SlideShare a Scribd company logo
1 of 27
Վեներա Առաքելյան<br />«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր<br />Հիմնական դպրոց<br />9-րդ դասարան<br />8. Համամոլորակային հիմնախնդիրներ. Էությունը, կապը միմյանց հետ, դրանցից մեկի մեկնաբանումը<br />Կենսաբազմազանության պահպանման համամոլորակային հիմնախնդիր<br />Ինչ է համամոլորակային հիմնախնդիրը <br />Էկոլոգիական հիմնախնդիրները ըստ իրենց ընդգրկման, բաժանվում են 3 խմբի`<br />- տեղային <br />- տարածաշրջանային <br />- համամոլորակային<br />Համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիրները վերաբերում են մոլորակի կենսաապահովման համակարգերին` կենսոլորտին, մթնոլորտին, ջրոլորտին, քարոլորտին, դրանց պահպանմանը և արդյունավետ օգտագործմանը:<br />Համամոլորակային /գլոբալ/ հիմնախնդիրները մարդկանց ներկայի ու ապագայի համար սպառնալիք ստեղծող խնդիրներ են: Դրանց լուծումը հնարավոր է միայն բոլոր պետութունների ու ժողովուրդների համատեղ ջանքների ու գործողությունների շնորհիվ: Օրինակ` 1 երկրում օդային ավազանի մաքրության պահպանումը չի հանգեցնի ամբողջ մոլորակի օդային ավազանի մաքրության էական բարելավման: <br />Համամոլորակային էկոլոգիական հիմնախնդիրներ են<br /> -ժողովրդագրական համամոլորակային հիմնախնդիր<br /> -պարենային համամոլորակային հիմնախնդիր<br /> -հանքային հումքի և վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսների համամոլորակային հիմնախնդիր<br />-կլիմայի տաքացման համամոլորակային հիմնախնդիր<br />-քաղցրահամ ջրի համամոլորակային հիմնախնդիր<br />-կենսաբազմազանության պահպանման համամոլորակային հիմնախնդիր<br />-անապատացման համամոլորակային հիմնախնդիր<br />-համաշխարհային օվկիանոսի օգտագործման համամոլորակային հիմնախնդիր<br />- մթնոլորտի պահպանության հիմնախնդիր<br />- անտառների պահպանության հիմնախնդիր<br />- հողերի պահպանության հիմնախնդիր<br />- շրջակա միջավայրում աղտոտող նյութերի կուտակման հիմնախնդիր<br />,[object Object],Կենսաբազմազանությունը կամ գենետիկական բազմազանությունը տեսակների` կենդանի օրգանիզմների և էկոհամակարգերի բազմազանությւոնն է:<br />Բնության մեջ ամեն ինչ ներդաշնակ է և կատարյալ:Այս կատարելության մեջ կա մի կարևոր հատկանիշ. յուրաքանչյուր բույս, յուրաքանչյուր կենդանի,անկենդան աշխարհի ցանկացած նյութ և ապար իրենց տեղն ունեն բնության մեջ:Այդ տեղը ոչ թե պարզապես մաթեմատիկական կոորդինատներով նշվող հասցե է, այլ որոշակի դեր, որոշակի գործառույթ, որն ունի այդ սուբյետը  էկոլոգիական համակարգում /Էկոլոգիական խորշ/: Բայց բնությունը խիստ հաշվենկատ է. Հաճախ յուրաքանչյուր «խորշում» կարող են «ապրել» ոչ թե 1, այլ միքանի կենդանի տեսակներ, որոնք անհրաժեշտության դեպքում փոխարինում են միմյանց:<br />Ըստ գիտնականների` երկրագնդի վրա կենսատեսակների թիվը 5-ից 30մլն է: Այս թվի անորոշության պատճառն այն է, որ ներկայումս ստորակարգ բույսերի և անողնաշարավոր կենդանիների թիվը ճշտված չէ: Ուստի հաճախ ընդունվում է, որ կենսատեսակների թիվը երկրագնդի վրա 10մլն է:<br />Որոշ կենսատեսակներ ժամանակի ընթացքում ոչնչանում են, մյուսները` առաջանում, բայց այդ գործընթացը շատ դանդաղ է ընթանում: Երկրի վրա կենսատեսակներն ապրում են համակեցության մեջ, որը գտնվում է դինամիկ հավասարակշռության մեջ: Համակեցության մեջ յուրաքանչյուր կենդանւի տեսակ ունի իր կենսաբանական խորշը, իր բնորոշ ֆունկցիան: Բայց բավական է, որ որևէ տարածքում հայտնվի մարդը` իր շահերով, իր նպատակներով ու խնդիրներով, և ամեն ինչ կարող է խախտվել:<br />Առաջին մարդիկ երկրագնդի վրա հայտնվել են մոտ 1 մլն տարի առաջ, երբ մեր մոլորակը 4,6 մլրդ տարեկան էր:<br />Մեր նախնիները, որոնք զբաղվում էին որսով և պտուղներ հավաքելով, արդեն այդ ժամանակ իրենց ապրելավայրերում սպանում էին խոշոր կենդանիներ և թռչուններ, որոնք նրանց համար սնունդ էին դառնում: <br />Սակայն այս գործընթացը չէր կարող ազդեցություն գործել համամոլորակային շրջակա միջավայրի վրա, քանի որ մարդիկ<br />,[object Object]
շատ չէին
