Presentation on the 1st Conference of Music Libraries and Archives, 21-22 April 2017

1. Ψηφιακό Μουσικό Αποθετήριο Ευτερπη:
οι μουσικοπαιδαγωγικες τάσεις που διαγράφονται
στα μεταδεδομενα του
Ζωή Διονυσίου, Μαίη Κοκκίδου
& Σοφία Αγγελίδου
1ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ και ΑΡΧΕΙΩΝ

2. Το Αποθετήριο Ευτέρπη: ιστορικό, στόχοι,
διαδικασία επιλογής υλικού

Τα τραγούδια που περιέχονται στη βάση προέρχονται
από τις παρακάτω πηγές:

α) ιστορικές πηγές και σπάνια ελληνικά μουσικά ανθολόγια
από τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα,

β) ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια και παραδοσιακά
τραγούδια άλλων λαών,

γ) παιδικά τραγούδια, και

δ) τραγούδια που συνέθεσαν έλληνες συνθέτες και
μουσικοπαιδαγωγοί.

3. Ομάδες εργασίας
Ελληνική Ένωση για τη Μουσική Εκπαίδευση
Ζωή Διονυσίου (επιστημονική υπεύθυνη, επιλογή υλικού,
μουσικοπαιδαγωγική επεξεργασία),
Μαίη Κοκκίδου (επιλογή υλικού, μουσικοπαιδαγωγική επεξεργασία),
Νίκος Θεοδωρίδης (επιλογή υλικού, μουσικοπαιδαγωγική επεξεργασία)
Σοφία Αγγελίδου (διαχείριση υλικού, μουσικολογική επεξεργασία)
Μουσικής Βιβλιοθήκης «Λίλιαν Βουδούρη»
Στεφανία Μεράκου (ιδέα, σχεδιασμός, συντονισμός υλοποίησης έργου),
Βάλια Βράκα (διαχείριση υλικού, διαλεύκανση πνευματικών δικαιωμάτων),
Γιώργος Μπουμπούς (επεξεργασία και αντιστοίχιση μεταδεδομένων)
Βέρα Κριεζή (σχεδιασμός και δημιουργία αποθετηρίου)
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης

4. Βασικές αρχές της εκπαιδευτικής μας φιλοσοφίας

Όλα τα παιδιά έχουν δυνατότητα να εκφραστούν
μέσα από τη μουσική

Οι μαθητές πρέπει να κάνουν μουσική

Η διδασκαλία - μάθηση του τραγουδιού πρέπει
να οδηγεί στην κατανόηση των μουσικών
εννοιών.

Εμπειρική μάθηση είναι ο κύριος στόχος.

Αναγνώριση των μουσικών προτιμήσεων, αξιών,
ενδιαφερόντων όλων των μαθητών.

5. Βασικές αρχές της σύγχρονης μουσικής
παιδαγωγικής που αντανακλούνται στο αποθετήριο

Ξεκινώντας από το τραγούδι: Η δημιουργική διδασκαλία μπορεί
να αρχίζει από το τραγούδι και να διαχέεται σε πολλές άλλες
δραστηριότητες της μουσικής αγωγής.

Καλό τραγούδι; Είναι πιο σημαντικό πώς διδάσκει ο
εκπαιδευτικός το τραγούδι, πώς το χρησιμοποιεί για να
καλλιεργήσει τη μουσικότητα των παιδιών, μουσικούς και
εξωμουσικούς στόχους.

Να βοηθήσει τους μαθητές να εξελιχθούν μουσικά και με πολλούς
τρόπους.

Ο εκπαιδευτικός να ενεργεί ως εμψυχωτής της μάθησης και όχι
ως προμηθευτής της γνώσης.

Αρχές της βιωματικής μάθησης, της διάδρασης και επικοινωνίας.

Αρχές της διαθεματικότητας και της διάδρασης των τεχνών.

Το Ευτέρπη δεν καλεί τον εκπαιδευτικό να διδάξει μόνο τραγούδι,
αλλά του ανοίγει δρόμους για να διδάξει τα πάντα μέσα από το
τραγούδι.

6. Tέσσερις σύγχρονες τάσεις της μουσικής
εκπαίδευσης

Κριτική σκέψη

Άτυπη μάθηση

Διαθεματικότητα

Διαπολιτισμικότητα

7. Κριτική σκέψη

Έμφαση στην αντίληψη και κατανόηση των όρων
επικοινωνίας, στην αποτίμηση και ερμηνεία δεδομένων,
στη διαπραγμάτευση πιθανών λύσεων για ένα ζήτημα και
στις τεχνικές διαλόγου και γόνιμης αντιπαράθεσης.

Συνδέεται με την αποκωδικοποίηση και ερμηνεία
τεράστιας ποσότητας των μουσικών πληροφοριών, με
την κατανόηση των λειτουργιών της μουσικής στα σύγχρονα
περιβάλλοντα, με την αξιολόγηση των έργων με τα οποία οι
μαθητές έρχονται σε επαφή, δημιουργούν και μελετούν.

