD. medialandschap een belangrijke positie in met
▶▶ Werd na betrekkingen bij Procter Gamble, tijdschriften (o.m. Autoweek, Donald Duck),
McKinsey Company, Sanoma Uitgevers en Sanoma televisiezenders (SBS 6, Veronica), websites (nu.nl,
Media Netherlands in 2012 Investment Director bij startpagina.nl), events en apps.
SanomaVentures Nederland. ▶▶ Sinds 2006 investeert Sanoma in innovatie en
▶▶ Was binnen Sanoma eerder verantwoordelijk voor venturing via het Dutch Creative Industry Fund
de lancering van NUwerk.nl, ZIE.nl, GoeieVraag.nl, (DCIF), een samenwerkingsverband met Uitgevers-
NUlive.nl en het ‘Planet of the Apps’ app-ontwikkel- maatschappij De Telegraaf, V-Ventures en IDG
programma. Nederland. Het DCIF investeerde in ruil voor
▶▶ Investeert nu namens dit bedrijf in startende verwerving van aandelen.
ondernemingen. ▶▶ Met de start van SanomaVentures in 2012 is
▶▶ Is in het bijzonder geïnteresseerd in digitale media, venturing een vast onderdeel van de innovatie-
innovatie en duurzame ontwikkeling. strategie geworden. Sanoma is daarbij opvallend
▶▶ Opereert met een bescheiden kernteam vanuit open over zijn venturingactiviteiten.
Amsterdam, maar vormt ook een toegangsportaal tot ▶▶ Toch lijkt SanomaVentures van corporate venturing
het brede internationale netwerk van Sanoma. een concurrerend middel te moeten maken: beter
www.linkedin.com/in/hermankienhuis vindbaar, scherpere communicatie van de meer-
waarde als mediapartner, betere investeringen.
Sleutelwoorden zijn wisselwerking intern-extern,
Meer geld en ervaring terugpompen talentbinding, trial error.
Herman ziet grote verschillen tussen de ecosystemen van de ▶▶ De innovatiestrategie van Sanoma bestaat zo uit 3
VS en de EU. “In Europa is een relatief kleiner aantal succes- pijlers:
volle ondernemers. En de succesvolle bedrijven die er zijn, 1. Groeien door overnames
pompen minder ervaring en geld terug in het innovatieve 2. igen productontwikkeling, waarbij ook gebruik wordt
E
ecosysteem. Daarnaast signaleert hij een groot verschil in
” gemaakt van een intern acceleratorprogramma om
de beschikbaarheid van investeringsgeld. “In de VS is veel snel van interne ideeën tot prototypes te komen
meer kapitaal beschikbaar, maar de kans op het vinden van 3. enturing: investeren in externe start-ups
V
een investeerder is ook veel kleiner. Kapitaal aantrekken is
overigens een vak op zich. Amerikanen zijn er goed in, maar
het is de vraag of hun drijfveren dat daarmee ook zijn.
”

15. 15 Best practice: venturing door corporates
Organisatie kapitaal kan beter
Herman bestrijdt dat er in Nederland gebrek aan kapitaal zou
zijn. “Er is wel behoefte aan betere organisatie van kapitaal en
meer professionele fondsen. Ook de toegang tot informal
investors en business angels is voor verbetering vatbaar. Voor
”
banken ziet hij in de venture fase van internetbedrijven echter
een beperkte rol weggelegd. “Meer risicobereidheid bij de
ondersteuning van groeiende bedrijven is welkom, meer
facilitering bij hulp vanuit de overheid eveneens. Maar als een
bank weinig risico wil of kan nemen en verder geen waarde
toevoegt in de groeifase van een bedrijf, moet hij ook geen
risicokapitaal leveren.
”
Banken als intermediairs tussen ondernemer en
investeerder
Op het gebied van startkapitaal, ziet Herman een bank vooral als
een intermediair die vraag en aanbod bij elkaar brengt, via
crowdfunding of het matchen van ondernemers en particuliere
investeerders. Ook het faciliteren van een online marktplaats
of het maken van een angel list vindt hij goede opties. Maar de
menselijke factor blijft voor hem doorslaggevend, vanwege de klik
die nodig is om zaken te kunnen doen. “Hierbij is ook continuïteit
cruciaal. Bij Sanoma hechten we er groot belang aan dat mede-
werkers langere tijd binnen het concern blijven. Dat zorgt voor
bekende gezichten en wekt vertrouwen bij het zakendoen.
”
Venturing als unique selling point
Het heeft er alle schijn van dat Sanoma met zijn laatste venturing-
poot een nieuwe weg inslaat. Het bedrijf investeert sinds 2006
samen met enkele concurrenten in innovatie (zie kader), maar
SanomaVentures lijkt juist een nieuw unique selling point te
moeten creëren. Herman heeft naar eigen zeggen in elk geval
geen intensief contact met andere corporate investeerders.
“Nederland is klein, dus we kennen elkaar over het algemeen
wel. We gaan ook redelijk open met elkaar om, kijken soms
samen naar deals. Maar dit oligopolie is voor ondernemers in
discussies over waardering niet altijd voordelig. De vraag die
”
resteert is in hoeverre het streven naar een concurrentievoordeel
op de lange termijn te verenigen is met de openheid over
venturingactiviteiten die Sanoma tentoonspreidt. Wij zijn ervan
overtuigd dat openheid op de lange termijn goed is voor iedere
deelnemer in het TMT-ecosysteem.

16. best practice: investeren “ ij ons geldt ‘exit-strategie’
B
als een vies woord”
door intensieve samenwerkingsvorm
Menno van Leeuwen in gesprek met
Igor Milder, medeoprichter Open Industries
De TMT-sector kent veel investeerders met een focus op snelgroeiende innovatieve bedrijven. Open Industries
valt op door zijn afwijkende investeringsmodel, dat nadrukkelijk geen exits propageert. Medeoprichter Igor Milder:
“Nederlanders denken van nature niet lange termijn, van origine zijn we handelaren. Dat verklaart wellicht de
exitdrang van veel ondernemers.”