որևէ վայրում որսի կենդանիներին ոչնչացնելուց հետո տեղափոխվում էին այլ վայրՈւստի բնության հավասարակշռությունն արագորեն վերականգնվում էր:<br />Գյուղատնտեսությունը միաժամանակ սկզբնավորվեց արևելյան Ասիայում, հյուսիսարևելյան Աֆրիկայում, միջերկրածովյան ավազանում, Մեքսիկայում, Պերուում 8-11 հազար տարի առաջ: Այդ շրջանում մարդը մեծ արագությամբ սկսեց խախտել կենսատեսակների բնական հավասարակշռությունը` հօգուտ այն կենդանիների և բույսերի տեսակների, որոնց նա ընտելացրել և մշակում էր: Կենսաբազմազանության նվազման հիմնական պատճառներից մեկը երկրի բնակչության աճն է: Գյուղատնտեսության սկզբնավորման վաղ շրջանում երկրի բնակչությունը կազմում էր հազիվ 5մլն մարդ: Բնակչության թվաքանակն անընդհատ աճել է և այդ աճը դարձել սրընթաց:<br />1830թ.-1մլրդ<br />                            100 տարի անց`<br />1930թ.-2մլրդ<br />                            30 տարի անց`<br />1960թ.-3մլրդ<br />                             15 տարի անց`<br />1975թ.-4մլրդ<br />                             12 տարի անց`<br />1987թ.-5մլրդ<br />                             12 տարի անց`<br />1999թ.-6մլրդ<br />Էկոհամակարգերի, իհարկե նաև երկրագնդի ամենախոշոր էկոհամակարգի` կենսոլորտի ինքնակարգավորումը և ինքնավերականգնումը տեղի է ունենում դրա բաղադրիչների միջև առկա փոխադարձ կապերի շնորհիվ: Իսկ այդ կապերն այնքան զարգացած են ու կատարյալ, ինչքան բազմազան են էկոհամակարգի կենսաբանական բաղադրիչները`բուսական և կենդանական աշխարհը:<br />Էկոհամակարգում ամեն մի բուսատեսակ ու կենդանատեսակ ունի իր որոշակի դերը և մյուս բուսատեսակների և կենդանատեսակների, ինչպես նաև բնակատեղի հետ, գտնվում է կայուն և օրինաչափ կապերի մեջ:<br />Այս կապերի շնորհիվ է, որ պահպանվում է կենսոլորտի և ավելի փոքր էկոհամակարգերի գոյությունը, դրանց էկոլոգիական հավասարակշռությունը, և պահպանվում է կյանքը մեր մոլորակի վրա:<br />Դեոևս անցյալ դարում անգլիացի հռչակավոր բնախույզ Չարլզ Դարվինը ուսումնասիրել և նկարագրել է այդպիսի կապի օրինակ, որը դարձել է դասական:<br />Հայտնի է, որ Անգլիայում լայն տարածում ունի մարգագետնային կարմիր երեքնուկը, որը լավագույն անասնակերն է: Դրա վրա է հիմնվում անասնապահությունը, որը Անգլիայի տնտեսության զարգացած ժյուղերից է:Չ. Դարվինը բացահայտեց, որ կարմիր երեքնուկի խողովակաձև ծաղիկները փոշոտվում են միայն կրետ կոչվող միջատների միջոցով, որոնք ունեն երկար կնճիթ և թափանցում են ծաղկի մեջ: Եզրակացությունը որոշակի էր. Անգլիայում կարմիր երեքնուկի լայն տարածումը պայմանավորված էր կրետների առատությամբ:<br />Ուշադրություն էր գրավում մի փաստ ևս. Կրետների բներն ավելի հաժախ հանդիպում են բնակավայրերի շրջակայքում: Այստեղ դրանք պաշտպանված են դաշտամկներից, որոնք սնվում են կրետների թրթուրներով ու հարսնյակներով: Բնակավայրերի մոտ դաշտամկները քիչ են, որովհետև շատ են կատուները, որոնք ոչնչացնում են դաշտամկներին: <br />Հետագայում կեսլուրջ-կեսկատակ ապացուցում էին, որ Մեծ Բրիտանիան հզոր ծովային տերություն լինելու համար պարտական է կատուներին...<br />Պատճառահետևանքային կապերի շղթան ստանում էր հետևյալ տեսքը. կատուները պաշտպանում են կրետներին դաշտամկներից, կրետները նպաստում են երեքնուկի տարածմանը, երեքնուկը խոշոր եղջերավոր անասունների հիմնական կերն է, տավարի միսը ծովայինների հիմնական սննդամթերքն է, առանց որի չի կարելի հզոր նավատորմ ունենալ, հզոր նավատորմը ծովային տերության ուժի և հարստության գրավականն է:<br />Բնության մեջ այդ տիպի կապերն անհամար են: Ամբողջ կենսոլորտն իրենից ներկայացնում է այդպիսի կապերի մի չափազանց բարդ ցանց, որտեղ ամեն մի բուսատեսակ ու կենդանատեսակ կատարում է իր յուրահատուկ ֆունկցիան:<br />Գիտնականները, հաշվի առնելով ընդհանուր սննդառության շղթայում ունեցած մասնակցությունը, կենդանի օրգանիզմները բաժանում են 3 խոշոր խմբերի` պրոդուցենտների, կոնսումենտների և ռեդուցենտների:<br />Պրոդուցենտները/արտադրողները/ կանաչ բույսերն ու այլ ինքնասուն օրգանիզմներն են, որոնք, բնությունից վերցնելով