Η κριτική σκέψη είναι ένα σημαντικό εργαλείο που θα
επιτρέψει τους μαθητές να αποτιμήσουν τις μουσικές τους
εμπειρίες και γνώσεις, να προτείνουν και να εξετάζουν
εναλλακτικές λύσεις για μουσικά προβλήματα, και να
αναπτύσσουν μεταγνωστικές δεξιότητες στις μουσικές
διαδικασίες.

8. Η κριτική σκέψη στο Ευτέρπη

μπορούμε να διδάξουμε τους μαθητές να σκέφτονται κριτικά μέσα
από διαδικασίες που βασίζονται στον διάλογο και στη γόνιμη
αντιπαράθεση, μέσα από ανοιχτές ερωτήσεις και οργανωμένα
διδακτικά σενάρια

η κριτική σκέψη συναντά τη δημιουργικότητα μέσα από την
αξιολόγηση των μουσικών ιδεών και των έργων που οι μαθητές
ακούνε, εκτελούν και/ή δημιουργούν

ενθάρρυνση των παιδιών να προσεγγίζουν τις λειτουργίες της
μουσικής μέσα από πολλές οπτικές γωνίες

να συζητούν και να διερευνούν μουσικά προβλήματα και να
καταλήγουν σε λύσεις βάσει τεκμηρίωσης

να αποφασίζουν με άλλα κριτήρια για τη μουσική που θα επιλέγουν
να ακούνε και να παίζουν

να συζητούν γύρω από το νόημα του διδασκόμενου τραγουδιού, το
συσχετισμό του με παλαιότερες ή σύγχρονες περιστάσεις, την
έκφραση προσωπικών απόψεων των παιδιών, την αναφορά σε
θέματα του ενδιαφέροντός τους, κλπ.

9. Άτυπη μάθηση

Οι σύγχρονοι χώροι μουσικής μάθησης εκτός σχολείου
προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για κοινές μουσικές εμπειρίες.

Το όραμα της μάθησης μετασχηματίζεται: η μάθηση γίνεται
πλέον μία προσωπική και μοναδική διαδρομή μέσα από ένα
σύνθετο χώρο προσωπικών ενδιαφερόντων και ένα
κοινωνικό ταξίδι.

Η βέλτιστη μουσική μάθηση επιτυγχάνεται με τον
συνδυασμό πρακτικών της τυπικής και άτυπης μάθησης
(Vitale, 2011).

Η μη-μελετημένη εισαγωγή άτυπων μουσικών πρακτικών
στα τυπικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα δεν διασφαλίζει τα
πλεονεκτήματα των άτυπων πρακτικών (Green, 2008).

Οι άτυπες μορφές μουσικής εκπαίδευσης, όπως η αυτο-
διδασκαλία, η μαθητεία, και η μάθηση σε ομάδες, δεν είναι
ένα νέα φαινόμενα. Αποτελούσαν διαδεδομένες μορφές
«μουσικής διδασκαλίας-μάθησης για πολλά-πολλά χρόνια.
Σήμερα εμείς μάλλον ανακαλύπτουμε εκ νέου την αξία τους
και τη δύναμή τους (Gouzouasis & Bakan, 2011).

10. Η άτυπη μάθηση στο Ευτέρπη

ενισχύεται η άτυπη μάθηση με δραστηριότητες που
σχετίζονται με γνωστά και άγνωστα τραγούδια

προτείνεται η αναφορά σε παραδοσιακά έθιμα

η παρατήρηση εικόνων και σύνδεση των στοιχείων των
εικόνων με το περιεχόμενο του τραγουδιού

η εκτέλεση του τραγουδιού σε μελωδικό όργανο από
παρτιτούρα ή με το αυτί

ανάγνωση (solfège) και γραφή του μουσικού κειμένου

προτείνεται στους μαθητές να βγάλουν τη μελωδία του
τραγουδιού σε ένα όργανο με το αυτί

να αναγνωρίσουν ακουστικά ύψος φθόγγων και
διαστημάτων

να συνθέσουν νέα μελωδία πάνω σε δοσμένους στίχους.

11. Διαθεματικότητα

Η διαθεματικότητα είναι μία διδακτική φιλοσοφία κατά την οποία
τα περιεχόμενα διδασκαλίας διαχέονται σε πολλά διδακτικά
αντικείμενα, με άξονες συγκεκριμένες έννοιες, δεξιότητες ή
θεματικά πεδία.

Στα διαθεματικά προγράμματα σπουδών η γνώση δεν
εμφανίζεται περιχαρακωμένη στα όρια του πεδίου των
διδακτικών αντικειμένων, αλλά ενοποιημένη, συσπειρωμένη
γύρω από ερωτήματα, ζητήματα και προβλήματα.