Vanwege de risico’s die investeringen in innovatie nu eenmaal
met zich meebrengen, is het logisch dat de gemiddelde TMT-
investeerder veel sectorkennis bezit. Vaak is hij zelf ook TMT-
ondernemer om zodoende de slagingskans goed te kunnen Open Industries
beoordelen. De oprichters van Open Industries zijn met hun Levert: een afwijkend investeringsmodel, gebaseerd op
verleden in de mediasector geen uitzondering op deze regel. een nauwe vorm van samenwerken in combinatie met
Zonder meer wél afwijkend zijn hun investeringsmodel en minderheidsbelangen voor lange termijn en nadrukkelijk
bedrijfsfilosofie. Open Industries stelt zich feitelijk op als de niet gericht op exits of overnames.
nucleus van een aantal zeer intensief samenwerkende bedrijven Bedient: starters en jonge bedrijven die actief zijn in
die min of meer onafhankelijk van elkaar opereren, en toch werken health, energy, mobility, education en internet. Mits het
aan een succesvolle ontwikkeling door langdurige samenwerking. ondernemerschap wordt gekenmerkt door passie, talent
Behalve het delen van kennis, ervaring, know-how en netwerken, en maatschappelijke bewogenheid en oog hebben voor
kan Open Industries dan ook kapitaal verschaffen. Het doet dat lange termijn ontwikkeling en samenwerking.
eerder op een wijze zoals een bank dat doet dan als investeerder. Vindt: “We love meaningful business ideas.”
Igor: “Waar anderen over deelnemingen praten, hebben wij het Wil: bouwen aan een eigen ecosysteem voor duurzame
over leden. En ‘exit-strategie’ geldt bij ons als een vies woord.
” innovatie. Duurzaam succes boeken door investeringen
in innovatieve ondernemers en betekenisvolle projecten.
Moet: innovatie op de lange termijn waarborgen. Scherp
letten op overeenstemmende filosofieën bij ondernemer
en investeerder.
Bestaat: sinds 2011.
www.openindustries.nl

17. 17 Best practice: investeren door intensieve samenwerkingsvorm
Exit geeft beperkte voldoening Innovatie op de lange termijn waarborgen
Als voormalig CEO bij internetmarketingbedrijf Lost Boys weet Het uiteindelijke doel van het systeem is waarborging van
Igor uit eigen ervaring wat een exit is. Het proces vreet energie innovatie op de lange termijn. Igor: “Feitelijk bouwen wij een
en geeft uiteindelijk beperkte voldoening, vindt hij. Mede-initiatief- eigen ecosysteem. We hebben er daarom bewust voor gekozen
nemer Jalbert Kuijper had na de verkoop van hun bedrijf hetzelfde om geen fonds te zijn, maar een coöperatief, open model. De
”
gevoel. “We zeiden tegen elkaar: ‘Now let’s build something Japanse structuur van de keiretsu geldt hierbij als voorbeeld.
that lasts’” De keuze viel op de ontwikkeling van een afwijkend
. Dit is een groep van verwante bedrijven met wederzijdse
investeringsmodel voor de TMT-sector. Sinds januari 2011 minderheidsbelangen en in het centrum een bank. De keiretsu
investeren de twee in ondernemingen die actief zijn in een van speelt een belangrijke rol in de Japanse auto-industrie, weet
de sectoren health, energy, mobility, education en altijd in Igor. “Het voorkomt vijandige overnames. Maar het helpt de
combinatie met internet. Met als voornaamste criteria onder- deelnemers ook om innovatie op de agenda te zetten en op
nemerschap dat de nadruk legt op passie, talent, maatschappe- lange termijn te waarborgen.
”
lijke bewogenheid en oog voor de lange termijn.
Geen exits nodig voor verdere investeringen
Bouwen aan mix van uiteenlopende bedrijven Twee jaar na de start telt het initiatief acht leden en constateert
Bij Open Industries kunnen bedrijven die aan bovenstaande Igor met tevredenheid dat het model werkt. “De grotere bedrijven
voorwaarden voldoen, lid worden en in aanmerking komen voor uit ons portfolio zijn winstgevend. Zij investeren zelf weer in de
leningen. In ruil daarvoor staan ze een minderheidsaandeel af en kleinere organisaties. En hoe meer aangesloten bedrijven
betalen ze lidmaatschapsgeld en rente. De contributie kan oplopen willen investeren, hoe meer leden we krijgen en hoe meer
naarmate een bedrijf langer actief is. En een dividenduitkering kapitaal er binnenkomt om weer uit te zetten. Een traditioneel
komt alleen aan de orde als dat past in de strategie en financiële private equity fonds heeft exits nodig om mooie korte termijn
gezondheid van de onderneming, vertelt Igor. “Hierdoor passen rendementen te laten zien. Wij doen daar niet aan mee.
”
zowel startende als volwassen bedrijven in het model. Uiteindelijk
proberen wij een brede mix te creëren van bedrijven die qua omvang Geen spanningen door gedeelde filosofie
en activiteit van elkaar verschillen. Open Industries speelt hierbij
” Toch houdt Igor een open oog voor de haken en ogen die aan
dus een rol die veel verder gaat dan alleen bank: het heeft in alle het systeem zijn verbonden. Volgens sommigen is het model in
ondernemingen een significant (minderheids-) belang en besteed Japan inmiddels op zijn retour. “Cruciaal voor een goede werking
veel tijd en aandacht aan de intensieve samenwerking met elkaar. is dat alle stakeholders uitgebalanceerde, uniforme belangen
hebben, weet Igor. “Alleen op die voorwaarde werkt het. Naar
” ”
eigen zeggen heeft hij gelukkig nauwelijks te maken met verschillen
van inzicht. “We letten er kritisch op dat ondernemer en investeerder
dezelfde filosofie aanhangen. Deelnemers moeten bereid zijn
zich op lange termijn aan de groep te verbinden.