անօրգանական նյութերը`ջուրը, դրա պարունակած հանքային աղերը և ածխաթթու գազը, արեգակնային էներգիայի շնորհիվ սինթեզում են օրգանական նյութեր` ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ:Դա լուսասինթեզն է, որը սննդառության բարդ շղթայի 1-ին օղակն է:<br />Կոնսումենտները/սպառողները/ շղթայի 2-րդ օղակն են` այն բոլոր այլասուն օրգանիզմները, որոնք սնվում են պրոդուցենտների սինթեզած օրգանական նյութերով:Կոնսումենտներ են բոլոր կենդանիները, մանրէների մի մասը և մակաբույծ ու միջատակեր բույսերը:<br />Ռեդուցենտները/քայքայողները/ այն օրգանիզմներն են /գլխավորապես բակտերիաներն ու սնկերը/, որոնք քայքայում են օրգանական մնացորդները, սնվում դրանցով և օրգանական նյութերը վերափոխում անօրգանականի. կատարվում է օրգանական նյութերի հանքայնացում:<br />Ռեդուցենտների արտադրած անօրգանական նյութերն էլ սնունդ են ծառայում պրոդուցենտների համար. Սննդառության ընդհանուր շղթան փակվում է:<br />Պրոդուցենտ-կոնսումենտ-ռեդուցենտ շղթայի միջոցով տեղի է ունենում նյութի ու էներգիայի կենսաբանական շրջապտույտը կենսոլորտում և մյուս բոլոր ավելի փոքր չափերի ու մակարդակների էկոհամակարգերում:<br />Պրոդուցենտ-կոնսումենտ-ռեդուցենտ շղթային մասնակցում են կենդանի օրգանիզմների անխտիր բոլոր տեսակները: Իսկ այդ տեսակների թիվը շատ մեծ է.<br />Ռեդուցենտ տեսակների թիվը հասնում է------------ 75 հազարի,<br />Կոնսումենտ տեսակների թիվը---------------------------1,5-4,5 միլիոնի,<br />Պրոդուցենտ տեսակների թիվը---------------------------350 հազարի<br />Օրգանիզմների ամեն մի տեսակ բնության մեջ գրավում է իր սեփական տեղը, միջավայրը, կատարում է յուրահատուկ գործունեություն, այսինքն` նրա էկոլոգիական խորշը երբեք դատարկ մնալ չի կարող: Հակառակ դեպքում կընդատվի էկոհամակարգի բնականոն զարգացումը, կխախտվի հավասարակշռությունը:<br />Բուսական ու կենդանական աշխարհի բազմազանության պահպանությունը բացառիկ կարևորություն ունի մի այլ առումով ևս.դա բուսական ու կենդանական աշխարհի գենոֆոնդի պահպանումն է…<br />Բնապահպանության բնագավառում գենոֆոնդ ասելով հասկանում են բոլոր տեսակի կենդանի օրգանիզմների ամբողջությունը իրենց ժառանգական հատկանիշներով հանդերձ` ինչպես արդեն բացահայտված, այնպես էլ դեռևս չբացահայտված:<br />Կենդանի օրգանիզմներիամեն մի տեսակ, ունենալով իր սեփական էկոլոգիական խորշը, ունի նաև իր ժառանգական հատկանիշները:<br />Բույսերի ու կենդանիների մեծ մասի հատկանիշները դեռևս բացահայտված չեն, մարդն առ այսօր սովորել է օգտագործել բույսերի ու կենդանիների մի չնչին մասը միայն:Մինչդեռ համաշխարհային ֆլորայի ու գենոֆոնդը դեռևս չբացահայտված անսպառ շտեմարան է նաև մշակաբույսերի և ընտանի ու արդյունագործական կենդանիների նոր օգտակար տեսակների խաչաձևելու համար:<br />Այդ ամենով հանդերձ, բնության վրա մարդու ներգործության պատճառով ոչնչացվել կամ ոչնչացման վտանգի տակ են գտնվում ոչ միայն բույսերի ու կենդանիների բազմաթիվ տեսակներ, այլև ամբողջ էկոհամակարգեր:<br />Բնապահպանական միջազգային կազմակերպությունների և ամերիկյան գիտնականների գնահատմամբ վերջին 400 տարում Երկրի երեսից անհետացել են բարձրակարգ բույսերի 384 /0.15%/, ձկների 23 /0.12%/, սողունների 28 /0.35%/, թռչունների 130 /1.43%/ և կաթնասունների 83 /1.99%/ տեսակ: Ոչնչացման եզրին գտնվողները շատ ավելին են:<br />Բույսերի ու կենդանիների բազմազանության, դրանց առանձին տեսակների պահպանության մեթոդներն ու միջոցառումները բազմազան են: Գիտնականները եկան այն եզրակացության, որ այդ միջոցառումներին կազմակերպված բնույթ տալու և դրանց արդյունավետությունը բարձրացնելու համար անհրաժեշտ է նախ և առաջ բացահայտել այն բուսատեսակներն ու կենդանատեսկները, որոնք ոչնչացման վտանգի տակ են և առաջին հերթին կազմակերպել դրանց պահպանությունը: Այդպես ծագեց «Կարմիր գրքի» ստեղծման գաղափարը, որն այժմ իրագործվում է աշխարհի երկրների մեծ մասում, ինչպես նաև միջազգային մասշտաբով:<br />«Կարմիր գիրքը» հազվադեպ և ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող օրգանիզմների համակարգված ցուցակն է:<br />Առաջին «Կարմիր գիրքը»` ստեղծված Բնության պահպանության միջազգային միության /ԲՊՄՄ/ նախաձեռնությամբ անցյալ դարի 50-ական թվականներին, ընգրկում էր ամբողջ մոլորակը: Դրան հաջորդեցին ազգային /մեկ պետություն/, ապա և տեղական /պետության առանձին տարածքի/ «Կարմիր գրքերը»:<br />«Կարմիր գրքերը» տարբերվում են ոչ միայն իրենց տարածական ընդգրկմամբ, այլև բովանդակությամբ: Կան բույսերի, կենդանիների և դրանց կարգաբանական խմբերի, օրինակ` կաթնասունների, թռչունների, երկկենցաղների, սողունների առանձին «Կարմիր գրքերը»:<br />Յուրաքանչյուր «Կարմիր գիրք» առանձնացնում ու խմբավորում է այն տեսակները,<br />,[object Object]
որոնց քանակն արագորեն կրճատվում է
որոնք ընդհանրապես սակավաթիվ են, դրանց համար ներկայումս վտանգ րկա, բայց ապագայում կարող են հայտնվել ոչնչացման եզրին
որոնք մինչև վերջերս գտնվել են վտանգի տակ, բայց մի շարք միջոցառումների շնորհիվ այժմ վերականգնվում է դրանց քանակըՍտեղծվում են նաև առանձին էկոհամակարգերին ու բուսական համակեցություններին նվիրված գրքեր` «Կանաչ գրքեր»:<br />Ակնհայտ է, որ համամոլորակային հիմնախնդիրներից յուրաքանչյուրը, ունենալով կոնկրետ բովանդակություն, միաժամանակ կապված է մնացած բոլորի հետ: Այսպես, կենսաբազմազանության համամոլորակային հիմնախնդիրը, որպես էկոլոգիական հիմնախնդրի բաղադրիչ, խիստ կապված է ժողովրդագրական, պարենային, թույլ զարգացած երկրների հետամնացության վերացման և մյուս հիմնախնդիրների հետ:<br />Կենսաբազմազանության պահպանման հիմնախնդրից բխեց «Կարմիր գրքի» ուսումնասիորւթյան հարցը:<br />ԲՈՒՍԱԿԱՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՈՒ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ԳԼԽԱՎՈՐ ՈՒՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ<br />   1Գենոֆոնդի պահպանում   2Հատուկ պահպանվող տարածքների առանձնացում   3Բույսերի  «Կարմիր գրքերի» ստեղծում   4Բույսերի կարանտինի կազմակերպում   5Անտառային տնտեսության կատարելագործում   6Արոտային տնտեսության գիտական կազմակերպում   7Անտառային հրդեհների դեմ պայքարի կազմակերպում<br />ԿԵՆԴԱՆԱԿԱՆ ՌԵՍՈՒՐՍՆԵՐԻ ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՈՒ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՄԱՆ ԳԼԽԱՎՈՐ ՈՒՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ<br />   1Կենդանիների համար միջավայր ծառայող ջրային և բուսական ռեսուրսների պահպանում և վերականգնում   2Որսի /ժամկետների և քանակի/ կարգավորում   3Կենսատեխնիկական միջոցառումների կիրառում   4Կլիմայավարժեցում և վերաբնակեցում   5Ձկների ձվադրման վայրերի և միգրացիայի ուղիների պահպանում   6Արժեքավոր ձկնատեսակների թշնամիների մրցակիցների ոչնչացում    7Աքֆակուլտուրայի զարգացում   8Հատուկ պահպանվող տարածքների առանձնացում<br />ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՔԸ<br />ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՏՈՒԿ ՊԱՀՊԱՆՎՈՂ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ<br />http://www.parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=2781 <br />Մարդն է մեղավոր, որ գնալով ավելի շատ բույսեր ու կենդանատեսակներ են գրանցվում Կարմիր գրքում<br />http://www.panarmenian.net/arm/society/news/61018/ <br />Հայաստանի Կարմիր գիրքը հաստանում է, շուտով կգրանցենք նաև հայ մարդու տեսակը. էկոլոգ<br />http://www.tert.am/am/news/2011/02/08/ecology/<br />Կենսաբազմազանության պահպանություն և համայնքային զարգացում Հարավային Հայաստանում ծրագիր<br />http://armenia.panda.org/about_wwf/our_work/projects_armenia/southern_armenia_project/   <br />Շիկահողի և Խոսրովի արգելոցներ<br />http://www.shikahogh.am/index_arm.html <br /> <br />ԱՅՍ ՏԱՐՎԱ ՕԳՈՍՏՈՍ-ՍԵՊՏԵՄԲԵՐ ԱՄԻՍՆԵՐԻՆ ՀԱՅՍՏԱՆՈՒՄ ԿՀՐԱՏԱՐԱԿՎԻ ԿԱՐՄԻՐ ԳՐՔԻ ԵՐԿՈՒ ՀԱՏՈՐ ՀԱՅԵՐԵՆ ԵՎ ԱՆԳԼԵՐԵՆ ԼԵԶՈՒՆԵՐՈՎ<br />2010-05-14 00:00<br />Բնապահպանության նախարարություն ՀՀ Բնապահպանության նախարարությունը ներկայացրեց նոր Կարմիր