Στα διαθεματικά αναλυτικά προγράμματα καταργούνται τα
διακριτά μαθήματα ως πλαίσια οργάνωσης της γνώσης και η
σχολική γνώση αντιμετωπίζεται ως ενιαία ολότητα.

Στα διεπιστημονικά αναλυτικά προγράμματα η μάθηση
οργανώνεται μέσα από ποικίλες συσχετίσεις και διασυνδέσεις
των διακριτών επιστημολογικών κλάδων.

η ικανότητα μεταφοράς της γνώσης, δηλαδή το να μπορούμε να
αξιοποιήσουμε ό,τι μάθαμε σε ένα πλαίσιο σε άλλες, συναφείς
αλλά και διαφορετικές, συνθήκες

12. Διαθεματικότητα στο Ευτέρπη

Οι βασικές κοινές έννοιες στις οποίες εστιάζει η «Ευτέρπη» είναι:
Πολιτισμός, Χρόνος, Χώρος, Ήχος, Δομή, Σύστημα, Συμβολισμός,
Επικοινωνία, Άτομο-Ομάδα, Αλληλεπίδραση, Εξάρτηση, Μεταβολή-
Εξέλιξη, Σύγκρουση, Αντίθεση, Παραλλαγή, Ομοιότητα-Διαφορά,
Συμμετρία, Ισορροπία, Παράδοση, Τυχαίο, Υπερβολή και Χιούμορ

Η έννοια της Αλληλεπίδρασης

Η έννοια της Ισορροπίας

Η έννοια του Χιούμορ

Η έννοια του Χρόνου

Η έννοια της Εξάρτησης

Στις διαθεματικές εφαρμογές, ο εκπαιδευτικός μουσικής καλείται όσο
περισσότερο μπορεί να δίνει στους μαθητές χρόνο και εργαλεία για να
κάνουν τις ανάλογες συνδέσεις. Το δικό του έργο είναι να θέτει
κατάλληλες ερωτήσεις που θα ενεργοποιήσουν τους μαθητές, θα
προκαλέσουν το ενδιαφέρον τους και θα τους βοηθήσει να αποκτήσουν
φιλερευνητική διάθεση.

13. Διαπολιτισμικότητα

Ο όρος «διαπολιτισμικότητα» προτάθηκε ως παιδαγωγική απάντηση στο
φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας.

Αρχικά, οι στόχοι της πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης ήταν να παρέχει
μία ποικιλία μουσικών παραδόσεων, να προάγει ένα πολιτισμικό
πλουραλισμό και γνωριμίες με πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς,
καθώς και οι μαθητές από διαφορετικές εθνικότητες να έχουν ίσες
εκπαιδευτικές ευκαιρίες.

Η διαπολιτισμική μουσική εκπαίδευση οδήγησε τους εμπλεκόμενους να
κατανοήσουν τους τρόπους με τους οποίους το άτομο ή η ομάδα ορίζουν
και κατανοούν την ποικιλία των μουσικών τους κόσμων (Swanwick,
1988: 102-119, Kwami, 2001).

Διαπολιτισμικότητα: επέφερε μία πολιτισμική ευαισθησία στα αναλυτικά
προγράμματα και στο διδακτικό υλικό, ανέδειξε την πολιτισμική
ταυτότητα, την αντι-ρατσιστική παιδαγωγική, τη μάθηση που αποκτιέται
μέσω της μουσικής δημιουργίας, τις επισκέψεις μουσικών της κοινότητας
στο σχολείο, και τη συνεργασία των επαιδευτικών μουσικής με λαϊκούς
μουσικούς της κοινότητας, κλπ.

Δεν είναι μόνο μία εκπαιδευτική ή πολιτισμική τάση, αλλά είναι μία
πολιτική πράξη.

14. Διαπολιτισμικότητα στο Ευτέρπη

Επαφή με άλλες κουλτούρες και άλλους πολιτισμούς

Να αντιπαραβάλουν κομμάτια ξένα με δικά τους, να
αλλάξουν στίχους σε τραγούδια αγγλικά, να
μελετήσουν ξένους πολιτισμούς μέσω αυτών.

Δίνεται έμφαση δίνεται στις τοπικές παραδόσεις, σε
παραλλαγές παραδοσιακών τραγουδιών, σε μία
φρέσκια προσέγγιση στο παραδοσιακό τραγούδι.

Μετάφραστη μέρους του υλικού στα αγγλικά.

15. Το Αποθετήριο Ευτέρπη συνεχίζει το ταξίδι του!
Μουσική Πληροφόρηση & Μουσική Παιδαγωγική:
συμβολή στις ανθρωπιστικές επιστήμες, με σεβασμό στον
άνθρωπο, στο παιδί, και στον πολιτισμό.