”
Igor Milder
▶▶ Behaalde een bachelor commerciële Economie aan Diensteninnovatie in plaats van technologie
de Hogeschool Holland. Het mag duidelijk zijn dat Igor een broertje dood heeft aan de
▶▶ Richtte na betrekkingen bij Renault Nederland, exitdrang die hij bij veel TMT-ondernemers terugziet. “Er zijn
LaMarque, Readershouse Hearst, Inpact en Lost natuurlijk uitzonderingen, maar met uitzondering van familie-
Boys in 2011 Open Industries op. bedrijven, verzuimen Nederlanders van nature vaak om over de
▶▶ Investeert nu namens dit bedrijf in innovatieve lange termijn te denken. Van origine zijn we handelaren, dat
ondernemingen. verklaart die houding wellicht. Wie die handelsmentaliteit als
”
▶▶ Is in het bijzonder geïnteresseerd in internet, een gegeven feit beschouwt, moet volgens Igor concluderen dat
risicodragend kapitaal en duurzame, sociaal de Nederlandse TMT-sector zich beter kan richten op diensten-
bewogen innovatie. innovatie dan op pure technologie. “Technologie wordt door onze
▶▶ Gaat met Open Industries nadrukkelijk niet voor de handelsgeest te snel van de hand gedaan. De BV Nederland
overname en zelfs niet voor de maximale ‘return on profiteert meer van diensteninnovatie waarbij de werkgelegen-
investment’. heid kan groeien.
”
▶▶ Werkt het liefst met een netwerk van bevlogen,
ABN AMRO spreekt geregeld met investeerders om goed te kunnen
sociaal bewogen en talentvolle mensen aan inschatten naar wat voor soort bedrijven zij op zoek zijn. Zo kan zij
duurzame innovatie. bedrijven en investeerders optimaal bij elkaar introduceren. ABN AMRO
heeft geen voorkeur voor het ene model boven het andere. Wel is zij
www.linkedin.com/pub/igor-milder/0/218/b14 ervan overtuigd dat de overtuigingen en ambities van ondernemer en
investeerder naadloos op elkaar moeten aansluiten.

18. Deel 3:
Het financieel ecosysteem

19. optimaal gebruikmaken Overzicht houden in het woud
van financiële mogelijkheden
van het financieel ecosysteem
Menno van Leeuwen en Steven Peters
De beschikbaarheid van voldoende investeringskapitaal is een noodzakelijke voorwaarde voor innovatie, en
daarmee voor een goed functionerend TMT-ecosysteem. Was het scala aan financieringsopties vroeger beperkt,
tegenwoordig zijn er tal van mogelijkheden. Zoveel zelfs, dat ondernemers vaak door de bomen het bos niet
meer zien. Tijd voor een overzicht.
Geld speelt een belangrijke rol bij het stimuleren van innovatie de regel dat als vrienden en kennissen tekortschoten en de bank
in een goed functionerend TMT-ecosysteem. nee zei, verdere groei beperkt bleef. Tegenwoordig zijn er veel
▶▶ Jonge bedrijven zoeken kapitaal ter financiering van meer opties. Ook speelt de bank, ‘geholpen’ door de kredietcrisis
investeringen in productontwikkeling, marketing en een andere rol. Door verhoogde kapitaaleisen en verscherpt risico-
personeelsuitbreiding. beleid is kapitaal schaarser. De keuzes die een ondernemer heeft,
▶▶ Banken willen graag succesvolle nieuwe bedrijven als klant verschillen per levensfase van zijn bedrijf en hangen nauw samen
aan zich binden. met het meer of minder innovatief karakter van de onderneming.
▶▶ Investeerders zoeken een hoog rendement op investeringen.
▶▶ Gevestigde bedrijven hebben zowel geld als hun netwerk te Een overzicht van het financieel ecosysteem
bieden.
Risk capital Credit financing
Gesprekspartners genoeg voor de ondernemer met innovatie- Fast grower Highly innovative company Average
innovative
ambities, zou je zeggen. Maar juist dat roept de vraag op, waar € x 1.000 Start Stock exchange Private company
(MKB Obligatie) equity
die ondernemer het beste voor kan kiezen als hij kapitaal wil 20.000
20.000 Private venture capital
s
aantrekken voor zijn investeringen. En wie hem de weg wijst ss a
ngle
10.000 ine
ies
bus
an
binnen het woud van financieringsopties die de TMT-sector te 5.000 nce
fina
mp
eed
co
Sp
Need of capital
2.500
bieden heeft.
ic
eg
Bank loans and guarantee
1.250
rat
loans (Borgstellingskrediet Average
St
MKB) (innovatiekrediet) SME
750 Informal
investors
Financieringsopties sterk toegenomen 500
250
Nog niet zo lang geleden was het scala aan financieringsmoge- Frie
nds
125 Fam
ily
lijkheden beperkt en overzichtelijk. Enigszins gechargeerd gold 75
Supplier credit
25 Micro finance
Preparation Start-up Initial growth Fast Growth Consolidation maturity
High risk Low risk

20. 20 Optimaal gebruikmaken van het financieel ecosysteem
Beperkte financieringsopties voor starters
Als een product of dienst geheel nieuw is, bestaat er geen
financieel trackrecord. Ook zijn er geen soortgelijke bedrijven
waar investeerders de onderneming mee kunnen vergelijken. In Noam Wasserman:
deze levensfase hebben investeringen in groei een sterk risico- The Founder’s Dilemmas (2012)
dragend karakter. Dit risico ligt bij de ondernemer. Bij succes Onder de veelzeggende subtitel ‘Anticipating and avoiding
profiteert deze namelijk ook optimaal. De beperkte groep the pitfalls that can sink a startup’ beschrijft dit boek
financiers die bij dit soort bedrijven instapt, durft dit risico te welke vormen van kapitaal een innovatieve ondernemer
lopen. Maar zulke investeerders willen meestal ook maximaal in balans moet houden:
meeprofiteren als het goed gaat. Voor de ondernemer betekent ▶▶ Menselijk kapitaal: hoe bouw én behoud ik een goed
dit doorgaans dat hij aandelen moet afstaan. team van mensen?