Գիրքը, որի մեջ ներառվել է 452 տեսակ բարձրակարգ բույսեր` 40 տեսակ սնկեր, 153 տեսակ ողնաշարավոր և 155 անողնաշարավոր կենդանիներ: Ի տարբերություն 89-90թթ. հրատարակչությունների, նոր Կարմիր Գրքի մեջ սնկերը և անողնաշարավորները ընդգրկլվել են առաջին անգամ: Հայաստանի ԿԳ ներառված բույսերի և կենդանիների տեսակները ընտրված են ըստ Համաշխարհային Միության բնության պահպանության կատեգորիաների` կրիտերիաների: Բոլոր տեսակները ենթաբաժանվում են երեք կատեգորիայի /ըստ կրիտիկական վիճակի(CR), անհետանցման վտանգի(EN) և խոցելիության (VU): Օրինակի համար (CR) կատեգորիայի մեջ ներառված են 12 տեսակի կենդանի ` լեոպարդ, ազնիվ եղջերու,հայկական մուֆլոն, 2 ենթատեսակի իշխան /գեղարքունիքի — ամառային բախտակ/ , EN կատեգորիայի  մեջ` 31 տեսակ, իսկ VU  կատեգորիայում` 91: Ինչ վերաբերվում է Հայաստանի տարածքից անհետացած տեսակներին, դա շերտավոր հիենան է և մանուլը: Ֆլորայի և ֆաունայի հետազոտությունները անց են կացվել ՀՀ Կառավարության երեք տարվա ծրագրի շրջանակներում /այդ նպատակներին պետբյուջեից հատկացվել է 31մլն.դրամ/: Իրենց աջակցությունը գրքի հրատարակման գործում ցուցաբերել են նաև IUCN, GTZ, WWF, UNDP, և Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանը:<br /> <br />08.02.2011, 13:51<br />Aysor.am<br /> Լույս են տեսել<br />Կարմիր գրքերը<br />Լույս են տեսել Հայաստանի կենդանիների և բույսերի Կարմիր գիքերը, որտեղ ներառվել են 452 տեսակ բույսեր, 40 տեսակ սնկեր, 153` ողնաշարավոր և 155` անողնաշարավոր կենդանիներ: Գրքերը լույս են տեսել 500 օրինակ տպաքանակով: Այսօր այս մասին լրագրողներին տեղեկացրեց ՀՀ բնապահպանության նախարարության Շրջակա միջավայրի վարչության Կենսաբազմազանության բաժնի պետ Տատյանա Դանիելյանը և հիշեցրեց, որ Հայաստանի վերջին Կարմիր գիրքը լույս էր տեսել 1980-ական թվականների վերջերին:<br />Ըստ նրա` նոր Կարմիր գրքում կենդանատեսակների և բուսատեսակների թվաքանակը աճել է, որը պայմանավորված է էկոհամակարգերի վրա մարդու ազդեցությամբ, ինչպես նաև կենսաբազմազանության գնահատման նոր չափանիշների կիրառմամբ:<br />«Ուսումնասիրություններ են կատարվել հանրապետության ամբողջ տարածքում: Գնահատվել է կենսաբազմազանության իրավիճակը»,- շեշտեց Տատյանա Դանիելյանը և հավելեց` կենսաբազմազանության պահպանման համար անհրաժեշտ է, որ բոլորը հոգ տանեն բնությանը և դրա համար պետք է մարդկանց մտածելակերպը փոխել:<br />Բանախոսը նշեց նաև, որ Կարմիր գրքի լույս ընծայման համար ծանր և երկարատև ուսումնասիրություններ են կատարվել, որոնց համար 2007թ.-ին պետբյուջեից տրամադրվել է 31 մլն դրամ:<br />Տ. Դանիելյանը տեղեկացրեց, որ Հայաստանի կենսաբազմազանության տեսակային կազմում են` 3 500 բույսեր, 500 ողնաշարավոր և 17 հազարից ավելի անողնաշարավոր կենդանիներ: <br />vasilyoc<br />   <br />      <br />  <br />    <br /> <br /> <br /> Խոսրովի արգելոց Շիկահողի արգելոց Դիլիջանի ազգային պարկ<br /> Էրեբունու արգելոց<br /> Սևան ազգային պարկ<br />ՄԱՅԻՍԻ 22-Ը` ԿԵՆՍԱԲԱԶՄԱԶԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՕՐ<br />ԿԱՐՄԻՐ ԳՐՔՈՒՄ ԳՐԱՆՑՎԱԾ ՈՂՆԱՇԱՐԱՎՈՐ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐ<br />Ողնաշարավորների դասերըՀՀ-ում տարածված տեսակների ընդհանուր թիվըԳրանցված ենՀայաստանի Կարմիր գրքումՄիջազգային Կարմիր գրքումՏեսակ%Տեսակ%Կաթնասուններ83182311Թռչուններ349671931Սողուններ53112124Երկկենցաղներ8113--Ձկներ2628--<br />ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ՈՉՆՉԱՑՄԱՆ ՎՏԱՆԳԻ ՏԱԿ ԳՏՆՎՈՂ ՈՐՈՇ ԲՈՒՍԱՏԵՍԱԿՆԵՐ<br />Մերկասերմերի տիպ<br />,[object Object]
Կենի հատապտղային Ծածկասերմերի տիպ<br />,[object Object]
2. Ձնծաղիկ ալպիական
Ձնծաղիկ անդրկովկասյան
Նարդես պարսկական
Գելի բոխի
Խնկեղեգ ճահճային
Տերեփուկ հայկական
Տերեփուկ Թախտաջյանի
Ճուռակախոտ փռչոտ
Իշամառոլ արարատյան
Հուդայածառ Գրիֆիթի
Մեխակ կուրի
Մեխակ լիբանանյան
  Սպանախ քառառէջ
 Պատատուկ Կալվերտի
Ձմերուկ վայրի
Բոշխ բոհեմի
 Խուրմա Կովկասյան
Իշակաթնուկ բրդակիր
Իշակաթնուկ Գրոսհեյմի
Գազ թավոտ