▶▶ Sociaal kapitaal: hoe onderhoud ik het netwerk van
Meer financieringsopties in tweede groeifase stakeholders rondom mijn bedrijf?
Innovatieve bedrijven die wat langer bestaan, omzet realiseren ▶▶ Financieel kapitaal: hoe zorg ik dat de financiering
en nog steeds groeien, hebben meer financieringsalternatieven. blijft aansluiten bij de groeicapaciteit?
▶▶ Soms komen ze voor deze fase een aardig eind met een bank.
Bijvoorbeeld door hun krediet mee te laten groeien met de Enkele belangrijke lessen die wij over founder’s dilemmas
debiteuren, of dekking te verkrijgen uit hoofde van overheids- trekken:
garanties. ▶▶ Er zit een spanningsveld tussen ondernemen en geld
▶▶ Gaat groei gepaard met grote risico’s, dan zijn investeerders ophalen. Dit laatste is een door velen onderschatte
het aangewezen loket. competentie en vanaf het begin ’mission critical’.
▶▶ Ook wanneer een grote kapitaalinjectie nodig is, bijvoorbeeld ▶▶ Ondernemers moeten bij het afwegen van financierings-
om internationaal sterk door te groeien, zijn zulke bedrijven opties de voor hen optimale volgorde bepalen (eerst
soms beter geholpen met investeerders. bank, daarna investeerder – of juist allebei tegelijk?).
▶▶ In veel gevallen is ook een mix van bovenstaande opties ▶▶ Het is zaak een afweging te maken tussen controle-
mogelijk. wensen en groeiambities (hoe hard wil ik groeien, wil
ik daar aandelen voor weggeven, heb ik zin in financiële
Dilemma’s voor innovatieve bedrijven controle?).
Maar met welke optie kan een ondernemer het beste beginnen?
Wij spreken met tal van ondernemers: van starters tot bedrijven
die een succesvolle exit hebben gemaakt en alles wat er tussenin Bank kan waarde toevoegen aan het ecosysteem
zit. Onafhankelijk van de levensfase van hun bedrijf lopen deze Kortom: de financieringsopties zijn legio, de dilemma’s ook.
ondernemers tegen een aantal dilemma’s aan. Ze moeten op Wat nodig is, is een betrouwbare gids die ondernemers wegwijs
veel borden tegelijk schaken en zoeken voortdurend naar de maakt in de diverse alternatieven en hen helpt om de bijbehorende
beste mix van menselijk kapitaal, sociaal kapitaal en financieel keuzes af te wegen. Die rol nemen wij graag op ons in de
kapitaal. De dilemma’s van startende ondernemers zijn treffend volgende artikelen van deze serie. Daarin lichten we per
omschreven door Noam Wasserman in zijn boek The Founder’s levensfase (starter, snelle groeier en gevestigde onderneming)
Dilemmas en gelden ook vaak voor ondernemingen in latere een aantal financieringsalternatieven toe. Wij geloven namelijk
groeifases (zie kader). dat de rol van een bank groter is dan ja of nee zeggen tegen een
kredietaanvraag. Juist door de uiteenlopende alternatieven te
kennen en over een groot netwerk te beschikken, kan een bank
waarde toevoegen aan het ecosysteem.

21. investeren in groei: De voornaamste knelpunten
en mogelijkheden op een rij
starters
Menno van Leeuwen, Steven Peters
en Corneel Braber
Starters leveren een groot deel van het innovatief vermogen van de TMT-sector. Omdat duurzaam succes voor hen echter
allerminst verzekerd blijkt, is het cruciaal dat deze jonge bedrijven vlot de weg vinden naar bronnen van startkapitaal
(seed capital). Alleen dan zijn zij in staat de voor groei noodzakelijke productontwikkeling, marketing en personeels-
uitbreiding te financieren. Een overzicht van de verschillende dilemma’s en mogelijkheden.
Wie als bank op het belang van de beschikbaarheid van groei-
kapitaal wijst, hoort allereerst een kritische blik te werpen op
zijn eigen bijdrage. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat als wij
niet oppassen, starters aan onze deur voorbij lopen. Vaak terecht,
als tenminste het enige wat de starter denkt te halen een Verdeling van de aandelen als eerste test
krediet is. Volgens de Kamer van Koophandel was in 2012 Noam Wasserman geeft in The Founder’s Dilemmas (2012)
slechts iets meer dan de helft van de bedrijven die vijf jaar een goed overzicht van de keuzes waar vooral teams van
daarvoor startten nog actief. Voor een bank is het moeilijk oprichters op het vlak van financiering mee te maken hebben.
om zo’n hoog investeringsrisico te vertalen in een passend Een van die dilemma’s is de verdeling van de aandelen:
kredietproduct. Wel kan een bank een prima adviseur zijn bij ▶▶ Op het eerste gezicht ligt het voor de hand deze
het aantrekken van risicokapitaal, en platforms bieden die dit verdeling te laten corresponderen met de financiële
laatste voor starters gemakkelijker maken. Dit artikel vloeit inbreng van iedere oprichter.
mede voort uit die gedachte. ▶▶ Op het moment dat er grote onderlinge verschillen
bestaan, ontstaat bij zo’n constructie echter het risico
Startkapitaal levert direct al uitdagingen op dat niet iedere partner dezelfde motivatie heeft om
Het eerste kapitaal van een startend bedrijf levert direct al ‘er voor te gaan’.
dilemma’s op. In de praktijk bestaat het doorgaans voornamelijk ▶▶ Veel startende teams (33%, aldus Wasserman) kiezen
uit geld dat de eigenaren (eerste aandeelhouders) zelf in hun om die reden voor evenredige verdeling van de aan-
onderneming investeren. Dit is het eigen vermogen, de schulden delen over het aantal bij de start betrokken personen.
die het bedrijf aan de eigenaren heeft. Met deze inbreng ▶▶ Wasserman pleit er zelf voor om niet meteen bij de
bekrachtigen de initiatiefnemers het vertrouwen in de start een definitieve verdeling vast te leggen. Op dat
onderneming. Ook past zo’n eigen investering bij het hoge tijdstip is volgens hem namelijk nog niet in te schatten
risico dat bij de opstartfase hoort. Maar er zijn natuurlijk ook wat de toekomstige ontwikkeling van het bedrijf en
andere opties, en hoeveel iedere partner investeert vormt de individuele bijdrage van de teamleden zal zijn.
slechts één van de dilemma’s waar starters tegenaan lopen.

22. 22 Optimaal gebruikmaken van het financieel ecosysteem: starters
Op zoek naar startkapitaal: seed capital Elk fonds heeft zijn eigen criteria voor financiering.
Een knelpunt voor starters is vaak kapitaalgebrek. Het geld dat ▶▶ Peak Capital II B.V. is een onderdeel van
nodig is om een onderneming op te starten zolang er nog geen participatiemaatschappij Peak Capital, die focust op
of onvoldoende inkomstenbronnen actief zijn, wordt aangeduid de sector technologie, media en communicatie. Richt
met de term seed capital. Als de inbreng van de starters en zich met name op jonge ICT-bedrijven (software, gaming,
hun vrienden, familie en bekenden ontoereikend is, wordt een platformen, content en toepassingen voor mobiele
verkenning van mogelijke andere bronnen van zulk seed capital telefoons). Valt nog onder de Technopartner Seed-
van belang. Tot de mogelijkheden behoren onder meer informele regeling: de overheid verdubbelt elk geïnvesteerd
investeerders en startupfondsen. Starters hebben vaak moeite bedrag. Investeringen variëren tussen € 200.00 en
om de weg naar deze partijen te vinden. Gelukkig zijn veel 800.000 en leiden tot een minderheidsbelang in de
€
van deze investeerders georganiseerd en verstrekken ze hun onderneming. Biedt naast financiering ook ervaring,
kapitaal als groep via één loket. netwerk en actieve begeleiding.
▶▶ TIIN TechFund 2 B.V. is ook onderdeel van de Techno-
Agentschap NL: facilitering professioneel seed capital partner Seed-regeling. Het fonds richt zich op innovatieve
Een van de loketten waar startende TMT-bedrijven kunnen starters in de technologiesector, met name in de ICT.
aankloppen zijn de door het Agentschap NL gefaciliteerde Stelt als eis dat het management van de startup
seed capital investeringsfondsen. Het Agentschap NL is de openstaat voor coaching. Investeringen variëren
uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Economische tussen € 200.000 en € 1 miljoen en hebben de vorm
Zaken en beheert onder meer het Innovatiefonds MKB+. Dit van aandelen en achtergestelde leningen.
fonds bevat de Seed Capital-regeling (voorheen: Technopartner ▶▶ Solid Ventures (Seed Capital-regeling) participeert in
Seed-regeling) die investeerders de kans geeft om te investeren jonge, innovatieve en snelgroeiende Nederlandse
in technostarters en creatieve starters. Investeerders kunnen bedrijven in de segmenten internet, telecom, software
hun investeringskapitaal geheel of gedeeltelijk en tegen een en digitale media. Investeringen variëren tussen € 100.000
soepele terugbetalingsregeling lenen bij Agentschap NL. Dit en € 2,5 miljoen. Luistertip: interview op BNR over het
verbetert de verhouding tussen risico en rendement natuurlijk ecosysteem met managing partner Floris van Alkemade.
aanzienlijk. Het totale budget dat hiervoor beschikbaar is, bedraagt ▶▶ Axivate Capital is een onafhankelijke investerings-
in 2013 € 16 miljoen. Voor ondersteuning van creatieve starters maatschappij gericht op het ondersteunen van groei-
is nog een afzonderlijk budget van € 4 miljoen beschikbaar. ambities, internationalisering en waardecreatie voor
Sluitingsdatum voor aanvragen is 30 maart 2013. Nederlandse bedrijven op het gebied van digital
media, e-commerce, marketing intelligence en de
Definities techno- en creatieve starters geven de doorslag reisbranche. Beheert twee fondsen:
De Seed Capital-regeling is uitsluitend bedoeld voor techno- en fonds voor venture capital dat voor bedragen
−E
en creatieve starters. Het is daarom belangrijk om te controleren tussen € 500.000 en € 5 miljoen bijdraagt aan de
of een bedrijf voldoet aan de definities die het Agentschap buy-and-build strategie van de onderneming
hanteert. In beide gevallen geldt dat de starter niet langer dan (langer dan 5 jaar mag).
5 jaar bij de Kamer van Koophandel mag staan ingeschreven. en fonds voor seed capital waarbij € 250.000 tot
−E
Daarnaast moet de onderneming onder de MKB-definitie vallen. € 2,5 miljoen kan worden opgehaald. Ook bij dit
Wie dit laatste wil controleren, kan de MKB-toets doen op de fonds is kruisbestuiving met het netwerk en binnen
site van Agentschap NL. het portfolio een belangrijke toegevoegde waarde.