More Related Content

What's hot

Բնական Ռեսուրսներ
Բնական ՌեսուրսներԲնական Ռեսուրսներ
Բնական ՌեսուրսներLyudmila Voskanyan
 
թունավոր նյութեր
թունավոր նյութերթունավոր նյութեր
թունավոր նյութերArthur Mkrtchyan
 
Բակտերիաներ
ԲակտերիաներԲակտերիաներ
ԲակտերիաներAnulikGh
 
Կյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրա
Կյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրաԿյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրա
Կյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրաNina Kirakosyan
 
բակտերիաներ
բակտերիաներբակտերիաներ
բակտերիաներpoghosya
 
Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:
Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:
Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:Երևանի N198 ավագ դպրոց
 
բնական ընտրություն
բնական ընտրությունբնական ընտրություն
բնական ընտրությունsusannachalikyan
 
Բակտերիաներ
Բակտերիաներ Բակտերիաներ
Բակտերիաներ annamari82
 
հհ կարմիր գիրքը
հհ կարմիր գիրքըհհ կարմիր գիրքը
հհ կարմիր գիրքըMane Boyakhyan
 

What's hot (20)

Բնական Ռեսուրսներ
Բնական ՌեսուրսներԲնական Ռեսուրսներ
Բնական Ռեսուրսներ
 
Kh.artur
Kh.arturKh.artur
Kh.artur
 
սնկեր
սնկերսնկեր
սնկեր
 
Ec
EcEc
Ec
 
Bakteria
BakteriaBakteria
Bakteria
 
բակտերիաներ
բակտերիաներբակտերիաներ
բակտերիաներ
 
Kensolort
KensolortKensolort
Kensolort
 
kensԿենսոլորտտ
kensԿենսոլորտտkensԿենսոլորտտ
kensԿենսոլորտտ
 
թունավոր նյութեր
թունավոր նյութերթունավոր նյութեր
թունավոր նյութեր
 
Kensolort
KensolortKensolort
Kensolort
 
բնություն
բնությունբնություն
բնություն
 
Սելեկցիա
ՍելեկցիաՍելեկցիա
Սելեկցիա
 
Բակտերիաներ
ԲակտերիաներԲակտերիաներ
Բակտերիաներ
 
Կյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրա
Կյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրաԿյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրա
Կյանքի ծագումը և զարգացումը Երկրի վրա
 
բակտերիաներ
բակտերիաներբակտերիաներ
բակտերիաներ
 
Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:
Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:
Ուսումնական նախագիծ կենսաբանությունից «Կենդանաբանական այգի» թեմայով:
 
բնական ընտրություն
բնական ընտրությունբնական ընտրություն
բնական ընտրություն
 
Բակտերիաներ
Բակտերիաներ Բակտերիաներ
Բակտերիաներ
 
հհ կարմիր գիրքը
հհ կարմիր գիրքըհհ կարմիր գիրքը
հհ կարմիր գիրքը
 
կենսոլորտ
կենսոլորտկենսոլորտ
կենսոլորտ
 

Viewers also liked

թռչունների հանրագիտարան
թռչունների   հանրագիտարանթռչունների   հանրագիտարան
թռչունների հանրագիտարանHasmik Ghazaryan
 
կենդանիների և թռչունների մասին
կենդանիների և թռչունների մասինկենդանիների և թռչունների մասին
կենդանիների և թռչունների մասինhrgors
 
Թռչուններ ցանկ
Թռչուններ  ցանկԹռչուններ  ցանկ
Թռչուններ ցանկEmma Isakhanyan
 
էնդեմիկ բույսեր և կենդանիներ
էնդեմիկ բույսեր և կենդանիներէնդեմիկ բույսեր և կենդանիներ
էնդեմիկ բույսեր և կենդանիներaramtat2005
 
Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհը
Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհըՀայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհը
Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհըSusanna Gevorgyan
 
Անի - Թռչուններ
Անի - ԹռչուններԱնի - Թռչուններ
Անի - ԹռչուններLusiAnn1
 
Էնդեմիկ բույսեր
Էնդեմիկ բույսերԷնդեմիկ բույսեր
Էնդեմիկ բույսերAnoushHrach
 
Stveradimackun buyser
Stveradimackun buyserStveradimackun buyser
Stveradimackun buyserwww.mskh.am
 
Թռչուններ 1
Թռչուններ 1Թռչուններ 1
Թռչուններ 1Nara Daluzyan
 
Daniel trchunner
Daniel trchunnerDaniel trchunner
Daniel trchunnerarusik
 
Վեներա, Ֆաունա, Ֆորտունա
Վեներա, Ֆաունա, ՖորտունաՎեներա, Ֆաունա, Ֆորտունա
Վեներա, Ֆաունա, ՖորտունաNazik Hovasapyan
 
Կոմպոստ
ԿոմպոստԿոմպոստ
Կոմպոստanahit75
 
ուսուրական վագր
ուսուրական վագրուսուրական վագր
ուսուրական վագրmovsesyanlilit
 
Անապատային կենդանիներ և բույսեր
Անապատային կենդանիներ և բույսերԱնապատային կենդանիներ և բույսեր
Անապատային կենդանիներ և բույսերanahit75
 
NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները
NaraՀայաստանի  կարմիր  գիրքում նշված  կենդանիներըNaraՀայաստանի  կարմիր  գիրքում նշված  կենդանիները
NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիներըNara-Simonyan-97
 
Amen inch grqi masin0
Amen inch grqi masin0Amen inch grqi masin0
Amen inch grqi masin0Nara-Simonyan
 
11-5 դաս.
11-5  դաս.11-5  դաս.
11-5 դաս.Sona8
 
ծաղիկների մասին
ծաղիկների մասինծաղիկների մասին
ծաղիկների մասինganyan
 

Viewers also liked (20)

թռչունների հանրագիտարան
թռչունների   հանրագիտարանթռչունների   հանրագիտարան
թռչունների հանրագիտարան
 
կենդանիների և թռչունների մասին
կենդանիների և թռչունների մասինկենդանիների և թռչունների մասին
կենդանիների և թռչունների մասին
 
Թռչուններ ցանկ
Թռչուններ  ցանկԹռչուններ  ցանկ
Թռչուններ ցանկ
 
էնդեմիկ բույսեր և կենդանիներ
էնդեմիկ բույսեր և կենդանիներէնդեմիկ բույսեր և կենդանիներ
էնդեմիկ բույսեր և կենդանիներ
 
Թռչուններ
ԹռչուններԹռչուններ
Թռչուններ
 
Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհը
Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհըՀայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհը
Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհը
 
Անի - Թռչուններ
Անի - ԹռչուններԱնի - Թռչուններ
Անի - Թռչուններ
 
Էնդեմիկ բույսեր
Էնդեմիկ բույսերԷնդեմիկ բույսեր
Էնդեմիկ բույսեր
 
Endemik kendaniner 198
Endemik kendaniner 198Endemik kendaniner 198
Endemik kendaniner 198
 
Stveradimackun buyser
Stveradimackun buyserStveradimackun buyser
Stveradimackun buyser
 
Թռչուններ 1
Թռչուններ 1Թռչուններ 1
Թռչուններ 1
 
Daniel trchunner
Daniel trchunnerDaniel trchunner
Daniel trchunner
 
Վեներա, Ֆաունա, Ֆորտունա
Վեներա, Ֆաունա, ՖորտունաՎեներա, Ֆաունա, Ֆորտունա
Վեներա, Ֆաունա, Ֆորտունա
 
Կոմպոստ
ԿոմպոստԿոմպոստ
Կոմպոստ
 
ուսուրական վագր
ուսուրական վագրուսուրական վագր
ուսուրական վագր
 
Անապատային կենդանիներ և բույսեր
Անապատային կենդանիներ և բույսերԱնապատային կենդանիներ և բույսեր
Անապատային կենդանիներ և բույսեր
 
NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները
NaraՀայաստանի  կարմիր  գիրքում նշված  կենդանիներըNaraՀայաստանի  կարմիր  գիրքում նշված  կենդանիները
NaraՀայաստանի կարմիր գիրքում նշված կենդանիները
 
Amen inch grqi masin0
Amen inch grqi masin0Amen inch grqi masin0
Amen inch grqi masin0
 
11-5 դաս.
11-5  դաս.11-5  դաս.
11-5 դաս.
 