▶▶ HENQ investeert in jonge technologie bedrijven
actief in digitale media, news information,
analytics, mobile, e-commerce en SaaS. In februari
2013 investeerde Henq nog € 500.000 in StudyTube.
▶▶ Lunatech Ventures richt zich met name op starters
Voorbeelden van Seed Capital fondsen op het gebied van internet en interactieve media.
Naast de fondsen die zijn aangesloten bij Agentschap NL Investeringen variëren tussen € 250.000 en € 1 miljoen
kent Nederland nog veel meer participatiemaatschappijen en leiden tot een aandeel in de startende onderneming.
op het gebied van TMT. Hieronder staan enkele
voorbeelden van fondsen die wij in de markt tegenkomen.

23. 23 Optimaal gebruikmaken van het financieel ecosysteem: starters
▶▶ MKB Technofonds Flevoland is een voorbeeld van
een regionaal fonds dat in de betreffende provincie
investeert in innovatieve ondernemingen.
Investeringen bedragen maximaal € 300.000 en
hebben de vorm van aandelenkapitaal en leningen.
Nederland loopt achter in fiscaal stimulerende maatregelen
Het Verenigd Koninkrijk is een voorbeeld op het vlak van fiscaal
stimuleren van investeringen. In april 2012 werd de Seed
Enterprise Investment Scheme (SEIS) ingesteld. Deze regeling is
gericht op het fiscaal faciliteren van investeerders in jonge
(maximaal 2 jaar oude) bedrijven, tot een bedrag van £100.000
per jaar. Het al langer geldende Enterprise Investment Scheme
(EIS) richt zich op kleinere hoog risico ondernemingen, en
stimuleert investeerders tot een bedrag van £1.000.000 te
investeren in het jaar 2012/2013.
Crowdfunding: kapitaalbron in opkomst
Naast hun eigen inbreng en die van investeringsfondsen en
participatiemaatschappijen kunnen starters tegenwoordig
beschikken over alternatieve vormen van kapitaalverschaffing.
Crowdfunding is hier een voorbeeld van en dankt zijn opkomst
vooral aan de snelle ontwikkeling en inburgering van social
media. Op dit moment kent Nederland een handvol platforms op
dit terrein, waaronder Seeds.nl, een initiatief van ABN AMRO.
Dit platform stelt starters in staat bij het zoeken van financierings-
bronnen verder te reiken dan hun eigen kring van familie,
vrienden en bekenden. Wel vraagt deze vorm van investeren
een grotere marketinginspanning van de ondernemer.
Goed nieuws: de mogelijkheden nemen toe
Verder zijn in de TMT-sector vele informele investeerders actief,
die startende (maar ook snelgroeiende) bedrijven van risicokapitaal
willen voorzien. Een knelpunt waar starters nu en in de toekomst
mee te maken hebben is dat de eerste fase van hun bedrijf
risicovol is. Investeringen zijn in deze fase vrijwel altijd risico-
dragend, en externe investeerders zijn dus voorzichtig en
lastig te vinden. Maar er is ook een zonnige zijde: het aantal
financieringsopties is, mede geholpen door technologie, social
media en de overheid, flink toegenomen. Banken en andere
adviseurs kunnen starters op weg helpen door een adviserende
rol te spelen, hun netwerk te delen en de weg te wijzen naar
platforms en loketten waar seed capital te vinden is.

24. investeren in groei: Tweede groeifase biedt
veel opties maar dwingt ook
snelgroeiende bedrijven tot keuzes
Menno van Leeuwen en Steven Peters
Snelgroeiende bedrijven dragen sterk bij aan het innovatief vermogen van de TMT-sector. Vaak is het voor hen uitdagend
om na het eerste succes kapitaal te vinden voor verdere groei zonder daarbij meteen hun onafhankelijkheid te verliezen.
Toch zijn er wel mogelijkheden, bijvoorbeeld door slim gebruik te maken van faciliteiten die de overheid beschikbaar
stelt. Het is in elk geval noodzaak om passende investeerders aan te trekken. Enkele opties op een rij.
Zodra startups of MKB’ers een succesvol businessmodel ▶▶ Een snelgroeiend bedrijf dat omzet en winst realiseert, komt in
hebben ontwikkeld, moeten ze investeren in productontwikkeling, aanmerking voor bancaire leningen. Daarnaast kan de bank een
marketing en personeelsuitbreiding. Om een tweede groeifase belangrijke adviesrol vervullen.
te realiseren, is dus geld nodig. Voor snelgroeiende innovatieve
bedrijven bestaan diverse mogelijkheden om kapitaal aan te
trekken. Zij zijn immers voor investeerders én banken buiten-
gewoon aantrekkelijk.
Jonge bedrijven kunnen het hele ecosysteem benutten Als een raket door het ecosysteem
Innovatieve bedrijven kunnen het hele TMT-ecosysteem Sommige bedrijven zijn heel slagvaardig en profiteren van
benutten. Vaak is er al toegang tot informele investeerders alles wat het ecosysteem te bieden heeft. Zij razen door de
zoals vrienden en familie. Maar deze groep bedrijven is verschillende groeifasen heen:
interessant voor meer partijen. ▶▶ Improve Digital laat zien hoe snel het kan gaan: opgericht
▶▶ De overheid steunt snelgroeiende innovatieve bedrijven in 2008, Van den Ende Deitmers als investeerder aan
graag. Daarom bestaat voor deze categorie ondernemingen boord in 2011, vervolgens een staatsgegarandeerd krediet
een aantal interessante regelingen op het gebied van zowel van ABN AMRO en in 2012 overname
subsidies als kredietinstrumenten. (meerderheidsaandeel 85%) door PubliGroupe.
▶▶ Professionele investeerders willen instappen met zogenaamd ▶▶ Lost Boys (nu LBi) doorliep alle fasen: ontstaan uit een
venture capital of high growth capital. Ook voor veel grote fusie in 2006, via een beursnotering naar een overname
bedrijven is het interessant om deel te nemen aan de volgende door Obtineo in 2010 met investeerders als Cyrte en
groeifase. Carlyle, daarna in 2012 de verkoop (€ 416 miljoen) aan het
Franse Publicis Groupe.

25. 25 Optimaal gebruikmaken van het financieel ecosysteem: snelgroeiende bedrijven
De overheid stimuleert innovatieve bedrijven
De overheid stimuleert innovatie om de economie een impuls te
geven en heeft diverse regelingen die, innovatieve MKB-bedrijven
helpen (groei)kapitaal aan te trekken. Een interessante nieuwe Selectie van venture capital fondsen in
optie is de ABN AMRO Groei Innovatielening die beschikbaar de Benelux met een focus op TMT
wordt gesteld met steun van het Europese Investeringsfonds ▶▶ Van den Ende Deitmers
(EIF). Via deze regeling kunnen snelgroeiende en innovatieve ▶▶ Prime Ventures
bedrijven tegen betere voorwaarden geld lenen. Vaak kan hiermee ▶▶ Main Capital
ook een hoger bedrag aan lening worden aangetrokken, waarmee ▶▶ GIMV
men minder aandelen hoeft weg te geven (zie deze blog). Verder ▶▶ Newion
zijn deze regelingen voor innovatieve TMT-bedrijven interessant: ▶▶ TIIN Capital
▶▶ Borgstellingskrediet ▶▶ Axivate Capital
▶▶ Groeifaciliteit TIIN Capital en Axivate Capital hebben zowel voor
▶▶ Garantie ondernemingsfinanciering startende als grotere ondernemingen (binnen het
▶▶ Innovatiefonds MKB+ TechnoPartner label) fondsen beschikbaar. Zij opereren
▶▶ Innovatiekrediet op het snijvlak van seed capital voor startups en
venture capital voor de tweede groeifase. Hier zien we
meer seed fondsen zoals Henq naartoe bewegen.
Private equity: groot groeikapitaal voor TMT-bedrijven
De Groei- Innovatiedesk van ABN AMRO Investeerders zoeken een hoger rendement op hun investeringen.
ABN AMRO heeft op diverse plekken in Nederland Daarom zijn ook zij geïnteresseerd in innovatieve en snel groeiende
Groei Innovatiedesks, speciaal voor snelgroeiende bedrijven. Investeerders die participeren in mid market en grotere
innovatieve bedrijven, die: niet-beursgenoteerde bedrijven, worden ook wel private equity
▶▶ verwachten meer dan 25% per jaar te groeien; investeerders genoemd. Vaak beleggen deze investeerders geld
▶▶ een gesprekspartner zoeken die zich kan inleven in van institutionele partijen, zoals pensioenfondsen en verzekeraars,
hun specifieke businessmodel; maar ook in toenemende mate van families, en kunnen daarom
▶▶ graag advies krijgen over de optimale financierings- grote bedragen investeren. En dát is wat snelgroeiende bedrijven
vorm voor het bedrijf; nodig hebben om te kunnen expanderen. Steeds vaker lijken
▶▶ baat hebben bij een relevant netwerk. deze fondsen te focussen op de TMT-sector.
Private equity-investeerders in onder andere TMT
Investeerders bieden kapitaal én een netwerk
Investeerders actief in Wereldwijde investeerders
Investeren in een snelgroeiend innovatief bedrijf is voor private Nederland (enkele voorbeelden)
equity-investeerders risicovol, maar kan ook (zeer) hoge
AlpInvest CVC
rendementen opleveren. Daarom wordt dit wel durfkapitaal
of venture capital genoemd. Venture capital-investeerders (of HAL KKR
high growth capital-investeerders) verstrekken vooral graag Waterland Warburg Pincus
kapitaal voor de tweede groeifase van een bedrijf. Ze kunnen Parcom 3i
naast kapitaal echter ook strategische voordelen bieden, zoals
Gilde Equity Management HgCapital
‘buy-and-build’ faciliteiten en een internationaal netwerk.
Holland Private Equity Vitruvian Partners
Het is raadzaam om bij het selecteren van investeerders op
de aanwezigheid van zulke opties te letten. Avedon Capital
NPM In Londen en Silicon Valley zitten
veel fondsen die volledig zijn ge-
specialiseerd in de TMT-sector.

26. 26 Optimaal gebruikmaken van het financieel ecosysteem: snelgroeiende bedrijven
Groot groeikapitaal: bank kan helpen de juiste match
te vinden
De aanwezigheid van diverse opties om kapitaal te verwerven is
prettig, maar kan het ook lastig maken om te bepalen wat het
beste bij een bedrijf past. Corporate finance adviseurs richten
zich op de financieringen en overnames van mid/large corporate
bedrijven. Veel banken bieden diensten op dit terrein omdat ze
graag succesvolle bedrijven als klant aan zich binden. Corporate
finance adviseurs helpen bedrijven groeikapitaal aan te trekken,
adviseren over mogelijke investeerders voor de huidige of
komende groeifase en onderhandelen daar desgewenst ook
mee. Vaak is het doel van de ondernemer om uiteindelijk het
bedrijf (deels) te verkopen. Ook daarvoor moet er een match
zijn met de investeerder. Verkoopplan en investeringshorizon
moeten op elkaar aansluiten, en de investeerder moet het
netwerk en de kracht hebben voor een geslaagde verkoop.
Bijvoorbeeld aan een corporate of een volgende private equity
partij (secondary).