ծաղիկների մասին
ծաղիկների մասինծաղիկների մասին
ծաղիկների մասին
 

Similar to Ven kensabazmazanutyan pahpanutyun, karmir girq

New microsoft power point presentation (2)
New microsoft power point presentation (2)New microsoft power point presentation (2)
New microsoft power point presentation (2)Aslanian ZHora
 
Կենսոլորտ
ԿենսոլորտԿենսոլորտ
ԿենսոլորտAnnagspoyan
 
բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)
բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)
բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)Aslanian ZHora
 
Կենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապը
Կենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապըԿենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապը
Կենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապըgexarvest
 
Բնական համակեցությունների մասին տեղեկություն
Բնական համակեցությունների մասին տեղեկությունԲնական համակեցությունների մասին տեղեկություն
Բնական համակեցությունների մասին տեղեկությունgexarvest
 
բակտերիաների կառուցվածքը
բակտերիաների կառուցվածքըբակտերիաների կառուցվածքը
բակտերիաների կառուցվածքըLilit Sahakyan
 
օրգանիզմների փոխադարձ կապը
օրգանիզմների փոխադարձ կապըօրգանիզմների փոխադարձ կապը
օրգանիզմների փոխադարձ կապըLilit Sahakyan
 

Similar to Ven kensabazmazanutyan pahpanutyun, karmir girq (20)

New microsoft power point presentation (2)
New microsoft power point presentation (2)New microsoft power point presentation (2)
New microsoft power point presentation (2)
 
Կենսոլորտ
ԿենսոլորտԿենսոլորտ
Կենսոլորտ
 
էվոլուցիա
էվոլուցիաէվոլուցիա
էվոլուցիա
 
էվոլուցիա
էվոլուցիաէվոլուցիա
էվոլուցիա
 
Կենսոլորտ
ԿենսոլորտԿենսոլորտ
Կենսոլորտ
 
Ով ենք մենք?
Ով ենք մենք?Ով ենք մենք?
Ով ենք մենք?
 
Ով ենք մենք
Ով ենք մենքՈվ ենք մենք
Ով ենք մենք
 
բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)
բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)
բոլոր բջջի կառուցվածքը (1)
 
ձիաձետեր
ձիաձետերձիաձետեր
ձիաձետեր
 
Կենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապը
Կենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապըԿենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապը
Կենդանի օրգանիզմների փոխադարձ կապը
 
Խաղողի խխունջ
Խաղողի խխունջԽաղողի խխունջ
Խաղողի խխունջ
 
Խաղողի խխունջ
Խաղողի խխունջԽաղողի խխունջ
Խաղողի խխունջ
 
Բնական համակեցությունների մասին տեղեկություն
Բնական համակեցությունների մասին տեղեկությունԲնական համակեցությունների մասին տեղեկություն
Բնական համակեցությունների մասին տեղեկություն
 
բակտերիաների կառուցվածքը
բակտերիաների կառուցվածքըբակտերիաների կառուցվածքը
բակտերիաների կառուցվածքը
 
Էկոլոգիա
ԷկոլոգիաԷկոլոգիա
Էկոլոգիա
 
Էկոլոգիա
Էկոլոգիա Էկոլոգիա
Էկոլոգիա
 
New microsoft
New microsoftNew microsoft
New microsoft
 
Ջրիմուռներ
 Ջրիմուռներ Ջրիմուռներ
Ջրիմուռներ
 
ջուր
ջուրջուր
ջուր
 
օրգանիզմների փոխադարձ կապը
օրգանիզմների փոխադարձ կապըօրգանիզմների փոխադարձ կապը
օրգանիզմների փոխադարձ կապը
 

Recently uploaded

Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան Դավիդ
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան ԴավիդԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան Դավիդ
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան ԴավիդՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptx
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptxԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptx
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptxՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա Շահինյան
Արևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա ՇահինյանԱրևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա Շահինյան
Արևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա ՇահինյանՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան Ջիվան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան ՋիվանԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան Ջիվան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան ՋիվանՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան Սուրեն
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան ՍուրենԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան Սուրեն
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան ՍուրենՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա ԳրիգորյանԱրևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա ԳրիգորյանՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար Գասպարյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար ԳասպարյանԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար Գասպարյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար ԳասպարյանՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան Լենա
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան  ԼենաԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան  Լենա
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան ԼենաՀասմիկ Ղազարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն ԳրիգորյանԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն ԳրիգորյանՀասմիկ Ղազարյան
 

Recently uploaded (9)

Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան Դավիդ
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան ԴավիդԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան Դավիդ
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Արզումանյան Դավիդ
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptx
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptxԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptx
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Միքայել Մեհրաբյան.pptx
 
Արևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա Շահինյան
Արևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա ՇահինյանԱրևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա Շահինյան
Արևելան դպրոց, 1-1 դասարան, Սոֆիա Շահինյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան Ջիվան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան ՋիվանԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան Ջիվան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ավետիսյան Ջիվան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան Սուրեն
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան ՍուրենԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան Սուրեն
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Ամիրջանյան Սուրեն
 
Արևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա ԳրիգորյանԱրևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1--1 դասարան, Մենուա Գրիգորյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար Գասպարյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար ԳասպարյանԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար Գասպարյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Էդգար Գասպարյան
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան Լենա
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան  ԼենաԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան  Լենա
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան, Միսակյան Լենա
 
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն ԳրիգորյանԱրևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն Գրիգորյան
Արևելյան դպրոց, 1-1 դասարան Արսեն Գրիգորյան
 

Ven kensabazmazanutyan pahpanutyun, karmir girq