27. tips voor het aantrekken Praktische adviezen van
ervaringsdeskundigen
van groeikapitaal
Menno van Leeuwen en Steven Peters
Voor ondernemers die snel willen groeien is het vaak uitdagend om kapitaal aan te trekken zonder daarbij meteen hun
onafhankelijkheid te verliezen. Met succesvolle ondernemers, en investeerders uit het netwerk hebben wij in 2012 een
aantal workshops verzorgd waarin praktische tips aan ondernemers zijn behandeld. Dankzij onder andere Mendix, Wego,
NPEX, Roamler, Liquavista, Wetransfer, GIMV, Prime Ventures, Peak Capital, ervaringsdeskundigen op het gebied van het
aantrekken van groeikapitaal, kunnen wij de volgende tips en adviezen delen.
Groeikapitaal aantrekken: 12 praktische tips
1. Besef dat de opties per levensfase van een onderneming 7. Besef dat de ‘closing’ vaak langer duurt dan verwacht.
uiteenlopen en mede afhangen van de ambitie van de Neem dit mee in je planning.
ondernemer. Zoek een investeerder met dezelfde ambitie. 8. Zorg dat er een businessplan is. Voor veel investeerders
2. Investeerders verschillen qua focus, de een zit meer op hoeft dit niet uitgebreid te zijn – soms volstaat een A4’tje.
financiële sturing, de ander op technische kennis en Bankiers willen vaak wel een plan met uitgebreide forecasts
(slechts) sommigen op creatie. Maak ook hier een goede of guesstimates.
match qua primaire behoefte. 9. Zoek professionele hulp. De juiste partij kan jonge
3. Blijf bij de zoektocht naar financiers openstaan voor nieuwe ondernemers enorm ondersteunen bij het proces én de
inzichten. De eerste optie is lang niet altijd de beste. juridische aspecten.
4. Trek niet alleen kapitaal aan via investeerders. Maak ook, indien 10. aak gebruik van het netwerk dat banken hebben: een
M
mogelijk, gebruik van een borgstellingskrediet. Dit maakt het warme introductie is een extra referentie.
mogelijk meer of zelfs alle aandelen in eigen hand te houden. 11. esef dat financiële controle toeneemt als investeerders
B
5. Houd rekening met meer succes en een tweede financierings- toetreden. Zie dit niet als ongewenste inmenging, maar als
ronde. Een jong bedrijf heeft altijd meer kapitaal nodig dan nuttige managementinformatie.
verwacht, vooral als het succesvol is. 12. eschouw geld ophalen als een belangrijke kwestie, maar
B
6. Trek het geld tijdig aan – in ieder geval (net) vóórdat het vergeet niet te ondernemen!
nodig is. Venture capital ophalen is een tijdrovend proces,
begin er dus vroeg mee.

28. Investeren in groei: Innovatiestrategie via
overnames wisselt sterk
(beursgenoteerde) corporates per branche
Menno van Leeuwen en Corneel Braber
Grote, vaak beursgenoteerde bedrijven spelen een belangrijke rol bij innovatie in de TMT-sector. Hun kapitaal en netwerk
stellen hen in staat innovatieve bedrijven over te nemen of anderszins onder hun hoede te nemen. De wijze waarop zij dit
hebben georganiseerd loopt uiteen, hun communicatie erover is beperkt. Dit roept de vraag op wie de beste strategie
hanteert. Een analyse van recente overnames, met enkele suggesties voor verbetering.
De acquisitie van (innovatieve) bedrijven door gevestigde praktijk hebben grote bedrijven hun groei- en overnamestrategie
ondernemingen is van alle tijden. Veel corporates hanteren een op uiteenlopende wijze georganiseerd. Er over communiceren
‘buy-and-build’ strategie om door overnames omzet en afzet- doen ze in beperkte mate. Dit maakt het interessant om (een
markten toe te voegen. Verder streven zij ernaar bedreigende selectie van) recente TMT-overnames te analyseren.
concurrentie te beperken en innovaties te absorberen die ze zelf
niet tot stand konden brengen. Bij dit alles hebben ze steeds Telecom: weinig overnames, focus op partnerships
meer oog voor jonge kleinere bedrijven. Soms zijn die laatste In de telecombranche valt op dat er de afgelopen jaren relatief
zelfs zó jong dat ze nog geen winst maken en nog moeten weinig innovatieve bedrijven zijn overgenomen door de grote
bewijzen dat hun business model toekomst heeft. Dat klinkt spelers. KPN heeft provider van clouddiensten RoutIT over-
risicovol. Maar aan de andere kant vormen deze bedrijven wel genomen. Dit geeft KPN de mogelijkheid om zijn klanten
degelijk een verlokkelijke bron van nieuwe groeivelden. completere diensten aan te bieden. Verder heeft het bedrijf
echter vooral partnerships gesloten. Opvallend is dat met
Wat de beste strategie is, staat nog niet vast Voiceworks (nummer 1 Deloitte Fast50 2011). KPN maakt
Een bekende valkuil bij overnames is dat de innovatie van een gebruik van de VoIP diensten van Voiceworks, dit bedrijf
bedrijf in ontwikkeling onder de nieuwe eigenaar kan stokken. De benut op zijn beurt het glasvezelnetwerk van KPN.
op controle gebaseerde cultuur van de gevestigde onderneming
zit dan de innovatie in de weg, ongeveer op dezelfde manier als Uitgeverijen: veel overnames, uiteenlopende doelen
een onderneming die naar de beurs gaat vaak innovatief vermogen Onder de uitgevers zijn de afgelopen jaren veel overnames geweest.
kwijtraakt. De vraag is dan ook wie bij overnames de betere Vanaf 2010 hebben Nederlandse uitgevers meer dan 35 bedrijven
eigenaar is en of een overname altijd de beste strategie is. In de overgenomen om hun bedrijf te verjongen. Ze maken hierbij goed